Ć W I C Z E N I E Nr 37
OZNACZANIE MASY CZĄSTECZKOWEJ METODĄ KRIOMETRYCZNĄ
Cel ćwiczenia: oznaczenie masy cząsteczkowej lub średniego jonowego
współczynnika aktywności metoda kriometryczną.
W stałej temperaturze prężność roztworu, czyli ciśnienie pary nasyconej, jest
równe sumie prężności wszystkich składników roztworu. Prawo Raoulta uzależnia
prężność dowolnego składnika roztworu p
i
od ułamka molowego tego składnika w
roztworze x
i
:
i
0
i
i
x
p
p
⋅
=
(1)
p
i
0
jest prężnością czystego składnika w danej temperaturze. Prężność roztworu
dwuskładnikowego wyraża zależność:
(2)
2
0
2
1
0
1
roz
x
p
x
p
p
⋅
+
⋅
=
Prężność substancji nielotnej, ciała stałego, jest pomijalnie mała. Uwzględniając, że
p
2
0
≅0, z równania (2) wynikają następujące zależności dla roztworu substancji
nielotnej:
2
0
1
roz
0
1
2
0
1
roz
1
0
1
roz
x
p
p
p
)
x
1
(
p
p
x
p
p
=
−
→
−
⋅
=
→
⋅
≅
(3)
Z równania (3) widać, że rozpuszczenie substancji nielotnej powoduje obniżenie
prężności. Prężność roztworu p
roz
jest mniejsza od prężności czystego
rozpuszczalnika p
1
0
, a obserwowany efekt zależy od ułamka molowego substancji
rozpuszczonej, x
2
, natomiast nie zależy od rodzaju substancji.
Obniżenie prężności roztworu ma ważne konsekwencje - temperatura wrzenia
roztworu (T
w
)
roz
jest wyższa od temperatury wrzenia czystego rozpuszczalnika (T
w
)
0
,
natomiast temperatura krzepnięcia roztworu (T
k
)
roz
jest niższa od temperatury
krzepnięcia czystego rozpuszczalnika (T
k
)
0
. Obie te zmiany, podwyższenie
temperatury wrzenia i obniżenie temperatury krzepnięcia, zależą od ułamka
molowego substancji nielotnej, x
2
, natomiast nie zależą od rodzaju rozpuszczonej
substancji.
Dla roztworów rozcieńczonych można podać zależność pomiędzy
podwyższeniem temperatury wrzenia roztworu
ΔT
w
=(T
w
)
roz
-(T
w
)
0
lub obniżeniem
temperatury krzepnięcia
ΔT
k
=(T
k
)
0
-(T
k
)
roz
, a molalnością roztworu m (molalność-
liczba moli substancji rozpuszczona w 1 kg rozpuszczalnika):
m
E
T
w
⋅
=
Δ
(4)
m
K
T
k
⋅
=
Δ
(5)
Stała E w równaniu (4) jest nazywana stałą ebulioskopową, zależy od właściwości
rozpuszczalnika i odpowiada podwyższeniu temperatury wrzenia dla roztworu 1
molalnego. Stała K w równaniu (5) jest nazywana stałą krioskopową, zależy od
właściwości rozpuszczalnika i odpowiada obniżeniu temperatury krzepnięcia dla
roztworu 1 molalnego.
Obniżenie temperatury krzepnięcia roztworu można wykorzystać do
wyznaczenia masy cząsteczkowej substancji rozpuszczonej, przekształcając
równanie (5) do postaci:
o
k
k
m
T
m
K
M
⋅
Δ
⋅
=
(6)
w której
ΔT
k
jest wyznaczonym doświadczalnie obniżeniem temperatury krzepnięcia
roztworu, przygotowanego przez rozpuszczenie masy m
s
badanej substancji w masie
m
o
rozpuszczalnika.
Jeżeli substancją rozpuszczoną jest elektrolit zmiany temperatury wrzenia
i krzepnięcia roztworu są większe, gdyż 1 mol elektrolitu zawiera dwa lub więcej moli
jonów, a w równaniach (4) i (5) należy uwzględnić współczynnik van’t Hoffa i :
m
E
i
T
w
⋅
⋅
=
Δ
(4a)
m
K
i
T
k
⋅
⋅
=
Δ
(5a)
który zależy od rodzaju elektrolitu
i stężenia roztworu m, spełniając warunek:
−
+
ν
ν
X
M
)
(
)i
lim(
0
m
−
+
→
ν
+
ν
=
(7)
Przyczyną zależności współczynnika van’t Hoffa od stężenia są oddziaływania
pomiędzy jonami i dlatego współczynnik i można wykorzystać do obliczenia
średniego jonowego współczynnika aktywności termodynamicznej
γ
±
, który jest miarą
oddziaływań międzyjonowych:
)
(
i
−
+
±
ν
+
ν
=
γ
(8)
Wykonanie ćwiczenia.
1. Przygotować mieszaninę chłodzącą napełniając naczynie na przemian
warstwami pokruszonego lodu i soli kuchennej. Przygotowaną mieszaninę
uzupełnić wodą.
2. Do mieszaniny chłodzącej wstawić naczynie kriometryczne, osłonięte
płaszczem. W naczyniu kriometrycznym umieścić mieszadełko, miernik
temperatury i napełnić wodą destylowaną.
3. Systematycznie mieszać zawartość naczyńka kriometrycznego, obserwując
opadanie temperatury, która powinna zatrzymać się na poziomie temperatury
krzepnięcia. Odczytać temperaturę krzepnięcia wody, (T
k
)
0
. Uwaga: jeżeli
ciecz ulegnie przechłodzeniu poziom rtęci opadnie poniżej temperatury
krzepnięcia. W takim przypadku można zaobserwować gwałtowny wzrost
temperatury, a następnie jej ustalenie. Należy odczytać temperaturę, która
ustali się po gwałtownym wzroście.
4. Przygotować roztwór badanej substancji: na wadze analitycznej zważyć
naczyńko z otrzymaną substancją z dokładnością do 0,1 mg. Część substancji
odsypać do kolby miarowej o objętości 100 ml, dodać wodę destylowaną i
dokładnie wymieszać. Naczyńko z pozostałą substancją zważyć powtórnie.
Roztwór w kolbie miarowej uzupełnić wodą destylowaną.
5. Naczyńko kriometryczne przepłukać przygotowanym roztworem, napełnić tym
roztworem i zmierzyć temperaturę krzepnięcia roztworu (T
k
)
roz
w sposób
opisany powyżej.
Opracowanie wyników.
1. Korzystając z zależności (6) obliczyć masę cząsteczkową substancji M
i porównać ją z rzeczywistą masą cząsteczkową. Stała krioskopowa dla wody
K=1,858 (kg
.
deg
.
mol
-1
). Obliczyć błąd oznaczenia.
2. Jeżeli badana substancja jest elektrolitem obliczyć pozorną masę
cząsteczkową M
poz
, współczynnik van’t Hoffa jako stosunek mas
cząsteczkowych pozornej i rzeczywistej:
rzecz
poz
M
M
i
=
3. Obliczyć średni jonowy współczynnik aktywności z równania (8).