21

1/2001

Krzysztof Majos

jak zapewnisz

sobie

bezpieczeñstwo

Wykonywane i nstalacje

musz¹ spe³niaæ znacznie

wy¿sze wymagania ni¿ te,

które powsta³y przed 1995

rokiem. Wymagania takie

maj¹ na celu podniesienie

bezpieczeñstwa

u¿ytkownika, a wiêc musz¹

je znaæ i stosowaæ

projektanci i wykonawcy,

w oparciu o ustawy i normy.

li¿eniu pr¹d o takiej wartoœci
p³ynie przez ¿arówkê o mocy
10 W, pod³¹czon¹ do sieci 220
V). W Polsce liczba wypadków
pora¿enia pr¹dem jest kilkakrot-
nie wiêksza ni¿ w innych krajach
Europy i a¿ 86% z nich ma miej-
sce w mieszkaniach oraz w gos-
podarstwach rolnych. Liczbê bu-
dynków w Polsce, które wyma-
gaj¹ modernizacji instalacji elek-
trycznych, szacuje siê na ponad
10 milionów, zaœ liczbê miesz-
kañ na setki tysiêcy.

Wiêkszoœæ z nas mieszka

w wielopiêtrowych blokach, zbu-
dowanych kilkanaœcie lub kilka-

Zwykli u¿ytkownicy na ogó³

nie maj¹ pojêcia, jak powinna
byæ wykonana prawid³owa,
a wiêc przede wszystkim bez-
pieczna instalacja elektryczna.
Jednak ka¿dy z nas powinien
wiedzieæ, jak bezpiecznie z niej
korzystaæ, a wiêc czego nie na-
le¿y robiæ, aby nadal by³a
sprawna. Ponadto powinniœmy
wiedzieæ, jak mo¿emy podnieœæ
swoje bezpieczeñstwo.

Nie ka¿dy przecie¿ wie, ¿e

pr¹d o ma³ej wartoœci 30 mA,
p³yn¹cy przez cia³o cz³owieka
d³u¿ej ni¿ 0,3 sekundy, mo¿e
spowodowaæ œmieræ (w przyb-

Rys. 1 Typowa bezprzewodowa instalacja elektryczna w mieszkaniu budynku

wielorodzinnego zasilana czteroprzewodow¹ lini¹ w uk³adzie TN–C

L – przewód fazowy, PEN – przewód ochronno-neutralny, kWh – licznik

kilowatogodzin, BT – bezpiecznik topikowy, GW – gniazda wtyczkowe,

WO – wy³¹cznik oœwietlenia, ¯ – oprawa oœwietleniowa

dziesi¹t lat temu. Nasze instala-
cje elektryczne s¹ wiêc bardzo
stare i nie zawsze ca³kowicie
sprawne, a poza tym zosta³y za-
projektowane i wykonane czês-
to niedbale, wed³ug dawno nie-
aktualnych rozwi¹zañ technicz-
nych.

Stosowane wówczas osz-

czêdnoœci spowodowa³y pow-
stanie instalacji dwuprzewodo-
wych w czêœci jednofazowej,
o zasilaniu z czteroprzewodowej
linii w uk³adzie TN–C, z ¿y³ami
aluminiowymi o zbyt ma³ych

F

22

1/2001

wietleniowych ograniczana. Kon-
sekwencj¹ takich dzia³añ jest
obecny stan wiêkszoœci instala-
cji elektrycznych, które s¹ s³a-
be, zbyt wra¿liwe na przeci¹¿e-
nia dodatkowymi odbiornikami,
Ÿle zabezpieczone i bardzo awa-
ryjne. Takie instalacje, przy pew-
nych uszkodzeniach stwarzaj¹
wyj¹tkowo du¿e niebezpieczeñ-
stwo pora¿enia pr¹dem. Cien-
kie, aluminiowe przewody czês-
to ³ami¹ siê i upalaj¹, a przer-
wanie przewodu ochronno-neut-
ralnego PEN mo¿e spowodo-
waæ, ¿e nawet sprawne urz ¹-
dzenie mo¿e nas poraziæ, ponie-
wa¿ na stykach ochronnych
gniazd wtykowych, pojawi siê
pe³ne napiêcie sieci (rys. 2).

W przypadku u¿ywania du¿ej

iloœci przed³u¿aczy i wtyczek
rozga³êzionych pojawia siê
zagro¿enie przeci¹¿enia instala-
cji, które mo¿e spowodowaæ
przede wszystkim upalenie prze-
wodów w zaciskach gniazd
wtyczkowych, a tak¿e mo¿e
byæ przyczyn¹ po¿aru – zasto-
sowanie wk³adek topikowych
jako zabezpieczenia jest bowiem
w tym przypadku ma³o skutecz-
ne.

