NAZWA KURSU

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

WYKŁAD

1. Aktywność ruchowa oraz inne sposoby niefarmakologicznego

leczenia nadciśnienia

Tabela I. Klasyfikacja wartości nadciśnienia tętniczego

Kategoria

Ciśnienie skurczowe

(mmHg)

Ciśnienie rozkurczowe

(mmHg)

Ciśnienie optymalne

< 120

<80

Ciśnienie prawidłowe

< 130

<85

Ciśnienie wysokie
prawidłowe

130 - 139

85 -89

Nadciśnienie stopnia 1

140 -159

90 -99

Nadciśnienie stopnia 2

160 -179

100 -109

Nadciśnienie stopnia 3

≥180

≥110

Źródło:W.J. Elliott, H. R. Black : Diagnostyka i leczenie u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym .W : Kardiologia.

Red: Braunwald E., Goldman L. Wyd Med Urban & Partner.Wrocław 2005

Powikłania nadciśnienia tętniczego

O nadciśnieniu tętniczym mówmy wtedy, gdy wartość ciśnienia jest równa lub

większa niż 140/90 mm Hg.

Podwyższone ciśnienie krwi doprowadza do zmian w strukturze narządów i ich

uszkodzenia. Jednak organizm człowieka posiada zdolność samoregulacji, dzięki której
utrzymywany jest prawidłowy przepływ krwi w rejonach organizmu narażonych na wzrost
ciśnienia. Tkanki dzięki temu potrafią do pewnego stopnia przystosować się do wyższego
ciśnienia. Jednakże długotrwałe znaczne nadciśnienie przełamuje barierę samoregulacji
organizmu i doprowadza do uszkodzenia nerek, serca, mózgu i rozwoju miażdżycy.

Metody niefarmakologiczne są stosowane u większości pacjentów. Leczenie

nadciśnienia tętniczego ma na celu obniżenie ciśnienia do wartości prawidłowych lub jak
najbardziej do nich zbliżonych, dzięki temu zmniejsza się ryzyko powikłań sercowo –
naczyniowych.

Postępowanie niefarmakologiczne, polegające na zmianie stylu życia, stanowi

nieodzowny element terapii nadciśnienia tętniczego i powinno zostać wdrożone u
wszystkich chorych.

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

Elementy leczenia niefarmakologicznego to:

Zasadniczą zaletą leczenia niefarmakologicznego jest to, że może ono

kompleksowo obniżać ryzyko choroby wieńcowej poprzez korzystny wpływ na profil
lipidowy, tolerancję glukozy, hiperinsulinomię i oporność insulinową, funkcję śródbłonka
naczyń czy ograniczenie przerostu lewej komory serca.

1.1 Odpowiednia aktywność fizyczna

Siedzący tryb życia i niska wydolność fizyczna zwiększają od 20 do 50% ryzyko

wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Stałym elementem stylu życia powinna więc być
dostosowana do wieku wysoka aktywność fizyczna.

Odpowiednia

aktywność

fizyczna

jest

ważnym

elementem

leczenia

niefarmakologicznego, wykazano, że w ten sposób można obniżyć wartość ciśnienia
tętniczego o 4- 9 mmHg.

Zaleca się umiarkowane, regularne ćwiczenia aerobowe, takie jak szybki marsz,

pływanie, jazda rowerem przez co najmniej 30 – 45 minut w większości dni w tygodniu.

Zwiększenie aktywności fizycznej jest szczególnie polecane osobom prowadzącym

siedzący  tryb  życia.  Taki  sposób  postępowania  jest  bezpieczny  u  większości  chorych  z
nadciśnieniem  tętniczym;  jedynie  osoby  z  poważnymi  chorobami  towarzyszącymi
wymagają konsultacji lekarza przed zwiększeniem wysiłku fizycznego.
Regularna  aktywność  fizyczna  może  nasilić  redukcję  masy  ciała  i  poprawić  ogólny  stan
zdrowia,  a  także  zmniejszyć  ryzyko  chorób  układu  sercowo  –  naczyniowego  i
śmiertelność ogólną.

Nawet jednorazowy wysiłek w porze rannej powoduje korzystne obniżenie

ciśnienia tętniczego, utrzymujące się w ciągu dnia, czyli w porze czuwania, szczególnie u
osób z podwyższonymi jego wartościami.

