Pszczelarz_612[01].Z2.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Worobik

Kierowanie

rozwojem

rodzin

pszczelich

wiosną

612[01].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Gospodarka pasieczna wiosną

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

Ćwiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2. Przygotowanie rodzin pszczelich do pożytku

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

Ćwiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3. Rójka naturalna

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

Ćwiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4. Powiększanie pasieki

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

Ćwiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o pracach wiosennych,

przygotowaniu rodzin pszczelich do pożytku, nastroju rojowym i rójce oraz wymianie matek
pszczelich w pasiece.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem. Materiał nauczania, to wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw zadań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści. Ćwiczenia
pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności
praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.
Przy wyborze odpowiednich treści pomocny będzie nauczyciel, który wskaże Ci

potrzebne informacje o pracach wiosennych, przygotowaniu rodzin pszczelich do pożytku,
nastroju rojowym i rójce oraz wymianie matek pszczelich w pasiece.

Z rozdziałem „Pytania sprawdzające” możesz zapoznać się:

−

przed przystąpieniem do rozdziału „Materiał nauczania” - poznając przy tej okazji
wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści,
odpowiadając na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

po zapoznaniu się z rozdziałem „Materiał nauczania”, by sprawdzić stan swojej wiedzy,
która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap poznawania przez Ciebie materiału to wykonywanie ćwiczeń, których

celem jest uzupełnienie i utrwalenie informacji o pracach wiosennych, przygotowaniu rodzin
pszczelich do pożytku, nastroju rojowym i rójce oraz wymianie matek pszczelich w pasiece.

Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela,

będziesz poznawał materiał, o pracach wiosennych, przygotowaniu rodzin pszczelich do
pożytku, nastroju rojowym i rójce oraz wymianie matek pszczelich w pasiece, między innymi
na podstawie informacji podanych w materiale nauczania i w instrukcjach ćwiczeń.

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdź poziom swoich postępów, wykonując

test „Sprawdzian postępów”, zamieszczony zawsze po podrozdziale „Ćwiczenia.” W tym
celu:

−

przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,

−

podaj odpowiedź wstawiając X w podane miejsce,

−

wpisz TAK, jeśli Twoja odpowiedź na pytanie jest prawidłowa,

−

wpisz NIE, jeśli Twoja odpowiedź na pytanie jest niepoprawna.
Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię również jakich

elementów materiału nauczania jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do
treści, które nie są dostatecznie opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości o pracach

wiosennych,  przygotowaniu  rodzin  pszczelich  do  pożytku,  nastroju  rojowym  i  rójce  oraz
wymianie  matek  pszczelich  w  pasiece,  będzie  stanowiło  dla  nauczyciela  podstawę
przeprowadzenia  sprawdzianu  poziomu  przyswojonych  wiadomości  i  ukształtowanych
umiejętności.  W  tym  celu  nauczyciel  posłuży  się  zestawem  testów  zawierającym  różnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

612[01].Z2.05

Prowadzenie pasieki w

ędrownej

612[01].Z2.07

Prowadzenie wychowu matek

pszczelich

Modu

ł 612[01].Z2

Produkcja pszczelarska

612[01].Z2.03

Rozpoznawanie chorób pszczó

612[01].Z2.04

Zak

ładanie pasieki

612[01].Z2.01

Identyfikowanie stanów

biologicznych rodziny

pszczelej

612[01].Z2.02

Kierowanie rozwojem rodzin

pszczelich wiosn

612[01].Z2.08

rzygotowanie pasieki

do zimowania

612[01].Z2.06

Prowadzenie ró

żnych kierunków

produkcji

pasiecznej

612[01].Z2.09

Przetwarzanie produktów pasiecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

—

korzystać z różnych źródeł informacji,

—

rozróżnić stadia rozwojowe czerwia pszczelego,

—

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

—

zastosować zasady ochrony środowiska,

—

charakteryzować naturalne i sztuczne pokarmy pszczół,

—

określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,

—

charakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego organizmu pszczoły,

—

określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły,

—

charakteryzować czynniki środowiska i ocenić ich wpływ na wzrost, rozwój zwierząt,

—

ocenić wpływ właściwości gleby na rośliny i zwierzęta,

—

określić rolę człowieka w kształtowaniu siedliska,

—

określić wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost, rozwój zwierząt,

—

określić czynniki klimatyczne i glebowe wpływające na zdrowie oraz produkcyjność

zwierząt,

—

określić warunki rozwoju pszczół robotnic,

—

scharakteryzować miejsca przebywania pszczół w gnieździe,

—

scharakteryzować przebieg rozwoju rodziny pszczelej w okresie przedwiośnia i wiosny,

—

określić znaczenie wymiany pszczół zimujących na wiosnę,

—

określić wpływ dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej na produkcję miodu,

—

określić przyczyny nastroju rojowego,

—

zastosować zasady bezpiecznego postępowania z pszczołami,

—

sporządzić schematy i proste rysunki techniczne,

—

odczytać schematy oraz skorzystać z instrukcji i dokumentacji technicznej,

—

zidentyfikować symbole literowe znajdujące się na sprzęcie rolniczym i pasiecznym,

—

rozróżnić podstawowe materiały stosowane w technice rolniczej,

—

pozyskać informacje na temat sposobu i warunków zakupu sprzętu rolniczego

i pasiecznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

—

ocenić stan rodzin pszczelich po zimowli,

—

przygotować pasieczysko do oblotu pszczół,

—

zorganizować i wykonać główny przegląd wiosenny rodziny pszczelej,

—

rozpoznać stany anormalne w rodzinach pszczelich,

—

zorganizować wiosenne dokarmianie i podkarmianie pszczół,

—

stworzyć rodzinom pszczelim warunki dobrego rozwoju wiosennego,

—

dobrać metody przyspieszania rozwoju rodzin wiosną do istniejących warunków

pogodowych i pożytkowych,

—

zastosować metody kompleksowej gospodarki pasiecznej,

—

obliczyć optymalny okres czerwienia matek pszczelich w różnych warunkach

pożytkowych,

—

dobrać terminy i sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich,

—

wykorzystać naturalną produkcję wosku rodzin pszczelich,

—

zastosować węzę w ulu,

—

charakteryzować naturalne i sztuczne pokarmy pszczół,

—

określić ilość i jakość naturalnych pokarmów w gnieździe pnia,

—

rozróżnić sprzęt do podkarmiania i dokarmiania pszczół,

—

charakteryzować warunki wykorzystania pożytków,

—

określić wpływ siły i struktury rodziny na wykorzystanie pożytku,

—

przygotować rodziny pszczele do wykorzystania pożytków,

—

przeprowadzić obserwacje fenologiczne oraz obserwacje ula kontrolnego,

—

wyjaśnić potrzebę wymiany matek pszczelich,

—

zaplanować i dokonać wymiany matek pszczelich,

—

określić wpływ nastroju rojowego na organizację pracy w pasiece i wyniki produkcji,

—

dokonać analizy przyczyn nastroju rojowego,

—

zapobiec wejściu rodziny pszczelej w nastrój rojowy,

—

zastosować ramkę pracy w ulu,

—

zmniejszyć skutki nastroju rojowego,

—

zebrać i osadzić rój,

—

uratować rodziny z matkami trutowymi i trutówkami,

—

dobrać i przygotować ul dla nowej rodziny,

—

zaplanować intensywne powiększanie pasieki,

—

charakteryzować metody tworzenia nowych rodzin,

—

dobrać sposoby i terminy tworzenia nowych rodzin pszczelich,

—

sporządzić dokumentację pasieczną,

—

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz środki ochrony indywidualnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Gospodarka pasieczna wiosną

4.1.1. Materiał nauczania

Zachowanie się pszczół zależy w znacznym stopniu od sposobu obchodzenia się z nimi.

Umiejętne postępowanie, wybór odpowiedniej pory na przegląd oraz wystrzeganie się
podczas pracy w pasiece wszystkiego, co może wywołać podrażnienie pszczół, zmniejsza
ujemne skutki niepokojenia ich podczas przeglądów.

Przystępując do pracy w pasiece pamiętać trzeba, że podrażnienie pszczół wywołują

następujące czynniki:
—

ostre zapachy, jak np. zapach cebuli, czosnku, alkoholu, wody kolońskiej lub perfum, jak

również potu, zwłaszcza końskiego,

—

odzież pracującego przy pszczołach sporządzona z włochatej tkaniny, a także praca

z gołą głową (pszczoły zaczepiają się pazurkami o szorstką tkaninę lub wplątują we
włosy),

—

gwałtowne i szybkie ruchy przy chodzeniu po pasiece i podczas pracy w ulach,

—

opędzanie się od pszczół zwiększa ich podrażnienie,

—

potrącanie ula,

—

stukanie w ul,

—

upuszczanie ramek lub narzędzi itd.,

—

woń pszczelego jadu spowodowana przez gniecenie pszczół,

—

zbyt silne podkurzanie pszczół, zwłaszcza gorącym dymem,

—

podkurzanie rodzin głodujących, którym brak zapasów w gnieździe.

Przystępując do przeglądu trzeba starannie (mydłem bez zapachu) umyć ręce dla

usunięcia obcych zapachów. Natarcie rąk liśćmi melisy, mięty lub macierzanki, a także
miodem lub woskiem wpływa na pszczoły łagodząco.

Ze względów higienicznych oraz dla zabezpieczenia się przed żądleniem pszczół

pszczelarze używają podczas pracy w pasiece specjalną odzież ochronną. Składa się na nią
fartuch lub kombinezon i ochronna siatka na głowę. Na płaszcze robocze używa się materiału
jasnego, gładkiego, łatwego do prania. Płaszcz powinien być zapinany pod szyją, z rękawami
zaopatrzonymi w mankiety dobrze oblegające przeguby rąk.

Mankiety rękawów płaszcza roboczego lub kombinezonu zapina się szczelnie. Jeżeli

pszczoła  dostanie  się  do  rękawa  i  zostanie  tam  przygnieciona,  to  bezwzględnie  użądli.  To
samo  dotyczy  nogawic  długich  spodni,  które  w  kostce  powinny  być  zapięte  lub  zawiązane.
Siatkę  ochronną  wkłada  się  na  głowę  osłaniając  włosy  i  uszy,  tak  jednak,  aby  w razie
podrażnienia pszczół można ją było szybko opuścić na twarz. Przy odpowiednich warunkach
i łagodnych pszczołach  można pracować z odsłoniętą twarzą. Użycie odzieży ochronnej daje
jednak poczucie bezpieczeństwa i umożliwia dokładne i spokojne wykonanie pracy.

Oblot wiosenny pszczół

Przed spodziewanym oblotem, który odbywa się najczęściej w pierwszej dekadzie marca,

gdy temperatura powietrza wynosi około 8-12°C, należy pszczołom stworzyć możliwie
najkorzystniejsze warunki do jego dokonania.

Należy przede wszystkim skontrolować drożność otworu wylotowego, czy spadłe

pszczoły nie zatarasowały wylotu ula, gdyż utrudniałoby to lub uniemożliwiło wylatywanie
pszczół. W pasiece, w której ule mają odejmowane dennice, wskazane jest wymienić je na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

czyste i wydezynfekowane, to ułatwi pszczołom start wiosenny (nie będą musiały same
wynosić zanieczyszczeń z dennicy).

Na pasieczysku, o ile jeszcze zalega śnieg, należy go przesypać trocinami, sieczką lub

słomą by siadające i padające pszczoły nie krzepły z zimna.

W dniu oblotu o ile to możliwe pszczelarz powinien znajdować się w pasiece, gdyż

obserwacja jego przebiegu pozwala na ocenę stanu poszczególnych rodzin:
—

oblot intensywny, rześki, gromadny świadczy o dobrej kondycji, sile i zdrowiu rodziny,

—

oblot anemiczny, słaby, spadające z wylotu pszczoły, świadczą o głodzie lub chorobie,

—

obecność trutni wśród oblatujących się pszczół mówi o braku matki lub o matce trutowej

w rodzinie,

—

kręcące się po przedniej ścianie i po mostku pszczoły zaniepokojone sprawiają wrażenie

jakby czegoś szukały, to sygnał braku matki,

—

pełzające po ziemi, licznie siadające na daszku, pszczoły ociężałe, z rozdętymi

odwłokami świadczą o silnej chorobie sporowcowej,

—

brak oblotu i odgłosów w ulu to sygnał, że rodzina nie przetrwała zimy.