Idealnym rozwi¹zaniem tej

problematycznej sytuacji jest
wymiana instalacji elektrycznej,
co wczeœniej, czy póŸniej zosta-
nie wymuszone na u¿ytkowni-
ków przepisami, do których za-
stosuje siê w³aœciciel budynku
lub Rejon Energetyczny. Ta wy-
miana bêdzie mia³a sens, jeœli
wewnêtrzna linia zasilaj¹ca bu-
dynek zostanie wymieniona na
liniê przepiêciow¹ TN–S lub
TN–C–S. W takich rozwi¹za-
niach funkcjê przewodu ochron-
no-neutralnego PEN (w czterop-
rzewodowym uk³adzie TN–C)
rozdzielono na dwa przewody:
neutralny PEN i ochronny PE.

W czêœci jednofazowej stosuje
siê instalacjê trójprzewodow¹,
która spe³nia obecnie wymogi
bezpieczeñstwa, poniewa¿
umo¿liwia stosowanie nowo-
czesnych i skuteczniejszych
œrodków ochrony przeciwpora-
¿eniowej, np. wy³¹czniki insta-
lacyjne i wy³¹czniki ró¿nico-
wopr¹dowe.

Przy modernizacji instalacji

elektrycznej powinniœmy pamiê-
taæ, ¿e jest ona najbardziej
skomplikowan¹ instalacj¹ w na-
szym domu, a jej budowa i nap-
rawy wymagaj¹ specjalistycznej
wiedzy. Przy drobnych napra-
wach, pod³¹czeniach nowych
urz¹dzeñ czy zak³adaniu no-
wych obwodów, istnieje niebez-
pieczeñstwo pora¿enia pr¹dem,
a wiêc powinniœmy odpowie-
dzialnie powierzaæ je wy³¹cznie
elektrykom.

W naszej dwuprzewodowej

instalacji elektrycznej najczêœ-
ciej stosowany œrodek ochrony
to zerowanie, które jest realizo-
wane przez mostkowanie bolca
ochronnego gniazd wtyczko-
wych z przewodem ochronno-
neutralnym PEN. Wymaga to
prawid³owych po³¹czeñ, po-
niewa¿ pomy³ki s¹ bardzo nie-
bezpieczne. Jeœli w gnieŸdzie
wtyczkowym z bolca, mostek
zostanie pod³¹czony do prze-
wodu fazowego, to na bolcu
ochronnym wyst¹pi pe³ne na-
piêcie fazowe, które przeniesie
siê na obudowê pod³¹czonego
urz¹dzenia. W tej sytuacji
i gniazdo, i urz¹dzenie mo¿e
byæ przyczyn¹ pora¿enia. Pod-
obne zagro¿enie mo¿e spowo-
dowaæ niew³aœciwe pod³¹cze-
nie przewodów w naprawionej
wtyczce, w której wy³¹cznik
oœwietlenia powinien byæ bezpo-
œrednio pod³¹czony do prze-
wodu fazowego L, a dalej przez
¿arówki do przewodu ochronno-

Rys. 2 Skutki przerwania przewodu PEN. Przerwanie przewodu PEN

powoduje wyst¹pienie pe³nego napiêcia na obudowie

sprawnego, poprawnie zerowanego urz¹dzenia

Rys. 4 Prawid³owe i b³êdne po³¹czenia gniazd wtykowych i wy³¹czników

oœwietlenia

Rys. 3 Przyk³adowe zastosowanie nowoczesnych œrodków ochrony od

pora¿eñ w instalacji jednofazowej trójprzewodowej

WI – Wy³¹cznik instalacyjny, ID – wy³¹cznik ró¿nicowopr¹dowy,

GW – gniazda wtyczkowe, WO – wy³¹cznik oœwietlenia, ¯ – oprawa

oœwietleniowa z metalow¹ obudow¹

przekrojach i przestarza³ej apa-
raturze ³¹czeniowej i zabezpie-
czaj¹cej. Jako ochronê przed
pora¿eniem stosowano bez-
pieczniki topikowe, a urz¹dzenia
zerowano (rys. 1). Zak³adane
wartoœci poboru przez u¿ytkow-
nika by³y zani¿one, a liczba ob-
wodów odbiorczych gniazd
wtyczkowych i wypustów oœ-