Szczególnie teraz, w dobie telewizji i komputerów, niezbędna jest intensywna

promocja mody na rodzinne uprawianie sportu.

1.2 Dieta

Nadwaga i otyłość są bardzo rozpowszechnione w wielu krajach na całym świecie.

W Polsce szacuje się, że nadwaga dotyczy 30 – 40 % ludności, a otyłość 15 – 20%.
Każde obniżenie masy ciała, nawet niewielkie, jest korzystne, powoduje bowiem,
jednoczesne obniżenie ciśnienia krwi. Wyniki niektórych badań pokazują, że na każde 1
kg spadku masy ciała, przypada spadek ciśnienia skurczowego o 2 – 3 mmHg, a

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

rozkurczowego  o  2  mmHg.  Normalizacja  masy  ciała  powinna  więc  być  jednym  z
elementów  kompleksowego  postępowania  odpowiadającego  pojęciu  „modyfikacji  stylu
życia.”

Aby szybko ocenić ewentualną nadwagę chorego, wygodnie jest posługiwać się

wskaźnikiem masy ciała (BMI).

Wielkość tego wskaźnika oblicza się następująco:

Wartości wskaźnika powyżej 25 oznaczają nadwagę, a powyżej 30- otyłość.

Redukcję nadwagi uzyskuje się poprzez obniżenie kaloryczności posiłków, zmianę

składu diety (unikanie nadmiaru alkoholu, tłuszczów zwierzęcych, soli kuchennej) i
zwiększenie aktywności fizycznej.

Przyrost masy ciała w następstwie nadmiernego spożycia tłuszczu tłumaczony jest

następującymi mechanizmami:
  tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pożywienia,
  rozciąganie  ścian  żołądka  przez  pokarm  powoduje  uczucie  sytości;  w  wypadku

działania tłuszczu mechanizm ten działa słabo, gdyż mała objętość spożytego
pokarmu mająca dużą wartość energetyczną nie jest w stanie wywołać uczucia
sytości,

 tłuszcz przyspiesza opróżnianie żołądka,
 potrawy bogate w tłuszcz uważane są za smaczne, nie wymagają żucia, są szybko

spożywane, zwykle w dużych objętościach,

 tłuszcz spożyty jest łatwo magazynowany w tkance tłuszczowej.

Osoby z nadciśnieniem i nadwagą powinny być poddane programowi

zindywidualizowanej, kontrolowanej redukcji masy ciała, obejmującej ograniczenie
kaloryczne i zwiększenie aktywności fizycznej.

Dieta redukcyjna zawiera zmniejszone w stosunku do normalnego żywienia ilości

tłuszczu ogółem i nasyconych kwasów tłuszczowych. Względnie bogatsza jest w warzywa,
owoce oraz tłuszcze zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe. Dieta taka staje się
bogatsza w produkty i składniki, które mogą obniżać ciśnienie tętnicze.

1.3 Zmniejszenie ilości spożywania soli

Ograniczenie spożycia soli kuchennej jest podstawowym zaleceniem dla chorego z

nadciśnieniem tętniczym. Zalecenia ograniczenia ilości soli kuchennej w diecie zawarte są
we wszystkich wytycznych krajowych Towarzystw Nadciśnienia Tętniczego z
rekomendacją Organizacji Zdrowia ( WHO).

Przeciętne spożycie soli w Polsce wynosi około 18 g / dobę, jest to wartość 3-

krotnie wyższa od zalecanego spożycia soli tj. 6 g / dobę.

Głuszek J., Wpływ soli kuchennej w diecie na ciśnienie tętnicze i stan zdrowia w Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo Via

Medica, 2002, Tom 6 , Nr 1, s. 45 – 50

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

Szczególnie wyraźny spadek ciśnienia obserwuje się po zastosowaniu diety z

ograniczeniem sodu.

Zaleca się, aby osoby z nadciśnieniem nie soliły gotowych potraw. Chorzy winni

unikać również gotowych produktów spożywczych wysoko solonych i spożywać potrawy
gotowane z produktów naturalnych.

W zaleceniach dietetycznych należy zwrócić pacjentowi uwagę, że sód zawarty jest

nie tylko w soli kuchennej, ale w wielu gotowych mieszankach przypraw oraz lekach.
Dotyczy to m. in. sody, proszku do pieczenia, przypraw gotowych typu Vegeta, Knorr,
sosu sojowego, wędzonych lub kiszonych produktów żywnościowych.