Spostrzeżenia poczynione w trakcie wiosennego oblotu notujemy w podręcznym

zeszycie. Notatki te są podstawą do ustalenia najpilniejszych prac i kolejności w jakiej te
prace trzeba będzie wykonywać.

Pierwsza kontrola rodzin po oblocie wiosennym

W dniu pierwszego oblotu, jeżeli pozwala na to pogoda, dokonujemy szybkiego

przeglądu tych rodzin, których zachowanie budziło nasz niepokój. Przegląd przez niektórych
nazywany jest wglądem z racji tego, że wykonywany jest szybko i pobieżnie. Głównie chodzi
o  te  rodziny,  które  podejrzewamy,  że  cierpią  głód.  O  ile  nasze  podejrzenia  sprawdzą  się,  to
szybko,  by  nie  schłodzić  gniazda,  zabieramy  puste  i  zbędne  ramki,  podmiatamy  i  usuwamy
osyp  z  dennicy  i  dodajemy  rodzinie  ramki  z  zapasami  (z  magazynu),  a  o  ile  takich  nie
posiadamy, to podajemy na górne beleczki ramek ciasto miodowe - cukrowo. Całość gniazda
ocieplamy zarówno od strony powałki jak  i od strony zatworu, dobrze też jest zwęzić wylot.
Następnego  dnia,  o  ile  dobra  i  sprzyjająca  pogoda  utrzymuje  się  nadal,  przystępujemy  do
pobieżnego przeglądu całej pasieki.

Do przeglądu trzeba mieć przygotowane zapasowe zatwory i maty ocieplające (lub inne

ocieplacze)  oraz  wydezynfekowane  zapasowe  ule.  Przegląd  ma  zorientować  pszczelarza
o stanie przezimowanej pasieki, a szczególnie o jej niedomaganiach. Przy tym przeglądzie nie
ogląda  się  szczegółowo  każdego  plastra, rozsuwa  się  je  tylko  lekko,  by  sprawdzić  obecność
czerwiu,  a  więc  i matki,  stan  zapasów,  usuwa  się  osyp  z  dennicy,  wycofuje  zbędne
i zapleśniałe skrajne plastry.

O ile zatwór i mata ocieplająca są mokre i zawilgocone to wymieniamy je na suche

przyniesione  z  pracowni.  Zdarza  się,  że  w  czasie  przeglądu  stwierdzamy  silne  zawilgocenie
ula.  Suszenie  go  przez  wycieranie  nie  da  efektu,  gdyż  ściany  (deski)  są  mokre.  Rozwój
rodziny w takim ulu będzie opóźniony w stosunku do pozostałych o 10–14 dni (do momentu
aż  cały  ul  wyschnie).  Przy  okazji  należy  pamiętać,  że  w  ulu  wilgotnym  znajduje  idealne
warunki  egzystencji  i namnożenia  zarodnikowiec  pszczeli  (nosema).  Ule  silnie  zawilgocone
należy wymienić na suche i wydezynfekowane.

W trakcie przeglądu uzupełniamy brakujące zapasy (tam gdzie to jest konieczne)

i dopasowujemy wielkość gniazda do aktualnej siły rodziny (ścieśniamy). Cały zabieg
sprawnie przeprowadzony, nie trwa dłużej niż 2–3 minuty, a więc znacznie krócej niż
czyszczenie i wycieranie zawilgoconego po zimowli ula.

Przy pierwszym przeglądzie pasieki prowadzimy szczegółowe notatki, które będą

podstawą zaplanowania prac i zabiegów przy głównym przeglądzie wiosennym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Główny przegląd wiosenny

Główny przegląd wiosenny robimy w ciepły, słoneczny dzień, gdy temperatura

zewnętrzna wynosi około 15°C w cieniu. Ma on na celu stwierdzenie:
—

siły

każdej rodziny,

—

stanu i ilości czerwiu,

—

jakości matki,

—

stanu zapasów pokarmu.

W trakcie przeglądu przeprowadza się ponadto czyszczenie wnętrza ula oraz regulację

wielkości gniazda.

Ocena siły każdej rodziny ma duże znaczenie dla planowania czynności związanych nie

tylko z przygotowaniem do wykorzystania wczesnych pożytków, lecz również wszystkich
zabiegów prowadzących do uzyskania maksymalnych efektów produkcyjnych w sezonie. Siłę
rodziny ustalamy na podstawie liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły oraz na podstawie
ilości plastrów z czerwiem, a ściślej powierzchni czerwiu w rodzinie.

Tabela 1 Charakterystyka siły rodziny na podstawie liczby plastrów zajętych przez czerw i obsiadanych przez

pszczoły.

Siła rodziny

Bardzo silne i silne

Średnie

Słabe

Typ ula

Plastrów

Czerw

Plastrów

Czerw

Plastrów

Czerw

Dadant
Warszawski
poszerzony

6-8

5-7

4-5

mniej niż

jest

Wielkopolski

8-10

6-7

4-5

5 i mniej

jest

W pasiece dobrze prowadzonej, nastawionej na wykorzystanie pożytków wczesnych, nie

powinno być rodzin słabych, a o ile znajdują się, to rodziny najczęściej chore, lub silnie
zaatakowane przez warrozę, albo rodziny z wadliwymi matkami.

Rodziny słabe, po ustaleniu przyczyny ich słabości, albo łączymy, tworząc jednostki

silniejsze, albo intensywnie leczymy lub likwidujemy. Przy czym należy pamiętać, że nie
łączymy rodzin chorych ze zdrowymi.

Stan i ilość czerwiu określamy na podstawie jego powierzchni i wyglądu, na tej też

podstawie oceniamy wartość matki. Czerw powinien być w różnych stadiach rozwoju
(jajeczka, larwy, poczwarki),czerw kryty zwarty, bez przerw i wolnych komórek. W tym
czasie powinno go być stosunkowo dużo, proporcjonalnie do siły rodziny.

Gdy w rodzinie stwierdzamy, że w pszczelich komórkach, na całej powierzchni plastra,

znajduje się czerw trutowy to znaczy, że czerwi matka trutowa. Czerw trutowy w komórkach
pszczelich jak i trutowych oraz jajeczka składane po kilka sztuk do jednej komórki świadczą,
że  czerwią  pszczoły  trutówki.  Mało  czerwiu  pszczelego  i  czerw  trutowy  w  niektórych
komórkach  są  oznaką  starości  matki.  Brak  czerwiu  w  tym  czasie,  a  szczególnie  larw
i jajeczek,  świadczy  o  bezmateczności  rodziny.  Rodzinie  takiej  poddajemy  matkę  zapasową
lub łączymy z inną rodziną.

Jeżeli chodzi o stan zapasów w rodzinach, to teraz każdy ich niedobór odbija się fatalnie

na  rozwoju  rodziny.  Oceniając  zapasy  należy  pamiętać,  że  spożycie  pokarmów  wiosną  jest
duże  i  wynosi  w kwietniu  8–10  kg  a  w  maju  dwukrotnie  więcej.  Licząc  się  z  tym,  że
w kwietniu  mamy  już  w wielu  okolicach  niezłe  pożytki  nektarowe  to  w  ulu  zapas  nie
powinien  być  mniejszy  niż 5–7 kg.  Niektórzy  pszczelarze  po  ciężarze  podnoszonego
z gniazda  plastra  określając  dość  dokładnie  zasób  pokarmu.  Lepiej  orientować  się  po
wielkości  powierzchni  plastrów  zajętej  przez  pokarm.  Wiadomo,  że  1  dm

plastra

z pokarmem zasklepionym zawiera około 300 g miodu. Trzeba policzyć powierzchnię

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z miodem, a potem przemnożyć przez 0,30 kg. Gdyby jednak okazało się, że jest go mniej, to
uzupełniamy  go  zapasowymi  plastrami  z poszytym  pokarmem,  a  w  ostateczności  syropem
(3:2)  (trzy  kilogramy  cukru  dwa  litry  wody).  Należy  jednak  pamiętać,  że  przeróbka  syropu
wiosną  obciąży  robotnice,  skróci  ich  życie  i  wyłączy  z  grona  karmicielek  na  których  nam
teraz zależy.

W czasie głównego przeglądu wiosennego porządkujemy też wnętrze ula. Oskrobujemy

z kitu ściany i wręgi, oraz czyścimy dennice. Gdy na ścianach ula stwierdzimy liczne ślady
kału (nosemoza, zaperzenie), to ze względów zdrowotnych lepiej jest ul taki wymienić na
wydezynfekowany niż oskrobywać ściany i rozprzestrzeniać nosemozę.

Regulacja wielkości gniazda

W rodzinach bardzo silnych i silnych, które miały korzystniejsze warunki zimowli,

z reguły  występuje  nadmiar  pokarmu  (małe  zużycie),  a  brak  miejsca  do  czerwienia  matki.
Takim  rodzinom,  w  miejsce  wycofanej  ramki z poszytym  zapasem, wstawiamy ramki  suszu
by  umożliwić  intensywne  czerwienie  matki.    W  rodzinach  średnich,  a  szczególnie
w rodzinach słabych, zachodzi konieczność dostosowania wielkości gniazda do siły rodziny.
Wymaga  tego  konieczność  utrzymania  właściwej  temperatury  przy  wychów  czerwiu.
Gniazdo zbyt obszerne powoduje, że na jego skrajach istnieje niższa temperatura, wpływa to
ujemnie  na  matkę  i  jej  czerwienie,  a  także  może  powodować  niedorozwój  czerwiu  lub  jego
zamieranie.  Obowiązuje  więc  na  wiosnę  zasada,  że  lepiej  gdy  gniazdo  jest  za  ciasne  niż
chłodne  z  powodu  nadmiaru  zbędnych  w  tym  czasie  plastrów.  W  rodzinach  słabych  można
gniazdo  podzielić  na  dwie  części:  rodnię,  gdzie  matka  składa  jajeczka  i  wychowuje  czerw
i miodnię  za  zatworem  skąd  pszczoły  pobierają  pokarm.  Gdy  słaba  rodzina  wzmocni  się,
przenosimy  ramki  z  miodni  do  gniazda.  Po  przeglądzie,  gniazda  ocieplamy  dokładnie
zarówno powałka jak i jego boki zaś w książce pasiecznej notujemy dane tyczące rodziny.

Czynności po głównym przeglądzie wiosennym

Po głównym przeglądzie, rodziny silne zostawiamy w spokoju dbając tylko o to, by

matki miały gdzie czerwić. Natomiast natychmiast musimy zająć się tymi rodzinami, które są:
chore, bezmateczne i słabe. W pierwszej kolejności uzupełniamy zapasy rodzinom tego
potrzebującym. Można to zrobić plastrami z poszytym pokarmem z tych rodzin, które miały
ich nadmiar pod warunkiem, że są to rodziny zdrowe, o ile plastrów takich nie mamy, to
syropem 3:2.

Postępowanie z rodzinami bezmatecznymi.

W przypadku gdy rodzina bezmateczna jest rodziną silną, a pszczelarz dysponuje

matkami zapasowymi, to poddajemy matkę zapasową. Matkę poddajemy w klateczce. Jeśli
nie mamy matek zapasowych, to rodziny bezmateczne łączymy ze zdrową słabszą,
przenosząc pszczoły poza zatwór rodziny posiadającej matkę. Po przejściu do gniazda pszczół
dołączanych, wycofujemy zbędne plastry.

Łączenie rodzin słabych

W pasiece nastawionej na wykorzystanie pożytków wczesnych, muszą się znajdować

rodziny silne, gdyż tylko takie gwarantują produkcję towarową.

Z tego też powodu rodziny słabe łączymy, tworząc w ten sposób jednostki silniejsze.

