UKD 628.14/.15.

POLSKI KOMITET

NORMALIZACJI,
MIAR I JAKO

P O L S K A N O R M A

PN-92

B-01706

Instalacje wodoci

gowe

Wymagania w projektowaniu

Zamiast:

Grupa katalogowa

0721

Installations for water supply. Design

Installation de distribution d'eau.

Etudes

Ńčńňĺěő

âîäî

ćĺ

˙.

Ďñ

ĺęňčñ

îâ

čĺ

1. WST

1.1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy s

wymagania w projektowaniu instalacji wodoci

gowych wody zimnej i

ciepłej.

1.2. Zakres stosowania normy. Norm

nale

y stosowa

w projektowaniu instalacji wodoci

gowych zaopatruj

cych w

wod

, o jako

ci odpowiadaj

cej jako

ci wody do picia i na potrzeby gospodarcze, obiekty budowlane i ich bezpo

rednie

otoczenie. Wymagania normy dotycz

instalacji wodoci

gowych nowych, rozbudowywanych i przebudowywanych,

eli nie istniej

inne szczegółowe przepisy dotycz

ce urz

dze

wbudowywanych do instalacji.

1.3. Okre

lenia

1.3.1. instalacja wodoci

gowa - zespół powi

zanych ze sob

elementów słu

Ŝą

cych do zaopatrywania w wod

obiektu

budowlanego i jego otoczenia, stanowi

cych cało

ść

techniczno-u

ytkow

1.3.2. instalacja ciepłej wody - cz

ęść

instalacji wodoci

gowej słu

Ŝą

ca do przygotowania i doprowadzenia do punktów

czerpalnych wody o podwy

szonej temperaturze, uznanej za u

ytkow

1.3.3. podł

czenie wodoci

gowe - odcinek przewodu ł

ródło wody z instalacj

wodoci

gow

1.3.4. punkt czerpalny - miejsce poboru wody w obr

bie obiektu budowlanego i jego otoczenia.

1.3.5. odcinek obliczeniowy - odcinek przewodu, dla którego prowadzi si

obliczenia, charakteryzuj

cy si

umownie

stałym przepływem wody i stał

rednic

1.3.6. przepływ obliczeniowy - umowna warto

ść

strumienia obj

ci lub strumienia masy wody wyznaczona dla

warunków uznanych za obliczeniowe w danym fragmencie instalacji.

1.3.7. ci

nienie dyspozycyjne - ci

nienie wody w miejscu zasilania instalacji w wod

w warunkach uznanych za

obliczeniowe.

1.3.8. centralne przygotowanie ciepłej wody - wspólne podgrzanie wody i doprowadzenie jej do punktów
czerpalnych w obr

bie obiektu budowlanego zaopatrywanego w energi

ciepln

1.3.9. miejscowe przygotowanie ciepłej wody - podgrzanie wody dla jednego lub kilku punktów czerpalnych
znajduj

cych si

w pomieszczeniu lub pomieszczeniach stanowi

cych cało

ść

funkcjonalno-u

ytkow

1.3.10. u

ytkownik instalacji - osoba fizyczna lub prawna, powołana do eksploatacji instalacji wodoci

gowej w obr

bie

obiektu budowlanego i jego otoczenia.

2. WYMAGANIA OGÓLNE

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 1

2.1. Warunki zasilania instalacji i punktów czerpalnych w wod

. Instalacje wodoci

gowe obiektów budowlanych

poło

onych w obszarze centralnie zaopatrywanym w wod

powinny by

poł

czone z sieci

wodoci

gow

zasilaj

ten

obszar. Je

eli obiekt jest poło

ony poza obszarem centralnie zaopatrywanym w wod

, to instalacj

wodoci

gow

na zasila

z własnego uj

cia wody.

Dopuszcza si

zaopatrywanie instalacji wodoci

gowej z dwóch niezale

nych

ródeł wody dla obiektów szpitalnych oraz

innych obiektów, dla których ustanowiono takie wymagania odr

bnymi przepisami.

Niezale

nie od warunków zasilania i sposobu rozwi

zania instalacji, ci

nienie wody przed punktami czerpalnymi nie

powinno przekracza

0,6 MPa i powinno by

nie mniejsze ni

0,05 MPa, je

eli w instalacj

nie b

wbudowywane

urz

dzenia, dla których producenci stawiaj

inne wymagania. Warunki zasilania w ciepł

wod

powinny zapewnia

temperatur

wody pobieranej do celów sanitarnych w punkcie czerpalnym nie ni

+45°C.