Produkty pochodzenia zwierzęcego zawierają większe ilości sodu niż warzywa i

owoce. Szczególnie cenne są tu rośliny strączkowe, a zwłaszcza soja o niskiej zawartości
sodu i wysokiej potasu.

Większe spożycie potasu (warzywa, owoce) wpływa korzystnie

na wysokość ciśnienia tętniczego i ułatwia leczenie nadciśnienia tętniczego.

Nadmierna ilość spożywanego sodu powoduje, że organizm zatrzymuje większą

ilość płynów, co znacznie obciąża układ krążenia. Proces ten może prowadzić do
podwyższenia ciśnienia tętniczego.

Zmniejszenie zawartości sodu w diecie nie jest łatwe, ponieważ pierwiastek ten

jest bardzo istotny dla wrażeń smakowych. Istnieje jednak kilka sposobów, aby w miarę
„bezboleśnie” ograniczyć jego zawartość w diecie:

 ograniczenie do minimum dosalania potraw;
 zastąpienie soli kuchennej przyprawami ziołowymi (bazylią, tymiankiem,

estragonem);

 zrezygnowanie ze stosowania mieszanek przypraw zawierających sód (kostka

rosołowa, przyprawy typu Vegeta);

 czytanie etykiet produktów (zawartość sodu);
 rezygnacja z żywności sproszkowanej (zupy i sosy w torebkach, produkty gotowe

do spożycia po zalaniu wrzątkiem);

 unikanie produktów puszkowych, konserwowych, wędzonych;
 spożywanie artykułów świeżych i niektórych mrożonek.

Rynkiewicz A., Postępowanie terapeutyczne w Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk

2000, Suplement B, s. B10 – B13

Rynkiewicz A., Postępowanie terapeutyczne w Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk

2000, Suplement B, s. B10 – B13

Łysiak – Szydłowska W., Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B., Prewencja pierwotna nadciśnienia

tętniczego w Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce, pod red. Krupa – Wojciechowska B., Wydawnictwo

Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997, s. 273 – 281

Łysiak – Szydłowska W., Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B., Prewencja pierwotna nadciśnienia

tętniczego w Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce, pod red. Krupa – Wojciechowska B., Wydawnictwo

Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997, s. 273 – 281

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5 -

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

1.4 Ograniczenie spożywania alkoholu

W prospektywnych badaniach epidemiologicznych wykazano, że istnieje dość

ścisły związek między nadmierną podażą alkoholu a podwyższonym ciśnieniem tętniczym
krwi i jest on niezależny od takich czynników jak: otyłość, palenie, aktywność fizyczna,
płeć czy wiek.

Wpływ alkoholu na ciśnienie jest wielofazowy i zależny od jego ilości. Przy

niewielkim spożywaniu alkoholu, w dawce nieprzekraczającej 150 g czystego alkoholu na
tydzień ( 1 – 2 drinki), przewlekła zwyżka ciśnienia jest bardzo mała i wynosi do 0,5 - 1
mmHg.

Większa konsumpcja alkoholu wyraźnie podwyższa ciśnienie tętnicze. Przewlekłe picie
alkoholu w dawce powyżej 70 – 100 ml dziennie prowadzi do jeszcze większych szkód
wynikłych z uszkodzenia narządów miąższowych: wątroby, nerek, trzustki.

Zwiększone spożycie alkoholu sprzyja częstszemu występowaniu udarów mózgu.

Niekorzystne działanie zaznacza się zwykle u osób spożywających regularnie powyżej 30
- 40 g alkoholu etylowego w ciągu doby.

Ograniczenie konsumpcji alkoholu powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego. Efekt

ten występuje od 1 do 4 tygodni po wprowadzeniu ograniczeń

Korzyści płynące z ograniczenia picia alkoholu to:

  obniżenie ciśnienia tętniczego;
  brak przyrostu, a nawet redukcja masy ciała;
  skuteczne działanie leków przeciwnadciśnieniowych.

