714

Czas. Stomat., 2005, LVIII, 10

Streszczenie

Celem pracy było określenie źródeł i zakresu wiedzy

studentów stomatologii oraz innych kierunków studiów

na temat bezcukrowej gumy do żucia i jej wykorzysta-

nia w ramach profilaktyki przeciwpróchnicowej.

Badania ankietowe zostały wykonane wśród 150

studentów, z których 75 studiowało na Wydziale Le-

karsko – Dentystycznym UM w Łodzi, a 75 na innych

kierunkach zarówno medycznych jak i niemedycznych

różnych uczelni łódzkich. Porównano odpowiedzi na

pytania ankietowe pomiędzy grupą studentów stoma-

tologii (grupa 1) i grupą studentów innych kierunków

studiów (grupa 2). Wyniki: 4% studentów grupy 1 i

24% studentów grupy 2 udzieliło nieprawidłowych od-

powiedzi na pytania testujące ogólną wiedzę o bezcu-

krowych gumach do żucia. Studenci obu grup wiedzę

o bezcukrowych gumach do żucia w 80% czerpią z re-

klam telewizyjnych i prasowych.

Analiza badań ankietowych pozwoliła na wycią-

gnięcie wniosku, że studenci, zwłaszcza innych kierun-

ków studiów niż stomatologia posiadają niewystarcza-

jącą wiedzę na temat wykorzystania gum do żucia w

profilaktyce próchnicy. Źródłem wiedzy są reklamy w

masmediach, a w niewielkim stopniu informacje prze-

kazane przez lekarzy stomatologów.

Żucie gumy bez cukru – nawyk czy element profilaktyki

przeciwpróchnicowej?

Chewing sugar-free gum – a habit or caries prevention?

Jacek Pypeć, Magdalena Stec, Maciej Mikołajczyk

Z Katedry i Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. med. M. Wochna-Sobańska

Summary

The aim of the study was to assess the sources and

the level of students’ knowledge of sugar-free chewing

gum and of its use in caries prevention.

The investigation was carried out on 150 students.

Half of them were attending Dental Faculty of the

Medical University in Lodz, and the other half medi-

cal and non-medical departments in the same city. The

answers to the questionnaire given by dental students

(group 1) were compared with answers of non-dental

students (group 2). The results: 4% of dental students

and 24% of other students gave incorrect answers to

questions testing their knowledge of sugar-free gum.

80% of all students admitted that TV commercials and

ads are their main source of information on sugar-free

gum chewing.

Therefore, it has been concluded that students, par-

ticularly those who do not study dentistry, have insuf-

ficient knowledge of the role sugar-free gum plays in

caries prevention. Most of the information comes from

media advertisements, and rarely from dental profes-

sionals.

HASŁA INDEKSOWE:

ankieta, guma do żucia, profilaktyka próchnicy

KEYWORDS:

questionnaire, sugarfree gum, caries prophylaxis

Wstęp

Z danych opublikowanych w piśmiennictwie

wynika, że bezcukrowe gumy do żucia są sku-

tecznym dodatkowym elementem wspomagają-

cym profilaktykę próchnicy. Wykonane badania

potwierdzają, że podczas żucia gum bezcukro-

wych dochodzi do wzrostu ilości produkowanej

śliny nawet do 300%, a ślina ta jest bogatsza w

sole mineralne, co neutralizuje działanie kwasów

płytki nazębnej i podnosi pH środowiska jamy

ustnej. Wydzielana podczas żucia gum ślina za-

715

2005, LVIII, 10

Żucie gumy bez cukru

pobiega demineralizacji szkliwa oraz przyspie-

sza jego remineralizację, ułatwia też mechanicz-

ne oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych.

Zawartość w bezcukrowych gumach do żucia

substytutów cukru: ksylitolu i sorbitolu ogra-

nicza rozwój bakterii w płytce nazębnej i ślinie

oraz przeciwdziała próchnicy (1, 3, 4, 7, 8, 9, 10,

11, 12, 13).

Żucie bezcukrowej gumy jest obecnie trak-

towane jako element profilaktyki próchnicy, z

uwagi na jej wpływ na ilość i skład śliny ludzkiej

(11, 12). Wymienione właściwości gum są wyko-

rzystywane przez ich producentów w reklamach

tych produktów. Jednocześnie należy zwrócić

uwagę na to, że istnieje możliwość wywoła-

nia negatywnych dla układu stomatognatyczne-

go skutków w przypadkach nieodpowiedniego

używania gum do żucia (5, 6). Konsumenci, bę-

dący pod wpływem reklam, nie są świadomi tych

negatywnych skutków, gdyż informacje dociera-

jące do nich są niepełne i pochodzą tylko z jedne-

go źródła. Nie ulega więc wątpliwości, że żucie

gumy bez cukru, czynność pozornie bardzo pro-

sta, aby było w pełni skuteczne, wymaga pełnej

wiedzy dotyczącej jej stosowania, podobnie jak

np. mycie zębów.