Zasilanie  rodzin  słabych  plastrami  z  czerwiem  i  obsiadającymi  je  pszczołami  może  być
praktykowane  jedynie  w  przypadku  wystąpienia  w  którejś  rodzinie  nastroju  rojowego.  Przy
łączeniu  rodzin  pozostawiamy  matkę  lepszą  lub  młodszą.  Nie  łączymy  rodzin  zdrowych
z chorymi.  By  łączone  pszczoły  nie  ścinały  się  wzajemnie,  dobrze  jest  obie  rodziny  przed
zabiegiem skropić aromatyzowanym syropem np. z dodatkiem kropli miętowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie informacje uzyskamy z obserwacji oblotu wiosennego pszczół?
2.  Jakie warunki sprzyjają pierwszemu przeglądowi wiosennemu rodzin pszczelich?
3.  Jakie niezbędne prace należy przeprowadzić po głównym przeglądzie wiosennym rodzin?
4.  Jaki jest cel głównego przeglądu wiosennego rodzin pszczelich?
5.  Jak w okresie wiosennym postępujemy z rodzinami słabymi?
6.  W jaki sposób oceniamy jakość matki pszczelej?
7.  Jakie czynności pasieczne wykonujemy po głównym przeglądzie wiosennym?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Prowadzenie głównego przeglądu wiosennego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykonać ćwiczenie w dzień lotny, słoneczny, gdy temperatura powietrza przekracza

2) określić i zanotować warunki pogodowe podczas przeglądu: kierunek i siłę wiatru,

zachmurzenie, temperaturę powietrza. Określić intensywność lotów pszczół, licząc
pszczoły powracające do ula w ciągu 1 minuty. Określić liczbę pszczół z obnóżami
i zbieraczek nektaru i wody (bez obnóży),

3) wdmuchnąć przez wylot kilka kłębów dymu,
4) zlokalizować położenie kłębu przez przyłożenie dłoni do powałki i znalezienie na niej

ciepłego miejsca,

5) oskrobać zagiętym końcem dłuta boki i górne beleczki ramek, usuwając w ten sposób kit

i wosk,

6)  wyjąć maty ocieplające oraz zatwór,
7)  policzyć plastry obsiadane przez pszczoły "na czarno",
8)  wyjąć  kolejno  plastry  z  gniazda,  ocenić  i  zapisać  na  stronie  książki  pasiecznej

następujące dane:

−

powierzchnię pokarmu (dm

−

powierzchnię czerwiu (dm

−

ocenę jakości czerwiu niezasklepionego i zasklepionego,

−

obecność jaj,

−

obecność i jakość matki,

−

ocenę plastrów (czyste czy zabrudzone kałem).

9) wstawić do rodziny plaster suszu,
10) odsklepić zasklepione wieczka komórek z pokarmem na plastrach osłonowych o pasie

szerokości 5 cm z jednej strony każdego plastra, przeciągając po zaklepie płaskim
końcem dłuta pasiecznego,

11) uzupełnić notatki po wykonanym przeglądzie:

−

liczbę plastrów z czerwiem,

−

liczbę pozostawianych rodzinie plastrów,

−

liczbę dodanych lub usuniętych plastrów suszu,

−

uwagi o matce,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

uwagi o czerwiu.

12) zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodziny pszczele,

−

książka pasieczna,

−

podstawowy sprzęt pasieczny.

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie anormalnych stanów w rodzinach pszczelich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
2) sprawdzić zaopatrzenie rodziny w zapasy miodowe, szacując ich ilość na każdym

plastrze. Brakujący zapas uzupełnić poszytymi plastrami, zabranymi z innych rodzin,

3) obserwować podczas przeglądu rodziny wygląd czerwiu pszczelego. Jeżeli rozstrzelony

wymienić matkę pszczelą,

4)  otworzyć komórkę z czerwiem i sprawdzić obecność chorób,
5)  zapisać uwagi w książce pasiecznej,
6)  zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodziny pszczele,

−

książka pasieczna,

−

podstawowy sprzęt pasieczny.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zapewnić

rodzinom

pszczelim

warunki

dobrego

rozwoju

wiosennego?



2) oceniać stan rodziny pszczelej po zimowli?



3) określać cele głównego przeglądu wiosennego?



4) likwidować anormalne stany w rodzinach pszczelich wiosną?



5) wyrównywać siłę rodzin pszczelich?



6) rozpoznawać stany anormalne w rodzinie pszczelej wiosną?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Przygotowanie rodzin pszczelich do pożytku

4.2.1. Materiał nauczania

Przyspieszenie rozwoju rodzin pszczelich

Przyspieszyć wiosną rozwój rodzin można różnymi sposobami, lecz należy pamiętać, że

zabiegi  te  tylko  wtedy  dadzą  efekty,  gdy  zimowane  były  rodziny  silne,  o  prawidłowym
składzie i posiadające dostateczne zapasy pierzgi w ulu. Musimy również pamiętać, że nie da
pobudzić  matki  do  czerwienia,  gdy  w  ulu  jest  mało  karmicielek.  Pobudzanie  rodzin  do
szybszego  rozwoju  trzeba  prowadzić  z  wyczuciem  sytuacji  pogodowej,  by  zamiast  korzyści
nie spowodować strat.

Przy pobudzaniu matki do intensywniejszego czerwienia, bo o to głównie chodzi,

musimy  pamiętać,  że  włożenie  do  gniazda  dużej  podkarmiaczki  zwiększy  jego  objętość,
a więc  spowoduje  jego  ochłodzenie.  Podawanie  syropu  małymi  dawkami  pobudza  pszczoły
do poszukiwania źródła  nektaru i pyłku, co przy chłodnej pogodzie powoduje z reguły  stratę
tych  pszczół,  a  przy  pogodzie  cieplejszej  przyczynia  się  do  powstawania  rabunków.
Przyspieszenie  rozwoju  ma  sens  wtedy,  kiedy  głównym  pożytkiem  jest  pożytek  rzepakowy.
By w pełni go wykorzystać musimy mieć matki intensywnie czerwiące pod koniec marca i na
początku kwietnia (40–50 dni przed zakwitnięciem rzepaku). Gdy pożytek główny występuje
w czerwcu i lipcu, to pszczoły na ten okres dojdą do siły i bez naszych zabiegów. W rejonach,
w których  głównym pożytkiem jest rzepak, przyspieszamy rozwój wiosenny rodzin. Robimy
to  przez  odsklepianie  niewielkich  powierzchni  plastrów  znajdujących  się  obok  czerwiu,  lub
przez  podanie  ciasta  cukrowo  -  miodowego  (1  kg  cukru  pudru  +  25  dag  miodu)  lub  ciasta
cukrowo  -  drożdżowego  (1  kg  +  13  dag  drożdży)  a  najlepiej  ciasta  cukrowo  -  miodowo  -
pyłkowego.

Odsklepianie

najwygodniej

przeprowadzić

pomocą

odsklepiacza

widelcowego, dłuta pasiecznego czy wałka z rzędowo nabitymi gwoździkami. W czasie pracy
zanurza się narzędzia w naczyniu z wodą by nie wabiły pszczół rabujących. Syrop można
podawać dopiero gdy pogoda się ustabilizuje i wylatujące pszczoły nie będą krzepły z zimna
poza ulem.

Jeżeli w okolicy występuje wyraźny główny pożytek i rzeczywiście daje om najwięcej

miodu,  to przede  wszystkim  trzeba  na  ten  okres zaplanować  kulminacyjny  moment  rozwoju
siły rodzin, aby wtedy właśnie były one w stadium roboczego układu biologicznego. Oblicza
się,  że  zabiegi  sprzyjające  rozwijaniu  siły  należy  rozpocząć  na  51  dni  przed  początkiem
głównego  pożytku  i  przyhamować  rozwój  albo  wręcz  ograniczać  czerwienie  matki  przy
zastosowaniu  kraty  odgrodowej  na  29  dni  przed  terminem  zakończenia  tego  pożytku.  Jeżeli
pożytek  główny  wyraźnie  się  nie  wydziela  z  tła  innych  pożytków,  zasada  ta  nie  ma
zastosowania.

Poza siłą rodzin na czas głównego pożytku trzeba przygotować odpowiednio dużo

plastrów, którymi trzeba będzie zwiększać pojemność miodni. Trzeba pamiętać, że najwięcej
powierzchni plastra pszczoły potrzebują dla odparowania wody z nektaru, jest to 6–7 razy
tyle, ile potem zajmie miód z tego nektaru.

Poszerzanie gniazd

Zbyt wczesne podawanie woszczyny do gniazda jest nie wskazane, lecz spóźnienie się

z tą czynnością powoduje duże straty. Na początku kwietnia dużo pszczół zimowych ginie
i mogą wystąpić trudności z utrzymaniem właściwej temperatury w gnieździe. Poszerzenie
gniazda w takiej sytuacji tylko sprawę pogorszy.

W średnich rodzinach o średniej sile, gdy warunki na to pozwolą, dodajemy ramkę suszu

obok czerwiu. Natomiast w rodzinach silnych, w których wszystkie uliczki są zajęte przez
pszczoły, dodajemy ramkę suszu w środek gniazda (między czerw kryty) co znacznie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przyspiesza jego pełne zaczerwienie przez matkę. Pod koniec kwietnia dodanie równoczesne
2 ramek nie stwarza w rodzinach silnych, a często nawet średnich, żadnego problemu. W tym
też czasie gdy młode pszczoły zaczynają "pobielać" plastry, gniazda poszerzamy ramki
z węzą. Tak postępujemy w ulach leżakowych.

W ulach stojakach postępujemy nieco inaczej. Najpierw poszerzamy gniazdo według

ogólnie  przyjętego  sposobu  do  wypełnienia  całego  dolnego  korpusu.  Gdy  już  w  nim  jest
komplet zagospodarowanych ramek i około 7–8 plastrów czerwiu, wtedy dodajemy następny
korpus.  Do  dodanego  korpusu  przenosimy  z  gniazda  2–3  plastry  czerwiu  krytego,  plaster
pokarmu  i  dopełniamy  korpus  woszczyną  lub  dodajemy  zatwór  i  ocieplenie  boczne.  Do
korpusu  dolnego,  skąd  zabraliśmy  plastry  z  czerwiem,  dodajemy  węzę.  Między  korpusem
umieszczamy  kratę  odgrodową.  Matka  powinna  pozostać  w  korpusie  dolnym.  Jeżeli  do
korpusu  górnego  przenieśliśmy  czerw  w  różnych  stadiach  rozwoju,  to  po  tygodniu  należy
sprawdzić czy nie zostały odciągnięte mateczniki, jeżeli tak to należy je zerwać.

"Taśma pożytkowa" czyli rodzaj, przebieg i obfitość wziątków w okolicy pasieki

decydują  o  metodzie  gospodarki  pasiecznej.  Taka  taśma  może  być  długa  lub  krótka,
powiązana w dłuższe odcinki  lub "rwana". Nie  mniej  jednak, w każdym terenie, jest zawsze
jeden  (rzadziej  więcej)  pożytek  dający  najlepsze  i  największe  zbiory  miodu,  pożytek  ten
nazywamy  pożytkiem  głównym.  Występować  może  on  jako  pożytek  wczesny  (rzepak  letni,
akacja,  koniczyna,  gryka,  lipa)  lub  późnoletni  (wrzos,  słonecznik,  lucerna).  Na  pożytek
główny pszczelarz, doprowadza rodzinę do dużej siły, przygotowuje odpowiednią ilość ramek
z suszem i węzą, kompletuje korpusy i nadstawki, zabezpiecza pojemniki na miód.

Rodzina przygotowana do wykorzystania pożytku głównego powinna:

—

zajmować całe gniazdo ula wielkopolskiego i kilka plastrów w miodni, lub nie mniej niż

8 plastrów w ulu Dadanta,

—

w gnieździe może mieć 8–10 plastrów czerwiu, w tym zdecydowaną większość czerwiu

krytego,

—

być w pełnym nastroju roboczym, chętnie odbudowywać dodawaną węzę,

—

posiadać młodą, dobrze czerwiącą matkę,

—

posiadać miejsce do wychowu czerwiu, pyłku i nektaru.

Tuż przed rozpoczęciem się pożytku głównego wykonujemy przegląd rodzin

najsilniejszych  oraz  tych  rodzin,  które  ewentualnie  podejrzewamy  o  nastrój  rojowy,  by  nie
dezorganizować  ich  życia  w  momencie  najintensywniejszych  zbiorów.  Do  miodni  i  górnych
korpusów  lub  do  nadstawek  dajemy  oprócz  suszu  również  ramki  z  węzą,  celem  jej
odbudowania.  Gdyby  jednak  ul  kontrolny  ustawiony  na  wadze,  wykazywał  przybytki  rzędu
3–4  kg  lub  więcej,  to  wtedy  korzystniej  jest  podawać  zamiast  węzy  ramki  z  suszem.  Węzę
można podawać w okresie późniejszym, gdy waga wykazywać będzie przybytki niższe, rzędu
1–1,5kg.

