Temat: Przestępczość i dewiacje w Polsce.

Poznaliśmy sytuację ogólnie w Europie i na świecie, a teraz skupmy się na Polsce.

Chciałabym przede wszystkim ze statystyk zaprezentować sytuacje na Podlasiu. Tak też:

Jak widzimy na wykresie największym problemem w naszym regionie są kradzieże oraz bójki lub pobicia. 

Zaraz po nich sprawy dotyczące narkotyków i fałszerstw a także włamania. Inne przestępstwa popełniane są na 
mniejszą skalę. Na wskazanym wykresie możemy również dostrzec podział na dorosłych i nieletnich. Odsetek osób 
dorosłych jest bardzo widoczny, jednak niech nie mylą nas słupki dotyczące nieletnich. Wbrew pozorom niemal 1/3 
bójek i pobić oraz 1/4 kradzieży jest popełniana przez nieletnich. Młodociani przestępcy popełniają także inne 
przestępstwa w nieco mniejszym stopniu niż dorośli. Dlaczego tak się dzieje? Co motywuje Polaków do popełniania 
przestępstw?
Czynniki determinujące Polaków do popełniania przestępstw:
- instynkt – ludzie rodzą się z instynktem do walki, która jest konieczna do przetrwania. W dzisiejszych czasach, w 
pogoni za pieniądzem, ludzie gotowi są do popełniania wielu czynów zabronionych zarówno rozwiązań siłowych 
( bojki, rozboje, a nawet zabójstwa), jak też nie wymagających siły fizycznej (oszustwa, kradzieże);
- frustracja – rozumiana jako niezaspokojenie jakiejś potrzeby, jakaś okoliczność zewnętrzna, przeszkoda, konflikt, 
trudność. Człowiek może zmniejszyć napięcie przy użyciu takich zachowań, jakie są w jego repertuarze, np. przez 
zachowania agresywne;
- wyuczenie – ludzie od małego uczą się pewnego styl zachowania, czyli wypracowania nawyku, powodującego 
zachowania agresywne czy niedozwolone (jak fałszerstwa) jako zautomatyzowane czynności. Mówi się wówczas o 
napastliwości jako cesze osobowości człowieka. Człowiek w dzieciństwie bity przez rodziców, zapewne będzie takie 
praktyki stosował na własnych dzieciach. Tak samo człowiek, który w dzieciństwie żył w zakłamaniu i widział różne 
oszustwa, których dopuszczali się rodzice;
- mass media – wielokrotne obcowanie z różnymi przykładami okrucieństwa, zabójstw, bicia czy gwałtów, działań 
biznesmanów dokonujących fałszerstw podatkowych na ekranach kin i telewizji może powodować pewnego rodzaju 
znieczulicę, otępienie na tego typu sygnały, oswojenie i brak wrażliwości;
-  środki zmieniające świadomość – jednym ze skutków używania różnych używek jest zniesienie  kontroli nad 
zachowaniem i pobudzenie w sferze emocji. Świat postrzegany przez pryzmat tych zmian, z perspektywy emocji i 
zaniku kontroli, często jest celem bezpośrednich, nieuzasadnionych w sposób racjonalny ataków. Agresja pod 
wpływem, środków odurzających bywa bardzo dotkliwa i bolesna w szerokim tego słowa znaczeniu;
- historia – nie bez znaczenia, szczególnie wśród osób nieco starszych, są czynniki historyczne, czyli w sytuacji Polski 
piętno PRL-u, gdzie publiczne fałszerstwa były na porządku dziennym, a przemoc była stosowana w dużo szerszym 

zakresie niż teraz.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

do 16

lat

17-20

zabójstwo

bójka lub
pobicie
zgwałcenie

groźba karalna

kradzież

kradzież z
włamaniem
przestępstwa
rozbójnicze
narkotyki

 

Przyjrzyjmy się teraz przestępczości wśród kobiet w Polsce.
Na tle wszystkim przestępstw, przestępstwa popełniane przez kobiety są stosunkowo niewielkim odsetkiem. 

Jednak przyjrzyjmy się dokładniej temu wykresowi. Zastraszająca jest ilość młodych dziewcząt, które dopuszczają się 
popełniania przestępstw. W przedziale do 16 lat dominują takie czyny karalne, jak groźby karalne, rozboje, narkotyki i 
kradzieże z włamaniem. Wśród nieco starszych kobiet dominują kradzieże, narkotyki, bójki lub pobicia. Jednak nadal 
ilość kobiet popełniających przestępstwa jest stosunkowo niewielka, co oczywiście nie oznacza że problem nie istnieje.

Bardzo ważnym aspektem popełniania przestępstw jest ich wykrywalność. Tak tez na Podlasiu, jak widzimy na 

wykresie:

 

Najlepsza wykrywalność dotyczy zabójstw, czyli 100%. Bardzo wysoki jest stopień wykrywalności dotyczy 

także innych przestępstw, jakich jak: uszczerbek na zdrowiu, bójek lub pobić, przestępstw popełnianych przez 
funkcjonariuszy publicznych, dotyczących narkotyków. Nadal jednak słabo wykrywalne są włamania i kradzieże, gdyż 
ofiary rzadko kiedy znają lub przynajmniej w chwili włamania czy kradzieży widzą sprawców i potrafią ich wskazać.

Jeśli już przestępstwo zostaje wykryte, to sprawca odpowiada przed sądem i zostaje nałożona na niego kara. 

Często owa karą jest przebywanie w zakładzie karnym. Jednak do końca nie można stwierdzić, czy jest ona faktycznie 
skuteczna. Przyjrzyjmy się bliżej podkulturze więziennej, wielowymiarowości rzeczywistości penitencjarnej. 
Zdefiniujmy najpierw pojęcie „podkultura więzienna”. 

