Ksiazka ABC Instalacji grzewczych

ABC

INSTALACJI GRZEWCZYCH

PORADNIK EKSPERTA

Warszawa 2012

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej pracy nie może być powielana czy rozpowszechniana

w jakiejkolwiek formie, w jakikolwiek sposób elektroniczny bądź mechaniczny, włącznie z fotokopio-

waniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów bez pisemnej zgody wydawcy.

ISSN 1730-1904

Wydawca i rozpowszechnianie

Agencja Reklamowa MEDIUM s.c.

04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18

tel.: 22 512 60 60

www.ksiegarniatechniczna.com.pl

Redakcja techniczna

Studio

Skład i łamanie

Agencja Reklamowa MEDIUM

Warszawa 2012

Wydanie I

Poradnik wydany pod patronatem dwumiesięcznika „Ekspert Budowlany”

Opracowanie

Joanna Korpysz-Drzazga

Monika Mucha

Korekta

Redakcja

Zdjęcie na okładce: Instal-Projekt

Spis treści

Jak zaoszczędzić na ogrzewaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Jak wybrać gazowy kocioł grzewczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Kotły kondensacyjne Junkers, wykorzystanie energii na 109% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Jak wybrać kocioł na paliwa stałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Jak dobierać grzejniki c.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Dlaczego zawory grzejnikowe stukają . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Ogrzewanie REGULUS-system CANAL – przestrzeń nieograniczona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Grzeją, zdobią, intrygują... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Jak ogrzać łazienkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Co warto wiedzieć o ogrzewaniu podłogowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Na co zwrócić uwagę przy wyborze podgrzewacza wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Ciepła woda na żądanie. 25 lat przepływowego ogrzewacza wody STIEBEL ELTRON . . . . . . . . . . . . . . 42

Jak dobierać kolektory słoneczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Ogrzewanie z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii. Przykłady zastosowania produktów ESBE . . 48

Jak otrzymać dofinansowanie na zakup kolektora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Pompy ciepła, wymagania montażowe i niezbędne formalności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Ile kosztuje instalacja pompy ciepła i jak ją przeprowadzić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Poradnik Eksperta

Wiktor Janecki

JAK ZAOSZCZĘDZIĆ NA OGRZEWANIU

Właściciele systemów grzewczych często pytają, co zrobić, aby płacić mniej za paliwo
do kotła. Odpowiedź jest prosta: warto pomyśleć o wprowadzeniu zmian w systemie
grzewczym.

ozważając modernizację systemu ogrzewania, warto zastanowić się nad kupnem ener-
gooszczędnego kotła kondensacyjnego. Kotły kondensacyjne to jednak większy wydatek

niż zakup kotła tradycyjnego. Dlaczego więc to się opłaca? Odpowiedź na to pytanie należy
przestawić wielowymiarowo.

Łatwiej jest zbilansować zużycie gazu pracującego kotła (w zależności od długości sezonu

grzewczego, w każdym roku będzie ono inne) niż przewidzieć, z jakimi zimami będziemy
mieli do czynienia. Im dłuższy jest sezon grzewczy, tym większe jest zużycie gazu, a tym
samym większa opłacalność zastosowania kotła kondensacyjnego, to z kolei daje określone
oszczędności. Różnica cen kotła kondensacyjnego i tradycyjnego podzielona przez uzyskane

Fot. Viessmann

Poradnik Eksperta

oszczędności daje odpowiedź na pytanie, w jakim czasie zwrócą się zwiększone nakłady na
kocioł kondensacyjny. Do tego dochodzą prognozy wzrostu cen gazu, a to wyraźnie prze-
mawia za kotłem kondensacyjnym. Aby jednak taka analiza była zbliżona do rzeczywistych
warunków, należałoby w bilansie uwzględnić także zwiększony koszt grzejników, gdybyśmy
porównywali pracę kotłów w instalacji grzejnikowej.

Grzejniki

Nawet przy typowej instalacji grzejnikowej, o temperaturze zasilania 75/60°C, zbudowanej
dla tradycyjnego kotła, kocioł kondensacyjny będzie pracował ze sprawnością ponad 100%
przez większą część okresu grzewczego. Najkorzystniej jednak dobrać grzejniki na niską
temperaturę zasilania, np. 55/45°C, i maksymalnie wykorzystać wysoką sprawność kotła
w całym sezonie grzewczym. Takie grzejniki będą większe od tych dobieranych dla tempe-
ratur zasilania 75/60°C. Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie ogrzewania podłogowego
i grzejnikowego. Ogrzewanie podłogowe instaluje się np. w holu, salonie, kuchni i łazienkach,
a grzejniki – w sypialniach.

Sprawność większa niż 100%

Kotły kondensacyjne są, z punktu widzenia fi zyki, bardzo dziwnym urządzeniem. Dlacze-
go? Bo każdemu powinno się wydać dziwne, że „coś” ma sprawność większą niż 100%.
A tu producenci kotłów gazowych podają w swoich katalogach sprawność 109%. Czyżby
nagle prawa fi zyki przestały działać? Nic podobnego. Prawa fi zyki dalej obowiązują, tylko
marketingowcy doszli do wniosku, że nie ma sensu zmieniać reguły sprawności kotłów (i to
właśnie jest powód tak dużych sprawności). Sprawność kotłów określana jest w stosunku
do ciepła grzewczego (wartość opałowa) paliwa, a nie do ciepła spalania. Aby dokładnie to
wytłumaczyć, należy przytoczyć niektóre defi nicje, bo bez tego, niestety, nie da się pokazać
na czym polega różnica.

Wartość opałowa (Wu kJ/kg; kJ/Nm

) jest to ilość ciepła wydzielana z paliwa, przy jego

całkowitym spaleniu, przy założeniu, że para wodna zawarta w spalinach nie ulega skrop-
leniu.

Ciepło spalania (Qc kJ/kg; kJ/Nm

) jest to ilość ciepła jaka powstaje przy spaleniu całko-

witym paliwa, przy czym produkty spalania oziębia się do temperatury początkowej, a para
wodna zawarta w spalinach skrapla się zupełnie.

Nic tak nie pomaga w zrozumieniu problemu, jak dobry przykład. Popatrzmy więc

na konkretne dane gazu ziemnego GZ 50, jego wartości to: Wu = 34,43 MJ/Nm

i Qc = 38,15 MJ/Nm

Sprawność kotła centralnego ogrzewania określa, ile ciepła może on przekazać wodzie

grzejnej przy spaleniu 1 Nm

gazu i 90% oznacza, że Qco = 30,99 MJ/Nm

, bo sprawność

kotłów jest odnoszona do wartości opałowej paliwa (gazu). Kiedy widzimy w danych kotła
sprawność 109%, to Qco = 37,53 MJ/Nm

(bo jest odniesione do tej samej wartości).

Skąd więc wzięła się nadwyżka (Qco – Wu)? Jest to ciepło odzyskane z pary wodnej,

która w normalnym kotle usuwana jest wraz z ciepłem przez komin. W kotle kondensacyjnym

Poradnik Eksperta

natomiast para wodna jest kondensowana (stąd nazwa kotła), a ciepło kondensacji zwiększa
ilość ciepła przekazanego ze spalonego gazu do wody grzewczej. Wynika więc z tego, że nie
mamy do czynienia ze złamaniem praw fi zyki, a z normalnym chwytem marketingowym, czyli
odniesieniem ilości ciepła otrzymywanego w kotle do mniejszej, niż się powinno, wartości.
Stąd więc tak wysokie sprawności.

Komora i komin

Zasadnicza różnica pomiędzy kotłami tradycyjnymi a kondensacyjnymi polega na możliwości
wykorzystania kondensacji, czyli skraplania pary wodnej, która w zwykłych kotłach ulatuje
wraz z zawartym w niej ciepłem do atmosfery. Aby móc odzyskać to ciepło, kocioł kondensa-
cyjny wyposażony jest w zamkniętą komorę spalania, ma specjalną konstrukcję komina oraz
wymienniki. Kocioł z zamkniętą komorą spalania pobiera powietrze do spalania bezpośred-

nio z zewnątrz budynku przez przewód po-
wietrzno-spalinowy. Taki komin ma budowę
koncentryczną – wewnętrznym przewodem
wypływają spaliny, a zewnętrznym napływa
powietrze do komory spalania. Powietrze po-
trzebne do spalania ogrzewa się, a spaliny
oddają ciepło. Spaliny oddają najpierw część

PAMIĘTAJ!

Kotły kondensacyjne mają niewielkie gabaryty
i mogą być montowane na ścianie lub w szafce,
a kotły stojące z zasobnikiem można umieścić
np. pod schodami, w garderobie lub w spiżarni.

Fot. Viessmann

Poradnik Eksperta

ciepła w wymienniku wstępnym (niekondensującym), a następnie w wymienniku kondensa-
cyjnym. Natomiast woda z instalacji c.o. płynąca do kotła z grzejników ogrzewa się wstęp-
nie w kondensacyjnej części wymiennika i trafi a następnie do wymiennika suchego, gdzie

uzyskuje ostateczną temperaturę i stamtąd
ponownie płynie do grzejników.

Wentylator zainstalowany w kotle dostar-

cza do urządzenia tylko tyle powietrza, ile jest
konieczne w danej chwili do spalania pali-
wa, nie wychładza niepotrzebnie wymiennika
i pozwala na optymalizację wymiany ciepła
pomiędzy spalinami a wodą. I te właśnie pro-
cesy decydują o wysokiej sprawności kotłów
kondensacyjnych.

Sterowanie

Sterowanie pracą kotła kondensacyjnego po-
winno być takie, aby zapewnić jak najdłuż-
sze cykle pracy z niską mocą. Dlatego nie
stosuje się prostych sterowników pokojowych
typu włącz/wyłącz, ale sterowanie pogodowe.
Pozwala to na płynne dopasowywanie pracy
kotła do aktualnych strat ciepła budynku, bez
konieczności pracy z dużą mocą. W niektó-
rych, zwłaszcza mniejszych domach stosuje
się sterownik pokojowy z cyfrową komunikacją i kompensacją wahań temperatury, który stale
mierzy spadek temperatury w domu i podnosi ją, dostarczając małe porcje energii. Dzięki
temu kocioł pracuje przy temperaturach zapewniających kondesację i wysoką sprawność
spalania.

Czy zakup kotła kondensacyjnego się opłaca?

Wyższa sprawność kotła kondensacyjnego powinna dać mniejsze wydatki na paliwo o 10–20%.
W typowym domu jednorodzinnym ten wyższy koszt zakupu urządzenia grzewczego powi-
nien się zwrócić po 4–5 latach. Jeśli natomiast porównamy zużycie paliwa, to w nowych
kotłach kondensacyjnych jest ono ponad 30% mniejsze niż w przypadku urządzeń starszych
konstrukcji.

PAMIĘTAJ!

Wysoka sprawność kotłów kondensacyjnych
przekłada się na niższe zużycie gazu lub oleju
opałowego i mniejszą emisję spalin do atmosfery.

Fot. Junkers

Poradnik Eksperta

eśli urządzenie będzie miało za zadanie tylko ogrzewać dom, to potrzebny będzie tzw.
kocioł jednofunkcyjny, a wymagana moc urządzenia będzie zależna wyłącznie od zapo-

trzebowania na ciepło budynku, czyli od strat cieplnych. Jeżeli natomiast urządzenie, którego
poszukujemy, będzie miało za zadanie zarówno ogrzewać budynek, jak i podgrzewać wodę
użytkową dla celów sanitarnych, to do wyboru mamy kocioł dwufunkcyjny podgrzewający
wodę w sposób przepływowy lub kocioł z wbudowanym zasobnikiem ciepłej wody albo ko-
cioł jednofunkcyjny i oddzielny zasobnik ciepłej wody użytkowej. W tym ostatnim przypadku
należy określić, jakie jest zapotrzebowanie mocy cieplnej do ogrzewania oraz dodatkowo do
podgrzewania wody użytkowej. Obie wartości powinny zostać określone na etapie projektu.
Do doboru kotła należy przyjąć większą z tych wartości.

Edmund Słupek

JAK WYBRAĆ GAZOWY KOCIOŁ GRZEWCZY

Pierwszym krokiem podczas wyboru kotła grzewczego jest określenie jego funkcji
oraz mocy, jaka będzie potrzebna do ich spełniania. Trzeba więc odpowiedzieć sobie
na pytanie, czy kocioł ma tylko ogrzewać dom, czy będzie też służył do podgrzewania
wody użytkowej.

Fot. Junkers

Poradnik Eksperta

Wybór odpowiedniego kotła do podgrzewania wody zależy od ilości, jaka będzie pobierana

przez użytkowników, sposobu jej użytkowania oraz od rozmieszczenia punktów poboru, czyli
zlewów, umywalek, brodzików i wanien od źródła ciepła, czyli od kotła.

Jeśli w naszym budynku jest jedna kuchnia oraz łazienka wyposażona w kabinę pryszni-

cową (bez wanny) i oba te punkty poboru umieszczone są około 1–2 m od kotła, to z reguły
wystarczającym rozwiązaniem jest kocioł dwufunkcyjny. Jeśli jednak w naszym domu jest
więcej punktów poboru lub jeśli są one znacznie oddalone od kotła, to dla zapewnienia
odpowiedniego komfortu użytkowania ciepłej wody wskazane jest zastosowanie kotła ze
zintegrowanym lub dodatkowym zasobnikiem.

Oczywiście, przy wyborze najlepszego rozwiązania należy uwzględnić również to, jak duże

jest pomieszczenie, w którym będzie zainstalowany kocioł (wiszący lub stojący).

Przy wyborze kotła warto również pomyśleć o kosztach eksploatacyjnych. Pod tym wzglę-

dem największe oszczędności przynosi stosowanie kotłów kondensacyjnych, czyli takich,
które dzięki swojej budowie są w stanie odzyskiwać ciepło z pary wodnej znajdującej się
w spalinach. Te dodatkowe zyski energetyczne i ekonomiczne są nieosiągalne w kotłach
konwencjonalnych.

Po wyborze wielkości (mocy) i funkcji kotła należy natomiast określić rodzaj automatyki,

jaka będzie sterowała jego pracą. Automatyka powinna zostać tak dobrana, aby zapewnić
właściwe i oszczędne sterowanie wszystkimi obiegami grzewczymi. Najbardziej ekonomicz-
nym eksploatacyjnie oraz komfortowym rozwiązaniem jest zwykle automatyka pogodowa
z czujnikiem temperatury zewnętrznej posiadająca funkcję sterowania czasowego z tzw. ze-
garem tygodniowym i dobowym.