W okresie intensywnego pożytku musimy pamiętać, że nawet najsilniejsze rodziny,

będące w nastroju roboczym, nie dadzą pszczelarzowi miodu, gdy nie będą miały miejsca do
magazynowania przynoszonego nektaru. Pszczelarz musi pamiętać, że 60–80%
przyniesionego nektaru musi być odparowane by powstał miód pełnowartościowy.

Specjalnym tańcem werbuje je ona do lotu na ten pożytek ważną przy tym rolę odgrywa

zapach  przyniesionego  nektaru.  W  praktyce  tresurę  pszczół  sprowadza  się  do  tego,  że
wieczorem sporządza się syrop cukrowy w proporcji 2 części wody na 1 część cukru i wrzuca
do  niego  garść  świeżo  zebranych  kwiatów  rośliny,  na  którą  pragnie  się  kierować  pszczoły.
Pobudzane w ten sposób pszczoły, zwłaszcza młode, które dotychczas nie wylatywały z ula,
polecą  na  kwiaty  pożądanej  rośliny  i  będą  ją  zapylać.  Tresurę  pszczół  stosuje  się
w sytuacjach,  kiedy  pszczoły  same  niechętnie  oblatują  kwiaty  określonej  rośliny,  np.
koniczyny  czerwonej.  wyki,  bobiku,  czasem  gruszy.  marchwi  i  innych.  Podawanie  syropu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

trzeba powtarzać codziennie, zwłaszcza w przypadku roślin, z których pszczołom trudno jest
pobierać nektar, tzn. zniechęcających pszczoły do odwiedzania kwiatów.

Załóżmy że przybytki wagowe wynoszą 4 kg dziennie, w takiej sytuacji (trochę

upraszczając sprawę)  cały dodatkowy korpus ula  wielkopolskiego  jest zalany  w ciągu 5 dni.
Nim pszczoły odparują miód minie 3–4 dni, które są stracone dla zbioru. W tym czasie każda
zwolniona komórka w gnieździe, po wygryzającym się czerwiu, zostanie zalana nektarem, co
wybitnie  ograniczy  matkę  w  czerwieniu,  a  to  przy  pożytku  dłużej  trwającym  nie  jest
zjawiskiem  korzystnym.  Dlatego  wskazane  jest  posiadanie  ul  kontrolny  na  wadze.  Ustawia
się  go  na  wadze  po  dokonaniu  przez  pszczoły  oblotu  wiosennego  i  z  chwilą  zauważenia
rozwinięcia  się  kwiatów  na  pierwszych  roślinach  pożytkowych.  Stan  wagi  kontroluje  się
codziennie po ustaniu  lotów pszczół  i zapisuje w specjalnie do tego przeznaczonym  notesie.
Na  wadze  powinien  stać  pień  silny,  z  młodą  matką,  aby  pszczelarz  mógł  orientować  się
w maksymalnych dla danej okolicy  możliwościach zbiorów. Wprawdzie  notowane przybytki
czy ubytki na wadze zależą nie tylko od ilości zebranego przez pszczoły nektaru, lecz również
od  stanu  wilgotności  ula  (nawilgocenie  czy  wysychanie),  ginięcia  lub  zalatywania  obcych
pszczół,  masy przynoszonego pyłku  i wody, zużywania zapasów  itp. Niemniej  świadczą one
o  aktualnej  intensywności  nektarowania  roślin  pożytkowych  i  stanowią  wskazówkę
ewentualnej  potrzeby  dokarmiania  rodzin  na  rozwój,  rozpoczęcia  wychowu  matek,
poszerzania  w odpowiednim  stopniu  gniazda  lub  dodawania  nadstawki  itp.  Jeszcze  większe
znaczenie  ma  porównywanie  aktualnych  stanów  ula  na  wadze  z  notowanymi  w  latach
poprzednich. Daje ono jakby wypadkową informacji o roślinach pożytkowych i klimacie oraz
pozwala  ustalić  zasady  kierowania  pasieką  w  sposób  najlepszy  dla  danej  okolicy,
a mianowicie:

−

który pożytek traktować jako główny,

−

jak intensywne i długotrwale są poszczególne pożytki i w jaki wobec tego sposób należy
je wykorzystywać,

−

kiedy występuje korzystny pożytek rozwojowy, a kiedy pasieka wymaga sztucznego
pobudzania do rozwoju,

−

kiedy nastawiać się na produkcję wosku, mleczka, matek itp., a kiedy głównie na zbiory
miodu,

−

czy zachodzą systematyczne zmiany w układzie wykorzystywanych pożytków i jakie,

−

czy i kiedy stosować ograniczenie matek w czerwieniu,

−

czy i kiedy należy szukać uzupełnienia bazy pożytkowej przez zastosowanie gospodarki
wędrownej,

−

które rośliny są w danej okolicy najmniej zawodne itp.
Dodatkowe korpusy czy nadstawki dajemy na gniazdo, a korpus z dojrzewającym

miodem ustawiamy  nad  nim.  Jeżeli w  nadstawce czy w drugim korpusie znajdują  się plastry
całkowicie  lub  częściowo  poszyte  i  nie  mamy  możliwości  dalszego  zwiększania  pojemności
miodni, to plastry takie  należy odebrać i miód odwirować. Czekanie z odwirowaniem  miodu
na  poszycie  wszystkich  plastrów  bez  zabezpieczenia  pszczołom  miejsca  na  możliwy  do
zebrania nektar, jest błędem w sztuce pszczelarskiej przynoszącym duże straty.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakimi sposobami przyspieszamy wiosenny rozwój rodzin pszczelich?
2. Jakie podstawowe zasady należy przestrzegać przy poszerzaniu gniazd w ulach

leżakowych i stojakach?

3. Jakim kryteriom powinna odpowiadać rodzina przygotowana do pożytku głównego?
4. W jaki sposób poszerzamy gniazda rodzin pszczelich?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.  Kiedy poszerzamy gniazdo rodziny pszczelej?
6.  Co to jest pobielanie plastrów?
7.  Jak tworzymy miodnię?
8.  Kiedy zakładamy kratę odgrodową?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odsklepić plastry z zapasem w rodzinie pszczelej,
2)  wytypować dwie rodziny pszczele o zbliżonej sile,
3)  zmierzyć powierzchnię czerwiu w dniu odsklepienia i po siedmiu dniach od odsklepiania

zapasów w rodzinie pszczelej w której dokonano odsklepiania i rodzinie gdzie tego nie
dokonano,

4) obliczyć powierzchnie czerwiu w obu rodzinach,
5) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rodziny pszczele,

–

odsklepiacz,

–

linijka,

–

sprzęt pasieczny do przeglądu rodzin pszczelich.

Ćwiczenie 2

Poszerzanie gniazd rodzin pszczelich wiosną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wdmuchnąć przez wylot kilka kłębów dymu,
2)  sprawdzić obecność czerwiu na ostatnim lub przedostatnim plastrze,
3)  wstawić ramkę woszczyny na skraj kuli czerwiu,
4)  stwierdzić obecność woszczarek. W przypadku ich obecności poszerzyć gniazdo pszczele

poprzez wstawienie ramki z węzą,

5) narysować schemat przedstawiający poszerzanie gniazda pszczelego woszczyną i węzą,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rodzina pszczela,

–

sprzęt pasieczny,

–

ramka z woszczyna,

–

ramka węzy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Powiększanie miodni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zaplanować prace związane z powiększaniem miodni,
2)  określić ilość wolnego miejsca w miodni,
3)  dobrać ramki z woszczyną i węzą do poszerzenia,
4)  wstawić w zależności od potrzeb ramki z woszczyną lub węzą,
5)  narysować i opisać szkic przeprowadzonego powiększenia miodni,
6)  zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

rodzina pszczela,

–

ramki z woszczyną i węzą,

–

nadstawki,

–

sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) poszerzać gniazdo rodziny pszczelej?



2) tworzyć miodnię w gnieździe rodziny pszczelej?



3) charakteryzować metody przyspieszania rozwoju rodzin pszczelich?



4) dobierać metody przyspieszania rozwoju rodzin pszczelich?



5) charakteryzować sposoby poszerzania gniazda rodziny pszczelej?



6) definiować pojęcia: miodnia, rodnia, pobielanie plastrów?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rójka naturalna

4.3.1. Materiał nauczania

Rójka jest naturalnym, biologicznym sposobem rozmnażania się rodzin pszczelich.

Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu nastroju rojowego są:
—

dziedziczna skłonność do rójki,

—

nadprodukcja mleczka w rodzinie,

—

wiek matki,

—

układ pożytków i warunki pogodowe,

—

ciasnota gniazda,

—

błędy popełnione przez pszczelarza.

Dziedziczna skłonność do rójki jest różna u poszczególnych podgatunków pszczół. Mało

rojliwe  są  pszczoły  kaukaskie  i  włoskie. Do  rojliwych zalicza  się  pszczoły  kraińskie.  Cechę
rojliwości  można  ograniczyć  poprzez  systematyczną  selekcję.  Tworzenie  odkładów  na
matecznikach lub z matkami rodzin silnie rojliwych prowadzi w krótkim czasie do rojliwości
całej  pasieki.  Matki  rojowe  należy  eliminować,  wprowadzając  w ich  miejsce  matki
o genetycznie uwarunkowanej małej skłonności do rójki.

Nadprodukcja mleczka ma miejsce wtedy, gdy zostanie zachwiana równowaga między

ilością  karmicielek  a  ilością  karmionych  larw.  Wiosną,  jedna  karmicielka  żywi  kilka  larw.
Później  sytuacja  poprawia  się  i  liczba  karmicielek z wiosennego  czerwienia  matek  zwiększa
się. Zbyt wolne  albo  spóźnione  poszerzanie gniazda powoduje,  że  matka nie  ma  miejsca  do
składania  jaj  w  konsekwencji,  na  jedną  larwę  przypada  kilka  karmicielek  i  następuje
nadprodukcja  mleczka,  którym  pszczoły  karmią  się  wzajemnie.  Wytwarza  się  stan
"bezrobocia" pszczół szykujących się do opuszczenia gniazda.

Wiek matki, ma wpływ na ilość składanych jaj. Matka młoda nasila stopniowo ich ilość

od  wiosny  i  składanie  maleje  dopiero  wtedy,  gdy  nastąpi  obfity  pożytek.  W  takiej  sytuacji
młode  robotnice,  które  nie  mają  zatrudnienia  przy  karmieniu  larw,  znajdują  zajęcie  przy
przerobie  nektaru  i  poszywaniu  plastrów,  nadprodukcja  mleczka  więc  nie  grozi.  Natomiast
stara  matka  zwalnia  tempo  czerwienia  wcześniej,  przed  wystąpieniem  znacznego  pożytku,
a bezrobotne karmicielki wchodzą w nastrój rojowy.

