Made by J0RD4N 1/3
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
WYKŁAD XIII
PWSZ w Ciechanowie
Wydział Ekonomii
Agenda
TEORIA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
- MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Wstęp
Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji
Międzynarodowe przepływy kapitału
Inwestycje portfelowe: chęć uniknięcia ryzyka jako
motyw wywozu kapitału
Kredyty finansowe
Inwestycje bezpośrednie
Międzynarodowe przepływy siły roboczej
Wstęp
W gospodarce światowej (XIX w.) coraz większego znaczenia zaczęły nabierać
międzynarodowe przepływy czynników produkcji. Jeżeli „wywóz" ziemi miał raczej
Incydentalny charakter i ograniczał się przede wszystkim do sprzedaży przez Rosję Alaski
Stanom jednoczonym, to juz w XIX w. międzynarodowy ruch kapitału i pracy osiągnął
rozmiary, których trudno było nie zauważyć.
Nasilenie tego procesu nastąpiło w XX stuleciu, a zwłaszcza w ciągu ostatnich
kilkudziesięciu lat. Odnosi się to w szczególności do eksportu kapitału. Jego wywóz po II
wojnie światowej osiągnął niespotykaną przedtem dynamikę, która w wielu latach
przewyższała tempo wzrostu eksportu towarów, Przybrał tez nieznane przedtem formy (np.
korporacje transnarodowe) oraz objął swym zasięgiem praktycznie cały świat.
PRZYCZYNY MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Głównym motywem powodującym przemieszczanie się czynników produkcji
przez granicę jest chęć uzyskania większego dochodu. Migracja siły roboczej ma zatem
miejsce, gdy występuje różnica w poziomie płacy między krajem a zagranicą a wywóz
kapitału wtedy, gdy zastosowany za granicą przynosi większy zysk niż w kraju.
Ze względu na fakt, że przemieszczenie zarówno siły roboczej, jak i kapitału przez
granicę wiąże się z pewnymi niedogodnościami i niejednokrotnie pociąga za sobą ryzyko,
różnica między płacą czy zyskiem możliwymi do uzyskania w kraju i za granicą musi być na
tyle istotna, aby mogła równoważyć wymienione niedogodności.
Międzynarodowemu ruchowi czynników produkcji może dodatkowo sprzyjać
trudność lub niemożność ich zastosowania na rynku wewnętrznym.
Jeżeli w danym kraju występuje znaczna przewaga podaży jakiegoś czynnika
produkcji nad popytem na ten czynnik, to niewykorzystana część jego zasobów ma
dodatkowe bodźce do tego, aby przemieścić się za granicę.
Na przykład w warunkach strukturalnego i znacznego bezrobocia część wolnej siły
roboczej jest skłonna szukać pracy za granicą, bez względu na związane z tym wyrzeczenia.
Podobnie w okresie depresji gospodarczej wolny kapitał, który nie może znaleźć
korzystnej lokaty na rynku krajowym, wykazuje znacznie większą gotowość do przeniesienia
się za granicę.
Made by J0RD4N 2/3
Należy na tym etapie podjąć próbę odpowiedzi na pytanie: -jaka jest wielkość korzyści
partnerów i jaki jest wpływ
międzynarodowego ruchu czynników produkcji na dobrobyt w skali całego świata.
Aby odpowiedzieć na to pytanie posłużymy się wykresem obrazującym mechanizm
transferu czynnika produkcji (kapitału lub pracy) między dwoma krajami.
Na osi poziomej zostały oznaczone łączne zasoby czynnika produkcji w obu krajach, a
na osiach pionowych krańcowa wydajność czynnika produkcji czyli relacja przyrostu
produkcji do przyrostu czynnika produkcji o jednostkę) w dwóch krajach.
Należy zauważyć, że miedzy obydwoma krajami występuje różnica w wyposażeniu w
czynniki produkcji. Kraj 1 ma ich zdecydowanie więcej niż kraj 2 (OA>OB). W obu krajach
odmiennie kształtuje się krzywa krańcowej wydajności czynnika produkcji (kapitału bądź
pracy). W konsekwencji między obu krajami występuje też istotna różnica w dziedzinie
dochodu czynników produkcji (zysku lub płacy). W kraju 1, mającym większe zasoby danego
czynnika produkcji, jest on tańszy, a w kraju 2, mniej zasobnym - droższy (AC<BD).