Ważnym elementem, na który należy zwrócić uwagę podczas wyboru kotła, są również

możliwe sposoby doprowadzenia do niego powietrza potrzebnego do spalania i odprowadze-
nia spalin. Największe możliwości, oszczędności oraz bezpieczeństwo użytkowania zapew-
niają systemy powietrzno-spalinowe stosowane do kotłów konwencjonalnych z zamkniętą
komorą spalania oraz do kotłów kondensacyjnych.

Elementem, na który nie warto zanadto zwracać uwagi, zwłaszcza jeśli planujemy umie-

ścić kocioł w specjalnie wydzielonym pomieszczeniu, jest jego wygląd lub kolor wyświetlacza
na panelu sterowania. Elementy estetyczne są bardzo ważne, jeśli planujemy zainstalować
kocioł np. w kuchni lub innym pomieszczeniu użytkowym.

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Na czym polega kondensacja?

W kotłach kondensacyjnych następuje kon-
densacja pary wodnej zawartej w spalinach
(powstałej w wyniku spalania gazu), a odzy-
skana dzięki temu energia dodatkowa zostaje
przekazana do instalacji c.o. W przeciwień-
stwie do kotłów kondensacyjnych, w kotłach
konwencjonalnych energia ta ulega bezpow-
rotnej stracie, gdyż para wodna uchodzi wraz
ze spalinami przez komin. Dzięki odzyska-
nej dodatkowej energii ciepła skraplania,
kotły kondensacyjne mają o wiele wyższą

sprawność niż kotły konwencjonalne. Spraw-
ność kotłów standardowych wynosi około
86–90%, natomiast sprawność kotłów kon-
densacyjnych osiąga aż 109%.

Energooszczędny Junkers

Oferta kotłów kondensacyjnych Junkers jest
bardzo bogata. Znajdują się w niej urządze-
nia zapewniające wszystkie korzyści związa-
ne z zastosowaniem techniki kondensacyjnej
za bardzo atrakcyjną cenę. Wśród nich są
m.in.: kocioł Cerapur Smart, kocioł łączący

KOTŁY KONDENSACYJNE JUNKERS

–

wykorzystanie energii na 109%

Zasada kondensacji, czyli przemiana pary wodnej w wodę pod wpływem niskiej
temperatury, została wykorzystana w technice grzewczej, a pierwsze w jej dziejach
urządzenie kondensacyjne wynalazł i opatentował w 1892 roku założyciel i twórca marki
Junkers – Hugo Junkers. Z jego wynalazku czerpią dziś wszyscy producenci kotłów
kondensacyjnych na świecie.

Kocioł kondensacyjny Cerapur Smart

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

najnowocześniejszą technologię i atrakcyjne
wzornictwo – Cerapur Comfort, kompakto-
we urządzenie Cerapur Acu i Cerapur Acu
Smart, czy kotły Cerapur Modul i Cerapur
Modul Solar. Zastosowane w tej serii urzą-
dzeń zróżnicowane rozwiązania dotyczące za-
potrzebowania na ogrzewanie i ciepłą wodę
(energooszczędne pompy, wydajny zasobnik
warstwowy oraz funkcja optymalizacji pracy
systemu solarnego) zadowolą nawet najbar-
dziej wymagających klientów.

Lekkie i kompaktowe kotły wiszące Ce-

rapur Maxx przeznaczone są do ogrzewania
średnich i większych budynków wielorodzin-
nych, biurowych i przemysłowych, natomiast
nowość Junkersa – kotły Cerapur Acu Smart
dysponują mocą modulowaną do 24 kW do
ogrzewania oraz 30 kW do produkcji c.w.u.
Tak duża moc kotła w połączeniu z zasob-
nikiem o pojemności 48 litrów pozwala na
osiągnięcie wydajności 690 litrów ciepłej
wody/godzinę, bez potrzeby ustawiania pod
kotłem dodatkowego zasobnika, zajmującego
powierzchnię podłogi.

Wszystkie wymienione typy kotłów kon-

densacyjnych z oferty Junkersa przyczyniają
się do dbałości o środowisko naturalne. Urzą-
dzenia wyróżnia bowiem wysoka wydajność
idąca w parze z energooszczędnością. Kotły
Junkers zapewniają najwyższy komfort użyt-
kowania ciepłej wody przy optymalnie niskich
kosztach gazu i energii elektrycznej. Urządze-
nia te emitują spaliny z bardzo niską zawar-
tością substancji szkodliwych, dzięki czemu
spełniają wymagania najostrzejszych norm
w dziedzinie ochrony środowiska i mogą być
stosowane w obszarach szczególnie chronio-
nych, uzdrowiskach, sanatoriach, otulinach
parków narodowych.

Robert Bosch Sp. z o.o.
Dział Junkers, ul. Jutrzenki 105
02-231 Warszawa, Infolinia: 801 600 801

PAMIĘTAJ!

Dlaczego sprawność kotłów kondensacyjnych
może być wyższa niż 100%?
Sprawność kotłów oznacza stosunek ciepła
wykorzystanego do ciepła włożonego. Ciepło
włożone odnosi się do tzw. wartości opałowej,
która nie uwzględnia ciepła zawartego w parze
wodnej w spalinach. Jeżeli ciepło wykorzystane
powiększamy o dodatkową „darmową” energię
ciepła skraplania, wartość liczbowa sprawności
wynosi więcej niż 100%.

Kocioł
kondensacyjny
Cerapur Acu Smart

NOWOŚĆ!

Kocioł kondensacyjny Cerapur Comfort

Poradnik Eksperta

dr inż. Jacek Zawistowski, mgr inż. Sławomir Janiszewski

Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu

JAK WYBRAĆ KOCIOŁ NA PALIWA STAŁE

Odwieczny dylemat klienta – kupić wyrób tańszy i gorszy czy droższy i lepszy
oznacza wybór pomiędzy kotłem zasypowym ręcznym a kotłem z palnikiem
automatycznym. Drugi dylemat – co znaczy gorszy, a co lepszy – nie jest łatwy
do rozstrzygnięcia. Można to ująć inaczej – czy preferujesz mniejsze koszty ogrzewania,
czy wyższy komfort obsługi. Warto też porównać, jak wygląda ekonomika eksploatacji
kotłów z różnych grup cenowych.

Fot. Viessmann

Poradnik Eksperta

Typy kotłów

Ze względu na rozwiązania konstrukcyjno-technologiczne, decydujące o funkcjonalności
i efektywności, kotły można podzielić na dwie grupy:

Kotły zasypowe ręczne – paliwo spala się na ruszcie stałym, w dużej komorze spalania,

mieszczącej porcję paliwa wystarczającą na okres pracy kotła od kilku do kilkunastu godzin.
Kotły te wymagają pracochłonnej obsługi. Kilka razy dziennie (kiedy jest zimno – częściej,
kiedy jest ciepło – rzadziej) trzeba dosypać paliwo do komory kotła oraz przegrabić żar na rusz-
cie (aby usunąć popiół i żużel oraz zapewnić
odpowiedni przepływ powietrza przez złoże
paliwa). Regulacja procesu spalania w ta-
kim kotle praktycznie nie istnieje, toteż ich
sprawności nie są wysokie.

Kotły z podajnikiem automatycznym

– paliwo spala się w sposób ciągły w ma-
łym palniku zasilanym niewielkimi porcjami
opału, podawanymi automatycznie z często-
tliwością od kilku do kilkudziesięciu sekund
z zasobnika mieszczącego porcję paliwa wy-
starczającą nawet na kilka dni pracy kotła.
Pracochłonność obsługi jest zdecydowanie
mniejsza. Przy dobrze wyregulowanym pal-
niku i łagodnej zimie kocioł można obsługiwać co kilka dni, wybierając popiół z popielnika
i uzupełniając paliwo w zasobniku. Przy bardzo mroźnej pogodzie obsługa kotła nie powinna
być częstsza niż raz na dobę. Dzięki układom automatycznej regulacji sprawności tego typu
kotłów są istotnie wyższe.

Biorąc pod uwagę ceny, kotły należy podzielić na trzy grupy:
Grupa cenowa niska, w której występują kotły zasypowe ręczne z ciągiem naturalnym,

z górnym lub dolnym odprowadzeniem spalin, zasilane węglem kawałkowym w sortymencie
orzech lub kostka. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 70%.

Grupa cenowa średnia, w której występują kotły zasypowe ręczne z wentylatorowym

nadmuchem powietrza, z dolnym odprowadzeniem spalin – zasilane węglem kawałkowym
w sortymencie orzech lub kostka – lub z górnym odprowadzeniem spalin – zasilane węglem
w sortymencie miał lub groszek. Najlepsze kotły z tej grupy uzyskują sprawność teoretyczną
do 85%.

Grupa cenowa wysoka, w której występują kotły automatyczne z wentylatorowym na-

dmuchem powietrza, zasilane węglem w sortymencie groszek lub miał. Najlepsze kotły z tej
grupy uzyskują sprawność teoretyczną do 90%.

Sprawność kotła

Należy pamiętać, że sprawność teoretyczna jest to sprawność uzyskana w badaniach kotła
wykonanych na specjalnym stanowisku badawczym. W warunkach rzeczywistych efektywna

Fot. HEF

Kocioł automatyczny

z palnikiem peletowym

Kocioł

automatyczny

z podajnikiem

ślimakowym

Poradnik Eksperta

sprawność kotła jest zawsze niższa od
sprawności teoretycznej, gdyż wpływa-
ją na nią zmienne warunki pracy kotła,
wahania jakości paliwa, umiejętności
technologiczne, solidność obsługi ko-
tła itp. Z praktyki wynika, że sprawno-
ści efektywne kotłów automatycznych
z grupy cenowej wysokiej są niższe od
teoretycznych średnio o około 10–15%,
kotłów ręcznych z grupy cenowej śred-
niej – o 15–25%, a najprostsze kon-
strukcje kotłów z grupy cenowej niskiej
– o 20–30%. Sprawność kotła podawana
przez producenta jest sprawnością teore-
tyczną. Minimalne sprawności cieplne kotłów w zależności od ich mocy nominalnej powinny
wynosić od 70% dla mocy 5 kW do 74% dla mocy 50 kW. Przed wyborem kotła warto zapoznać
się z wynikami badań – producenci i sprzedawcy powinni je udostępniać klientom. Producenci
wykonują zwykle dwa rodzaje badań. Pierwsze – to obligatoryjne badania sprawności cieplnej
kotła i poziomu emisji tlenku węgla. Drugie – to dobrowolne badania energetyczno-emisyjne
na „znak bezpieczeństwa ekologicznego”. Przeprowadza się je według procedur i kryteriów
Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla. Mają one dużą moc marketingową, gdyż urzędy i insty-
tucje dysponujące środkami pomocowymi na realizację przedsięwzięć proekologicznych opierają
swoje decyzje właśnie na wynikach tych badań. Dzięki temu użytkownicy, którzy kupili kotły
z pozytywnym atestem IChPW mogą otrzymać zwrot części kosztów poniesionych na zakup
urządzenia. Takie świadectwa otrzymało dotąd ponad tysiąc kotłów. Na świadectwie widoczne
są uzyskane w badaniach wyniki: sprawności cieplnej oraz wskaźników emisji tlenku węgla,
tlenków azotu, pyłu, zanieczyszczeń organicznych, wielopierścieniowych węglowodorów aro-
matycznych (WWA) oraz benzo(a)pirenu.

Fot. Per-Eko

Kocioł zasypowy

ręczny

Kocioł automatyczny z palnikiem

czteropaliwowym i rusztem wodnym

węgiel

pelety

zrębki

brykiety

Poradnik Eksperta

Waldemar Joniec

JAK DOBIERAĆ GRZEJNIKI C.O.

Głównym zadaniem grzejników c.o. jest skuteczne ogrzanie pomieszczeń. Dlatego przy
zakupie należy zwracać uwagę na ich moc cieplną. Warto również pamiętać, że grzejniki
stanowią trwały, widoczny element wyposażenia wnętrza i wpływają na jego wystrój.

Grzejniki konwektorowe oddają ciepło przez wymiennik do
powietrza. Zimne powietrze napływa dołem, a ciepłe jest
wprowadzane do pomieszczenia przez górną kratkę nawiewną.
Grzejnik może się składać z jednego lub kilku wymienników,
które mogą być umieszczone w różnych kombinacjach

Fot. Zehnder

Poradnik Eksperta

owoczesne systemy centralnego ogrzewania pracują w oparciu o kotły gazowe, olejo-
we, pompy ciepła lub wymienniki podłączone do sieci wysokich parametrów; są typu

zamkniętego, wyposażone w naczynia przeponowe i mają małą pojemność wodną. Coraz
częściej stosuje się też sterowanie temperaturą pomieszczeń. Dlatego systemy te wymagają
użycia odpowiednich grzejników. Powinny być efektywne, mieć zwartą konstrukcję i małą
pojemność wodną. Muszą ponadto dobrze współpracować z zaworami termostatycznymi,
czyli mieć małą bezwładność cieplną i szybko dostosowywać się do zmian na zapotrzebo-
wanie ciepła.

W małych instalacjach wykorzystujących kotły na paliwa stałe najefektywniejsze są grzej-

niki o dużej pojemności wodnej, odporne na korozję, gwarantujące bezpieczne użytkowanie
instalacji przy częstych i znacznych zmianach ciśnienia oraz temperatury. Ze względu na
wzrost kosztów ogrzewania, użytkownicy instalacji c.o., szczególnie korzystający z własnych
źródeł ciepła, coraz częściej szukają rozwiązań energooszczędnych. Niekiedy modernizacja
systemu c.o. sprowadza się tylko do wymiany starych żeliwnych grzejników na nowe (np. sta-
lowe płytowe czy konwektory).

Zanim kupisz grzejnik

Podejmując decyzję o wyborze określonego typu grzejnika, należy najpierw zapoznać się
z ofertą rynkową, nie ma bowiem grzejników uniwersalnych. Następnie warto porównać ich
parametry, np.: wskaźnik mocy do masy grzejnika, pojemność wodną, odporność na korozję,
wytrzymałość na ciśnienie, temperaturę powierzchni zewnętrznej, a także ciężar, wyposażenie
oraz gwarancję.

