Chiński sposób na zdrowie - 
Gotowanie wg Pięciu Elementów

autor: Marta Rudzińska 

                                                                     "Właściwe odżywianie będzie medycyną jutra"
                                                                          Linus Pauling (Laureat nagrody Nobla)

     Co jakiś czas pojawia się nowy przepis na zdrowe i właściwe żywienie, na szybką i skuteczną 
regenerację organizmu, błyskawiczne panaceum na dolegliwości dnia codziennego. Jednak wciąż od nowa 
okazuje się, że trop jest mylny, że nie udało się schudnąć, pozbyć niestrawności i zgagi, że boli głowa 
i kręgosłup, że nawet jedząc lekko i niewiele, czujemy się ospali i ociężali. 
Doświadczając kolejnych diet-cudów konstatujemy, że każdy produkt spożywczy może zarówno pomagać, 
jak i szkodzić. Sztuka nie w tym, co jeść, a czego nie jeść, ale w tym jak to komponować i w jakich 
proporcjach. Nie bez znaczenia jest także klimat, w którym żyjemy, tryb życia, jaki prowadzimy, a także 
dolegliwości, jakich zdążyliśmy się dorobić.

                                                            Tajniki Pięciu Przemian

     Licząca ponad trzy tysiące lat tradycyjna medycyna chińska, oparta m. in. na zasadzie tzw. Pięciu 
Przemian, w taki właśnie sposób leczy i zapobiega chorobom, dając nam do ręki cudowne, mądre 
narzędzie codziennego regulowania i harmonizowania naszej psyche i somy, stanowiącej przecież 
nierozerwalną całość. Utrzymanie jej w równowadze i harmonii,  w obliczu pędzącej wokół nas 
niepokojącej i nieprzyjaznej często rzeczywistości, staje się zadaniem podstawowym i palącym. 
     Medycyna chińska to wiedza ogromna, to mądrość i doświadczenie holistyczne tysięcy lat. Nie sposób 
zgłębić ją w krótkim czasie. Kuchnia chińska, prowadzona wg Teorii Pięciu Przemian to tylko fragment tej 
wiedzy, jedno z jej codziennych, potężnych narzędzi. 
     Chińska filozofia taoistyczna czerpie wiedzę z obserwacji przyrody, zgłębiając zachodzące w naturze 
związki i zależności. Rozumie porządek istnienia jako dynamiczną równowagę przeciwieństw jin i jang. 
Jest to, najogólniej mówiąc, równowaga materii i energii. Rozwój jest możliwy tylko wtedy, gdy dbamy 
o jakość tych dwu elementów jednocześnie. Zaburzenie jednego z nich to zaburzenie harmonii, 
homeostazy (mówiąc językiem współczesnej nauki). 
     Dla głębszego zobrazowania natury otaczającej nas rzeczywistości, rządzącego nią systemu 
współzależności, procesów, przekształceń posłużono się cyklami zachodzącymi w przyrodzie, opisując je 
jako koło Pięciu Przemian. Wszystkie umysłowe, emocjonalne, energetyczne i materialne zjawiska można 
przyporządkować Pięciu Przemianom – systemowi analogii, w którym każda rzecz i abstrakcja znajduje 
miejsce zgodnie ze swym charakterem i właściwościami. 

                                                              Prastara sztuka gotowania

Każdy proces, a więc także proces przyrządzania potraw, podlega stadiom Pięciu Przemian w kolejności 
cyklu odżywczego: Drzewo, Ogień, Ziemia, Metal, Woda i znów Drzewo.... Drzewo ożywia Ogień, ciepło 
Ognia budzi Ziemię do życia, z Ziemi powstaje Metal, Metal ożywia Wodę, Woda karmi i odżywia 
Drzewo. 
Po wiośnie (Drzewo) następuje lato (Ogień), potem późne lato (Ziemia), jesień (Metal) i zima (Woda). 
Znając ten cykl możemy sobie sprawić np. odpowiednie ubrania. Każdej fazie tego cyklu odpowiada inna 
energia, inne potrzeby i możliwości kosmosu, wszechświata, a także naszego ciała. Fazom tego cyklu 
przyporządkowany jest nasz zegar biologiczny, a także nasze najważniejsze narządy. Wsparcie danego 