Łysiak – Szydłowska W., Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B., Prewencja pierwotna nadciśnienia

tętniczego w Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce, pod red. Krupa – Wojciechowska B., Wydawnictwo

Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997, s. 273 – 281

Łysiak – Szydłowska W., Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B., Prewencja pierwotna nadciśnienia

tętniczego w Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce, pod red. Krupa – Wojciechowska B., Wydawnictwo

Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997, s. 273 – 281

Rynkiewicz A., Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo Via

Medica, Gdańsk 2003, Suplement B, s. A5- A17

Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B. Metody niefarmakologiczne w leczeniu nadciśnienia tętniczego w

Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce pod red. Krupy – Wojciechowskiej B., Rutkowskiego B.,

Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997, s. 283- 296

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

1.5 Zaprzestanie palenia papierosów

Palenie papierosów, obok nadciśnienia tętniczego, jest jednym z głównych

czynników ryzyka choroby wieńcowej, zaś korzyści wynikające z rzucenia palenia są
bezsporne. Palenie zwiększa 2 – 3 krotnie ryzyko powikłań sercowo – naczyniowych w
nadciśnieniu tętniczym.

Dym tytoniowy zawiera wiele substancji chorobotwórczych i rakotwórczych.

Nikotyna  powoduje  wzrost  ciśnienia  tętniczego,  w  pierwszych  minutach  palenia
papierosa, następuje zwyżka ciśnienia krwi oraz przyspieszenie czynności serca; zmiany
te utrzymują się w trakcie palenia papierosa oraz 15 – 20 minut po jego zakończeniu.
Z  płuc  przenika  do  krwi  a  wraz  z  nią  do  mózgu.  Pod  wpływem  nikotyny  mózg  wysyła
sygnał do dodatkowego wydzielania adrenaliny. Adrenalina zwęża naczynia i przyspiesza
bicie  serca,  co  razem  podwyższa  ciśnienie  tętnicze  na  30  do  60  minut  o  10  mmHg.
Następnie  wraca  do  poprzednich  wartości,  ale  palacz  wypalający  paczkę  papierosów
dziennie prawe bez przerwy ma podwyższone ciśnienie.

Osobom z nadciśnieniem tętniczym, które palą tytoń, należy wielokrotnie i

jednoznacznie nakazywać zaprzestanie palenia, służąc jednocześnie pomocą tym, którzy
zechcą zastosować się do tego zalecenia. Skuteczne mogą być plastry zawierające
nikotynę, zazwyczaj bowiem nie podnoszą one ciśnienia tętniczego.

Korzyści z zaprzestania palenia papierosów:

 już po roku od rzucenia nałogu palenia ryzyko zawału serca, niewydolności serca i

udaru mózgu znacznie się zmniejszają, po 5 latach prawie osiąga się poziom
ryzyka odpowiedni dla niepalących;

 zmniejsza się ryzyko zachorowania na choroby płuc i nowotwory, ale jest

porównywalne z ryzykiem występującym u osób niepalących dopiero po 10 – 15
latach niepalenia;

 ciśnienie tętnicze obniża się nawet o kilka mmHg, a więc zmniejszają się

dolegliwości związane z nadciśnieniem;

 prawdopodobnie będzie można zmniejszyć dawkę przyjmowanych leków

przeciwnadciśnieniowych.

2.Ćwiczenia fizyczne u osób z nadciśnieniem tętniczym

Ćwiczenia fizyczne są specyficzną metodą, ponieważ zmniejszają ryzyko powikłań

sercowo naczyniowych nawet wówczas, gdy nie da się osiągnąć zadawalającego efektu
hipotensyjnego.

Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B. Metody niefarmakologiczne w leczeniu nadciśnienia tętniczego w

Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce pod red. Krupy – Wojciechowskiej B., Rutkowskiego B.,

Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997, s. 283- 296

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Kaplan N.M., Leczenie nadciśnienia tętniczego: metody niefarmakologiczne w Nadciśnienie tętnicze,

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999, s. 181- 201

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

Pod wpływem treningu fizycznego obniża się ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

zarówno w czasie spoczynku, jak i podczas wysiłku.

Zalecając trening fizyczny należy mieć na uwadze bezpieczeństwo chorego, typ

wysiłku, częstość ćwiczeń, ich nasilenie i czas trwania.

Przed  rozpoczęciem  treningu  fizycznego  celowe  jest  u  pacjentów  z  nadciśnieniem
tętniczym  przeprowadzenie  próby  wysiłkowej,  by  określić  zachowanie  się  ciśnienia  w
czasie  wysiłku,  wydolność  fizyczną  oraz  wykluczyć  zmiany  niedokrwienne  czy  groźne
zaburzenia rytmu serca.