Wybierając grzejnik, nie można kierować się jedynie względami estetycznymi. Należy przede

wszystkim zwrócić uwagę na jego moc cieplną. Jest ona podawana w watach [W] dla różnych
temperatur zasilania i powrotu czynnika grzej-
nego oraz temperatur w pomieszczeniu, w któ-
rym grzejnik będzie zamontowany. Grzejnik
musi być dobrany tak, aby jego moc cieplna
była co najmniej równa zapotrzebowaniu na
ciepło danego pomieszczenia (często używa
się też określenia straty ciepła pomieszczenia).
Wielkość strat ciepła związana jest z właści-
wościami budynku, a także z jego lokalizacją
i powinna być obliczona przez projektanta.
Obliczenia te dołączane są do większości go-
towych projektów domów jednorodzinnych.

Przy doborze grzejników nie należy okre-

ślać ich mocy wskaźnikowo na podstawie
powierzchni lub kubatury pomieszczeń. Ten
sposób doboru mocy obarczony jest dużym
błędem, gdyż zapotrzebowanie na ciepło

PAMIĘTAJ!

Energooszczędność grzejnika jest pojęciem
względnym. Grzejnik to element całego systemu
c.o. i dopiero odpowiedni wybór rodzaju grzejników
oraz modernizacja systemu grzewczego, a przede
wszystkim ograniczenie strat ciepła, pozwalają
uzyskać realne oszczędności. Poszczególne rodzaje
grzejników wymagają określonych parametrów
instalacji i przestrzegania zasad łączenia różnych
materiałów. O wyborze grzejników decyduje także
rodzaj wykorzystywanego źródła ciepła (rodzaje
kotłów, wymienników). Ponadto zużycie energii
związane jest z izolacją termiczną budynku. Nawet
najnowocześniejszy system centralnego ogrzewania
nie zapewni zmniejszenia zużycia energii, jeśli
budynek jest nieodpowiednio izolowany i ma
nieprawidłową wentylację.

Poradnik Eksperta

może się różnić nawet o 300% dla tych samych kubatur w różnych budynkach miesz-
kalnych. Przy doborze mocy grzejników należy znać obliczeniową temperaturę zewnętrzną,
usytuowanie budynku i warunki wietrzności,
współczynnik przenikania ciepła ścian, stro-
pu i podłogi, typ okien i rodzaj oszklenia, ilość
i usytuowanie względem stron świata ścian
zewnętrznych w pomieszczeniu, wymaganą
temperaturę wewnętrzną i oczywiście para-
metry czynnika grzewczego. Producenci po-
dają moc cieplną grzejników przeważnie dla
parametrów 75/65/20°C lub 70/55/20°C.
Jeśli instalacja pracuje przy innych para-
metrach niż te podane w tabelach mocy lub
temperatura w pomieszczeniu jest inna niż
20°C, należy skorzystać ze współczynników
korygujących, umożliwiających właściwe
przeliczenie mocy grzejnika.

Jaki wybrać grzejnik

W zależności od sposobu przekazywania cie-
pła, grzejniki można podzielić na konwecyjne
i promieniujące. W grzejnikach konwekcyj-
nych ciepło jest przekazywane bezpośrednio
do powietrza w pomieszczeniu. W tej grupie
można wyróżnić grzejniki płytowe i płytowo-
-konwektorowe ze stali, członowe żeliwne,
aluminiowe i stalowe oraz konwektory.

Grzejniki promieniujące przekazują ciepło

w postaci fali elektromagnetycznej i ogrzewają
przegrody budowlane oraz sprzęty w pomiesz-
czeniu. Zalicza się do nich grzejniki płaszczy-
znowe sufi towe, ścienne i podło gowe.

Większość grzejników przekazuje cie-

pło w obu formach, jednak jeden ze sposo-
bów zawsze dominuje. Grzejniki podłogowe
i ścienne przekazują większość ciepła do oto-
czenia przez promieniowanie. Grzejniki pły-
towe i członowe oddają ciepło poprzez kon-
wekcję i promieniowanie niemal po połowie
(stosunek ten może się zmieniać w zależności
od modelu).

Grzejniki żeliwne przeżywają obecnie swój renesans. Docenianie
są ich zalety, jakość ich wykonania jest coraz lepsza, powierzch-
nie zaś estetyczne i gładkie. Oferowane są w szerokiej palecie
kolorów, w różnych kształtach, wymiarach i mocach

Grzejniki płytowe oddają ciepło zarówno przez promieniowanie,
jak i przez konwekcję. Udział promieniowania zależy od typu
grzejnika oraz jego temperatury. Dzięki małej pojemności wodnej
dobrze współpracują z automatyką, pompami i armaturą. Mogą
być stosowane w instalacjach o niskich parametrach wody
grzejnej (np. z kotłami kondensacyjnymi lub pompami ciepła)

Fot. Klimosz

Fot. Regulus-system

• nowości produktowe

• rynkowe przeglądy produktów

• porady ekspertów z różnych dziedzin

• aktualności prawne

• artykuły merytoryczne na temat budowy, remontu

i wyposażenia domu oraz jego otoczenia

• inspirujące galerie zdjęć

• galerie użytkowników

• najnowsze wydania „Eksperta Budowlanego”

do bezpłatnego pobrania w wygodnym

formacie PDF

• katalog ﬁ rm

• forum użytkowników

a bu

w w w. e ks p e r t b u d ow l a ny. p l

3/2012 (39)

MAJ–CZERWIEC

ISSN 1730-1904

MAGAZYN

BEZPŁATNY

KOLEKTORY

kupisz

kna

ZANIM

117

produktów

i nowości

słoneczne

naprawić

taras

pol

prod

dla

Poradnik Eksperta

mgr inż. Jerzy Kosieradzki

DLACZEGO ZAWORY GRZEJNIKOWE STUKAJĄ

Stukające grzejniki w instalacji c.o. to częsty problem w domach wielorodzinnych.
Dźwięki przypominające stukanie grzejników powoduje zła regulacja ciśnienia
w instalacji centralnego ogrzewania. Aby wyjaśnić przyczyny tego zjawiska, trzeba
przeanalizować mechanizm jego powstawania.

Fot. Zehnder

a poziom ciśnienia w instalacji odpowiada pompa obiegowa c.o., która porusza wodę,
aby mogła ona dopłynąć z kotła do grzejników i wrócić do kotła. Po drodze woda musi

pokonać opory wszystkich elementów regulacyjnych, takich np. jak zawory termostatyczne
przy grzejnikach. Jeżeli instalacja c.o. dostarcza także ciepłą wodę do wymienników, to opór
przepływu przez wężownicę także musi być uwzględniony w bilansie ciśnienia.

Poradnik Eksperta

Woda dostarczająca ciepło do pomieszczenia trafi a na otwarty zawór grzejnikowy. Gdy

temperatura w otoczeniu głowicy termostatycznej zrówna się z temperaturą nastawioną na
głowicy, grzybek zaworu jest dociskany do gniazda – aż do momentu jego zamknięcia. W ten
sposób grzybek zaczyna „dławić” przepływ wody przez grzejnik. Jeżeli dzieje się tak z jed-
nym lub kilkoma zaworami (w dużej instalacji), to nadmiar ciśnienia w instalacji c.o. nie jest
groźny. Zamknięcie jednak większej liczby zaworów, np. na noc, powoduje wzrost ciśnienia
w instalacji. A brak odpowiedniego urządzenia, które to ciśnienie „przydławi”, sprawia, że
zaczyna ono działać na grzybek od strony gniazda. Jeśli wartość ciśnienia jest na tyle duża,
że sprężyna dociskająca grzybek nie może go „utrzymać”, grzybek się otwiera i „upuszcza”
trochę wody. Dzięki temu ciśnienie na chwilę spada i sprężyna znowu dociska grzybek do
gniazda. Towarzyszy zaś temu charakterystyczne stuknięcie.

Ciśnienie ponownie rośnie i historia się powtarza, wywołując przy tym serię nieprzyjem-

nych (zwłaszcza w nocy, gdy wokół jest cisza) stuków. Czy można coś zrobić, aby stuki usta-
ły? Otworzyć całkowicie zawór, zakładając, że lepiej mieć za gorąco, niż nie spać z powodu
hałasujących grzejników? Problem ten można rozwiązać inaczej.

Prawidłowo zaprojektowana

i wykonana instalacja centralnego
ogrzewania ma przede wszystkim
dobrze dobraną pompę obiego-
wą, która daje tyle ciśnienia, ile
w instalacji jest potrzebne. Na
rynku są pompy z regulacją obro-
tów i wydajności. Przy pompach
tradycyjnych stosuje się odpo-
wiednie zawory podpionowe,
które utrzymują stałe ciśnienie
w pionach, nie dopuszczając do
jego wzrostu przed grzejnikiem.
W instalacjach, które nie mają
takich zaworów, bardzo prostym
i skutecznym rozwiązaniem jest
wmontowanie za pompą zaworu
upustowego, łączącego zasilenie
z powrotem. Przy normalnej pracy
instalacji zawór ten jest zamknię-
ty, a otwiera się tylko wtedy, gdy
ciśnienie w instalacji wzrasta po-
nad to, które jest dopuszczalne.
Jak widać, na wszystko jest spo-
sób. Na stukanie zaworów grzej-
nikowych także.

precyzyjny otwór dla najmniejszych
tolerancji przepływu

grzybek regulacyjny
do optymalnego ograniczenia przepływu

głowica

termostatyczna

zawór

termostatyczny

grzybek

regulacyjny

korpus z brązu

odpornego na korozję

Przekrój głowicy i zaworu termostatycznego

Rys. Heimeier

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Rosnące wymagania

użytkowników wobec systemów

grzewczych powodują, że grzejnik

jest traktowany na równi z innymi

elementami wyposażenia wnętrza,

powinien się więc komponować

stylistycznie z otoczeniem.

Użytkownicy oczekują także

jego dynamicznej i precyzyjnej

pracy, przy zachowaniu możliwie

najniższych kosztów ogrzewania

i wysokiej jakości – grzejnik to

wszak zakup na lata. Produkty

REGULUS-system CANAL

spełniają wszystkie te wymagania,

są również znakomicie

dostosowane do aktualnych

trendów, dostępne fi nansowo

i łatwe do zastosowania

zarówno w obiektach nowych,

jak i remontowanych.

OGRZEWANIE REGULUS-system CANAL

– przestrzeń nieograniczona

Dyskretny system

Ogrzewanie podłogowe kanałowe REGULUS-
-system CANAL składa się z miedziano-alu-
miniowego grzejnika, wanny z blachy ocyn-
kowanej malowanej proszkowo oraz podestu.
Wanna zabudowana jest w kanale w posadz-
ce, wewnątrz niej umieszczony jest grzejnik
oraz często także wentylator wspomagający
jego pracę i zapewniający właściwą dynami-
kę precyzyjnie sterowanego procesu grzania.
Kanał grzewczy przykryty jest ażurowym

– drewnianym lub metalowym – podestem.
Jest on jedynym widocznym elementem zgra-
nym z otaczającą go podłogą.

Uniwersalne zastosowanie

System ogrzewania kanałowego najczęściej
montuje się wzdłuż dużych przeszkleń. Działa
jak kurtyna z ciepłego powietrza, chroni okno
przed zaparowaniem i napływem zimnego
powietrza. Grzejniki kanałowe mogą ogrze-
wać pomieszczenia samodzielnie lub pełnić

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

funkcję ogrzewania wspomagającego. Znaj-
dują także zastosowanie jako tzw. ogrzewanie
strefowe – odpowiednio rozmieszczone i do-
brane zestawy kanałowe dzielą przestrzeń na
strefy o różnym stopniu nagrzania. Można je
zamontować wszędzie, w posadzce na grun-
cie, a także w stropie między kondygnacja-
mi, w posadzce o każdym rodzaju pokrycia
(parkiet, deski, panele, ceramika, wykładzina
dywanowa, laminat).

Oszczędność energii

Grzejnik kanałowy REGULUS-system CANAL
cechuje mała pojemność wodna i duża dy-
namika grzania – bardzo szybko się nagrze-
wa i szybko stygnie. Dzięki temu jest łatwy
do sterowania. Dzięki dynamiczności pracy
oszczędność energii jest oczywista – grzejnik
niewielkim początkowym wydatkiem energii
szybko dostarcza ciepło, tyle ile potrzeba do
osiągnięcia i utrzymania zadanej temperatu-
ry. Powyższe parametry sprawiają, że jest to
produkt możliwy do zastosowania w dowol-

nej instalacji c.o. Precyzja grzania sprzyja
uzyskaniu wysokiego komfortu cieplnego.

Estetyka

Ogrzewanie podłogowe kanałowe pozwa-
la zaoszczędzić miejsce, które do tej pory
zajmowały grzejniki ścienne, a atrakcyjne
wzornictwo ażurowych podestów doskonale
komponuje się zarówno z otoczeniem o nowo-
czesnej, jak i klasycznej stylistyce. We wnę-
trzach o skomplikowanym kształcie świetnie
sprawdzają się krótkie zestawy z wentylato-
rem, które zdecydowanie łatwiej rozmieścić.
Po sezonie grzewczym warto zamontować
podest posezonowy, wstawiany w miejsce
podestu ażurowego. Chroni on grzejnik ka-
nałowy przed zabrudzeniem, a przy tym zna-
komicie maskuje kanał grzewczy.

REGULUS-system
ul. Dworkowa 2, 43-300 Bielsko-Biała
tel./fax 33 812 36 69, 33 496 99 99
e-mail: regulus@regulus.com.pl
www.regulus.com.pl

Poradnik Eksperta

Krystyna Stankiewicz

GRZEJĄ, ZDOBIĄ, INTRYGUJĄ

Podstawowym zadaniem grzejników dekoracyjnych jest wprawdzie dostarczanie ciepła,
ale ze względu na efektowną, często bardzo wyszukaną, formę pełnią one również
funkcję dekoracyjną. Można na nich pisać, przeglądać się w nich, wieszać ubrania,
a nawet siedzieć.

Fot. Fondital

Poradnik Eksperta

Grzejniki dekoracyjne zasilane z instalacji

c.o. pojawiły się najpierw w łazienkach, gdzie
– oprócz ogrzewania – służyły także do suszenia
ręczników i odzieży. Z czasem zaczęto produko-
wać tak atrakcyjne ich wzory, że grzejniki prze-
kroczyły próg łazienki i znalazły swoje miejsce
w holu, kuchni, a nawet w salonie. Asortyment
i różnorodność form grzejników dekoracyjnych
stale się powiększa, ponieważ producenci wciąż
wprowadzają nowe ich wzory i kolory, inspiro-
wane współczesnymi trendami wnętrzarskiej
mody. A wzory tych najdroższych powstają czę-
sto w pracowniach znanych designerów.