2.2. Ogólne zasady stosowania centralnego przygotowania ciepłej wody. Zastosowanie instalacji ciepłej wody z
centralnym przygotowaniem wody dla budynku lub grupy budynków nale

y rozpatrywa

cznie z systemem

centralnego ogrzewania. Rozwi

zanie sposobu przygotowania ciepłej wody powinno wynika

ze sposobu dostawy

energii cieplnej do budynku lub grupy budynków.
Wielko

ść

zła centralnego przygotowania ciepłej wody w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych nie powinna

przekracza

dostawy wody dla 1200 mieszka

ców. W innych rodzajach budownictwa maksymalna wielko

ść

zła

ciepłej wody powinna wynika

z analizy techniczno-ekonomicznej.

W instalacjach ciepłej wody z centralnym przygotowaniem ciepłej wody zaleca si

stosowanie pompowej cyrkulacji

wody.
Dopuszcza si

stosowanie cyrkulacji tylko w przewodach rozdzielczych (poziomych) je

eli wysoko

ść

pionów nie

przekracza 2 kondygnacji.
W uzasadnionych przypadkach dopuszcza si

stosowanie cyrkulacji grawitacyjnej, np. dla budynków o wysoko

ci do 5

kondygnacji, przy odległo

ci najdalszego pionu od punktu zasilania w ciepł

wod

nie przekraczaj

cej 20 m.

2.3. Wymagania dla materiałów instalacyjnych, urz

dze

i wyposa

enia. Wszystkie materiały instalacyjne

stykaj

ce si

bezpo

rednio z wod

powinny mie

wiadectwo Pa

stwowego Zakładu Higieny o dopuszczeniu do

kontaktu z wod

do picia. Elementy instalacji, urz

dzenia, wyposa

enie wbudowywane w instalacj

powinny

odpowiada

normom przedmiotowym lub mie

wiadectwo o dopuszczeniu do stosowania w budownictwie

Urz

dzenia wbudowywane w instalacje podlegaj

ce Dozorowi Technicznemu powinny mie

wiadectwo Dozoru o

dopuszczeniu do stosowania, a urz

dzenia energetyczne - atest energetyczny

eli z układu zasilania wynika,

e fragment instalacji pracuje przy ci

nieniu roboczym wy

szym od 0,6 MPa, to

elementy tworz

ce ten fragment instalacji powinny odpowiada

temu ci

nieniu. Instalacja ciepłej wody powinna by

wykonana z materiałów przystosowanych do pracy w zakresach temperatur odpowiadaj

cych zakresom temperatur

wody.
Armatura i urz

dzenia wbudowane w instalacj

nie powinny wywoływa

uderze

wodnych, powoduj

cych chwilowy

wzrost ci

nienia przekraczaj

cego ci

nienie próbne instalacji.

2.4. Wymagania ochronne

2.4.1. Ochrona przed wzrostem ci

nienia. Je

eli w obszarze centralnego zasilania w wod

warunki zasilania

powoduj

systematyczne wyst

powanie w poł

czeniu wodoci

gowym ci

nienia wy

szego od 1,5-krotnego ci

nienia

wymaganego dla danej instalacji, to na poł

czeniu nale

y zainstalowa

urz

dzenie do redukcji ci

nienia do warto

1,5-krotnego ci

nienia wymaganego dla danej instalacji.

eli instalacja wodoci

gowa jest poł

czona z instalacj

wodoci

gow

przeciwpo

arow

, to ci

nienie wody po

zredukowaniu powinno odpowiada

nieniu wymaganemu dla instalacji przeciwpo

arowej.

Zawory bezpiecze

stwa powinny by

instalowane zgodnie z przepisami Dozoru Technicznego.

2.4.2. Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody. Rozwi

zanie instalacji wodoci

gowej oraz zastosowane

urz

dzenia i elementy powinny zapewni

w ka

dym punkcie czerpalnym wod

o jako

ci odpowiadaj

cej jako

ci wody

do picia i nie dopu

do przedostania si

do sieci wody o gorszej jako

ci.