Cel pracy

Celem pracy było:

1) określenie wiedzy oraz jej źródeł na temat

bezcukrowej gumy do żucia wśród studentów

stomatologii oraz studentów innych kierunków

studiów,

2) ocena wpływu posiadanej wiedzy na czyn-

ność żucia gumy badanych osób.

Materiał i metody

Badaniami objęto 150 osób, losowo wybra-

nych studentów różnych łódzkich uczelni, w tym

75 studentów stomatologii. Wiek studentów wa-

hał się od 19 do 27 lat. Wśród badanych było 92

kobiety i 58 mężczyzn. Narzędziem badawczym

była anonimowa ankieta składająca się z 19 py-

tań testowych. Możliwe było udzielenie więcej

niż jednej odpowiedzi na każde pytanie. Wyniki

opracowano statystycznie wykorzystując testy

niezależności: chi-kwadrat oraz chi-kwadrat z

poprawką Yatesa. Pytania zawarte w ankiecie

zostały uszeregowane w kilka określonych te-

matycznie grup: 1) pytania dotyczące wiedzy i

źródeł na temat gum do żucia, 2) pytania doty-

czące okoliczności i sposobów żucia gumy, 3)

pytania dotyczące obserwowanych efektów żu-

cia gumy.

Wyniki i ich omówienie

Na pytanie odnośnie wpływu gumy do żu-

cia na stan jamy ustnej prawidłowej odpowiedzi

udzieliło 96% studentów stomatologii i 80% stu-

dentów innych kierunków. Znacząco więcej pra-

widłowych odpowiedzi dotyczących jej skład-

ników czynnych udzielili studenci stomatologii

(p<0,05). Średnio 37% studentów stomatologii i

tylko 16% studentów innych kierunków kojarzy

określoną substancję czynną z rodzajem żutej

przez siebie gumy. Tylko 13% studentów stoma-

tologii i aż 61% studentów innych kierunków nie

zwraca uwagi na rodzaj substancji czynnych w

gumie do żucia (ryc. 1).

Na pytania dotyczące źródeł wiedzy o gumie

do żucia i sposobach jej używania studenci od-

powiadali podobnie: 78% studentów stomatolo-

gii i 82% studentów innych kierunków podało,

że wiedzę czerpie z reklam. 65% studentów sto-

Ryc. 1. Wiedza na temat zawartości w gumie do żucia

substancji aktywnych przeciwpróchnicowo.

716

J. Pypeć i in.

Czas. Stomat.,

matologii uznało, że otrzymało istotne informa-

cje w ramach zajęć na studiach co odróżniło tę

grupę ankietowanych (p=0,00). Lekarz stoma-

tolog poruszał temat gum do żucia tylko z 17%

studentów stomatologii i 14% studentów innych

kierunków.

W grupie pytań na temat składu, okoliczności

i sposobu oraz częstości żucia gumy stwierdzo-

no przewagę konsumpcji gum bezcukrowych.

Ich żucie podało 87% studentów stomatologii

i 75% studentów innych kierunków, jednak dla

9% studentów stomatologii i 23% studentów in-

nych kierunków nie miało znaczenia, czy guma

zawiera cukier. Wystąpiła tu największa staty-

stycznie różnica między odpowiedziami studen-

tów stomatologii, a studentami innych kierun-

ków (p< 0,05).

Kilka razy dziennie żuło gumę 25% studentów

stomatologii i 30% studentów innych kierunków.

Raz dziennie 17% studentów stomatologii i 9%

studentów innych kierunków, zaś kilka razy w

tygodniu żucie gumy zgłosiło 40% studentów

stomatologii i 35% studentów innych kierun-

ków. Rzadsze, incydentalne żucie gumy podało

22% studentów stomatologii i 26% studentów

innych kierunków. Nie stwierdzono istotnych

różnic (p>0,05) w odpowiedziach w obu ankie-

towanych grupach.

Oceniając odstęp czasu pomiędzy żuciem

gumy a posiłkiem odnotowano znaczne różnice

między obydwiema grupami badanych. Żucie

gumy bezpośrednio po posiłku rozpoczynało

30% studentów stomatologii i 18% studentów

innych kierunków (różnica istotne statystycz-

nie p<0,05). W ciągu 10 minut po posiłku żucie

rozpoczęło 13% studentów stomatologii i 24%

studentów innych kierunków. Żucia gumy nie

kojarzyło w żaden sposób z posiłkami 57% stu-

dentów stomatologii i 55% studentów innych

kierunków (ryc. 2).