narządu może odbywać się poprzez wzmocnienie jego Żywiołu, także przez przyrządzanie potraw w tym 
właśnie elemencie.
Żołądek, śledziona i trzustka ulokowane są w Żywiole Ziemi. Potrawy przygotowywane  w tym Żywiole 
będą je wzmacniać i równoważyć. 
Pięciu Elementom odpowiada pięć podstawowych smaków: Drzewo to kwaśny, Ogień – gorzki, Ziemia – 
słodki, Metal – ostry, Woda – słony. Każdy produkt spożywczy jest ekspresją jednego z tych elementów, 
jednego ze smaków. Na przykład: ziemniaki to element Ziemi i smak słodki, cebula czy pieprz znajdują się 
w elemencie Metalu – smaku ostrym; sól, woda zimna - w smaku słonym i elemencie Wody; zielone natki, 
biały ser, kurczak - w smaku kwaśnym i elemencie Drzewa; wrzątek i liść laurowy - w Ogniu i smaku 
gorzkim. Gotując, warto więc zaopatrzyć się w odpowiednie tabele, aby poznać właściwości 
poszczególnych produktów.
W przyrządzaniu potraw istotna jest kolejność, w jakiej dodajemy do nich poszczególne składniki 
(zgodnie z kołem Pięciu Elementów), ważne jest również  łączenie ich w odpowiednich proporcjach. 
Najważniejsze jest jednak to, co dodamy na końcu. Np. gdy zupę doprawimy na zakończenie kurkumą, 
pozostanie ona w Żywiole Ognia. Ogień zaś zbawiennie wpływa na nasze wychłodzone i zakwaszone 
organizmy. Zresztą wszystko, co gotowane rozgrzewa, uzupełnia brak energii, łagodzi wychłodzenie 
spowodowane niewłaściwą dietą. Bowiem jesteś tym, co jesz. 
W naszym klimacie, zgodnie z teorią Pięciu Przemian, niezbędne jest wzmacnianie energii jang przez 
stosowanie potraw gotowanych, neutralnych i rozgrzewających. Wychładzający jogurt, niezbędny jest 
w pełnej ognistych przypraw i pieczonych mięs diecie Bułgarów, żyjących w ciepłym klimacie. Dla nas, 
Polaków żyjących w klimacie chłodnym, kiedy przez większą część roku skazani jesteśmy na swetry 
i kurtki, ten sam jogurt (spożywany najczęściej z dodatkiem cukru i owoców) nie jest wcale zdrowy. 
Przeciwnie - pogłębia jeszcze wychłodzenie organizmu przyczyniając się do niestrawności i wzdęć. 
Podobnie herbata czarna i zielona – niezbędna jest w diecie ciepłolubnych Chińczyków, którzy nie jedzą 
pieczywa, a większość ich potraw jest gotowana lub duszona. Herbaty te mają bowiem właściwości 
równoważenia elementu ognia i ochładzania organizmu. Dla nas, wychłodzonych dietą i klimatem, jest 
zdecydowanie niewskazana. Znacznie lepsze są ciepłe napoje ziołowe w elemencie Ziemi. 
Apetyt na słodycze, codzienna praktyka jedzenia dużej ilości pieczywa jest wg Chińczyków nie tylko 
szkodliwym nawykiem, ale także skutkuje niedoborem energii śledziony. Zrównoważenie śledziony 
gotowanymi potrawami ze zbóż i warzyw w żywiole Ziemi, z czasem ten zły nawyk złagodzi 
i wyeliminuje, dając przy okazji prezent w postaci stopniowej likwidacji nadwagi.
To tylko wierzchołek góry lodowej. Ogromna wiedza, która służy naszemu organizmowi, odżywia go 
i wspiera. Pożywienie może zapobiegać wielu dolegliwościom i chorobom, przywracać zaburzoną 
równowagę organizmu. Zrównoważona kuchnia wg Pięciu Elementów jest jak przyjaciel, który może 
towarzyszyć ci na dobre i złe przez całe życie. Pomaga przetrwać ciężkie czasy. Nie zawsze akceptuje 
twoje obyczaje, nawyki, da ci jednak dość przestrzeni,  aby pomóc w stopniowym porzuceniu złych 
skłonności. Pozwala też odkryć coś nowego – szerokie spektrum możliwości eksperymentowania ze 
smakiem i kompozycją potraw przy zachowaniu bazy - koła 5 Żywiołów. Eksperymentuj więc, próbuj, 
„dosmaczaj” nawet w ramach tradycyjnej kuchni. Jedz wszystko, gotuj z fantazją, nawet to samo, ale nie 
tak samo. Popraw swoje samopoczucie bez obciążania organizmu lekami, bez obciążania portfela 
wizytami u kolejnych specjalistów.
     
Literatura:
Anna Ciesielska „Filozofia życia”
Anna Ciesielska „Filozofia zdrowia”
Barbara Temelie „Odżywianie według Pięciu Przemian”

http://www.nawidelcu.pl/dla-ciekawych-swiata/kuchnie-na-widelcu/chinski-sposob-na-zdrowie---
gotowanie-wg-pieciu-elementow,1,1,437