Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955 

Procesy poznawcze – wykład 6 (Pani dr Maria Zając, 4 kwietnia 2005r.) 
 

Historia inspiracji i formowania się podejścia kognitywistycznego 
On 11 Sep 1956 Cognitive Science was born

1

 

• 

1948  wrzesień  -  konferencja  Hixon'a,  California  Institute  of  Technology.  John  von 
Neumann  porównał  mózg  do  komputera  i  postulował  opierania  się  na  jego 
architekturze  przy  opisie  działania  układu  nerwowego.  Dygresyjnie  warto  dodać,  Ŝe 
chociaŜ  procesor  wykonuje  wiele  róŜnorodnych  zadań,  podyktowane  jest  to 
wymaganiami rynku (tanie i uniwersalne), a nie ograniczeniami technicznymi. Zatem 
bardzo  rozbudowany  komputer  faktycznie  jak  mózg,  ma  róŜne  części  do  róŜnych 
zadań. Na konferencji wystąpił równieŜ Karl Lashley, który zaatakował behawioryzm. 

• 

Prace z zakresu cybernetyki: 1960/50 Norbert Wiener, 1950 Ludwig von Bertalanffy, 
1963 W. Ross Ashby. Przedmiotem prac i badań teoretyków cybernetyki były procesy 
sterowania, a więc procesy przetwarzania informacji na operacje modyfikujące stany 
danego układu.

2

 

• 

1955  The  Psychology  of  Personal  Constructs  Georgea  Alexandera  Kelly’ego  – 
załoŜenie,  Ŝe  pierwotnym  zachowaniem  człowieka  jest  zachowanie  badawcze. 
Działanie opiera się na przewidywaniu zdarzeń. 

• 

1956,  11  września  -  MIT  Symposium  on  Information  Theory.  Newell  i  Simon 
zaprezentowali  Teoretyka  Logiki,  program  do  przeprowadzania  dowodzeń,  Noam 
Chomsky  w  Trzech  Modelach  Języka  przedstawił  koncepcję  gramatyki  opartej  na 
transformacjach, a George Miller tezę o pojemności pamięci (Magic number 7 plus or 
minus 1). 

• 

1967  –  wydanie  podręcznika  Ulrica  Neissera  Cognitive  psychology,  którego  tytuł  dał 
nazwę  całemu  podejściu.  Autor  w  pracy  zaproponował  koncepcję  aktywnego  umysłu 
oraz  psychologii  jako  nauki  o  mechanizmach  funkcjonowania  umysłu.  Wyraził  teŜ 
swój sceptycyzm wobec metafory komputerowej, co dało początek miękkiej odmianie 
kognitywizmu. 

 

W  pracy  Cognitive  Psychology  Neisser  formułuje  dwie  tezy funkcjonowania systemu 

poznawczego.  Pierwsza  głosi,  Ŝe  wszelkie  akty  (procesy)  poznawcze  –  od  percepcji  po 
rozwiązywanie  problemów,  są  aktami  konstrukcyjnymi.  Zachowywane  są  elementy  ich 
przebiegu,  a  nie  gotowe  rezultaty.  (Zagadnienie  wiedzy  deklaratywnej  wiem,  Ŝe  oraz 
proceduralnej 

wiem 

jak.) 

Hipoteza 

powtarzalności 

została 

zastąpiona 

hipoteza 

wykorzystywania. 

Wcześniejsze  teorie  głosiły,  iŜ  zapis  pamięciowy  stanowi  mniej  lub  bardziej  udaną 

kopię rzeczywistości zachowywaną w pamięci, skąd w razie potrzeby moŜe być wydobyta w 
niezmienionej  formie.  Nowe  podejście  z  kolei  widzi  zawartość  pamięci  długotrwałej  jako 
materiał budulcowy wykorzystywany w przywoływaniu. 

W  tej  dziedzinie  klasycznym  eksperymentem  jest  doświadczenie  Frederica  Bartletta

3

. 

Osobie  badanej  czytana  była  historia,  a  następnie  proszono  o  jej  powtórzenie  na  podstawie 
tego, co zostało zapamiętane

4

. W opowieściach z pamięci znaleźć moŜna informacje, a nawet 

zmiany  fabuły,  które  pochodzą  z  doświadczenia  i  kultury  opowiadającego.  Jedną  z 
wykorzystywanych historii była indiańska Wojna Duchów. 

Teorie pamięci konkurencyjne wobec poznawczej: fenomenologiczna, holograficzna. 