Fot. Instal-Projekt

Poradnik Eksperta

Fot. Jaga

Poradnik Eksperta

Nic więc dziwnego, że przypominają one

atrakcyjny mebel, który może być ozdobą
najbardziej wyszukanego wnętrza. Są też
takie grzejniki, które wyeksponowane w do-
wolnym miejscu ściany, kojarzą się raczej
z abstrakcyjną rzeźbą, a nie z urządzeniem
grzewczym.

Efekt dekoracyjny zależy od zestawie-

nia kolorów ściany i grzejnika, które albo
będą ze sobą zdecydowanie kontrastowały,
albo też różniły się jedynie intensywnością
odcieni.

Grzejniki dekoracyjne produkuje się prze-

ważnie z wysokogatunkowej stali. Ich po-
wierzchnię pokrywa się farbami proszkowymi,
utwardzonymi w wysokiej temperaturze. Dzię-
ki temu uzyskuje się gładkie powłoki, łatwe do
utrzymania w czystości. Oferowane są również
grzejniki, w których zastosowano nietypowe
materiały, np. beton, granulat czy naturalny
kamień, a także hartowane szkło.

Fot. Irsap

Poradnik Eksperta

Wiktor Janecki

JAK OGRZAĆ ŁAZIENKĘ

Łazienka powinna zapewniać poczucie komfortu i umożliwić zrelaksowanie się.
Musi więc być nie tylko ładnie i modnie wyposażona, ale też mieć skuteczną wentylację
oraz komfortowe ogrzewanie. Możemy to osiągnąć w każdej łazience – zarówno
w dużym, przestronnym salonie kąpielowym, jak i w małym, kameralnym pomieszczeniu.

Fot. Instal-Projekt

Grzejnik łazienkowy

Ciepło w łazience zapewniają grzejniki łazienkowe, które pełnią również funkcję dekoracyjną.
Do ogrzewania łazienek najczęściej stosowane są grzejniki drabinkowe. Producenci oferują
nie tylko proste, lakierowane na biało drabinki, ale też piękne grzejniki dekoracyjne w róż-
nych kolorach i kształtach, pełniące te same funkcje co typowe drabinki. W dużej łazience
z oknem, w której grzejnik jest podstawowym źródłem ciepła, powinien być on umieszczony
pod oknem, tak aby nie powstały w pomieszczeniu strefy chłodu.

Poradnik Eksperta

Grzejnik łazienkowy i wodne ogrzewanie podłogowe

Obecnie standardem w łazience staje się jednak połączenie dwóch systemów ogrzewania
– drabinkowych lub dekoracyjnych grzejników wodnych c.o. oraz ogrzewania płaszczyznowe-
go, czyli podłogowego – wodnego lub elektrycznego. Grzejniki łazienkowe i wodne ogrzewanie
podłogowe są przeważnie zasilane z instalacji centralnego ogrzewania. Jednak przez sporą
część roku instalacja ta nie pracuje. Co więc zrobić, żeby w łazience zawsze było ciepło?

Jest kilka sposobów na uzyskiwanie komfortowej temperatury w łazience niezależnie od

działania głównego systemu ogrzewania. Najprostsza metoda to wybór grzejnika łazienko-
wego z grzałką elektryczną. Zastosowanie grzałki w grzejniku podłączonym do instalacji c.o.
wymaga zamontowania na wejściu zaworu zamykającego oraz trójnika. Są jednak pewne

ograniczenia stosowania takich grzejników. Po pierwsze, nie mogą być one montowane nad
wanną, a gniazdo, do którego będzie podłączona grzałka elektryczna, musi mieć uziemienie
i być oddalone o minimum 60 cm od źródła wody (wanny, umywalki, prysznica). Zasilanie
gniazd wtyczkowych w łazience powinno mieć wyodrębniony obwód w instalacji elektrycznej.
W czasie, gdy nie działa centralne ogrzewanie, a jest używane zasilanie elektryczne, należy
pamiętać o zamknięciu zaworu na wejściu wody do grzejnika. W przeciwnym razie woda
ogrzewana w grzejniku ucieknie do instalacji c.o. Nie wolno jednak podczas pracy grzałki
elektrycznej zamykać zaworu na wyjściu wody z grzejnika ze względu na wzrost objętości
wody pod wpływem temperatury. Moc grzałki powinna być niższa od mocy grzejnika o kilka
procent, aby zagwarantować właściwą pracę elementu grzejnego. Grzejnik łazienkowy z grzał-
ką może być też używany jako grzejnik elektryczny nie podłączony do instalacji c.o. Wówczas
jest on napełniany specjalnym płynem lub olejem.

Grzejnik łazienkowy i elektryczne ogrzewanie podłogowe

Innym sposobem na uzyskanie całorocznego komfortu cieplnego w łazience jest zastosowanie
podłogowego ogrzewania elektrycznego. Elektryczne ogrzewanie podłogowe zapewnia efekt

System wodnego ogrzewania podłogowego w mokrej zabudowie

Fot. Instal-Projekt

Fot. Roth

Grzejnik z grzałką elektryczną podłączony do instalacji c.o.

Poradnik Eksperta

ciepłej podłogi, który jest bardzo pożądany
w łazience. Dodatkowym atutem jest fakt, że
możemy używać tego ogrzewania w wybra-
nym przez nas czasie. Sterownik może włą-
czać ogrzewanie np. tylko rano i wieczorem.
W pozostałym czasie ogrzewanie nie działa,
a my nie zużywamy niepotrzebnie energii.
Pracę ogrzewania reguluje termostat, który
zapewnia osiągnięcie zadanej temperatury
i nie dopuszcza do przegrzania, czyli do nie-
potrzebnego zużycia energii.

Koszt wykonania elektrycznego ogrzewa-

nia podłogowego w łazience nie jest wysoki,
a koszty eksploatacyjne można kontrolo-
wać i optymalizować dzięki sterownikom.
Pożądana temperatura podłogi w łazience
z zainstalowanym ogrzewaniem podłogowym
wynosi 29–30°C (nie powinna przekraczać
34–35°C). Wyższa temperatura jest uciążli-
wa dla użytkowników i pociąga za sobą nie-
potrzebne zużycie energii.

Chcąc uzyskać komfortową temperaturę

o konkretnej porze lub godzinie, ogrzewanie
podłogowe musi zacząć działać z określo-
nym wyprzedzeniem, gdyż ma ono pewną
bezwładność. Między innymi z tego powodu
montuje się sterowniki. Na przykład regulator
z programatorem dobowym i tygodniowym
pozwoli na samoczynne załączenie syste-
mu i uzyskanie efektu ciepłej podłogi tylko
w czasie ściśle określonym (np. tylko rano
i wieczorem na czas kąpieli). Regulator ste-
rujący pracą instalacji w łazience powinien
mieć też czujnik podłogowy – pozwala on na
utrzymanie pożądanej temperatury podłogi
i unikanie jej przegrzania. Ze względów bez-
pieczeństwa regulator należy umieścić na ze-
wnątrz – na ścianie przy wejściu do łazienki.
Są także regulatory o stopniu ochrony prze-
ciwporażeniowej umożliwiającym ich montaż
w łazienkach.

Elektryczna mata grzejna – zestaw do samodzielnego montażu

Fot. Luxbud

Fot. Elektra

Elektryczne ogrzewanie podłogowe z przykładowym
umiejscowieniem regulatora temperatury

Mata grzejna pod panele i deski warstwowe: 1 – przewód grzejny,
2 – siatka z włókna szklanego, 3 – „zimne złącze” (mufa)
łączące przewód grzejny z przewodem zasilającym, 4 – przewód
zasilający z ekranem, 5 – folia aluminiowa – ekran

Fot. Elektra

… życie pełne energii

…

cie pe

łne ener

Aby uzyskać więcej informacji zeskanuj kod

Poradnik Eksperta

Waldemar Joniec

CO WARTO WIEDZIEĆ

O OGRZEWANIU PODŁOGOWYM

Ogrzewanie płaszczyznowe, a zwłaszcza podłogowe, uważane jest za najkorzystniejszy
dla człowieka system ogrzewania, uwzględniający fi zjologiczny rozkład temperatury ciała.
Pozwala ono także obniżyć o około 2°C temperaturę w pomieszczeniu przy zachowaniu
poczucia komfortu cieplnego, a to oznacza, że odczuwamy przyjemne ciepło już przy
20, a nie przy 22°C, jak przy ogrzewaniu grzejnikowym. Między innymi z tego powodu
ogrzewanie podłogowe instalowane jest w naszych domach coraz częściej i to nie tylko
w łazience, ale także w innych pomieszczeniach.

Fot. Devi

Poradnik Eksperta

Zalety ogrzewania podłogowego

Najważniejsze zalety ogrzewania podłogowego związane są z ogrzewaniem niskotempera-

turowym. Temperatura wody zasilającej grzejniki podłogowe jest znacznie niższa niż w trady-
cyjnych instalacjach (przeważnie nie przekracza 45°C), a to pozwala na efektywne zasilanie
instalacji c.o. kotłem kondensacyjnym (wyższa sprawność niż zwykłych kotłów gazowych
i olejowych) oraz wykorzystanie pomp ciepła i wspomaganie tych źródeł zasilania instalacji
kolektorem słonecznym. Takie rozwiązania dają możliwość racjonalnego gospodarowania
energią na ogrzewanie i tym samym mniejsze jej zużycie.

Zaletą ogrzewania podłogowego jest też inne odczuwanie ciepła – przedostaje się ono

bowiem do pomieszczenia od dołu dużą powierzchnią podłogi i daje poczucie komfortu przy
niższej o około 2°C temperaturze, co pozwala dodatkowo zaoszczędzić w wydatkach na ener-
gię. Mała różnica temperatur podłogi i powietrza w pomieszczeniu nie powoduje jego silnej
cyrkulacji, dlatego w pomieszczeniu z ogrzewaniem podłogowym nie unosi się tak kurz, jak
w pomieszczeniach z ogrzewaniem grzejnikowym. Przy tradycyjnym centralnym ogrzewaniu,
z grzejnikami umieszczonymi przy oknie, temperatura przy podłodze jest najniższa (możemy
nawet odczuwać chłód w stopach), a pod sufi tem najwyższa. W pomieszczeniach z ogrzewa-
niem podłogowym natomiast najcieplejsza jest podłoga, wyżej zaś temperatura jest niższa.

Dobra instalacja – z prawidłowym doborem mocy i odpowiednim sterowaniem – powinna

zapewnić temperaturę nie wyższą niż 20°C na wysokości od 1 do 2 m. Zalecana temperatura
podłogi wynosi 26°C i nie powinna przekraczać 29°C. Przekroczenie tej temperatury nieko-
rzystnie wpływa na samopoczucie i pogarsza warunki komfortu cieplnego. W łazienkach i pa-
sach przyokiennych dopuszcza się nieco wyższą temperaturę powierzchni, około 29–35°C.

Ważny projekt i wykonanie

Wybierając ten sposób ogrzewania, należy pamiętać o konieczności sporządzenia staran-

nego projektu i bardzo dokładnego wykonania prac montażowych, gdyż po zainstalowaniu
ogrzewania podłogowego nie ma praktycznie żadnej możliwości jego poprawienia lub ulep-
szenia, gdyż wymagałoby to burzenia podłóg, izolacji i wiązałoby się z dużymi kosztami.

Prace projektowe i montażowe należy powierzyć sprawdzonej, wyspecjalizowanej fi r-

mie, która będzie używała tylko markowych produktów. Instalacja wykonana na podstawie
poprawnego projektu będzie tańsza nie tylko w inwestycji, ale także w eksploatacji. Po-
winna być dokładnie wyregulowana hydraulicznie za pomocą specjalistycznych programów
komputerowych, tak aby pracowała bezawaryjnie i była dopasowana do aktualnych potrzeb
pogodowych. Ważne jest też precyzyjne wyliczenie zapotrzebowania na moc cieplną dla każ-
dego pomieszczenia, aby zapewnić komfort cieplny w każdym z nich i dokładnie dopasować
instalację do indywidualnych potrzeb danego budynku oraz jego mieszkańców.

Elektryczne ogrzewanie podłogowe

Eksperci prognozują, że wykorzystanie energii elektrycznej do ogrzewania domów miesz-

kalnych będzie cały czas rosło, z jednej strony ze względu na coraz częstsze wykorzystanie
pomp ciepła zasilanych energią elektryczną, mat lub przewodów grzejnych, z drugiej zaś

Poradnik Eksperta

z powodu konieczności budowy rozproszonych systemów energetycznych wykorzystujących
źródła odnawialne, jak np. ogniwa fotowoltaiczne, generatory wiatrowe czy nawet małą ener-
getykę wodną.

Ze względu na koszty eksploatacyjne, elektryczne ogrzewanie podłogowe nie było dotych-

czas stosowane jako ogrzewanie podstawowe, lecz jako wspomagające – w łazience, kuchni,
czy salonie. Było też alternatywą dla ogrzewania wodnego w modernizowanych budynkach
i na piętrach z lekkim stropem, gdyż wodne ogrzewanie podłogowe wymaga grubszych oraz
cięższych izolacji oraz wylewek, a tym samym wytrzymałych stropów.

Obecnie sytuacja ta jest inna, ponieważ współcześnie projektowane i budowane domy

jednorodzinne potrzebują wielokrotnie mniej energii na cele grzewcze niż budynki starsze.
Nowoczesny budynek niskoenergetyczny lub, co będzie wymagane w najbliższej przyszłości,
prawie zeroenergetyczny, może potrzebować na ogrzewanie jedynie od 30 do nawet 10%
energii z tego co obecnie jest standardem. O ile zatem elektryczne ogrzewanie standardowego
domu jednorodzinnego kosztowałoby w sezonie np. 10 000 zł, to 30% czy 10% z tej sumy
daje już tylko 3 lub 1 tys. zł. Takie koszty z pewnością nie doprowadzą do ruiny rodzinnego
budżetu. Tak niskie koszty eksploatacji są wielką pokusą. Nie ma jednak nic za darmo. Mniej-
sze koszty eksploatacyjne wymagają bowiem większego wkładu inwestycyjnego – lepszych
konstrukcji, izolacji, okien, staranniejszego montażu, droższych urządzeń itd. Coraz więcej jest
w Polsce inwestorów, którzy podejmują te wyzwania i decydują się na nowatorskie, czasami
wręcz eksperymentalne projekty.