1) Są to pewne pozaregulaminowe formy postępowania wychowanków zakładów poprawczych związane z 

wartościami narzuconymi nie przez reguły formalne, lecz wyznaczone w procesie interakcji miedzy 
wychowankami zakładu, przyjętych oficjalnie zasad funkcjonowania instytucji, jej celów i porządku. 

2) „Drugi nurt więziennego życia” można określić jako konglomerat ukrytych niekontrolowanych prawideł 

tworzących pewną strategię postępowania, dzięki której więźniowie wiedzą, jak się zachowywać w danych 
okolicznościach i optymalnie funkcjonować w izolacji.

Samo  zjawisko podkultury więziennej należy traktować jako pewien system, którego głównymi elementami są:
- specyficzna hierarchia wartości i powiązany z nią system norm postępowania, którym często towarzyszy „guasi-
magiczny” sposób myślenia;
- swoisty styl bycia i zwyczaje więzienne;
- hierarchia społeczna i rola więzienna;
- osobliwe wytwory podkulturowe (gwara, tatuaże, piosenki, poezja, itp.).
W społeczności ludzi uwięzionych, mimo wszelkiego rodzaju formalnych zakazów i nakazów, nigdy nie można 
przewidzieć i unormować wszystkich możliwych sytuacji i zachowań. Powstała więc sfera życia więźnia 
uzupełniona przez tworzenie się więzi i stosunków niesformalizowanych, a nazywanych różnorako: „podkultura 
więzienna”, „grypsera”, „grypserka”, „nieformalna organizacja w instytucji totalnej”, „drugi nurt więzienia”, 
„podkultura drugiego życia”, „subkultura więzienna”, „drugie życie”, „podkultura grypsujących”.       

 W polskich więzieniach karę pozbawienia wolności odbywają skazani, którzy, biorąc pod uwagę pozaformalne 

zależności, są podzieleni generalnie na trzy „zwalczające się” obozy (grupy). Każda z tych grup ma inna pozycje w 
„drugim życiu” więzienia. Porównując niniejsze grupy ze środowiskiem piłkarskim, można by rzec, że:
- „grypsujący” („git-ludzie”, „ludzie”) – to I liga;
- „niegrypsujący” („frajerzy, „nieludzie”) – II liga;
- „poszkodowani” („cwele”) – III liga. 

Temat przestępczości w Polsce został już przybliżony. Teraz postaram się przybliżyć druga część tematu, a 

mianowicie dewiacje popularne w Polsce. Jak już wiemy dewiacją jest forma jednostkowego lub grupowego 
zachowania, które przez większość członków danej grupy społecznej jest postrzegane i definiowane jako 
odstępstwo od akceptowanych norm, wzorów i oczekiwań, a jednocześnie nie jest w ramach danej zbiorowości 
tolerowane. Dewiacje często bardzo ściśle wiążą się z przestępczością. 

W Polsce mamy do czynienia z kilkoma rodzajami dewiacji:

1)  dewiacje seksualne – takie jak: ekshibicjonizm, sadyzm, homoseksualizm, prostytucja, itp.;
2)  dewiacje autodestruktywne – bardzo poważny problem wśród Polaków, czyli alkoholizm, a poza tym zaliczamy 
tu także narkomanię, samobójstwa, itp.;
3) przestępczość – jednostkowa lub zorganizowana.
4) subkultury młodzieżowe – temu problemowi chciałabym przyjrzeć się nieco bliżej.

W Polsce mamy do czynienia z wieloma rodzajami subkultur, których jednak nie będę wymieniać, gdyż 

wszyscy je dobrze znamy. Chciałabym jednak zwrócić na jedna z subkultur, która powstała stosunkowo niedawno. 
Jest to subkultura graczy komputerowych.

Najwięcej przemocy bezpośredniej (strzelani, mordobicia, mordoklapy) zaobserwować można w środowisku 

graczy komputerowych: kolejnej polskiej subkulturze młodzieży zafascynowanej technologicznym postępem. Za 
istnieniem tejże medialnej subkultury przemawiają pewne przedsięwzięcia organizacyjne jak: „Gambleriady”, 
internetowe kluby dyskusyjne, niekiedy terminologia (terminy zaczerpnięte zostały z żargonów subkultur 
muzycznych: np. pojęcia „sceny” – polska scena Quake, którą tworzą miłośnicy gry „Quatu”, 
„hardcore”(hardcore’owe podejście do tematu, to jest bardzo brutalnie), używanie ksywek, epatowanie 
wulgaryzmami, czasem ortograficzne ekstrawagancje (tzw. Językowe  wyznaczniki kontestacji). Subkultura ta 
zmusza nas do pytań: czy dziecko właściwie wychowane przez swoich rodziców i nauczycieli będzie się wzorować 
na wulgaryzmach i ociekających krwią bohaterach gier komputerowych? Czy zadawanie gwałtu w tzw. Słusznej 
sprawie jest czynem uzasadnionym czy moralnie nagannym?

Jak widzimy temat dewiacji jest bardzo szeroki i niemal każde zachowanie można uważać za dewiacyjne.
Przestępstwa i dewiacje w Polsce to bardzo długi i wyczerpujący temat, tak więc nie da się go streścić w czasie 

jednego wykładu. Powinniśmy jednak pamiętać, że prawdziwe zachowania dewiacyjne lub wręcz przestępcze 
zaczynają się od bardzo drobnych rzeczy a mogą zakończyć ciężkimi przestępstwami. Najważniejsze się 
zachowanie umiaru i zdrowego rozsądku w każdej czynności, której się w życiu podejmujemy.