Czas poświęcony jednorazowo na żucie gumy

był różny (p<0,05). Czas około 10 minut zgłosi-

ło 48% studentów stomatologii i 24% studentów

innych kierunków. Około godziny żuło gumę

13% studentów stomatologii i 24% studentów

innych kierunków. 35% studentów stomatologii

i aż 66% studentów innych kierunków deklaro-

wało, że nie zwraca uwagi na czas żucia gumy

(ryc. 3).

Na pytania dotyczące przyczyn kończenia

czynności żucia gumy; dyskomfort mięśni twa-

rzy podało 26% studentów stomatologii i 40%

studentów innych kierunków, utratę smaku gumy

– 74% studentów stomatologii i 70% studen-

tów innych kierunków, zaś zmianę konsystencji

gumy – 43% studentów stomatologii i 23 studen-

tów innych kierunków.

Negatywnym skutkiem żucia gumy odczuwa-

nym najczęściej było zmęczenie mięśni twarzy –

odczuwane przez 44% studentów stomatologii i

52% studentów innych kierunków. Jednocześnie

43% studentów z obu grup nie podało żadnych

negatywnych skutków żucia gumy (ryc. 4). Nie

Ryc. 2. Okoliczności żucia gumy w zależności od po-

siłku.

Ryc. 3. Czas każdorazowego żucia gumy.

717

2005, LVIII, 10

Żucie gumy bez cukru

stwierdzono istotnych statystycznie różnic po-

między obydwoma grupami w odpowiedzi na

to pytanie (p>0,05). Studenci obu grup byli na-

tomiast wręcz zadziwiająco zgodni, twierdząc,

że główną przyczyną żucia gumy był po prostu

jej dobry smak (dla 76% studentów) oraz reduk-

cja ryzyka próchnicy dla 45%. Znacznie więcej

(p,0,05) studentów innych kierunków zaczyna-

ło żuć gumę, kiedy używały gumę osoby z ich

otoczenia (ryc. 5). Żucie gumy było akcepto-

wane w każdej sytuacji przez 8% studentów.

Jednocześnie 90% studentów uważa za niewła-

ściwe żucie gumy, np. na zajęciach, w pracy, w

teatrze lub nawet w kinie.

Dyskusja

Wielu autorów podkreśla, że korzystanie z wła-

ściwości bezcukrowych gum do żucia wymaga

od każdego konsumenta przestrzegania określo-

nych zasad. Przede wszystkim należy stosować

tylko gumy nie zawierające cukru. Czynność żu-

cia gumy powinna rozpoczynać się do 10 minut

po skończeniu posiłku i trwać nie dłużej niż 10-

-20 minut, a łączny czas żucia gumy w ciągu dnia

nie może być zbyt długi (5, 6). Nie powinno się

żuć gum zbyt często ze względu na zawartość w

nich ksylitolu, który może spowodować podraż-

nienie przewodu pokarmowego (7, 8, 9, 12).

Nieprzestrzeganie tych zasad eliminuje efekt

profilaktyczny żucia gumy bez cukru, a samą

czynność czyni po prostu szkodliwym nawy-

kiem, który może prowadzić do powstania pa-

rafunkcji zgryzowych, przerostu mięśni żucia

(zwłaszcza mięśni żwaczy), rozwoju bruksizmu

i patologicznego starcia zębów. Może także wy-

wołać nieodwracalne zmiany w obrębie stawów

skroniowo-żuchwowych oraz przyczynić się do

rozwoju zaburzeń żołądkowo-jelitowych (6, 7).

Przy stosowaniu bezcukrowej gumy do żucia

jako środka w profilaktyce próchnicy istotną rolę

odgrywa częstość jej żucia.

Badania dotyczące częstości żucia gumy w

różnych populacjach (1, 2, 6) wykazały, że około

40% ankietowanych żuje gumę jeden raz dzien-

nie lub częściej, co znalazło potwierdzenie rów-

nież w naszych wynikach. Rozpatrując czas po-

święcany każdorazowej czynności żucia gumy

należy zauważyć, że studenci stomatologii prze-

strzegają prawidłowego czasu żucia gumy w

znacznie większym odsetku niż studenci innych

kierunków, czy uczniowie szkół średnich (2, 6).

Wyniki badań Bruzdy-Zwiech i wsp. (1) wskazu-

ją, że około 23% ankietowanych studentów sto-

matologii odczuwa dyskomfort w obrębie mięśni

twarzy związany z żuciem gumy i są zgodne z

naszymi obserwacjami. Jednocześnie, z naszych

badań wynika, że podobne odczucia podaje 40%

studentów innych kierunków studiów.