Koszty wykonania instalacji elektrycznego ogrzewania podłogowego są niższe niż wodnego

– nie ma bowiem potrzeby montowania chociażby urządzenia dostarczającego energię do
instalacji, np. kotła czy pompy ciepła. Jednak nie w każdym budynku może ono stanowić
główny system ogrzewania. Decyzja o jego montażu, jako podstawowego systemu ogrzewa-
nia, musi być starannie przemyślana już na początkowym etapie prac. Architekt i konstruktor

Mata grzejna

Fot. Raychem

Poradnik Eksperta

muszą bowiem odpowiednio dobrać konstrukcję, przegrody, izolacje itd., a nawet system
wentylacji takiego budynku.

Elektryczne ogrzewanie podłogowe, tak jak ogrzewanie wodne, zapewnia efekt ciepłej

podłogi i poczucie komfortu w niższej temperaturze. Ogrzewaniem elektrycznym łatwiej jest
sterować i sterownik może włączać ogrzewanie w ściśle zaplanowanym czasie lub elastycz-
nie reagować na zmiany zapotrzebowania na ciepło i korzystać z energii wtedy, gdy jest ona
w tańszej taryfi e nocnej, lub gdy jest produkowana z własnego źródła – ogniw fotowoltaicznych
lub generatora wiatrowego.

Elektryczne ogrzewanie podłogowe w łazience

Instalując ten rodzaj ogrzewania w łazience, należy przestrzegać kilku fundamentalnych

zasad. Pożądana temperatura podłogi w łazience z zainstalowanym ogrzewaniem podło-
gowym powinna wynosić 29–30°C i nie przekraczać 34–35°C. Wyższa temperatura jest
uciążliwa dla użytkowników i pociąga za sobą niepotrzebne zużycie energii. Chcąc uzyskać
komfortową temperaturę o konkretnej porze lub godzinie, ogrzewanie podłogowe musi zacząć
działać z pewnym wyprzedzeniem, gdyż ma ono pewną bezwładność. Między innymi z tego
powodu montuje się sterowniki. Na przykład regulator z programatorem dobowym i tygo-
dniowym pozwoli na samoczynne załączenie
systemu i uzyskanie efektu ciepłej podłogi
tylko w czasie ściśle określonym (np. tylko
rano i wieczorem na czas kąpieli). Regulator
sterujący pracą instalacji w łazience powinien
mieć też czujnik podłogowy – pozwala on na
utrzymanie pożądanej temperatury podłogi
i unikanie jej przegrzania. Ze względów bez-
pieczeństwa regulator należy umieścić na ze-
wnątrz – na ścianie przy wejściu do łazienki.
Są także regulatory o stopniu ochrony prze-
ciwporażeniowej umożliwiającym ich montaż
w łazienkach.

Maty lub przewody grzejne

Do budowy instalacji elektrycznego ogrze-

wania podłogowego stosuje się elektryczne
przewody grzejne oraz maty grzejne. Ze
względu na niewielką grubość rozwiązania
te są polecane zwłaszcza przy renowacji po-
mieszczeń.

Przewody mają moc od 10 do 20 W/m.b.

Ich grubość wynosi 3–7 mm. Samoregulujące
przewody grzejne do ogrzewania podłogowe-

Przewody grzejne

Fot. Raychem

Poradnik Eksperta

go przeznaczone są do instalacji w miejscach, gdzie możliwe jest tylko niewielkie podwyż-
szenie podłogi. Przewód może być instalowany pod każdym typem posadzki bez ryzyka
przegrzania.

Natomiast maty mają grubość przewodu od 2,5 do 5 mm i jest on przymocowany do ela-

stycznej siatki. Koniec przewodu grzejnego maty zakończony jest przyłączem zasilającym (tzw.
zimnym), który łączy się z instalacją zasilającą. Maty grzejne dostępne są na rynku w formie
gotowych do ułożenia zestawów, o różnej mocy. Do łazienek przeznaczone są te w zakresie
mocy 100–160 W/m

. Producenci oferują maty grzejne jednostronnie i dwustronnie zasilane.

Maty jednostronnie zasilane dzięki swojej budowie są prostsze w układaniu i montażu. Maty
mają postać zwojów szerokości od 30 do 50 cm (węższe łatwiej ułożyć w małych łazienkach).
Długość maty dobiera się odpowiednio do powierzchni grzejnej podłogi, a moc maty – w zależ-
ności od tego, czy będzie to ogrzewanie podstawowe łazienki, czy tylko wspomagające. Przyj-
muje się, że optymalna moc dla małych i średnich łazienek, w których instalacja elektryczna
wspomaga system ogrzewania lub ma za zadanie zapewnienie komfortu cieplnego poza
sezonem grzewczym, powinna wynosić 100 W/m

. Mata ma bowiem za zadanie zapewnić

ciepłą podłogę, a powietrze w łazience ma być podgrzane zaledwie o kilka stopni.

System ogrzewania podłogowego
z samoregulującym przewodem
grzejnym

Fot. Raychem

»
»

Poradnik Eksperta

Waldemar Joniec

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ

PRZY WYBORZE PODGRZEWACZA WODY

Wybierając podgrzewacz do domu lub mieszkania, powinniśmy odpowiedzieć sobie
na kilka ważnych pytań: ile osób będzie korzystać jednocześnie z ciepłej wody,
z jakich urządzeń (wanna, prysznic, umywalka, zlew) oraz w jakiej odległości
urządzenia te znajdują się od podgrzewacza.

Fot. Dafi

Przepływowy podgrzewacz wody nadumywalkowy

Poradnik Eksperta

Podgrzewacze przepływowe i pojemnościowe – czym się różnią?

Podgrzewacze przepływowe podgrzewają taką ilość wody, jaka jest niezbędna do zaspoko-

jenia bieżących potrzeb i pracują od chwili otwarcia baterii do czasu zaprzestania czerpania
wody, nie magazynują ciepłej wody.

Podgrzewacze pojemnościowe przygotowują wodę wcześniej i magazynują ją. Coraz lep-

sze izolacje termiczne zbiorników ograniczają straty ciepła do minimum, a zastosowanie
cyrkulacji gwarantuje ciepłą wodę natychmiast po otwarciu baterii.

Wybór zasilania

Rodzaj energii wpływa na koszty przygotowania ciepłej wody. Jeśli budynek ma instalację

gazową, to warto rozważyć eksploatację urządzeń zasilanych gazem ziemnym. Korzystanie
z podgrzewaczy gazowych wymaga zapewnienia odpowiedniej wentylacji pomieszczenia,
w którym jest on montowany oraz prawidłowego odprowadzenia spalin – powinniśmy mieć
aktualną opinię kominiarską. Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowania, warto zainwesto-
wać w urządzenia z zamkniętą komorą spa-
lania. Ich koszt jest co prawda wyższy, ale
zapewnia mniejsze zużycie gazu i większe
bezpieczeństwo.

Wśród podgrzewaczy elektrycznych naj-

popularniejsze są urządzenia pojemnościo-
we, ponieważ są tanie, proste i bezpieczne
w obsłudze, mogą zasilać kilka punktów
poboru ciepłej wody oraz są zasilane ener-
gią z instalacji 230 V, a ich pobór mocy nie
wpływa zasadniczo na pracę innych urządzeń
elektrycznych w mieszkaniu lub w domu.

Elektryczne podgrzewacze przepływowe

wymagają odpowiedniej do ich mocy insta-
lacji elektrycznej i zabezpieczeń. Zainstalo-
wanie takiego podgrzewacza może oznaczać
konieczność zmiany mocy przyłączeniowej
w umowie z zakładem energetycznym. Obec-
nie standardowo instalacje jednofazowe wy-
konywane są dla mocy do 5 kW (mieszkania),
a trójfazowe do 9 kW (domy jednorodzinne).
Przez moc przyłączeniową należy rozumieć
maksymalną moc czynną wyrażoną w kilo-
watach (kW) planowaną do pobierania. Aby
określić tę wielkość, należy oszacować, jakie
urządzenia mogą być włączone jednocześnie
i określić ich moc.

PAMIĘTAJ!

Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na
eksploatację podgrzewaczy elektrycznych dużych
mocy jest stan techniczny instalacji elektrycznej.
Wymagają one także bardzo starannego przyłączenia
i zastosowania obwodów ochronnych. W przypadku
urządzeń trójfazowych, wskazane jest, aby
podłączenia dokonał uprawniony elektryk. Należy
też uzyskać zezwolenie z zakładu energetycznego
na zwiększenie mocy przyłączeniowej.

Fot. Junkers

Gazowy przepływowy podgrzewacz wody

Poradnik Eksperta

Gazowe podgrzewacze przepływowe

Tego rodzaju podgrzewacze wody służą do zasilania jednej łazienki wyposażonej w prysz-

nic lub wannę i umywalkę oraz baterii nad zlewem w kuchni. W ich eksploatacji ważna jest
odległość urządzenia od punktów poboru wody – powinna być ona jak najmniejsza, wów-
czas najmniejsze są straty ciepła w przewodach, które powinny być dobrze zaizolowane.
Na komfort ich użytkowania wpływa moc i wynikająca z niej wielkość strumienia ciepłej
wody oraz rodzaj regulacji jej temperatury. W najprostszych urządzeniach z regulacją ręczną
trudno jest utrzymać temperaturę wody na zadanym poziomie – zmienia się ona wraz z na-
tężeniem poboru. Stosowana jest też regulacja podwójna: ręczna i automatyczna. Najwyższy
komfort zapewnia regulacja elektroniczna. Pozwala ona na utrzymywanie temperatury wody
niezależnie od wielkości przepływu i temperatury wody dopływającej do podgrzewacza. Na
rynku dostępne są urządzenia z elektronicznym zapłonem gazu, elektronicznym sterowaniem
elementami regulacyjnymi i zabezpieczającymi, a także elektroniczną regulacją temperatury
ciepłej wody.

Producenci oferują przepływowe podgrzewacze gazowe o mocy od 17 kW wzwyż. Jeśli

w łazience nie ma wanny, a tylko prysznic i nie zdarza się, że domownicy jednocześnie korzy-
stają z prysznica, umywalki i zlewu, to zaleca się mniejszą moc podgrzewacza – 17–19 kW.
Jeśli podgrzewacz ma dostarczać ciepłą wodę równocześnie do dwóch i więcej odbiorników, to
należy wybrać urządzenie o mocy 22–24 kW. Podgrzewacz o mocy 17 kW ma wydatek ciepłej
wody o temperaturze powyżej 35°C około 10 l/min, a o mocy 24 kW około 14 l/min.

Nowoczesne podgrzewacze wyposażane są w zapłon elektroniczny, co pozwala na wyeli-

minowanie palącego się przez cały czas płomyka dyżurnego. Bezpieczeństwo użytkowania
zapewniają zabezpieczenia urządzeń. Obecnie stosuje się głównie trójstopniowy system za-
bezpieczeń, który obejmuje:

Czujnik ciągu kominowego – montowany na przerywaczu ciągu kominowego; jeśli ciepłe
spaliny wpływają do pomieszczenia przez przerywacz ciągu, to następuje podgrzanie
czujnika i wyłączenie palnika.
Ogranicznik temperatury – czujnik zamontowany na wymienniku ciepła, który wyłącza
dopływ gazu do palnika, jeśli zostanie przekroczona temperatura wymiennika ponad do-
puszczalną wartość, zapobiega to spaleniu wymiennika, np. gdy nie ma w nim wody.
Zabezpieczenie przeciwwypływowe gazu – chroni przed wypływem gazu z urządzenia,
gdy nie ma płomienia na palniku.

Elektryczne podgrzewacze pojemnościowe

Są to urządzenia bardzo popularne, ponieważ mogą być instalowane w każdym pomiesz-

czeniu, w którym jest doprowadzenie energii elektrycznej i wody. Urządzenia o pojemnościach
odpowiednich dla średniej wielkości domu jednorodzinnego czy mieszkania wykorzystują
grzałki o mocy 1,5–2,5 kW, mogą więc być zasilane praktycznie przez każdą jednofazową
instalację elektryczną. Mogą też być stosowane w układach kombinowanych – we współpracy
z innymi urządzeniami i można je stosować w instalacjach z dużymi zbiornikami akumulacyj-
nymi. W tym celu powinny być wyposażone w jedną lub więcej wężownic umożliwiających

Poradnik Eksperta

ich podłączenie np. do niskotemperaturowego kotła
wodnego lub kolektora słonecznego.

Na potrzeby domu jednorodzinnego wystarczy

podgrzewacz o pojemności od 120 do 300 l (zależ-
nie od liczby mieszkańców i wielkości domu). Przyj-
muje się, że dobowe zużycie c.w.u. o temp. 45°C
wynosi około 50 l na osobę. Należy jednak pamiętać,
że podgrzewacze elektryczne wykorzystywane we
współpracy z kotłami wodnymi i/lub kolektorami sło-
necznymi powinny mieć dużą pojemność, aby zgro-
madzić zapas ciepłej wody na dłużej. Takie podgrze-
wacze powinny być też bardzo dobrze zaizolowane
i montowane w pozycji pionowej, aby powierzchnia
styku ciepłej i zimnej wody w zasobniku była jak naj-
mniejsza. Jeśli w domu jest licznik dwutaryfowy, podgrzewacze należy wyposażać w zegary
elektroniczne sterujące zasilaniem, tak aby zużywały energię tylko w tańszej taryfi e. Zużycie
energii zależy od ilości zużywanej wody i nastawianej temperatury oraz izolacji zbiornika. Im
wyższa temperatura, tym większe straty energii. Należy jednak okresowo podgrzać wodę do
maksymalnej temperatury, aby uniemożliwić rozwój w instalacji bakterii Legionella.