Niedopuszczalne jest bezpo

rednie poł

czenie instalacji wodoci

gowej zasilanej z urz

dze

centralnego zaopatrzenia

w wod

z urz

dzeniami zasilaj

cymi instalacj

z innych

ródeł wody.

Dopuszcza si

podł

czenie instalacji wodoci

gowej do dwóch

ródeł wody z zastosowaniem zbiornika po

redniego

bezci

nieniowego zapewniaj

cego utrzymanie ci

nienia atmosferycznego nad zwierciadłem wody. Dolna kraw

wlotu

wody do zbiornika powinna znajdowa

co najmniej 20 mm nad najwy

szym poziomem swobodnego zwierciadła

wody w zbiorniku.
Je

eli instalacja jest zasilana w wod

ze stacji uzdatniania, przygotowuj

cej jednocze

nie wod

do picia i dla potrzeb

technologicznych, to rozwi

zanie poł

czenia musi wykluczy

przedostanie si

do instalacji wodoci

gowej wody

technologicznej.
Bezpo

rednie poł

czenie instalacji wodoci

gowej z instalacjami prowadz

cymi inne ciecze, pary lub gazy jest

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 2

niedopuszczalne.
Instalacja wodoci

gowa powinna by

tak zaprojektowana, aby w ka

dym odcinku przewodu zapewniony był ruch wody.

Urz

dzenia centralnego ogrzewania lub klimatyzacyjne mog

poł

czone z instalacj

wodoci

gow

tylko okresowo

za pomoc

elastycznego przewodu z zastosowaniem zaworu odcinaj

cego i zwrotnego.

W pobli

u zaworu napełniaj

cego nale

y umie

tabliczk

z tekstem "Po napełnieniu natychmiast odł

czy

Wymaganie to nie dotyczy urz

dze

do podgrzewania ciepłej wody.

Przewody instalacji wodoci

gowej nie mog

prowadzone przez studzienki kanalizacyjne i inne urz

dzenia

kanalizacyjne, w których mogłyby by

zalewane

ciekami.

Punkty czerpalne obsługuj

ce przybory sanitarne lub inne wyposa

enie, w których wn

trze komory roboczej jest

podł

czone do instalacji kanalizacyjnej powinny uniemo

liwia

zassanie zawarto

ci komory roboczej do instalacji

wodoci

gowej jednym z nast

puj

cych sposobów:

- zako

czenie wylewki z armatury czerpalnej powinno by

poło

one co najmniej 20 mm nad najwy

szym mo

liwym

zwierciadłem wody w komorze roboczej przyboru,
- wylewka z armatury czerpalnej jest wyposa

ona w przerywacz przepływu wody lub przerywacz jest cz

ęś

konstrukcyjn

punktu czerpalnego.

Armatura czerpalna z zako

czeniem w postaci w

ęŜ

a elastycznego powinna by

wyposa

ona w przerywacz przepływu

wody. Zaleca si

stosowanie zaworów napowietrzaj

co-odpowietrzaj

cych na zako

czeniach pionów.

Stosowanie pomp strumienicowych w instalacjach wodoci

gowych jest niedopuszczalne.

Bezpo

rednie poł

czenie przewodów ciepłej i zimnej wody jest niedopuszczalne.

2.4.3. Ochrona przed wpływami termicznymi. Fragmenty instalacji, w otoczeniu których temperatura mo

e spada

poni

ej 0°C powinny by

rozwi

zane w sposób umo

liwiaj

cy opró

nienie z wody. Zawory odcinaj

ce i spustowe

musz

umieszczone w miejscu, w którym temperatura nie spada poni

ej +5°C. Przewody prowadzone w gruncie na

zewn

trz obiektu budowlanego powinny by

uło

one 0,4 m poni

ej gł

boko

ci przemarzania gruntu, okre

lonej w

PN-81/B-03020

, licz

c od rz

dnej terenu do wierzchu przewodu.

eli trasa przewodu prowadzi do kolizji z ław

lub stop

fundamentow

obiektu, to dopuszcza si

podniesienie

przewodu w bezpo

rednim s

siedztwie ławy lub stopy na wysoko

ść

umo

liwiaj

przej

cie przewodem przez

cian

obiektu nad ław

lub stop

, przy czym przykrycie przewodu w tym miejscu nie mo

e by

mniejsze od gł

boko

przemarzania i na tym odcinku przewodu niedopuszczalne jest montowanie armatury.
Je

eli wymagania dotycz

ce gł

boko

ci uło

enia przewodu ze wzgl

du na przemarzanie nie mog

spełnione, to

przewód nale

y dodatkowo zabezpieczy

przed mo

liwo

zamarzania wody.