Układ pożytków i warunki pogodowe

Gdy okolice stacjonowania pasieki obfitują w dobre pożytki rozwojowe (nektar i pyłek)

a pogoda  sprzyja  wykorzystaniu  ich,  rodziny  dochodzą  do  dużej  siły.  Gdy  po  pożytku
rozwojowym następuje pożytek wczesny (np. rzepak), rodziny są w stanie nagromadzić sporą
ilość  miodu  towarowego  i  nastrój  rojowy  nie  nastąpi.  Zwiększonemu  pędowi  do  rójki
sprzyjają następujące układy pożytków i stan biologiczny rodziny:
—

dobry pożytek rozwojowy, a po nim słaby pożytek wczesny lub letni,

—

dobry pożytek rozwojowy, dobry wczesny, a dalej słaby letni (pszczoły roją się po

pożytku wczesnym),

—

umiarkowany pożytek ciągły począwszy od rozwojowego aż do letniego (rójki występują

po dojściu rodzin do większej siły),

—

nagłe zakończenie się pożytku, lub przerwa między jednym a drugim (rójki następują

w przerwie),

—

wahania temperatury lub niepogoda uniemożliwiająca pracę zbieraczkom silnych rodzin

(rójki nastąpią po ustaleniu się pogody),

—

ciasnota gniazda - gdy gniazdo jest ciasne, to albo matka nie ma gdzie czerwić, albo

zbieraczki nie mają gdzie magazynować przyniesionego nektaru. Jedno i drugie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powoduje, że pszczoły ulowe nie znajdując dla siebie zatrudnienia wchodzą więc
w nastrój rojowy,

—

błędy popełniane przez pszczelarza mogą być powodowane nieznajomością biologii

pszczół, lub powodowane innymi czynnikami.
Nieznajomość biologii pszczół całkowicie dyskredytuje pszczelarza, nie potrafi on

w odpowiedni sposób pokierować rozwojem rodziny w sezonie. Inne błędy to najczęściej
nienadążanie za tempem rozwoju rodziny pszczelej (co powoduje ciasnotę w ulu), późne lub
zbyt małe ilości dodawanej węzy, lub niezgranie siły rodziny z sytuacją pożytkową.

Zabiegi przeciwrojowe

Zapobieganie rójce polega na stosowaniu zabiegów mających charakter długofalowy

ciągły i systematyczny.

Trzy czynniki decydują o minimalizacji nastroju rojowego:

—

wiedza pszczelarza,

—

selekcja materiału na małorojliwość,

—

ciągłość i obfitość pożytków.

—

Oprócz tego należy:

—

wymieniać matki co 2 lata,

—

zatrudniać woszczarki przy odbudowie węzy,

—

zwiększać wentylację uli w czasie upałów,

—

zapobiegać ciasnocie w ulach, w odpowiednim momencie zwiększyć pojemność ula

przez danie nadstawki czy drugiego korpusu.
Wszystkie czynności i zabiegi muszą być wykonane we właściwych terminach. Jeżeli,

mimo wszystko, zaobserwujemy nastrój rojowy, wówczas musimy zdecydować się na zabiegi
bardziej stanowcze. Do jednych z nich zaliczamy usuwanie nadmiaru karmicielek. Robimy to
w ten  sposób,  że  z  ula  zabieramy  3–4  ramki  krytego  czerwiu  razem  z obsiadającymi  je
pszczołami  (zabieg  wykonujemy  w  czasie  intensywnego  lotu  zbieraczek),  wstawiając
w miejsce  zabranych  ramek  3  ramki  węzy  i  1  ramkę  woszczyny  na  przynoszony  nektar.
Plastry z odebranym czerwiem dajemy rodzinom słabszym, lub tworzymy odkłady do których
poddajemy  matki  lub  zasklepione  mateczniki.  Robiąc  odkłady  należy  robić  silne  rodziny,
składające się z 8–10 ramek.

Ramkę pracy należy wstawiać z chwilą rozpoczęcia się intensywniejszego wypacania

wosku  powinna  ona  znajdować  się  jako  ostatnia  lub  przedostatnia  w  stosunku  do  ramek
znajdujących  się  w  centrum  gniazda.  W  wieloramkowych  leżakach  o  centralnie
umieszczonym wylocie można dać po jednej ramce pracy przy każdym szczycie. Chodzi o to,
by  matka  już  nie  zaczerwiła  plastrów  tych  ramek,  ale  żeby  spełniały  one  jeszcze  rolę
rejestratora  biologicznego  stanu  rodziny.  Wolna  przestrzeń  pod  beleczką  ramki  pracy  jest
najwygodniejszym  dla  pszczół  miejscem  budowania  komórek  trutowych,  a  kształt  wolnych
języczków świeżej woszczyny stanowi doskonałe  miejsce do zakładania miseczek rojowych.
Przy  każdorazowym  przeglądaniu  ramek  pracy  możemy  zatem  stwierdzać  aktualny  nastrój
pszczół, co bardzo ułatwia dobieranie odpowiednich do tego nastroju zabiegów.

Przeglądu nie wymagają rodziny, które budują w ramce pracy języczki plastra

z komórkami  pszczelimi  albo  pszczelimi  i  trutowymi,  ale  zalewane  nektarem  (u  dołu
języczków  może  znajdować  się  czerw  trutowy).  W pniach,  w  których rodziny  nie  zdradzają
nastroju rojowego, zabudowa ramek przebiega  szybko, zaczyna się w 3–5 punktach  beleczki
jednocześnie i później dopiero jest łączona.

Budowa tępych, pojedynczych plasterków z komórkami trutowymi, które matka zaraz

zaczerwia, sygnalizuje początek nastroju rojowego. Gniazdo takiej rodziny poszerzamy
dwiema lub trzema ramkami węzy, zależnie od intensywności i stanu pożytku, w celu
zatrudnienia młodych pszczół przy ich zabudowie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stosowanie zabiegów przeciwrojowych nie zawsze prowadzi do całkowitej likwidacji

nastroju rojowego. Roje wychodzą w pogodny dzień między godz. 9 a 14°° i uwiązują się na
okolicznych drzewach lub krzewach. Roje pierwaki, ze starą matką, uwiązują się raczej nisko.
Roje drużaki, uwiązują się często na wysokich drzewach i trudno je stamtąd zdjąć. Chcąc  by
roje  uwiązywały  się  w miejscach  łatwo  dostępnych,  pszczelarze  ustawiają  w  pobliżu  uli
wabiki  różnego  typu  i konstrukcji,  od  brzozowej  wiechy  na  kiju,  poprzez  różnego  rodzaju
wabiki z kory wierzbowej czy topolowej przymocowanych na drążkach lub zawieszonych na
gałęziach,  do  łatwo  zdejmowanych  daszków  osadzonych  w  rozmaity  sposób  na  wysokości
1,5-2 m  nad  ziemią.  Zdejmując  rój,  który uwiązał się  na  gałęzi  drzewa,  skrapiamy go  lekko
wodą,  a  następnie  strząsamy  do  podstawionej  rojnicy czy  transportówki, którą przez  pewien
czas  pozostawiamy  na  miejscu  lekko  niedomkniętą,  by  umożliwić  zlecenie  się  do  niej
kręcącym  w  pobliżu  pszczołom.  Rój  osadzamy  w  godzinach  przedwieczornych  do
wydezynfekowanego ula, dając 2-3 ramki suszu, dopełniając resztę ramkami z węzą w  ilości
uzależnionej od wielkości roju. O ile roje pierwaki chętnie zajmują dany im ul, o tyle drużaki
często  z  niego  wychodzą.  Ażeby  temu  zapobiec  dajemy  w  środek  gniazda  jedną  ramkę
z niezasklepionym czerwiem.

Postępowanie z macierzakami

Po wyjściu roju przeglądamy macierzaki i likwidujemy wszystkie mateczniki

z wyjątkiem  jednego  najładniejszego.  Uniemożliwi  to  wyjście  roju  drużaka.  Gdy  mamy
unasienione  matki,  to  zrywamy  wszystkie  mateczniki  i poddajemy  matkę, która  stosunkowo
łatwo zostanie przyjęta. Tak postępujemy gdy pszczelarzowi zależy na powiększeniu pasieki.
Gdy  nie  chcemy  powiększać  pasieki  to  wtedy  postępujemy  inaczej.  W  roju  czerwi  matka
i następuje  rozwój  rodziny,  gdy  w  tym  czasie  w  macierzaku,  z pozostawionego  tam
matecznika  wygryza  się  matka.  Po  rozpoczęciu  czerwienia  przez  młodą  matkę  obie  rodziny
łączymy,  likwidując  starą  matkę  w  roju.  Uzyskujemy  w  ten  sposób  rodzinę  bardzo  silną
w pełni wykorzystującą pożytek i bez obawy ponownej rójki w danym sezonie.

Rój, który wyszedł z ula stojaka (przed założeniem drugiego korpusu lub nadstawki)

osadzamy  po  nałożeniu  na  gniazdo  specjalnej  międzykorpusowej  przegrody  i  po  założeniu
drugiego korpusu osadzamy w nim rój. Gdy takich przekładek nie posiadamy to rój osadzamy
w  ulu  ustawionym  obok  macierzaka.  Po  rozpoczęciu  czerwienia  przez  młodą  matkę
w macierzaku,  obie  rodziny  jak  w  przypadku  poprzednim  łączymy  ze  sobą.  Ta  metoda  ma
jeszcze  zaletę,  że  w  przypadku  zaginięcia  w  locie  godowym  młodej  matki,  łącząc  rodziny
mamy  do  dyspozycji  czerwiącą  matkę  rojową  (starą),  którą  możemy  wymienić  w  terminie
późniejszym.  Przy  łączeniu  rodzin  w  stojaku,  przenosimy  plastry  z  miodem  z  dolnego
korpusu  do  górnego,  a  ramki  z  czerwiem  przenosimy  do  korpusu  dolnego,  umieszczając
w nim również matkę. Między korpusy dajemy kratę odgrodową.

Jeżeli rodzina pozbawiona matki i młodego czerwiu pszczelego pozostawała przez czas

dłuższy  w  stanie  zupełnego  sieroctwa,  zaczynają  w  niej  czerwić  pszczoły  trutówki. Składają
one  jaja  przede  wszystkim  do  komórek trutowych.  Poza  tym  czerw  garbaty  rozrzucony  jest
małymi  skupieniami  po  całym  gnieździe.  Jaja  składane  są  po  kilka,  a  czasem po  kilkanaście
do jednej komórki, a przy tym przyklejane są często do jej ścianek. Niejednokrotnie znaleźć
można  jaja  nawet  w  komórkach  z  pierzgą.  Rodziny  z  trutówkami  wobec  braku  dopływu
młodych  pszczół  skazane  są  na  wymarcie,  pomimo  tego  bardzo  niechętnie.  Słabych  rodzin
z trutówkami  nie  opłaci  się  poprawiać.  Ul  z  taką  rodziną  trzeba  wynieść  z  pasieki  i  po
uprzednim silnym podkurzeniu strząsnąć wszystkie pszczoły z ramek na rozścieloną na ziemi
płachtę. Pszczoły rozlecą się do innych uli, stojących w pobliżu dawnego stanowiska ich ula.
Jeżeli rodzina z trutówkami nie osłabła jeszcze nadmiernie i są w tym czasie zapasowe matki
w pasiece, można zastosować inną  metodę. Po usunięciu z pasieki ula z trutówkami, na jego
miejsce  ustawia  się  nowy  ul,  do  którego  należy  włożyć  dwie  ramki  z  nie  zasklepionym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

czerwiem, młodymi pszczołami i umieszczoną pomiędzy nimi klateczką, najlepiej z ich
matką. Z odniesionego ula strząsa się wszystkie pszczoły na płachtę. Wrócą one na dawne
miejsce i przyłączą się do umieszczonej tam rodziny.

Osadzanie roju w macierzaku

Gdy rój wyszedł na parę dni przed wystąpieniem pożytku lub na jego początku, należy

zwrócić  go  macierzakowi  by  zachować  dużą  siłę  rodziny.  W  ulu  leżaku  robimy  to  w  ten
sposób,  że  po  zerwaniu  mateczników,  ramki  z  czerwiem  i miodem  przesuwamy  w  stronę
zapasowego  wylotu,  który  chwilowo  na  parę  dni  zamykamy.  Przed  wylotem  umieszczamy
4–5  ramek  z  węzą,  które  od  pozostałej  części  gniazda  oddzielamy  kratą  odgrodową.  Pod
wieczór, do tak ułożonego ula z tak ułożonym gniazdem, przystawiamy pomost i przez wylot
osadzamy rój.

W stojaku przenosi się plastry z czerwiem i miodem do korpusu górnego, zrywając przy

okazji  wszystkie  mateczniki.  Do  korpusu  dolnego  dodajemy  2  ramki  osłonowe,  1–2 plastry
z czerwiem  otwartym  i  dopełniamy  ramkami  z  węzą.  Między  korpusy  oddzielamy  kratą
odgrodową i wieczorem przez wylot osadzamy rój. Jeżeli rodzina jest bardzo silna, to między
dwa  korpusy  dajemy  półnadstawkę  wypełnioną  suszem  (korpus  z  czerwiem  ustawiamy  na
górze). Po kilku dniach, przeglądamy górny korpus celem zlikwidowania mateczników.