/brak 3 stron z opisem do wykresu/
MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU
Przez przepływ kapitału w szerokim znaczeniu rozumie się wszelki odnotowywany w
bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę.
Podmiotami uczestniczącymi w tak rozumianym obrocie kapitałowym mogą być
przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz
bank centralny.
Obroty kapitałowe dokonywane z udziałem banku centralnego różnią się jednak
zasadniczo od tego typu operacji dokonywanych przez pozostałe podmioty. Nie są one
bowiem podejmowane z chęci uzyskania zysku, ale dla osiągnięcia innych celów związanych
przede wszystkim z makroekonomiczną polityką państwa.
Ze względu na to, że operacje wywozu i przywozu kapitału przeprowadzane przez
bank centralny mają przedstawiony wyżej, specyficzny charakter, odróżnia się je wyraźnie od
wywozu i przywozu kapitału w wąskim znaczeniu. Cechą szczególną tego rodzaju przepływu
Made by J0RD4N 3/3
kapitału jest to, że podejmowany jest z motywu zysku przez podmioty gospodarcze inne niż
bank centralny.
Istnieje wiele form przepływu kapitału w wąskim znaczeniu, jak również kitka
sposobów ich klasyfikacji. Przyjmując za kryterium okres, na jaki
następuje wywóz lub przywóz kapitału, wyróżnia się zazwyczaj krótko- i
długookresowy ruch kapitału. Jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału
nie przekracza jednego roku, mówimy o krótkookresowym ruchu kapitału. Jeżeli zaś
przekracza rok — o długo-okresowym ruchu kapitału.
Do kredytów krótkookresowych należą przede wszystkim kredyty handlowe, niektóre
rodzaje kredytów finansowych oraz krótko-okresowe lokaty na rynku walutowym.
Inne rodzaje kredytów zalicza się zwykle do kredytów długookresowych.
Przyjmując za kryterium wywozu kapitału jego pochodzenie, możemy mówić, o
przepływie kapitału ze źródeł publicznych oraz ze źródeł prywatnych. Źródłem pierwszego są
budżety różnego rodzaju agend
rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty
z tych źródeł udzielane są przede wszystkim z myślą o realizacji celów makroekonomicznych
lub regionalnych (np. aktywizacji eksportu z danego kraju czy regionu).
Przykładem może tu być np. działający w Stanach Zjednoczonych Export-Import
Bank czy tez niemiecki fundusz kredytowy „Hermes". Zaliczany także do źródeł publicznych
wywóz kapitału przez organizacje międzynarodowe obejmuje przede wszystkim różnego
rodzaju kredyty udzielane przez takie organizacje, jak Bank Światowy, EBOR oraz inne banki
regionalne, a także niektóre rodzaje kredytów udzielanych przez Międzynarodowy Fundusz
Walutowy. Kredyty te, aczkolwiek udzielane na zasadach komercyjnych, są jednak na ogół
korzystniejsze (np. niższa stopa procentowa, dłuższy okres spłaty) od udzielanych przez banki
i inne instytucje prywatne.
Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału
przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym zasadniczym celem
jest tu osiągnięcie zysku. Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć zarówno
charakter długo-, jak i krótkoterminowy. Obejmuje też w zasadzie wszystkie omawiane dalej
formy wywozu kapitału.
Przyjmując wreszcie za kryterium podziału formę wywożonego kapitału, możemy
wyróżnić lokaty na rynku walutowym, kredyty handlowe, inwestycje portfelowe, kredyty
finansowe i inwestycje bezpośrednie.
Lokaty na rynku walutowym obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na
zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów
wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku
krajowym.
Podstawą tego zysku są występujące miedzy poszczególnymi krajami różnice w stopie
procentowej oraz różnice kursowe. W ostatnich latach właśnie ta forma wywozu kapitału
przeżywa najbardziej dynamiczny rozwój. I tak np. dzienne obroty na międzynarodowym
rynku walutowym wzrosły z 10-20 mld USD w 1970 r. do 1,5 bln USD w 1998 r. Główną
przyczyną tak dynamicznego rozwoju tej formy wywozu kapitału był ogromny wzrost
technicznych możliwości szybkich transferów kapitału za granicę.
Kredyty handlowe z kolei to kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są
one udzielane przez eksportera importerowi i często są elementem zwiększającym
konkurencyjność danego towaru.