Aspekt działania przeciwpróchnicowego bez-

cukrowych gum do żucia był istotny dla ankie-

towanych w każdym przeprowadzonym bada-

niu, jednakże w różnym stopniu (1, 6). Wśród

osób uznanych przez nas za bardziej świadome,

co do zasad profilaktyki przeciwpróchnicowej

(studenci stomatologii) zauważyliśmy częstsze

przestrzeganie zasad prawidłowego żucia gumy,

Ryc. 4. Odczuwany negatywny wpływ żucia gumy.

Ryc. 5. Przyczyny żucia gumy.

718

J. Pypeć i in.

Czas. Stomat.,

a przez to rzadsze występowanie możliwych ne-

gatywnych skutków.

Podsumowanie

Studenci, zwłaszcza innych kierunków stu-

diów niż stomatologia, mają niewystarczającą

wiedzę na temat wykorzystania gum do żucia w

profilaktyce próchnicy. Źródłem wiedzy na ten

temat są reklamy w mediach oraz w niewielkim

stopniu informacje przekazane przez lekarzy sto-

matologów.

Piśmiennictwo

1. Bruzda-Zwiech A., Proc P., Wochna-Sobańska

M.: Ocena wpływu żucia gumy Orbit Berries na

zdolności buforowe śliny. Czas. Stomat., 2004,

LVII, 1, 19-24. – 2. Chłapowska J., Lempe B.: Żucie

gumy przez młodzież – badanie ankietowe zacho-

wań prozdrowotnych. Czas. Stomat., 2000, LII, 4,

225-230. – 3. Giermakowska A., Gielniewska E.,

Chraniuk Z., Ziemska A., Rucińska K., Okoński P.,

Kawka P.: Żucie gum bezcukrowych jako uzupełnie-

nie profilaktyki próchnicy zębów. Magazyn Stomat.,

1995, V, 11, 52-54. – 4. Isocangas P., Sodeling E.,

Pienihakkien K., Alanen P.: Occurence of dental de-

cay in children of xylitol chewing gum, afollow up

from 0 to 5 years of age. J. Dent. Res., 2000, 79,

11, 1885-1889. – 5. Kleinrok M., Mielnik-Hus J.,

Skibińska M., Doraczyńska-Banach E., Żyśko D.:

Badania nad częstością występowania i możliwością

zbiorowego leczenia wybranych parafunkcji nie-

zwarciowych u uczniów szkoły podstawowej. Prot.

Stom., 1989, XXXIX, 4-6, 184-188. – 6. Krakowiak

K., Kleinrok M., Mielnik-Hus J., Doraczyńska-

Banach E.: Nawykowe żucie gumy a dysfunk-

cje układu ruchowego narządu żucia Prot. Stom.,

1996, XLVI, 6, 360-365. – 7. Mielnik-Błaszczak M.,

Krawczyk D.: Guma do żucia w profilaktyce próch-

nicy zębów. Magazyn Stomat., 1995, V, 6, 17-18. –

8. Mielnik-Błaszczak M., Piekarczyk B., Krawczyk

D., Pels E.: Bezcukrowa guma do żucia dla dzieci

jako dodatkowy środek w profilaktyce próchnicy zę-

bów. Czas. Stomat., 1999, LII, 1, 804-807. – 9. Paul-

Stalmaszczyk M.: Guma do żucia bez cukru – nowy

środek u profilaktyce próchnicy. Magazyn Stomat.,

1994, IV, 5, 14-17. – 10. Radlińska J., Piskorski P.,

Wichowska-Dobosz M.: Remineralizacja szkliwa zę-

bów dzieci podatnych na próchnicę po żuciu gumy z

fluorem. Czas. Stomat., 1999, LII, 6, 373-381.

11. Spiechowicz E., Adamczyk-Sosińska E.:

Wpływ zucia bezcukrowej gumy „Orbit” na wydzie-

lanie i właściwości śliny. Prot. Stom., 1995, XLV, 5,

277-284. – 12. Surdacka A., Napiontek-Kubanek H.,

Stopa J.: Wpływ środków spożywczych oraz past do

zębów z zawartością ksylitolu na stan jamy ustnej.

Magazyn Stomat., 1999, IX, 3, 16-18. – 13. Ziętek

M.: Wpływ żucia gumy orbit po zabiegach chirur-

gicznych na aktywność granulocytów obojętno-

chłonnych. Mag. Stomat., 1999, IX, 1, 11-13.

Otrzymano: dnia 15.VII.2004 r.
Adres autorów: 51 – 811 Łódź ul. Pomorska 251.