Zalecając stosowanie wysiłku fizycznego osobie z nadciśnieniem tętniczym,

realizuje się zwykle dwa cele:

  wykorzystanie aktywności ruchowej jako niefarmakologicznej metody leczenia
  nadciśnienia tętniczego i/lub
  kwalifikacja osoby z nadciśnieniem tętniczym do treningu rekreacyjnego

Zalecając aktywność ruchową osobie z nadciśnieniem tętniczym należy brać pod

uwagę kilka uwarunkowań: okres nadciśnienia tętniczego, wcześniejsze doświadczenie
sportowe i upodobania. Uwarunkowania te uwzględnia się formułując szczegółowe zasady
stosowania wysiłku fizycznego u osoby z nadciśnieniem tętniczym.

Większość autorów zaleca osobom z nadciśnieniem tętniczym wysiłki dynamiczne

np. marsz, marszobieg, jazdę na rowerze. Osobom tym nie zaleca się wysiłków
statycznych np. podnoszenia ciężarów, kulturystyki i innych dyscyplin siłowych.

Wysiłki powinny mieć charakter umiarkowany, to jest od 40 do 60%

maksymalnych możliwości organizmu. Zwiększenie intensywności ćwiczeń fizycznych nie
daje większych efektów hipotensyjnych, a tylko nasila częstość powikłań sercowo –
naczyniowych i przyspiesza zmiany przeciążeniowe organizmu.

Z treningu osoby z nadciśnieniem tętniczym należy eliminować elementy

współzawodnictwa. Nie zaleca się uprawiania dyscyplin związanych z silnym oziębienie
organizmu (sporty zimowe, skoki do zimnej wody ). W warunkach takich może dojść do

Kuch J., Rudnicki S., Rehabilitacja w chorobach sercowo – naczyniowych w Rehabilitacja, Wydawnictwo

PZWL, Warszawa 1989, s. 60 – 62

Zdrojewski T., Bandosz P., znaczenie aktywności ruchowej oraz zalecenia ćwiczeń fizycznych chorych z

nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja medyczna, 2001, Tom 5, numer specjalny, s. 21 – 23

Zdrojewski T., Bandosz P., znaczenie aktywności ruchowej oraz zalecenia ćwiczeń fizycznych chorych z

nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja medyczna, 2001, Tom 5, numer specjalny, s. 21 – 23

Jegier A., Wysiłek fizyczny u osób z nadciśnieniem tętniczym w Medycyna sportowa, Nr 3, 2003, s. 99 – 106

Jegier A., Stosowanie ćwiczeń fizycznych u chorych z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja

kardiologiczna – stosowanie ćwiczeń fizycznych, pod red. Bromboszcza J., Dylewicz P., Wydawca ELIPSA –

JAIM s.c., s. 185 – 207

Jegier A., Stosowanie ćwiczeń fizycznych u chorych z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja

kardiologiczna – stosowanie ćwiczeń fizycznych, pod red. Bromboszcza J., Dylewicz P., Wydawca ELIPSA –

JAIM s.c., s. 185 – 207

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

skurczu naczyń np. mózgowych lub wieńcowych, a w następstwie tego do groźnych
powikłań.

U osób trenujących pływanie niektórzy autorzy rozpoznają tzw. „swimmers

hypertension”  (nadciśnienie  pływaków.)  Zespół  ten  wiązany    jest  z  częstszym
nurkowaniem i zazwyczaj niską temperaturą wody oraz wzrostem stężenia katecholamin.
U  osób  z  nadciśnieniem  tętniczym  nurkowanie  jest  przeciwwskazane.  Natomiast
ograniczenia  w  uprawianiu  narciarstwa  zjazdowego  mają  związek  z  uprawianiem  tego
sportu  na  dużych  wysokościach  i    w  bardzo  niskiej  temperaturze  co  zwiększa
prawdopodobieństwo uszkodzenia naczyń, w tym  również naczyń wieńcowych.

Tabela II. Zalecenia wysiłków fizycznych osobom z nadciśnieniem tętniczym.