Przepływowe podgrzewacze elektryczne

Zaletą tych urządzeń jest mała masa, niewielkie gabaryty oraz możliwość montażu w miej-

scu poboru wody. Tego typu podgrzewacze polecane są do domów ogrzewanych energią
elektryczną, a także do domków letniskowych. Podgrzewacze tego typu wymagają sprawnej
instalacji elektrycznej, zdolnej pracować przy dużych chwilowych obciążeniach. Proces pod-
grzewania wody jest kontrolowany przez układ automatyki, zapewniający stabilną tempe-
raturę i zabezpieczający przed włączeniem grzałki, gdy nie ma poboru lub wody. Regulacja
temperatury może być skokowa lub płynna. Jednak w urządzeniach o małych mocach tempe-
ratura może być związana z ilością pobieranej wody – im strumień większy, tym temperatura
niższa. W podgrzewaczach o większej mocy, do zasilania wielu punktów poboru, stosuje się
płynne sterowanie elektroniczne temperatury wody.

Podgrzewacze zasilane prądem jednofazowym to zwykle podgrzewacze jednopunktowe

zintegrowane z baterią, które służą głównie do mycia rąk i obsługują tylko jeden kran. Ich
wydajność wynosi około 1,5–2 l/min ciepłej wody, a moc waha się od 3,5 do 5 kW. Pro-
ducenci oferują także jednofazowe podgrzewacze prysznicowe o wydajności 1,5–2 l/min
z uszczelnieniem pozwalającym na ich montaż blisko kabiny natryskowej. Oferowane są także
podgrzewacze uniwersalne – umywalkowo-prysznicowe.

Podgrzewacze zasilane prądem trójfazowym to najczęściej urządzenia o mocy 6–28 kW

do zasilania wielu punktów poboru. Najczęściej wykorzystywane są podgrzewacze o mocy
11–26 kW, które mogą zapewnić ciepłą wodę we wszystkich punktach poboru w kuchni
i łazience.

Fot. Atlantic

Elektryczny pojemnościowy podgrzewacz wody

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

turę, wskazując wartość na czytelnym wskaź-
niku ciekłokrystalicznym. W miarę zwiększania
się przepływu wody, automatycznie i bezstop-
niowo rośnie moc urządzenia, aby zapewnić
jej stałą temperaturę. Nawet po osiągnięciu
maksymalnej mocy, temperatura wody po-
zostaje stała. Mikroprocesor ogranicza wów-
czas przepływ wody tak, aby priorytet stałej
temperatury został bezwzględnie zachowany.

Funkcjonalność

Sterowany mikroprocesorem ogrzewacz prze-
pływowy typoszeregu DHE działa całkowicie
automatycznie, utrzymując nastawioną przez
użytkownika temperaturę wypływającej wody
z dokładnością do 0,5°C, niezależnie od zmian
wielkości jej przepływu. Po osiągnięciu prze-
pływu o wartości 3 l/min, ogrzewacz włącza
się samoczynnie i osiąga nastawioną tempera-

CIEPŁA WODA NA ŻĄDANIE

25 lat przepływowego ogrzewacza wody STIEBEL ELTRON

25 lat temu model

DHE zapoczątkował

rozwój elektronicznych

ogrzewaczy

przepływowych. Dziś

zajmuje czołowe miejsce

pod względem technologii,

komfortu i wyposażenia.

Z okazji jubileuszu

STIEBEL ELTRON

proponuje specjalną,

limitowaną serię o nazwie

DHE Edycja 25.

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Inteligentne sterowanie ogrzewaniem i przepły-
wem pozwala zaoszczędzić do 30% kosztów
w porównaniu z urządzeniem hydraulicznym.

Zastosowanie systemu tzw. odkrytej

grzałki umożliwia korzystanie z wody o dużej
zawartości wapnia, natomiast elektroniczny
system wykrywania pęcherzyków powietrza
zabezpiecza urządzenie przed przepaleniem
się. Ogrzewacz jest przystosowany do za-
opatrywania w wodę kilku punktów poboru.
Posiada liczne funkcje zabezpieczające, moż-
liwość montażu nad- i podumywalkowego,
współpracuje z armaturami dostępnymi na
rynku oraz kolektorami słonecznymi. Urzą-
dzenie oferowane jest w szerokim zakresie
mocy: 18, 18/21/24, 27 kW, dzięki czemu
umożliwia dobór urządzenia do zróżnicowa-
nych potrzeb użytkownika.

Wielofunkcyjny wyświetlacz

Użytkownik ma całkowitą kontrolę nad stoso-
waniem oraz skutecznością ogrzewacza. Na
wyświetlaczu znajdują się wskazania parame-
trów pracy: wartość przepływu, zużycie ener-
gii, zużycie wody, aktualny czas. Wyświetlacz
świeci na zielono, gdy DHE działa w obszarze
efektywności energetycznej, czyli ECO.

Pilot zdalnego sterowania

Pracą ogrzewacza można kierować za po-
mocą zdalnego, przewodowego lub bezprze-
wodowego sterowania zewnętrznego (np.
z kuchni). Sterowanie przewodowe (jako wy-
posażenie dodatkowe) pozwala na regulację
ogrzewacza z dwóch pomieszczeń (z blokadą
„nieumyślnego przestawienia”). Sterowanie

bezprzewodowe – maksymalnie do 6 pilo-
tów. Model DHE Edycja 25 jest dostarczany
w komplecie z komfortowym, 4-przycisko-
wym, bezprzewodowym pilotem zdalnego
sterowania.

Wejdź pod prysznic i odpręż się

Ogrzewacz DHE Edycja 25 ma funkcję wy-
boru jednego z 4 programów kąpielowych,
polegających na automatycznej, cyklicznej
zmianie temperatury wypływającej wody:

program uodparniający – na przezię-
bienie
program zimowy – odświeżający
program letni – odświeżający
program poprawiający krążenie krwi.
Każdy zakupiony ogrzewacz DHE Edycja

25 będzie premiowany atrakcyjną nagrodą.
Akcja trwa od maja do grudnia 2012 r. Szcze-
góły na stronie www.stiebel-eltron.pl.

q
q
q

STIEBEL ELTRON Polska Sp. z o.o.
ul. Działkowa 2, 02-234 Warszawa
tel. 22 609 20 30, fax 22 609 20 29
e-mail: stiebel@stiebel-eltron.pl

Poradnik Eksperta

Jerzy Kosieradzki

JAK DOBIERAĆ KOLEKTORY SŁONECZNE

Kolektory słoneczne pozwalają wykorzystać energię płynącą ze słońca do ogrzewania
wody użytkowej. Aby jednak przyniosły oczekiwane korzyści, parametry kolektorów
muszą być właściwie dobrane.

Fot. Viessmann

ybór kolektorów słonecznych na rynku jest spory. Różnią się one nie tylko budową
i rozmiarami, ale przede wszystkim mocą grzewczą, decydującą o ich sprawności

energetycznej w określonych warunkach pracy. I to właśnie moc kolektorów jest pierwszym
parametrem, który należy uwzględnić w analizie opłacalności montażu instalacji solarnej.

Jaka moc?

O mocy grzewczej kolektora słonecznego decyduje wartość natężenia promieniowania sło-
necznego oraz wymagana temperatura jego pracy. Aby wyliczyć potrzebną moc kolektorów
słonecznych, zgodnie z normą PN-EN 12975, trzeba uwzględnić następujące parametry:

a) powierzchnię apertury

Poradnik Eksperta

b) sprawność optyczną η

c) współczynnik strat a

, w W/(m

· K)

d) współczynnik strat a

, w W/(m

· K

Na podstawie tych parametrów możemy wyliczyć moc grzewczą uzyskiwaną z jednego

metra kwadratowego powierzchni apertury kolektora w określonych warunkach, posługując
się wzorem:

P G

a T

= ⋅

− ⋅ − ⋅

gdzie:
G – oznacza wartość natężenia promieniowania słonecznego, w W/m

– oznacza różnicę między temperaturą kolektora i temperaturą otoczenia, przy czym tem-

peratura kolektora obliczana jest jako średnia arytmetyczna temperatury wlotu i wylotu
czynnika grzewczego.

Wartość zaś natężenia promieniowania słonecznego zależy od stopnia zachmurzenia. I tak

na terenie Polski do obliczeń przyjmuje się następujące wartości:

– 740

W/m

– przy całkowicie bezchmurnym niebie

– 600

W/m

– przy słonecznej pogody z zamgleniami i lekkim zachmurzeniem

– 400

W/m

– przy zachmurzonym niebie.

Wyliczenia te pozwolą określić moc grzewczą kolektorów, uzyskiwaną z jednego metra

kwadratowego w konkretnych warunkach pogodowych, a następnie dobrać wymaganą ich
powierzchnię. Przy czym nie należy mylić natężenia promieniowania słonecznego (maksy-
malne na ziemi 1360 W/m

) z ilością ciepła, jaka może być przejęta w roku przez kolektor

słoneczny, podawaną w kWh/m

. A ilość tego ciepła jest różna w poszczególnych regionach

Polski (tabela).

Płaskie czy próżniowe?

Zbadanie tego problemu powierzono renomowanym ośrodkom badawczym, które – uwzględ-
niając normę PN-EN 12975 – przeprowadziły kompleksowe badania kolektorów płaskich
i próżniowych pod względem energetycznym i jakościowym.

Region

Polski

Przeciętna

roczna dawka

promieniowania

słonecznego

[kWh/m

]

Liczba godzin

promieniowania

w ciągu roku

[h]

Warszawa
i okolice

967

1580

Suwalszczyzna

975

1576

Podhale

988

1467

Dolny Śląsk

1030

1529

Zamojszczyzna

1033

1572

Pas nadmorski

1064

1624

Fot. Fakro

Poradnik Eksperta

Wnioski z tych badań wydają się na tyle interesujące, że warto je tu przytoczyć. Mogą

one bowiem być cenną wskazówką przy zakupie kolektorów.
1. Im wyższą sprawność optyczną i niższe współczynniki strat ciepła ma kolektor, tym jest

wydajniejszy.

2. Przewaga kolektorów próżniowych nad płaskimi polega na mniejszym przyroście strat

ciepła wraz ze wzrostem temperatury kolektora w stosunku do temperatury otoczenia.

3. Zarówno kolektory płaskie, jak i próżniowe mogą znacznie różnić się między sobą pod

względem wydajności grzewczej. Dlatego też przy zakupie próżniowych z dużą ostroż-
nością należy przyjmować zachęty sprzedawców, często przeceniających ich możliwości
i zalety.

4. Moc grzewcza kolektorów płaskich osiągana przy promieniowaniu 400 W/m

i dużej róż-

nicy temperatur T

–T

świadczy o tym, że sprawdzają się one także w okresach przej-

ściowych i zimowym. Mogą też być z powodzeniem wykorzystywane do wspomagania
ogrzewania domu.

5. Ważną zaletą kolektorów płaskich jest

możliwość bezproblemowego usuwania
z nich śniegu. W próżniowych jest to
wręcz niemożliwe.

6. Zestaw kolektorów płaskich przy słonecz-

nej pogodzie osiąga znacznie wyższą moc
grzewczą niż rurowych. Woda więc będzie
znacznie szybciej się ogrzewała i osiągnie
wyższą temperaturę.

7. Przy zakupie kolektorów musimy uwzględ-

niać powierzchnię apertury, bo będziemy
wiedzieli, za co płacimy. Powierzchnia
brutto kolektora próżniowego może być
znacząco większa od jego apertury, na tę
więc wartość należy zwracać uwagę.

8. Kolektory próżniowe o wydajności energe-

tycznej porównywalnej do płaskich będą
zajmowały więcej miejsca na dachu. Aby
osiągnąć identyczną założoną roczną
wydajność energetyczną do ogrzewania
wody użytkowej, musimy zamontować
o około 60% więcej powierzchni brutto
kolektora próżniowego niż płaskiego.

9. Przy odpowiednio dobranej powierzchni

kolektorów płaskich, przy znacznie mniej-
szych kosztach, można uzyskać więcej
energii, niż montując kolektory próżniowe.

PAMIĘTAJ!

Powierzchnia brutto kolektora – określa się ją na
podstawie wymiarów zewnętrznych, łącznie z ramą.
Zazwyczaj ma to znaczenie jedynie przy planowaniu
miejsca dla kolektora, np. na połaci dachu.
Powierzchnia absorbera – oblicza się ją, sumując
powierzchnię wszystkich elementów absorbera,
które zbierają energię słońca. Dlatego też
np. w kolektorach wypukłych może być ona większa
niż ich powierzchnia brutto.
Powierzchnia apertury – określa wielkość
powierzchni, przez którą promieniowanie słoneczne
przedostaje się do wnętrza kolektora. W kolektorach
płaskich jest to odkryta powierzchnia szyby
solarnej (nie cała powierzchnia absorbera może być
nasłoneczniona), a w próżniowych – stanowi sumę
powierzchni rur próżniowych.
Sprawność optyczna η

– maksymalna sprawność

energetyczna, jaką może osiągnąć kolektor wtedy,
gdy jego straty ciepła są zerowe (różnica temperatury
kolektora i temperatury otoczenia jest równa zero).
Aby obliczyć rzeczywistą sprawność energetyczną
kolektora, sprawność optyczną pomniejsza się
o straty ciepła.
Współczynniki strat a

i a

– pozwalają obliczyć,

jak ze wzrostem temperatury kolektora w stosunku
do temperatury otoczenia rosną straty, a maleje jego
sprawność.

komuna

rus

Sprzęgła
hydrauliczne

Sposoby

zmniejsza

strat wody

Dobó

bud

Grz

i h
ig

Bariery dla
powietrza

Wentylatory

wy
m

do
p

Aktualno

ody

Opinie

wszystko

o nowoczesnych

instalacjach

Tylk

Tylko

na:

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

wykorzystać tanią i ekologiczną energię sło-
neczną. Do tego celu służy specjalna grupa
produktów fi rmy ESBE. Zastosowanie odpo-
wiednich zaworów, siłowników i sterowników
ESBE pozwala na wykorzystanie energii sło-
necznej w najbardziej efektywny sposób. Oto
kilka przykładów zastosowania ESBE w insta-
lacjach solarnych.

ESBE Zestaw Solarny VMC300, VMC500. Ułatwia

wykorzystanie energii słonecznej w połączeniu z no-

wym lub istniejącym kotłem gazowym.
ESBE VTD300. Montowany na zasilaniu zbiornika

akumulacyjnego, który zapewnia inteligentne i łatwe

ładowanie energii słonecznej.
ESBE SOLAR VTS500. Idealny do zastosowań zwią-

zanych z energią słoneczną ze względu na odporność

na wysoką temperaturę i wysoką przepustowość.
ESBE BASIC VTA320, VTA520. Zabezpiecza przed

oparzeniem i chroni przed bakteriami Legionelli we

wszystkich rodzajach systemów ciepłej wody użyt-

kowej.
ESBE 5MG + 95-270M/90C. Umożliwia maksymal-

ne wykorzystanie układu warstw w zbiorniku akumu-

lacyjnym, w połączeniu z siłownikiem 95-270M lub

sterownikiem 90C.
ESBE VRB140 + CRB100/90C. Wykorzystanie ukła-

du warstw i dostępność pełnego zakresu sterowników

ESBE, jak np. CRB100 lub 90C.