Gdy rój wyszedł pod koniec pożytku wczesnego, to zasilamy nim odkłady lub osadzamy

w ulu, by zasilić nim rodziny przy wykorzystaniu pożytków późniejszych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób zachwianie równowagi pomiędzy zbieraczkami, ulowymi i czerwiem

wpływają na nadprodukcję mleczka?

2.  Jakie przyczyny powstawania nastroju rojowego wynikają z błędów pszczelarza?
3.  Jak powinno przebiegać osadzanie roju w macierzaku?
4.  Kiedy osadzamy rój?
5.  W jaki sposób zapobiegamy nastrojowi rojowemu?
6.  W jaki sposób likwidujemy nastrój rojowy?
7.  W jakim celu stosujemy ramkę pracy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapobieganie nastrojowi rojowemu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przejrzeć rodzinę pszczelą, zwracając szczególną uwagę na mateczniki i ramkę pracy,
2)  określić procent zabudowy pszczelej i trutowej w ramce pracy,
3)  poszerzyć rodzinę 2–4 ramkami z węzą,
4)  zwiększyć wentylację ula, wyjmując wkładkę wylotową,
5)  przenieść  w  ulu  stojaku  plastry  z  czerwiem  krytym  ponad  kratę  odgrodową  do  2  lub  3

korpusu,

6) poddać w miejsce zabranego czerwiu ramki z węzą,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodzina pszczela z ramką pracy,

−

ramki z węzą,

−

podkurzacz, szczotka pasieczna, dłuto.

Ćwiczenie 2

Zbieranie i osadzanie rojów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien

1) obejrzeć film z zakresu zbieranie i osadzanie rojów.
2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające sprzęt oraz technikę zbierania i osadzania

rojów,

3)  zaplanować zabieg zbierania i osadzania roju,
4)  wpisać do tabeli niezbędny sprzęt, technikę zbierania, osadzania oraz pielęgnowania roju,
5)  uzupełnić poniższą tabelę,
6)  zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Sprzęt

Technika

zbierania

osadzania

Pielęgnowanie roju.

z drzewa:

ze ściany:

Zbieranie
roju :

z ziemi:

Osadzanie
roju

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film

–

foliogramy,

–

plansze,

–

sprzęt do zbierania i osadzania roi.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zbierać i osadzać rój?



2) zapobiegać nastrojowi rojowemu?



3) charakteryzować przyczyny nastroju rojowego?



4) likwidować nastrój rojowy?



5) określać wpływ rójki na wydajność miodową rodziny pszczelej?



6) stosować w gospodarce pasiecznej ramkę pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Powiększanie pasieki

4.4.1 Materiał nauczania

W pasiece racjonalnie prowadzonej nowe rodziny tworzy się w sposób sztuczny. Daje to

następujące korzyści:
–

wyboru najkorzystniejszego terminu podziału,

–

uzyskanie większych zbiorów miodu,

–

prowadzenia selekcji pszczół przez wybór rodzin do rozmnażania,

–

zmniejszenia kosztów obsługi pasieki,

–

unikania strat na skutek ewentualnych ucieczek rojów,

–

planowanie zabiegów pasiecznych,

–

podziału rodziny pszczelej.

Dzielenie rodziny "na pół lotu"

Jest to najczęściej stosowana metoda sztucznego podziału. Zabieg ten trzeba

przeprowadzić  w  dzień  pogodny,  w  porze  intensywnego  lotu  pszczół.  Do  tego celu  wybiera
się  silny  pień,  który  ma  około  8  plastrów  czerwiu,  Na  wstępie  za  pomocą  kołeczka  wbitego
w ziemię oznacza się  miejsce  i wysokość wylotu pnia dzielonego, następnie przesuwa się go
w bok na pół szerokości ula. Przygotowany zaś  nowy pusty ul tego samego kształtu  i koloru
ustawia się symetrycznie tak, aby  wbity kołeczek znalazł się ściśle pośrodku pomiędzy tymi
dwoma ulami. Połowę plastrów z miodem, czerwiem i obsiadającymi je pszczołami przenosi
się  do  pustego  ula,  dodając  ewentualnie  ramki  z  woszczyną.  Ułożone  gniazda  ociepla  się.
Pszczoły  wracające  z  pola  będą  wchodzić  do  obu  uli,  tak  że  rozdzielą  się  mniej  więcej
równomiernie. Nalot pszczół reguluje się przez odsunięcie od kołeczka pnia, na który nalatuje
więcej pszczół.  Wieczorem  po  skończonym  locie  pszczół ule  odsuwa  się,  tak  aby  odległość
pni od kołeczka wynosiła około 60-80cm. W dniach następnych odsuwa się ule stopniowo od
siebie, dopóki nie powstanie normalna odległość pomiędzy nimi. Pień, w którym stwierdzono
brak  matki,  w  cztery  godziny  po  podziale  otrzymuje  młodą  unasienioną  matkę  w  klateczce.
Na  drugi  dzień,  po  sprawdzeniu  że  w  jego  gnieździe  nie  ma  założonych  mateczników
ratunkowych,  matkę  wypuszcza  się  z  klateczki;  w  przypadku  gdy  zostaną  założone
mateczniki, należy je zniszczyć, a matkę przetrzymać jeszcze przez jedną dobę w klateczce.

W przypadku gdy pszczelarz nie mając do dyspozycji matek unasienionych poddaje

matkę nieunasienioną, nie dzieli się gniazda na dwie jednakowe części, do ula w którym
będzie matka, należy dać mniej czerwiu, a więcej ramek z dobrze odbudowaną woszczyną do
zaczerwienia. Do gniazda, w którym brak matki, daje się podczas dzielenia matkę w klateczce
lub zasklepiony matecznik.

Metodę dzielenia rodziny „na pół lotu” stosuje się przy tworzeniu nowych rodzin pod

koniec  głównego  pożytku.  Jej  zaletą  jest  równomierny  podział  rodziny  i  zapasów,  a  więc:
pszczół  w  różnym  wieku,  czerwiu,  miodu,  pierzgi.  Pozwala  to  na  szybkie  dojście  nowych
rodzin do siły oraz dobre przygotowanie ich do zimowli. Ujemną stroną tej metody jest to, że
przeznaczone  do  podziału  rodziny  muszą  być  silne,  podział  zaś  dokonuje  się  późno,  już  po
zmniejszeniu się siły rodzin. Utworzone rodziny mogą być zbyt słabe, toteż dobrze jest zasilić
je ramkami z czerwiem i młodą pszczołą wziętymi z innych pni.

Nalot na matkę

Pszczoły, dobrze pamiętają położenie wylotu swego ula, wykorzystując to można z pnia

przeznaczonego  do  podziału  zabrać  kilka  plastrów  z  czerwiem  wraz  z  młodymi  pszczołami
i odnalezioną  na  jednym z nich matką w celu ułożenia gniazda w pustym ulu. Dodaje się do
niego kilka ramek  z woszczyną. Taki ul  stawia się w czasie silnego  lotu pszczół  na  miejscu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pnia  przeznaczonego  do  podziału,  a  ten  odstawia  się  na  inne  miejsce  na  pasieczysku.  Cała
lotna  pszczoła  wejdzie  do  nowego  ula.  O  ile  mamy  zapasową  matkę, dajemy  ją  odstawionej
rodzinie, która pozbawiona starych pszczół łatwiej przyjmie obcą matkę. W przypadku braku
matki  daje  się  zasklepiony  matecznik.  Rodzinie  tej  przez  kilka  dni  podaje  się  wodę  (brak
w niej pszczół lotnych).

Ta metoda dzielenia wymaga również rodzin silnych, obsiadających co najmniej

12 plastrów wymiaru Dadanta. Ma ona poza tym poważne wady, gdyż rozdziela się pszczoły
na  lotne  i  nielotne,  na  skutek  czego  zakłóca  się  równowagę  biologiczną  w  obu  rodzinach,
w jednej pszczoły  lotne będą zmuszone karmić  larwy, budować plastry  itp., w drugiej młode
pszczoły zmuszone będą wcześniej wylatywać w pole, aby pokryć zapotrzebowanie na wodę
i pyłek.  Nalot  na  matkę  stosuje  się  też  rzadko,  raczej  przed  głównym  pożytkiem  w  celu
zapobieżenia rójce niż przy końcu pożytku.

Metoda nalotu na czerw

Ma ona podobne wady jak poprzednia. Samo tworzenie rodziny ma przebieg o tyle

odmienny, że matka pozostaje w starej rodzinie. Do nowego ula wstawia się plaster z młodym
czerwiem i jajami, 2–3 plastry czerwiu zasklepionego, plastry z miodem i parę ramek
z woszczyną. Nowy ul stawia się na miejsce starego, w następstwie czego do czerwiu zlecą
się pszczoły lotne. Rodzinie tej daje się matkę lub matecznik.

W nowoczesnej gospodarce metody nalotów rzadko stosuje się do tworzenia nowych

rodzin.  Oddzielenie  pszczół  lotnych  od  nielotnych  stosuje  się  w  celu  osłabienia  nastroju
rojowego.  Na  7–10  dni  przed  głównym  pożytkiem  łączy  się  pszczoły  lotne  dwóch  silnych
rodzin  stojących  w  rzędzie  obok  siebie  w  ten  sposób,  że  między  dwa  pnie  stawia  się  ul
z matką  i  3–4  ramkami  czerwiu  obsiadanymi  przez  młode  pszczoły.  Gniazdo  uzupełnia  się
ramkami  woszczyny,  na  gniazdo  stawia  się  nadstawkę.  Oba  sąsiednie  pnie  odstawia  się  na
bok.  Podobny  nalot  wykonuje  się  dla  połączenia  dwóch  słabych  rodzin,  które  samodzielnie
nie byłyby zdolne do wykorzystania głównego pożytku.

Tworzenie rodzin metodą "z dwóch trzecia"

Podział rodziny w celu utworzenia dwóch nowych poważnie ją osłabia, toteż często

wskazane  jest  tworzenie  z  dwóch  rodzin  trzeciej,  przy  czym  odpada  konieczność
odszukiwania  matki.  Przygotowany  pusty  ul  (C)  stawia  się  obok  jednego  z  dzielonych  pni
(A), z pnia A zabiera się wszystkie ramki z czerwiem, strząsając z nich pszczoły wraz z matką
do tego samego ula, Ramki te przenosi się do ula C, układając w nim gniazdo, które uzupełnia
się  ramkami  z  woszczyną.  Na  miejsce  wyjętych  ramek  z  czerwiem  wstawia  się  do  pnia
A ramki z woszczyną i węzą. Nowy ul z ułożonym gniazdem stawia się w czasie silnego lotu
pszczół na miejsce drugiego pnia B, również przeznaczonego do podziału, pień B zaś odnosi
się na inne miejsce pasieczyska.

W wyniku tej manipulacji z dwóch pni powstała trzecia rodzina. Stan wszystkich rodzin

przedstawia się następująco:
–

w pniu A została matka oraz wszystkie pszczoły lotne i nielotne,

–

pień C ma czerw z pnia A oraz pszczołę lotną z rodziny B, brak w nim pszczół nielotnych
i matki,

–

pień B ma matkę, czerw różnego wieku i całą pszczołę nielotną, wymaga on dostarczania
wody przez kilka dni oraz ochrony przed pszczołami rabującymi,

–

pień A nastawiony będzie na zbiór miodu,

–

pień C wychowa sobie matkę,

–

pień B zaś po krótkim czasie wróci do stanu normalnej rodziny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Taki podział można przeprowadzić przed pożytkiem głównym w celu rozładowania

nastroju rojowego albo po pożytku, gdy rodziny przeznaczone do podziału nie są zbyt silne.
Przy podziale po pożytku rodzinie C należy dać unasienioną matkę.