Zalecenia wysiłków fizycznych osobom z nadciśnieniem tętniczym

Rodzaj ćwiczeń

Ćwiczenia aerobowe: m. in. marsz, bieg,
jazda na rowerze
Unikanie ćwiczeń izometrycznych

Intensywność wysiłków fizycznych

Umiarkowana od 40 do 60% możliwości
wysiłkowych organizmu

Częstość ćwiczeń

Minimum 3 – 4 razy w tygodniu

Czas trwania treningu

Od 30 do 45 minut

Źródło: Jegier A., Stosowanie ćwiczeń fizycznych u osób z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja

Kardiologiczna Stosowanie Ćwiczeń Fizycznych, pod red. Bromboszcza J., Dylewicza P., Wydawca ELIPSA –

JAIM s.c., Kraków 2005,

Wyniki badań przedstawione przez wielu autorów dowodzą, że wykonywanie 3

razy w tygodniu ćwiczeń obniża spoczynkowe skurczowe/rozkurczowe ciśnienie krwi o
10/7 mmHg, zaś ćwiczenia wykonywane przez 7 dni w tygodniu o 12/7.

Warunkiem rozpoczęcia aktywności ruchowej przez osobę z nadciśnieniem

tętniczym jest uregulowana i systematycznie kontrolowana wartość spoczynkowa i
wysiłkowa ciśnienia tętniczego krwi oraz oszacowanie globalnego ryzyka chorób sercowo
– naczyniowych.

Jegier A., Stosowanie ćwiczeń fizycznych u chorych z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja

kardiologiczna – stosowanie ćwiczeń fizycznych, pod red. Bromboszcza J., Dylewicz P., Wydawca ELIPSA –

JAIM s.c., s. 185 – 207

Jegier A., Stosowanie ćwiczeń fizycznych u chorych z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja

kardiologiczna – stosowanie ćwiczeń fizycznych, pod red. Bromboszcza J., Dylewicz P., Wydawca ELIPSA –

JAIM s.c., s. 185 – 207

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Jegier A., Stosowanie ćwiczeń fizycznych u chorych z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja

kardiologiczna – stosowanie ćwiczeń fizycznych, pod red. Bromboszcza J., Dylewicz P., Wydawca ELIPSA –

JAIM s.c., s. 185 – 207

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

Podczas ćwiczeń należy pamiętać o kilku ogólnych zasadach:

  wykonywać ćwiczenia dynamiczne trwające co najmniej 10 minut
  należy ćwiczyć w terenie o miękkim podłożu
  nie należy stosować podczas gry zasady rywalizacji
  rozpoczynać ćwiczenia przynajmniej 1,5 – 2 godziny po posiłku
  każde  nawet  banalne  zakażenie  czy  infekcja  (  katar,  przeziębienie,  biegunka)

powinno być przeciwwskazaniem do ćwiczeń

 należy unikać w ćwiczeniach elementów siłowych, w tym także zbyt stromych

podbiegów czy podjazdów

 ćwiczenia należy wykonywać do uzyskania zaplanowanej częstości tętna,

następnie wskazany jest odpoczynek, podczas którego tętno powinno powrócić do
wartości spoczynkowej.

Nie można zdecydowanie podzielić dyscyplin sportowych na dobre i złe. Nadmierna

ambicja, niezdrowy duch walki, agresja są źródłem stresu, który jest samodzielnym
czynnikiem podwyższającym ciśnienie.

Istnieją dyscypliny, które same z siebie niejako powodują stres: należy tu

wymienić boks, zapasy, judo, futbol, koszykówka, tenis, squash. Niekorzystne są również
dyscypliny, w których potrzebna jest duża siła w dodatku użyta bardzo szybko (pchnięcie
kulą, skoki, rzuty).

Można więc powiedzieć, że do najbezpieczniejszych i najbardziej zalecanych dla

hipertoników  sportów  należą  sporty  wytrzymałościowe:  wędrówki,  bieganie,  marsze,
jazda  na  rowerze,  pływanie,  narciarstwo  nizinne,  wiosłowanie,  gimnastyka  poranna.
Ruchy  cykliczne  i  dynamiczne  podwyższają  ciśnienie  nieznacznie.  Zarówno  efekty
doraźne ( pocenie się strata soli i wody) jak i bardziej odległe ( redukcja masy ciała) są
dla tych osób korzystne.

Warunkiem sukcesu jest właściwe dawkowanie sportu: dotyczy to zarówno

intensywności  (powinna  być  umiarkowana)  jak  i  zakresu  treningu  (nie  powinien  trwać
zbyt  długo).  Dla  niewysortowanych  nadciśnieniowców,  którym  sport  nie  sprawia
przyjemności  i  satysfakcji  –  zwłaszcza  w  starszym  wieku,  pozostaje  taniec  towarzyski  i
spacery.