Drewno i pelety

W nowoczesnych systemach grzewczych
opalanych drewnem kocioł może zasilać je-
den lub więcej zbiorników akumulacyjnych.
Drewno jest odnawialnym źródłem energii,
jednak kotły opalane drewnem wymagają

Ogrzewanie słoneczne

Ogrzewanie z wykorzystaniem energii sło-
necznej jest jedną z najszybciej rozwijających
się technologii. Energia słoneczna może być
łączona z większością innych źródeł ciepła.
Zazwyczaj bowiem wymagana jest pewna
forma rezerwowego źródła ciepła, gdy energia
słoneczna jest niewystarczająca. Do maga-
zynowania energii słonecznej potrzebny jest
zbiornik akumulacyjny. Większa efektywność
systemów ogrzewania słonecznego ze zbior-
nikiem akumulacyjnym pozwala stosować je
nawet tam, gdzie słońce świeci tylko przez
kilka godzin dziennie. Systemy ogrzewania
słonecznego są bardzo tanie w eksploata-
cji i minimalnie oddziałują na środowisko.
Wyzwaniem dla instalatorów jest takie połą-
czenie i wyregulowanie systemu wykorzystu-
jącego różne źródła ciepła, aby optymalnie

OGRZEWANIE Z WYKORZYSTANIEM

ALTERNATYWNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII

Przykłady zastosowania produktów ESBE

ESBE VM C300

ESBE VM C500

ESBE VTD300

ESBE VTS520

ESBE VTA320

ESBE VTA520

ESBE VTD300

ESBE 5MG

ESBE 95-270M

ESBE VRB140

ESBE CRB100

ESBE 90C

5
6

1/2

4/5

Poradnik Eksperta –

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

efektywnego spalania, aby zmniejszyć nega-
tywny wpływ na środowisko. Poniżej prezen-
tujemy przykładowe zastosowania wyrobów
ESBE w systemach grzewczych z kotłem na
paliwo stałe.

ESBE LTC100. Niewielkich rozmiarów termoregulator

umożliwiający utrzymanie stabilnej temperatury wody

na powrocie kotła. Zapewnia długi okres eksploatacji

i ograniczenia emisję zanieczyszczeń.

ESBE ATA200. Nowy model miarkownika ciągu, któ-

ry zastępuje popularną serię ATA100. Do usprawnień

należą m.in. płytsza kieszeń zanurzeniowa, ulepszo-

ne pokrętło i zmodyfi kowana skala nastawy tempera-

tury.

ESBE CTF150. Termostatyczny czujnik temperatury

spalin serii CTF150 służy przede wszystkim do ste-

rowania włączaniem i wyłączaniem pomp cyrkulacyj-

nych oraz termoregulatorów w instalacjach zasilanych

paliwem stałym.

ESBE VTC530. Izolowany zawór temperaturowy z za-

worami odcinającymi ułatwia zastosowanie pompy

cyrkulacyjnej.

ESBE VTC510, VTC300. Niewielkie, precyzyjne

zawory obciążeniowe pasujące zarówno do małych

kotłów opalanych peletami, jak i dużych kotłów opa-

lanych drewnem.

ESBE VRG130 + ESBE CRA110. Regulacja za po-

mocą zaworów mieszających i zastosowanie sterowni-

ka CRA110 zapewniają większą przepustowość.

ESBE VRB140 + ESBE CRA110. Regulacja za

pomocą czterodrogowych, biwalentnych zaworów

mieszających zapewnia większą przepustowość

z jednoczesnym szybszym ładowaniem górnej części

zbiornika. Zalecany model sterownika to CRA110.

Pompa ciepła

Pompa ciepła pobiera energię z ziemi, wody
lub powietrza i przekształca ją w energię
grzewczą. Ważną zaletą pomp ciepła jest
to, że pozwalają uzyskać od trzech do czte-
rech razy więcej energii cieplnej niż zużywa-
ją energii elektrycznej. Pompa ciepła może

stanowić uzupełnienie istniejących systemów
ogrzewania lub być podstawowym źródłem
ciepła budynku.

ESBE VRG330 + ARA600. Specjalna wersja zaworu

trójdrogowego o wysokiej przepustowości. Zalecane

jest zastosowanie siłownika ARA600 (15 s, dwu-

punktowy).

ESBE VZA, VZB. Do instalacji wykorzystujących

pompy ciepła, w przypadku których konieczna jest

duża wydajność, np. szybkie przełączanie (w ciągu

3 s); ma niewielkie wymiary i elastyczne rozwiązania

montażowe.

ESBE VRG230 + ARA600. Symetryczny układ prze-

pływu umożliwia łatwą instalację i eksploatację w po-

łączeniu z siłownikiem ARA600.

ESBE VRG330

1 2

4 2

ESBE ARA600

ESBE VZA, VZB

ESBE VRG230

ESBE VTA320

ESBE ARA600

ESBE LTC100

9 8

7 8

2/4

ESBE VTC510

ESBE VTC530

ESBE VTC300

ESBE ATA200

ESBE CTF150

ESBE VRG130

ESBE CRA110

ESBE VRB140

ESBE Hydronic Systems Sp. z o.o.
ul. Garbary 56, 61-758 Poznań
tel. 61 85 10 728
e-mail: info.pl@esbe.eu, www.esbe.pl

Poradnik Eksperta

Monika Mucha

JAK OTRZYMAĆ DOFINANSOWANIE

NA ZAKUP KOLEKTORA

W 2010 roku wszedł w życie program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, który umożliwia otrzymanie dotacji na częściową spłatę kredytu
zaciągniętego na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Podpowiadamy, jak ją uzyskać.

Fot. Viessmann

2010 roku NFOŚiGW podpisał umowę z sześcioma bankami, dzięki której zarówno
osoby fi zyczne posiadające prawo do nieruchomości, jak i wspólnoty mieszkaniowe

instalujące kolektory na własnych budynkach wielorodzinnych mogą otrzymać dopłatę do
kredytów na zakup i montaż kolektorów w wysokości aż 45%.

Cel kredytu z dotacją

Kredyt z dotacją udzielany jest na zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania
wody użytkowej i wspomagania zasilania w energię innych odbiorników ciepła w budynku
(np. c.o., klimatyzacja, dolne źródło dla pompy ciepła), który jest przeznaczony na cele
mieszkaniowe.

Poradnik Eksperta

Kredyt nie może być udzielony w ramach prowadzonej

przez kredytobiorcę działalności gospodarczej.

Dokumenty

Wniosek o dopłatę należy złożyć w jednym z banków, z który-
mi NFOŚiGW podpisał umowę o współpracy (patrz ramka).
Formularze wniosków udostępniają banki, należy do nich
dołączyć projekt lub ofertę (ewentualnie kosztorys) na bu-
dowę instalacji wraz ze schematem i opisem technicznym,
w tym dane na temat sprawności i skuteczności tej instalacji,
sporządzone przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami.
Dla większości instalacji nie jest wymagane pozwolenie na
budowę i wystarczy przedstawić bankowi kopię zgłoszenia
zamiaru wykonywania robót budowlanych z potwierdzoną
datą wpływu oraz oświadczenie, że organ ten nie wniósł
sprzeciwu.

Warunki dofinansowania

Warto wiedzieć, że dotacją objęte są wyłącznie koszty kwa-
lifi kowane inwestycji, tj.:

koszty projektu budowlano-projektowego wraz z kosz-
torysem
koszty zakupu nowych instalacji kolektorów słonecznych (kolektory, zasobnik, przewody
instalacyjne, aparatura kontrolno-pomiarowa, automatyka)
koszty montażu instalacji
koszty innych materiałów i urządzeń, o ile projektant uzna za wskazane do prawidłowej
pracy całej instalacji.
Kwota kredytu może przewyższać te koszty, jednak część kredytu, która nie zostanie

przeznaczona na powyższe elementy, nie zostanie objęta dofi nansowaniem.

Środki z kredytu z dotacją wypłacane są bezgotówkowo bezpośrednio na konto wyko-

nawcy lub dostawcy, na podstawie wystawionych faktur, już po zrealizowaniu inwestycji (na
podstawie złożonego protokołu końcowego odbioru instalacji).

Szczegółowe informacje na temat dofi nansowania kredytów na kolektory słoneczne można

uzyskać na stronie www.nfosigw.gov.pl i w placówkach współpracujących banków.

q
q

PAMIĘTAJ!

Program dotacji na zakup i montaż kolektorów
słonecznych będzie realizowany do 2014 roku, a dopłaty
wypłacane będą do końca 2015 roku.

PAMIĘTAJ!

Otrzymana dopłata do kredytu stanowi przychód
w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym
od osób fi zycznych i należy ją ująć w rocznym
rozliczeniu podatkowym.

Lista banków, w których można

otrzymać kredyt na zakup kolektorów

Bank Ochrony Środowiska S.A.

www.bosbank.pl

Al. Jana Pawła II Nr 12, 00-950 Warszawa

tel. 22 850 87 20
Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.

oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze

www.bankbps.pl

ul. Płocka 9/11B, 01-231 Warszawa

tel. 22 53 95 100
SGB-Bank S.A. oraz zrzeszone

Banki Spółdzielcze

www.sgb.pl

ul. Szarych Szeregów 23a, 60-462 Poznań

tel. 61 856 24 00
Krakowski Bank Spółdzielczy

www.kbsbank.com.pl

ul. Rynek Kleparski nr 8, 31-150 Kraków

tel. 12 42 86 224
Warszawski Bank Spółdzielczy

www.bank-wbs.pl

ul. Fieldorfa 5a, 03-984 Warszawa

tel. 22 514 89 40
Credit Agricole Bank Polska S.A.

(dawny LUKAS Bank S.A.)

www.credit-agrocole.pl

pl. Orląt Lwowskich 1, 53-605 Wrocław

tel. 801 33 00 00

Poradnik Eksperta

Dawid Pantera

POMPY CIEPŁA,

wymagania montażowe i niezbędne formalności

Zanim podejmiemy decyzję o zainwestowaniu w pompę ciepła, warto poznać zasady
jej działania i warunki, jakie należy spełnić, aby ją zainstalować. Najlepiej zasięgnąć
informacji bezpośrednio u producenta lub w profesjonalnej fi rmie zajmującej się jej
montażem.

Fot. Viessmann

Co to jest pompa ciepła?

Pompy ciepła to urządzenia, które wykorzystują naturalne zasoby energii do ogrzewania
budynków, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz do chłodzenia pomieszczeń w okresie
letnim. Źródłem tej energii może być grunt wokół domu, woda powierzchniowa lub podziemna
albo powietrze atmosferyczne, a jej przepływ do określonych miejsc w budynku umożliwiają
właśnie pompy ciepła.

Gruntowa pompa ciepła z podgrzewaczem c.w.u.

Poradnik Eksperta

Najpopularniejsze pompy to urządzenia typu solanka-woda, które czerpią ciepło z ziemi

– z odwiertów pionowych lub kolektora gruntowego poziomego. Kolejny rodzaj pomp – typu
powietrze-woda – pobiera energię cieplną z powietrza. Pompy typu woda-woda czerpią ciepło
z wody (może to być układ dwóch studni lub woda technologiczna). Przy czym te ostatnie to
zwykle rozbudowane, duże układy, przeznaczone do instalacji w większych obiektach. Pobiera-
ne przez pompy ciepło ma jednak zbyt niską temperaturę, aby mogło być bezpośrednio wyko-
rzystywane do ogrzewania. Dlatego niezbędna jest sprężarka, pozwalająca na podniesienie jej
do takiego poziomu, który będzie wystarczający również do celów grzewczych. Pompy ciepła
mogą uzyskiwać na zasilaniu temperatury 55, 60, 65°C i jeszcze wyższe. Urządzenia te mogą
ogrzewać dom i podgrzewać wodę użytkową, a przy tym są tanim źródłem ciepła.

Pompa ciepła jest zasilana energią elektryczną. Zależnie od mocy grzewczej urządzenia,

sprężarka może mieć moc od około 1,5 do 4 kW (w typowych rozwiązaniach dla domów
jednorodzinnych).

Sprężarka i regulator wymagają osobnego

zasilania. Obydwa przewody zasilające po-
winny mieć własne zabezpieczenia – warto-
ści bezpieczników podane są zawsze w wy-

tycznych projektowych producenta. Z reguły
sprężarka zasilana jest prądem trójfazowym,
natomiast regulator – jednofazowym. Jeżeli
montowana będzie również grzałka elektrycz-
na, to ona także wymaga zasilania trójfazo-
wego, zabezpieczonego osobnym bezpiecz-
nikiem.

Wymagania montażowe i użytkowe

Minimalna kubatura pomieszczenia, w któ-
rym zostanie zainstalowana pompa ciepła,
zależy od rodzaju i ilości czynnika termody-
namicznego w układzie chłodniczym. Wyma-

PAMIĘTAJ!

Gdzie załatwić niezbędne formalności?
Jeśli chcemy zainstalować pompę ciepła, musimy
załatwić kilka formalności. Najpierw powinniśmy
sprawdzić we właściwym urzędzie gminy, czy
w planie zagospodarowania przestrzennego
przewidziane jest takie źródło ciepła, jakim jest
pompa ciepła. Jeśli tak, to następnym miejscem,
które powinniśmy odwiedzić, jest starostwo,
gdzie uzyskamy informacje dotyczące wymagań
szczegółowych.
Do montażu pompy typu powietrze-woda nie są
wymagane żadne operaty ani zgody. Nie występuje
tutaj tzw. wymiennik dolnego źródła, ponieważ
korzystamy z ogólnie dostępnego powietrza
zewnętrznego. Jest to najprostszy sposób na
spełnienie marzeń o instalacji z pompą ciepła.
Nieco więcej zachodu wymaga natomiast wykonanie
instalacji z pompą ciepła typu solanka-woda. Wiąże
się to bowiem z tym, że trzeba zbudować wymiennik
do pozyskiwania ciepła z ziemi. Zamiar wykonania
wymienników gruntowych poziomych wystarczy
zgłosić w urzędzie gminy lub starostwie. Natomiast
odwierty pionowe wymagają przedstawienia projektu
prac geologicznych (zgodnego z PN), a w przypadku
odwiertów głębszych niż 100 m dodatkowo tzw.
planu ruchu i zgody Okręgowego Urzędu Górniczego.
Przy czym uzyskaniem zgody na wiercenia,
wykonaniem projektu oraz ewentualnie tzw. planu
ruchu zajmuje się zwykle fi rma wiertnicza.