                                                 

1

 George Miller 

2

 Vademecum Akademickie, Wiesław Łukaszewski 2.2.5 

3

 1886-1969 

4

 Rzeka Opoczno 

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955 

 
Kognitywizm  to  tradycja  badań,  która  zrodziła  się  na  pograniczu  wielu  nauk; 

psychologii,  językoznawstwa,  AI,  biologii.  Jej  podstawą  metodologiczną  jest  metafora 
komputerowa.  Wzorcem  myślowym  (paradygmatem)  tego  podejścia  stało  się  przetwarzanie 
informacji,  -  odbiór,  rozpoznawania,  utrwalanie,  przechowywanie  oraz  wykorzystywanie  w 
działaniu (werbalnym i motorycznym). 

Jednym  z  miejsc wykorzystania dorobku kognitywizmu jest teoria filmu. WiąŜe się z 

tym nazwisko J. Ostaszewskiego. 

 
W  ostatnich  latach  widać  rozłam  na  kognitywizm  twardy  i  miękki.  Ten  pierwszy 

zorientowany jest na komputer i algorytmiczny (obliczeniowy) model umysłu. Słowo – klucz 
to  maszyna  Turinga.  Alan  Turing  w  1952  wypowiedział  się  tak:  Nie  interesuje  nas  fakt,  Ŝe 
mózg ma konsystencję zimnej owsianki. W myśl filozofii funkcjonalizmu, umysł moŜna badać 
niezaleŜnie  od  jego  neurofizjologicznej  podstawy  (mózgu).  Jego  stan  moŜna  definiować 
podobnie jak stan komputera, czyli poprzez funkcję, jaką spełnia w całości systemu. 

 
Z  kolei  miękki  (zwany  neokognitywizmem)  wierzy  w  trafne  zrozumienie  przez 

rozumienie ciała, - ucieleśniony model umysłu. MoŜliwe są w nim takie stwierdzenia jak np. 
Ŝ

e  spostrzeganie  jest  aktem  psychosomatycznym,  albo  rozwaŜania  nad  dualizmem 

kartezjańskim (problem body – mind). 

 

Obecnie modne pytania filozoficzne 

• 

Jaka jest relacja ciała i czasu? (Orientacja temporalna) 

• 

Jaka  jest  rola  ciała  w  funkcjonowaniu  pamięci?  (Temat  podjęli:  Darwin,  Nietzsche, 
Freud) 

• 

W  jakim  sensie  ciało  jest  systemem  wpisanych  w  nie  kodów?  (Do  poszukiwania 
odpowiedzi inspiruje genetyka? Np. RozwaŜania Pauliny Stochel o genie VMAT2) 

 

Nurty namysłu nad ciałem: fenomenologiczny, psychoanaliza i schizoanaliza, teologia 

(relacja  między  tym,  co  ludzkie,  a  tym  co  boskie).  Odejście  od  opozycji  dusza  –  umysł  – 
ciało.  Nazwiska  warte  wymienienia  to  Maurice  Merleau-Ponty  (Widzialne  i  niewidzialne. 
Notatki  robocze,  1960),  Emmauel  Levinas  (formy  cielesności?),  Jan  Trąbka  (cielesność  – 
mózg  w  czaszce  itd.),  oraz  Jan  Paweł  II  (1980,  teologia  ciała).  MoŜliwe  drogi  myśli: 
traktowanie  ciała  jako  maszyny,  logika  dziedziczności  (znów  trójka  Darwin,  Nietzsche, 
Freud),  oraz  mające  źródła  w  biologii  systemy  cybernetyczne.  Jedną  z  konsekwencji 
podejmowania tej problematyki jest są zmiany w mówieniu o ludzkim ciele. 
 
Moje dygresje 

• 

Prosta, ale konkretna strona: 
http://home.earthlink.net/~dougary/ITEC_800/final_project/bartlett.htm 

• 

W  niniejszej  notatce  brakuje  listy  rozwiązywanych  przez  twardy  kognitywizm 
zagadnień 

• 

Schizoanaliza  odnosi  się  do  codziennego  rozbicia  osobowości,  urojeń,  lęku,  natłoku 
myśli,  osłabienia  aktywności  Ŝyciowej,  utraty  kontaktu  z  otoczeniem  i  zamknięciu  w 
sobie.  Dla  mnie  pachnie  to  po  prostu  codziennością  osobowości  trzeciej  fali. 
Nazwisko łączące się z pojęciem schizoanaliza to Gilles Deleuze.