Tworzenie rodzin składańców

Nie chcąc osłabiać jednej rodziny przez dzielenie, można zabrać kilku rodzinom po

2 plastry  z  czerwiem  i  obsiadającą  je  pszczołą,  uważając  aby  nie  zabrać  matki.  Z  sześciu
plastrów czerwiu tworzy się gniazdo. Należy wybierać plastry ze starszym czerwiem i liczyć
się  z  tym,  że  część  starszych  pszczół  powróci  do  swych  rodzin.  Nowej  rodzinie  daje  się
unasienioną  matkę,  która  powinna  być  łatwo  przyjęta przez  młode  pszczoły.  Gniazdo  nowej
rodziny  uzupełnia  się  plastrami  z  miodem  i  pierzgą,  ociepla  się  je,  zaopatruje  się  pszczoły
w wodę  i zabezpiecza  przed  rabunkiem.  Takie  rodziny  mogą  być  tworzone  zarówno  przed,
jak  i po  pożytku.  Jeśli  rodzina  składana  została  utworzona  przed  pożytkiem,  stawia  się  ją
niekiedy na miejsce jednego z silnych pni, wówczas otrzyma ona jeszcze całą lotną pszczołę
z pnia odstawionego na inne miejsce i będzie mogła dobrze wykorzystać pożytek.

Tworzenie rodzin "zsypańców"

Niektórzy pszczelarze po głównym pożytku tworzą na sprzedaż tak zwane "zsypańce",

zbierając  pszczoły  z  "bród"  zwieszających  się  przy  wylotach,  ewentualnie  z  usuwanych
nadstawek.  Pszczołom  przeważnie  starym  zebranym  do  transportówki  daje  się  ramkę
z miodem  i  matkę  w  klateczce.  Transportówkę  pozostawia  się  przez  3  dni  w  piwnicy  lub
innym  ciemnym  i  chłodnym  pomieszczeniu.  Nazajutrz  matkę  wypuszcza  się  z  klateczki.  Po
trzech  dniach  pszczoły  wpuszcza  się  tak  jak  rój  przez  wylot  na  gniazdo  złożone  z  ramek
woszczyny, plastrów z miodem i czerwiem zasklepionym. Tego rodzaju rodziny mają bardzo
małą  wartość,  gdyż  szybko  słabną,  jedynie  dobra  młoda  matka  może  odnowić  siłę  rodziny
przed zimą.

Tworzenie odkładów

Przy dobrym czerwieniu matki najkorzystniejszy stosunek między ilością czerwiu

w gnieździe a ilością karmicielek, które ten czerw wychowują, ustala się przy sile wynoszącej
(w przeliczeniu  na ciężar) około 2 kg. W większej rodzinie powstaje  już nadwyżka  młodych
pszczół,  które  nie  będąc  zatrudnione  wychowem  czerwiu  przyczyniają  się  do  powstania
nastroju  rojowego.  Wykorzystanie  tej  nadwyżki  pszczół  i  tworzenie  z  niej  odkładów  to
właściwa  droga  do  wykorzystania  energii  nie  znajdującej  zazwyczaj  ujścia  aż  do  czasu
głównego pożytku.

Odkład, jak sama nazwa wskazuje, jest to część pszczół z ramkami i czerwiem, odłożona

z jednej  lub  kilku  rodzin.  Odkłady  tworzy  się w  okresie rozwojowym  od wiosny  aż  do  lata.
Rodzinki  takie  otrzymują  matki  i  rozwijają  się  samodzielnie.  Rodziny  rezerwowe  natomiast
formuje  się  po  głównym  pożytku,  najczęściej  w  celu  przezimowania  w  nich  matki.  Odkład
umieszcza  się  najczęściej  przy  rodzinie  głównej  (gdy  ul  ma  wylot  zapasowy),  aby
wykorzystać  jej  ciepło,  tak  bardzo  potrzebne  odkładowi  dla  szybkiego  rozwoju.  W okresie
wyrównywania  siły  rodzin  pszczelich,  przed  głównym  pożytkiem,  pomimo  tych  zabiegów
w niektórych silnych rodzinach należy obawiać się nastroju rojowego. Dlatego wskazane jest
osłabić  je  przez  odebranie  kilku  ramek  z  czerwiem  i  obsiadającymi  je  pszczołami  tworząc
odkłady.  Czerw  powinien  być  kryty,  raczej  na  wygryzieniu,  aby  rodzinka  stała  się  jak
najprędzej samowystarczalna.

Odkład może otrzymać matecznik, matkę nieunasienioną lub unasienioną. Najgorsze

wyniki  daje  tworzenie  odkładów  z  matecznikami,  gdyż  wtedy  długo  trzeba  czekać  na
rozpoczęcie  czerwienia  i  rodzinka  nie  spełni  swego  zadania.  Lepsze  wyniki  osiąga  się  przy
poddawaniu  matek  nieunasienionych.  Najlepsze  jednak  są  takie  odkłady,  które  otrzymują

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

matki unasienione. Da się to oczywiście zastosować tylko w pasiece, w której prowadzi się
wczesny wychów matek. W tym przypadku nie ma przerwy w czerwieniu, odkłady mogą
szybko dojść do siły i wykorzystać samodzielnie główny pożytek.

Odkłady bardzo łatwo przyjmują matki, gdyż pszczoły lotne odlatują na stare miejsce,

w rodzince pozostają tylko pszczoły młode, które nie są wrogo usposobione do obcej matki.

Odkłady mogą być traktowane jako samodzielne rodziny, które będą wykorzystywać

główny pożytek lub gdy pasieka ma wczesne pożytki, na które rodziny mogą nie dojść do
odpowiedniej siły, odkłady mogą być wykorzystane do zasilania rodzin produkcyjnych, aby
uzyskać odpowiednią liczbę pszczół lotnych.

Tworzenie odkładów nie tylko przyczynia się do osłabienia nastroju rojowego, ponieważ

tą drogą osiąga się zwiększenie produkcji miodu a równocześnie można powiększyć pasiekę.
Odkłady należy tworzyć możliwie najwcześniej, wówczas mogą one osiągnąć na główny
pożytek siłę produkcyjnych rodzin. Takie bardzo wczesne odkłady można robić tylko wtedy,
gdy pszczelarz dysponuje matkami zapasowymi, które zostały przezimowane w rodzinach
rezerwowych.

W celu tworzenia odkładów można odbierać czerw od tych rodzin, które osiągną ciężar

2 kg,  mają  około  7  plastrów  czerwiu,  a  pszczoły  obsiadają  "na  czarno"  8–9  plastrów.  Bez
uszczerbku dla dalszego rozwoju takiej rodziny można  jej  zabrać plaster z czerwiem krytym
i siedzącymi  na  niej  pszczołami.  Zabieramy  tu  rodzinie  nadwyżkę,  która  stanowi  pewne
niebezpieczeństwo  ze  względu  na  ewentualną  rójkę,  a  dla  pszczelarza  będzie  cennym
materiałem  do  tworzenia  odkładu.  Po  10  dniach  można  powtórzyć  odbieranie  plastrów
z czerwiem.  W  dobrych  warunkach  pożytkowych  wczesne  odkłady  szybko  wzrastają  w  siłę
i można nawet brać od nich czerw dla tworzenia następnych odkładów.

Formowanie odkładów odbywa się w ciągu dnia, w porze pełnego lotu pszczół, kiedy

zbieraczki  są  w  polu,  a  na  ramkach  z  czerwiem  znajdują  się  prawie  wyłącznie  młode
robotnice. Im mniej starych pszczół da się do odkładu, tym lepiej, gdyż stare pszczoły gorzej
przyjmują  matkę,  a  poza  tym  wracają  na  stare  miejsce,  osłabiając  odkład.  Należy  zwrócić
uwagę,  aby  czerw  był  kryty,  najlepiej  aby  pszczoły  już  wygryzały  się.  Każdy  plaster
szczegółowo ogląda się, aby nie zabrać z nią matki. Odebrane ramki z pszczołami wkłada się
do  transportówki,  a  następnie  przenosi  się  do  przygotowanego  ula,  w  którym  tworzy  się
odkład.

Jeżeli mamy do utworzenia większą ilość odkładów, przygotowuje się wcześniej czerw

i młode  pszczoły.  Na  2–3  dni  przedtem  należy zrobić  przegląd  pasieki  i z pni  silnych, które
mają  około  7–8  plastrów  czerwiu,  wybiera  się  po  jednej  lub  po  dwa  plastry  z  czerwiem  na
wygryzieniu,  strząsając  z  nich  pszczoły.  Z  zabranych  ramek  układa  się  gniazdo  w górnym
korpusie  silnej  rodziny,  oddzielając  go  od  dolnego  siatką,  aby  rodzinka  korzystała
z uchodzącego ciepła, a pszczoły nie mogły przechodzić do drugiego korpusu.

Wobec tego, że na plastrach z czerwiem znajdzie się zawsze trochę komórek z czerwiem

nie zasklepionym, należy pozostawić na kilku ramkach część młodych pszczół, które będą go
pielęgnować. W plastrach powinno być oczywiście kilka kg miodu.

Gniazdo w górnym korpusie dobrze ociepla się z boków i z góry. Po kilku dniach

przystępujemy do tworzenia odkładów, plastry wówczas będą pokryte młodymi pszczołami,
które wygryzły się w międzyczasie. Łatwo można wtedy tworzyć odkłady, mając na ten dzień
przygotowane matki lub mateczniki.

Przy tworzeniu odkładów z unasiennionymi matkami należy od razu dać do nich tyle

pszczół, aby matki mogły rozpocząć intensywne czerwienie. W małej rodzince matka nie ma
warunków do obfitego składania jaj i nie byłaby w pełni wykorzystana. Odkłady takie tworzy
się  z  4  plastry  z  czerwiem  i  pokrywającymi  je  pszczołami.  Po  wygryzieniu  się  wszystkich:
pszczół  taka  rodzinka  będzie  ważyć  1,2–1,5  kg,  są  to  warunki  najbardziej  sprzyjające
rozwojowi  rodzinki.  Ponadto  daje  się  jej  2  plastry  z  miodem  (około  4  kg)  i  pierzgą  jako

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

plastry osłonowe. Równocześnie lub w kilka godzin później poddaje się matkę w klateczce.
Wylot siatkuje się i dopiero nazajutrz otwiera go na 2–3 cm. O ile w plastrach nie ma
świeżego nektaru, wówczas przez pierwsze dni, kiedy pszczoły nie pracują poza ulem, należy
podawać rodzinie wodę.

Do podawania pszczołom wody, syropu i ciasta służą podkarmiaczki. Znanych jest

bardzo  wiele  typów  podkarmiaczek  do  podkarmiania  i  dokarmiania  pszczół.  Rolę
podkarmiaczki mogą pełnić słoiki „twist” w których dziurkuje się przykrywki i umieszcza się
je w ulach, stawiając do góry dnem. Najpopularniejsze są jednak podkarmiaczki ramkowe. Są
to skrzynki,  które  zawiesza  się  w  ulu  podobnie  jak  ramki.  Innym  typem  podkarmiaczek  jest
podkarmiaczka  górna,  która  zbudowana  jest  podobnie  jak  ramkowa.  Różnica  jest  tz,  że
umieszcza się ją na powałce.

Następnego dnia matkę wypuszcza się z klateczki, jeżeli zauważy się przy tym, że

pszczoły  nie  obsiadają  wszystkich  plastrów,  należy  odebrać  jedną  ramkę  albo  dodać  więcej
młodych pszczół. Po kilku dniach należy sprawdzić, czy matka została przyjęta i czy czerwi.
Dalsze  prace  pielęgnacyjne  będą  polegały  na  poszerzaniu  gniazd  ramkami  z  woszczyną
i węzą, a w czasie bezpożytkowym na podkarmianiu, ma to na celu utrzymanie intensywnego
czerwienia  matki.  Jeżeli  odkłady  robi  się  w okresie  bezpożytkowym, trzeba  zwracać  baczną
uwagę na możliwość rabunków.

Należy podkreślić, że stosowanie odkładów jako postępowej i ekonomicznej formy

powiększania pasieki i wykorzystania pożytków, zwłaszcza wczesnych, jest u nas za mało
jeszcze rozpowszechnione. Metody te należy zalecać pszczelarzom do szerszego
wykorzystania.

Poddawanie matek jest to czynność, która oprócz znajomości warunków sprzyjających

przyjęciu matek wymaga od pszczelarza dokładności i systematyczności. Istnieje wiele
czynników, które wywierają wpływ na przyjęcie nowej matki przez rodzinę pszczelą. Można
tu wyróżnić następujące: jakość poddawanej matki, stan rodziny, której poddaje się matkę,
stan pogody i technikę poddawania matek.