Nie należy prowadzić ćwiczeń sportowych po spożyciu posiłku, zwłaszcza obfitego.

Optymalną porą do zajęć sportowych jest poranek.

Ćwiczenia należy przerwać, gdy wystąpi jeden z kilku następujących objawów:
  ból w klatce piersiowej,
  znaczna duszność,
  omdlenie, zawroty głowy, nudności, wymioty,
  utrzymujące się zblednięcie,
  mroczki przed oczami,
  zaburzenia równowagi (zataczanie się),

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w Katowicach, Katowice 2005, s. 5

- 27

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

 pobudzenie psychoruchowe (nadmierna nerwowość),
 nadmierna zaczerwienienie twarzy.

ĆWICZENIA

Test jednokrotnego wyboru.

Pytanie 1.

W nadciśnieniu tętniczym:

a. Zaleca się umiarkowane, regularne ćwiczenia aerobowe, takie jak szybki marsz,

pływanie, jazda rowerem przez co najmniej 30 – 45 minut w większości dni w
tygodniu

b. Nie zaleca się wysiłku fizycznego;
c. Zaleca się regularny trening wytrzymałościowy z częstotliwością nie większą niż

raz w tygodniu .

Pytanie 2.

Najistotniejsze w diecie u osób z nadciśnieniem tętniczym jest ograniczenie
spożycia:

a.  sodu;
b.  białka;
c.  węglowodanów

Pytanie 3.

Wysiłki u osób z nadciśnieniem powinny mieć charakter:

a. umiarkowany, to jest od 40 do 60% maksymalnych możliwości organizmu

b. lekki, to jest od 20 do 30% maksymalnych możliwości organizmu

c. submaksymalny, to jest od 80 do 90% maksymalnych możliwości organizmu

Pytanie 4.

Ćwiczenia u osób z nadciśnieniem należy wykonywać:

a.  co najmniej 3 godziny po posiłku.
b.  1  godzinę po posiłku
c.  Około 1,5 godziny do 2 godzin po posiłku

Pytanie 5.

Osoby z nadciśnieniem powinny z ostrożnością uprawiać następujący sport:

a.  Marszobiegi i skok w dal
b.  Narciarstwo, nurkowanie, pchnięcie kulą
c.  Jazdę na rowerze

Pytanie 6.

U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym należy unikać ćwiczeń:

a.  Czynnych wolnych
b.  Izometrycznych
c.  Samowspomaganych

Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych
Fizjoterapia w nadciśnieniu tętniczym

Materiały Distance Learning

Pytania kontrolne

1.  Omów wskazania i przeciwwskazania do rehabilitacji w nadciśnieniu.
2.  Przedstaw zasady diety w nadciśnieniu.
3.  Podział nadciśnienia
4.  Omów metody leczenia niefarmakologicznego w nadciśnieniu
5.  Przedstaw wskazane i przeciwwskazane dyscypliny sportu w nadciśnieniu

tętniczym.

DODATKI

Literatura

1. Głuszek J., Wpływ soli kuchennej w diecie na ciśnienie tętnicze i stan zdrowia w

Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo Via Medica, 2002, Tom 6 , Nr 1,

2. Jegier A., Wysiłek fizyczny u osób z nadciśnieniem tętniczym w Medycyna

sportowa, Nr 3, 2003,

3. Kaplan N.M., Leczenie nadciśnienia tętniczego: metody niefarmakologiczne w

Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999,

4. Kuch J., Rudnicki S., Rehabilitacja w chorobach sercowo – naczyniowych w

Rehabilitacja, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1989,

5. Łysiak – Szydłowska W., Zdrojewski T., Krupa – Wojciechowska B., Prewencja

pierwotna nadciśnienia tętniczego w Nadciśnienie tętnicze w codziennej praktyce,
pod red. Krupa

6. Nowak Z., Nadciśnienie tętnicze zarys patogenezy i metod leczenia, AWF w

Katowicach, Katowice 2005,

7. Rutkowskiego B., Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997,
8. Rynkiewicz A., Postępowanie terapeutyczne w Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo

Via Medica, Gdańsk 2000, Suplement B,

9. Wojciechowska B., Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1997
10. Zdrojewski T., Bandosz P., znaczenie aktywności ruchowej oraz zalecenia ćwiczeń

fizycznych chorych z nadciśnieniem tętniczym w Rehabilitacja medyczna, 2001,
Tom 5, numer specjalny,