Zasada działania pompy ciepła

Rys. Nateo

Poradnik Eksperta

gane wymiary pomieszczenia dla konkretnej wersji pompy podane są zwykle w wytycznych
projektowych czy instrukcjach serwisowych. Przestrzeganie tych wytycznych jest konieczne,
bo od tego zależy bezpieczeństwo użytkowania pompy. Wprawdzie czynnik termodynamiczny
jest niepalny i nietoksyczny, a więc nieszkodliwy ani dla ludzi, ani dla środowiska, ale gdyby
układ chłodniczy uległ rozszczelnieniu, to czynnik termodynamiczny zacznie wydostawać się
na zewnątrz w postaci pary, która może wypierać tlen z otoczenia.

Decydując się na pompę ciepła typu powietrze-woda, warto pamiętać, że w polskich wa-

runkach klimatycznych taka instalacja wymaga podłączenia dodatkowego źródła ciepła, np.
grzałki elektrycznej (w instalacjach nowych) lub kotła grzewczego (w instalacjach modernizo-
wanych). Pompa może bowiem efektywnie pracować tylko do pewnych wartości temperatury
zewnętrznej – do –15 lub –20°C. A przecież im niższa temperatura powietrza, tym większe
jest zapotrzebowanie budynku na ciepło. Dlatego pompa ciepła typu powietrze-woda wymaga
dołączenia dodatkowych źródeł ciepła.

Takie problemy nie występują przy insta-

lacji pompy typu solanka-woda, ponieważ
temperatura gruntu jest zazwyczaj dodatnia,
niezależnie od wartości zewnętrznej tempe-
ratury powietrza. Konieczne jest jednak za-
głębienie w ziemi wymienników ciepła, przez
które tłoczony jest czynnik niezamarzający,
odbierający ciepło z gruntu i transportujący
je do pompy ciepła.

Gruntowe wymienniki ciepła mogą być

poziome (dość popularne) lub pionowe. Te
pierwsze zbudowane są z rur o średnicy 20,
25 lub 32 mm, ułożonych w odpowiednich
odstępach od siebie, na głębokości poniżej
strefy przemarzania gruntu (od 0,8 do 1,6 m). Pionowe zaś wykonuje się z pojedynczych lub
podwójnych rur typu U, które wprowadza się do ziemi na głębokość nawet ponad 100 m.
Ten drugi wymiennik jest droższy i bardziej skomplikowany w wykonaniu, ale dzięki dużemu
zagłębieniu w gruncie zapewnia znacznie stabilniejszą temperaturę w ciągu roku.

Jak przygotować instalację c.o.?

Ważne jest również odpowiednie przygotowanie instalacji c.o. Chodzi przede wszystkim

o to, aby temperatura na zasilaniu była możliwie najniższa. Warto też pamiętać, że im wyższa
temperatura wody w instalacji, tym niższe będą współczynniki efektywności pompy ciepła,
a to oznacza, że więcej będzie kosztowało ciepło generowane przez pompę. Dlatego w insta-
lacjach z pompą ciepła preferowane jest ogrzewanie płaszczyznowe – podłogowe lub ścienne.
Jeżeli ma być mieszane (grzejnikowe i płaszczyznowe), to trzeba zamontować dodatkowy
zbiornik buforowy, aby zapewnić stały przepływ wody przez pompę ciepła. Jego pojemność
powinna wynosić około 20–25 l na każdy 1 kW mocy grzewczej pompy ciepła.

Powietrzna pompa ciepła

Rys. Danfoss

Księgarnia Techniczna
Dom Wydawniczy MEDIUM

ul. Karczewska 18
04-112 Warszawa
tel. 22 810 21 24
faks 22 810 27 42
e-mail: eib@ksiegarniatechniczna.com.pl
www.ksiegarniatechniczna.com.pl

budownictwa

chłodnictwa

ciepłownictwa i ogrzewnictwa

gazownictwa

instalacji sanitarnych

ochrony środowiska

wentylacji i klimatyzacji

instalacji elektrycznych

informatyki

oraz programy,
słowniki, poradniki

□
□
□
□
□
□
□
□
□
□

naszej księgarni znajdziecie
Państwo książki z dziedziny:

ENTYLACJA

POŻAROWA

Krzysztof Kaiser

rojektowanie i instalacja

seria

WENTYLACJA

Krzysztof Kaiser

seria

WENTYLACJA

POŻAROWA

Krzysztof Kaiser

Projektowanie i instalacja

seria

Teresa Taczanowska
Anna Ostańska

Dokładność realizaji
a potrzeba modernizacji
budynków wielkopłytowych

Teresa Taczanowska
Anna Ostańska

Dokładność realizaji
a potrzeba modernizacji
budynków wielkopłytowych

Poradnik Eksperta

Waldemar Joniec

ILE KOSZTUJE INSTALACJA POMPY CIEPŁA

I JAK JĄ PRZEPROWADZIĆ

Coraz więcej budynków w Polsce korzysta z energii grzewczej wytwarzanej przez pompy
ciepła. W artykule opisujemy przykładową realizację instalacji z pompą ciepła w domu
jednorodzinnym o powierzchni 180 m

Fot. Glen Dimplex

ecydując się na instalację pompy ciepła w domu, warto pomyśleć o tym już na etapie
powstawania projektu architektonicznego. Modernizacja budynku to również dobra oka-

zja do wymiany urządzeń grzewczych i zmian w instalacji c.o. Inwestycja w pompy ciepła
może być opłacalna również bez wykonywania zasadniczych zmian w instalacji grzewczej,
np. w budynkach ogrzewanych olejem opałowym, gazem płynnym lub energią elektryczną.

Poradnik Eksperta

Newralgicznym etapem procesu projektowania jest dobór wydajności dolnego gruntowego

źródła ciepła i wykonanie tej instalacji. To źródło ciepła potrafi przynieść wiele niespodzianek,
dlatego każdorazowo wymaga dogłębnej analizy. Przed wyborem rozwiązania warto przeana-
lizować różne warianty, gdyż inwestycje te nie są tanie, a nawet drobny błąd może skutkować
bardzo długim okresem zwrotu poniesionych nakładów fi nansowych. W artykule prezentujemy
inwestycję z pompą ciepła w domu jednorodzinnym. Wszelkie informacje dotyczące szczegó-
łów instalacji, a także cen uzyskaliśmy od fi rmy, która dostarczyła pompę ciepła.

Koszty instalacji i eksploatacji pompy ciepła

W nowym budynku parterowym z poddaszem użytkowym, o powierzchni 180 m

, zastosowa-

no niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe o maksymalnej temperaturze zasilania 35°C.
Instalacje wykonano na parterze i na poddaszu. Inwestor podjął decyzję o wykorzystaniu
pomp ciepła już na etapie projektowania domu. Dzięki temu możliwe było optymalne zapro-
jektowanie instalacji ogrzewania i dobór pomp. Pozwoliło to także zagospodarować elementy
dolnego źródła pompy ciepła wokół budynku, co umożliwiło bezkolizyjne wykonanie ogrodu
i podjazdów. W budynku zastosowano dwa urządzenia: pompę z gruntowym źródłem ciepła
do zasilania instalacji grzewczej oraz pompę powietrze-woda do przygotowania ciepłej wody
użytkowej. Całkowity koszt instalacji z urządzeniami i montażem wyniósł 51 tys. zł netto
(w tym koszt odwiertów około 18 tys. zł). Pompa grzewcza typu solanka-woda Dimplex SI
11TE o mocy 11,8 kW i COP 4,4 dla parametrów B0/W35 jako dolne źródło ciepła wykorzy-
stuje dwa odwierty pionowe głębokości około 110 m, z przewodami z rur PE 40 mm i roz-
tworem glikolu polipropylenowego. Odwierty wykonano w ogrodzie, obok garażu. Rozdzielacz
dolnego źródła został zainstalowany w pomieszczeniu technicznym, w którym ulokowano
pompy ciepła. Dzięki optymalnemu doborowi dolnego i górnego źródła ciepła uzyskano wysoki
współczynnik COP. Ponadto nie było konieczności montażu dodatkowego szczytowego źródła
ciepła w formie grzałek, kominka, kotła olejowego czy gazowego.

Ze względu na fakt, że pompa pracuje bez wspomagania drugim źródłem ciepła, koszty

inwestycji i instalacji c.o. zostały zmniejszone, gdyż nie trzeba było projektować i wykonywać
kominów czy przyłącza gazu. Pompa ciepła dostarczona była wraz z kompletną automatyką
i możliwością zdalnego sterowania przez sieć
Ethernet.

Do przygotowania ciepłej wody użytkowej

zastosowano pompę typu powietrze-woda
Dimplex BWP 30HLW o mocy 1,9 kW z do-
datkową grzałką o mocy 1,5 kW i COP 3,5.
Osobną pompę do c.w.u. zastosowano m.in.
ze względu na to, że budynek wyposażony
jest w mechaniczną wentylację pomieszczeń
(rekuperator) i pompa ta umożliwia schładza-
nie powietrza wewnętrznego latem. Ponadto
brak obciążenia dolnego źródła przygoto-

PAMIĘTAJ!

Na pompę ciepła można dostać dofi nansowanie
Pompy ciepła zaliczane są do odnawialnych
źródeł energii (OZE), które są wspierane przez
Unię Europejską. Jest kilka możliwości zdobycia
dofi nansowań w różnych formach. Oferują je
m.in. Fundusz Termomodernizacji i Remontów
(FTiR), Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej czy lokalne samorządy.
Dotacje przyznawane są nie tylko na zakup urządzeń,
ale także na ich montaż.

Poradnik Eksperta

waniem c.w.u. daje gwarancję jego skutecznej regeneracji w okresie letnim i tym samym
umożliwia uzyskanie wysokich sprawności COP w sezonie grzewczym, co pozwala osiągnąć
zakładany SPF (Sezonowy Współczynnik Efektywności). Na decyzję o drugiej pompie miał
wpływ także bardzo niski koszt przygotowania c.w.u. dla trzech osób, wynoszący około 40 zł
miesięcznie, oraz to, że powietrze to niezależne i praktycznie niewyczerpane źródło energii
dla przygotowania ciepłej wody. Instalację wyposażono w zasobnik o pojemności 300 litrów
z dodatkową wężownicą. Pompa została zainstalowana w pomieszczeniu technicznym, a nie
na zewnątrz budynku, i czerpie powietrze z tego pomieszczenia oraz ze znajdującego się obok
garażu. Powietrze do budynku napływa przez nawiewniki i praca pompy wytwarza w tych
pomieszczeniach niewielkie podciśnienie. To
rozwiązanie praktycznie wyeliminowało po-
trzebę stosowania dodatkowej grzałki, gdyż
pompa pracuje z powietrzem wewnętrznym,
które przez cały rok ma temperaturę wyższą
niż minimalna graniczna temperatura pracy
(8°C). Niskie zapotrzebowanie na energię do
podgrzewania c.w.u. nie powoduje na tyle
dużego napływu chłodnego powietrza do
garażu i pomieszczenia technicznego, aby
wpływało to na spełniane przez nie funkcje,
nawet w mroźne dni. Na podstawie pracy in-
stalacji w czasie dwóch sezonów grzewczych,
można stwierdzić, że zakładane w projekcie
parametry zostały osiągnięte. COP przez cały
sezon grzewczy wynosi ponad 4,0, co świad-
czy, że poprawnie dobrano i wykonano insta-
lację dolnego oraz górnego źródła.

Potwierdziła się też w praktyce trafność

decyzji o nieinstalowaniu szczytowego źródła
ciepła. Z zebranych danych wynika, że roczny czas pracy pompy ciepła zasilającej ogrzewanie
to około 1800 h. W trakcie eksploatacji inwestor otrzymał zgodę zakładu energetycznego na
instalację licznika dwutaryfowego, co pozwoliło obniżyć koszty energii elektrycznej. Roczne
zużycie energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania wyniosło 1800 h×2,66 kW = 4788 kWh.
Przy pracy pompy ciepła przez 40% czasu w taryfi e dziennej i 60% w nocnej oraz poborze
mocy w wysokości 2,66 kW dla B0/W35 całkowite koszty ogrzewania w pakiecie „Ciepły
dom” (w taryfi e nocnej 0,1942 zł/kWh i dziennej 0,4176 zł/kWh wraz z opłatami stały-
mi i zmiennymi za usługi dystrybucji) wyniosły 2144 zł brutto (wg taryf na www.enea.pl
z 12.2011 r.). Koszt eksploatacji pompy zasilającej instalację c.w.u. to około 40 zł miesięcz-
nie – dzięki zasobnikowi możliwa jest praca w tańszej taryfi e. Kosztów awarii, serwisu oraz
przeglądów do tej pory nie ponoszono. Zatem całkowity koszt ogrzewania i przygotowania
c.w.u. w tym budynku wyniósł około 218 zł miesięcznie.

Fot. Glen Dimplex

Pomieszczenie techniczne w domu jednorodzinnym, w którym
umieszczono pompy ciepła typu solanka-woda i powietrze-woda
wraz z zasobnikiem c.w.u.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
instalacje grzewczaet
ABC Instalacja kanalizacyjna
Obliczanie instalacji grzewczej
Procesy chłodnicze, Czytaj to!, Zawiera rozdział 6 książki „Instalacje przemysłowe” I
Elementy instalacji grzewczej, Energia, technika grzewcza
Pakiet do projektowania instalacji grzewczych
ABC Instalacje wodne
Instalacja grzewcza
instalacje grzewczaet
dobor naczyn rozszerzalnosciowych do instalacji grzewczych wg normy
Instalacja grzewcza
Instalacja grzewcza
Ogrzewanie Podstawowe schematy instalacji grzewczych(1)
Analiza konomiczne aspekty instalacji grzewczych(1)
Instalacje grzewcze poradnik
Instalacja urządzeń grzewczych i wymienników ciepła

więcej podobnych podstron