Rodzina pszczela przyjmuje matkę niechętnie lub chętnie, a jest to w dużej mierze

uzależnione od właściwości matki. Dużą rolę odgrywa tu wiek matki: im matka jest młodsza,
tym chętniej jest przyjmowana. Pszczoły odnoszą się dobrze do matek, które dopiero co
wygryzły się z matecznika (a jeszcze lepiej do matecznika). Matki nie unasienione, starsze niż
trzydniowe, są niechętnie przyjmowane przez pszczoły.

O przyjęciu matki decyduje również jej stan i zachowanie się w chwili pierwszego

zetknięcia  się  z  pszczołami.  Matka,  która  w  tym  momencie  zdradza  swą  obcość,  biegając
niespokojnie  po  plastrach,  zwraca  na  siebie  uwagę  pszczół,  które  otaczają  ją,  szarpią,
wreszcie  okłębiają.  Pszczoły  przyjmują  też  niechętnie  matkę  zmęczoną  np.  po  transporcie
i często  ją  zabijają.  Duże  znaczenie  ma  tu  też  pochodzenie  matki.  Matki  innej  rasy  są
niechętnie przyjmowane przez pszczoły.

Stan rodziny, której poddajemy matkę, decyduje także o jej przyjęciu. Rzeczą bardzo

ważną jest uchwycenie momentu, w którym rodzina jest najbardziej skłonna do przyjęcia
obcej matki. Jeśli pszczoły są nastawione na wychów własnej matki, pszczelarz musi
zahamować ten popęd i dopiero poddać matkę.

Pszczoły młode odnoszą się przyjaźnie do obcej matki, karmią ją, pielęgnują, pszczoły

stare natomiast ustosunkowują się do matki wrogo, a w najlepszym razie obojętnie. Toteż im
rodzina ma większy procent młodych pszczół, tym większe są szanse przyjęcia matki,
i odwrotnie - przewaga starych pszczół utrudnia jej przyjęcie.

Ważny moment to nastrój pszczół w chwili poddawania matki. Przygotowanie rodziny

może być przeprowadzone w dwojaki sposób: albo musi panować w niej spokój, a poddanie
matki odbywa się prawie niepostrzeżenie (otwieranie gniazda, przeglądy rozdrażniają
rodzinę), albo obiera się sposób znacznie rzadziej stosowany, który polega na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sterroryzowaniu rodziny. Pszczoły zaniepokojone niebezpieczeństwem, które im grozi, nie
reagują na poddanie im obcej matki i przyjmują.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są najkorzystniejsze terminy tworzenia odkładów oraz zsypańców?
2.  Jak dzieli się rodziny „na pół lotu”?
3.  Kiedy przeprowadza się naloty?
4.  Co to są składańce?
5.  Jak pielęgnuje się odkłady?
6.  Jakiego sprzętu używamy przy tworzeniu zsypańców?
7.  Jakimi sposobami możemy intensywnie powiększać pasiekę?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Tworzenie i pielęgnowanie odkładów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odnaleźć matkę w rodzinie i zamknąć ją w klateczce,
2)  wybrać 2–3 plastry z czerwiem krytym na wygryzieniu,
3)  przenieść  je  wraz  z  obsiadającymi  pszczołami  do  nowego  ula.  Jeśli  pszczoły  nie

obsiadają gęsto czerwiu, należy strząsnąć je z innych plastrów,

4)  dodać plaster z zapasem miodu i pierzgi (może pochodzić z zapasów zimowych),
5)  poddać matkę nieunasienioną lub matecznik,
6)  zamknąć wylot trawą, a ul odstawić w zacienione miejsce. Po 1–2 dobach usunąć trawę

i zwęzić wylot na 1 pszczołę,

7) dodać ramki z węzą, do macierzaka w miejsce zabranych plastrów,
8) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

klateczka Zandera,

−

rodzina pszczela,

−

pusty ul,

−

węza,

−

podstawowy sprzęt pasieczny.

Ćwiczenie 2

Opracowywanie planu powiększania pasieki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć prezentację z zakresu metod tworzenia nowych rodzin,
2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające opracowane plany powiększania pasieki

z uwzględnieniem bazy pożytkowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wybrać jedną z metod i opracować plan powiększania pasieki z 30 do 60 rodzin

pszczelich,
a.  określić metodę tworzenia nowych rodzin,
b.  określić termin powiększania pasieki,
c.  dobrać  sprzęt  potrzebny  do  przeprowadzenia  zabiegu  zwiększania  liczby  rodzin

pszczelich,

d. określić ilość potrzebnych matek pszczelich.

4) zaprezentować wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

prezentacja,

−

foliogramy,

−

plansze,

−

kalendarz kwitnienia roślin.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) charakteryzować metody tworzenia nowych rodzin pszczelich?



2) wymieniać metody tworzenia nowych rodzin pszczelich?



3) dobierać sprzęt pasieczny do tworzenia nowych rodzin pszczelich?



4) tworzyć odkłady, składańce i zsypańce?



5) pielęgnować nowoutworzone rodziny pszczele?



6) planować powiększanie pasieki?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Główny przegląd wiosenny przeprowadzamy w bezwietrzny, słoneczny dzień, gdy

temperatura powietrza dojdzie do około
a)  10ºC.
b)  12ºC.
c)  15ºC.
d)  16ºC.

2. Stanem anormalnym wiosną jest

a)  obecność czerwiu garbatego.
b)  obecność trutni.
c)  strutniała matka.
d)  pobielanie plastrów.

3. Tresura pszczół wymaga stosowania

a)  syropu aromatyzowanego.
b)  syropu gęstego.
c)  kandu.
d)  syty.

4. Pszczoły w silnych pniach na wiosnę zaczynają odciągać świeże plastry i przygotowują

komórki trutowe, które matka szybko zaczerwia. Stan ten informuje o zbliżającym się
a)  nastroju rojowym.
b)  obfitym wziątku.
c)  rabunku pszczelim.
d)  ograniczeniu czerwienia.

5. Pień silny, z dużą ilością czerwiu, odnosi się na kilkanaście metrów w wolne miejsce na

pasieczysku podczas silnego lotu zbieraczek. Na  jego miejsce ustawia  się przygotowany
ul z pustymi plastrami. Opisany sposób powiększania pasieki pszczelarze określają
a)  odkładem.
b)  nalotem.
c)  składańcem.
d)  zsypańcem.

6. W czasie dobrego lotu pszczół, tuż przy silnej rodzinie ustawia się pusty ul. Po otwarciu

gniazda  przenosi  się  połowę  plastrów  z  czerwiem,  pszczołami  i  pokarmem  do  pustego
ula.  Następnie  macierzak  odstawia  się  od  nowego  na  tyle,  aby  wylotek  z  poprzedniego
położenia  wypadł  pomiędzy  nimi.  Opisany  sposób  powiększania  pasieki  pszczelarze
określają
a)  nalotem.
b)  odkładem.
c)  na pół lotu.
d)  składańcem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Na rysunku przedstawino zabieg który związany jest z

a)  poszerzeniem gniazda pszczelego.
b)  połączeniem rodzin pszczelich.
c)  przestawieniem korpusów.
d)  utworzeniem miodni.

8. Wyróżnia zdolnością szybkiego rozwoju. Z tego względu nadaje się na pożytki wiosenne.

Pszczoły tej rasy są wyjątkowo łagodne. Zewnętrznie wyróżnia się szarą barwą i średnimi
rozmiarami ciała. Opis dotyczy pszczoły
a)  kraińskiej.
b)  kaukaskiej.
c)  leśnej.
d)  włoskiej.

9. Przedstawiony na rysunku sprzęt wykorzystuje się podczas przeglądu wiosennego przy

a)  Odsklepiania miodu wrzosowego.
b)  Osklepiania zapasów.
c)  Skrobania ramek w ulu.
d)  Pozyskiwania kitu pszczelego.

10. Istnienie choroby w gnieździe pszczelim uważa się za stan anormalny. Która choroba nie

występuje wiosną?

choroba sporowcowa.

choroba roztoczowa.

zgnilec złośliwy.

czerw garbaty.

11. W rodzinie z trutówkami fizjologicznymi należy

a)  poddać unasiennioną matkę w klateczce.
b)  wytrząsnąć wszystkie pszczoły na trawę w odległości 30 m od ula.
c)  zlikwidować rodzinę poprzez połączenie z inną normalną.
d)  poddać nieunasienioną matkę w mateczniku sztucznym.

12. Pojawieniu się trutówek anatomicznych można zapobiec poprzez

a)  utrzymanie w rodzinie pszczelej starej matki.
b)  utrzymanie w rodzinie bezmateczności przez około 14 dni.
c)  poszerzanie systematyczne gniazda rodziny pszczelej.
d)  podkarmienie rodziny ciastem cukrowo-miodowo-pyłkowym.

13. Pierwszą czynnością pszczelarza na wiosnę w celu uniknięcia zarażenia innych rodzin

pszczelich sporami Nosema apis jest szybkie
a)  zwężenie gniazda pszczelego.
b)  uprzątnięcie osypu zimowego.
c)  podkarmienie syropem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) przestawienie korpusów.

14. Podczas odsklepiania zapasów odsklepiaczem widelcowym, aby zapobiec rabunkom

należy
a)  intensywniej podkurzać pszczoły.
b)  zanurzać odsklepiacz w naczyniu z wodą.
c)  przetrzymywać odsklepiacz w pustym naczyniu.
d)  zawijać odsklepiacz w tkaninie nasączonej repelentem.

15. W trakcie przeglądu rodziny pszczelej stwierdzono w ulu zmumifikowanie czerwiu.

W celu zwalczenia tego schorzenia należy
a)  wymienić matkę pszczelą.
b)  przestawić pień w suche miejsce.
c)  zlikwidować rodzinę pszczelą.
d)  podkarmić obficie syropem.

16. Pierwszą pracą którą należy wykonać wiosną, w pierwszym okresie rozwoju rodziny

pszczelej, jest
a)  podkarmienie rodziny syropem cukrowym.
b)  podkarmienie rodziny ciastem cukrowo-białkowym.
c)  zwężenie i ocieplenie gniazda pszczelego.
d)  zabezpieczenie gniazda pszczelego przed rabunkami.

17. Jaką metodę rozmnażania pszczół zastosowałbyś w pasiece wykorzystującą dobry

wczesny pożytek, po którym następuje długi umiarkowany pożytek z przerwami?
a)  zsypańce.
b)  odkłady składańce.
c)  dzielenie na pół lotu.
d)  indywidualne odkłady.

18. W okresie przed pożytkowym wyrównując siłę rodzin w pasiece należy słabe wzmocnić

a)  pszczołami lotnymi.
b)  czerwiem otwartym.
c)  zapasowym odkładem.
d)  czerwiem na wygryzieniu.

19. Radykalnym sposobem likwidacji nastroju rojowego jest

a)  wywóz na pożytek towarowy.
b)  dodanie czerwiu na wygryzieniu.
c)  zrywanie mateczników w gnieździe.
d)  odebranie rodzinie czerwiu otwartego.

20. Podczas przeprowadzanego głównego przeglądu jesiennego nie dokonuje się

a)  stwierdzenia stanu zapasów miodu i pyłku.
b)  oczyszczania ramek i uli z kitu.
c)  oceny czerwiu i jakości matek.
d)  oceny zdrowotności rodzin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Kierowanie rozwojem rodzin pszczelich wiosną

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bornus, L (red.).: Encyklopedia Pszczelarska. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze

i Leśne, Warszawa 1989

2. Marcinkowski J.: Jak prawidłowo prowadzić pasiekę. ,,Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz

1997

3. Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna. PWRiL oraz ,,Sądecki Bartnik”, Warszawa, Nowy

Sącz 1998

4.  Pałach S.: Kodeks dobrej praktyki produkcyjnej w pszczelarstwie. PZP, Warszawa 2005
5.  Prabucki J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
6.  Praca zbiorowa: Hodowla pszczół. PWRiL, Warszawa 1996
7.  Skowronek W.: Rasy pszczoły miodnej. ISiK, Puławy 1997

Czasopisma:
–

Pszczelarstwo

–

Pszczelarz Polski

–

Pasieka

–

Przegląd Pszczelarski