Fragmenty instalacji wody zimnej prowadzone w pobli

ródeł energii cieplnej, mog

cych powodowa

wzrost

temperatury wody ponad dopuszczaln

dla wody do picia, powinny by

izolowane.

Przewody ciepłej wody (rozdzielcze, piony oraz cyrkulacyjne) powinny by

izolowane dla ograniczenia strat ciepła.

2.4.4. Ochrona przed korozj

. Stosowane dla ochrony przed korozj

instalacji wodoci

gowej

rodki i metody nie mog

powodowa

pogorszenia jako

ci wody. Powłoki antykorozyjne stykaj

ce si

z wod

i inhibitory powinny mie

wiadectwa o dopuszczeniu do kontaktu z wod

do picia.

Zewn

trzne ochrony antykorozyjne elementów instalacji powinny odpowiada

charakterowi agresywno

ci otoczenia.

Niechronione fabrycznie elementy instalacji, konstrukcje mocuj

ce i podtrzymuj

ce powinny by

zabezpieczone przed

korozj

powłokami malarskimi.

eli dla ochrony przed korozj

stosuje si

powłoki malarskie, to sposób prowadzenia przewodów musi pozwala

okresowe naprawy i odnawianie powłok.
Fragmenty instalacji niedost

pne w czasie eksploatacji powinny by

zabezpieczone w sposób zapewniaj

cy ochron

przed korozj

do czasu generalnego remontu instalacji.

Instalacje, w których wyst

puj

elementy z miedzi i jej stopów oraz ze stali ocynkowanej nale

y projektowa

tak, aby

elementy stalowe były wbudowane przed elementami z miedzi i jej stopów, licz

c zgodnie z kierunkiem przepływu

wody. Wymaganie to nie dotyczy armatury z mosi

dzu.

2.4.5. Ochrona przed hałasem i drganiami. Sposób rozwi

zania instalacji i jej elementów, a szczególnie

posadowienia zbiorników, pomp, mocowania przewodów i elementów instalacji wodoci

gowej do przegród

budowlanych powinien ograniczy

liwo

ść

powstawania i rozchodzenia si

hałasu i drga

spowodowanych prac

instalacji.
Poziom d

ku od instalacji nie powinien przekracza

dopuszczalnych warto

ci okre

lonych w

PN-87/B-02151/02

2.4.6. Wykorzystanie instalacji wodoci

gowych do zabezpieczenia urz

dze

elektrycznych. Instalacje

wodoci

gowe wykonane z przewodów metalowych mog

, za zgod

dostawcy wody, wykorzystywane do uziemie

Stanowisko wodomierzowe powinno by

wyposa

one w mostek uziomowy.

2.5. Współpraca instalacji wodoci

gowej z instalacj

wodn

przeciwpo

arow

. Instalacja wodoci

gowa

współpracuj

ca z instalacj

wodn

przeciwpo

arow

powinna spełnia

wymagania

PN-72/B-02865

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 3

W budynkach o niewielkiej wysoko

ci zasilanych bezpo

rednio z sieci wodoci

gowej, w których wymaga si

umieszczenia hydrantów wewn

trznych, instalacja przeciwpo

arowa wodna mo

e by

poł

czona z instalacj

wodoci

gow

doprowadzaj

wod

na cele bytowo-gospodarcze.

nienie w sieci wodoci

gowej powinno zapewni

wymagane ci

nienie, przed najdalej i najwy

ej poło

onym zaworem

hydrantowym, wynosz

ce 0,2 MPa.

3. WYMIAROWANIE INSTALACJI WODOCI

GOWYCH

3.1. Wymiarowanie przewodów

3.1.1. Zasady ogólne. Wymiarowanie przewodów wodoci

gowych polega na okre

leniu:

rednic przewodów, strat

nienia oraz minimalnego ci

nienia zapewniaj

cego utrzymanie ci

gło

ci dostawy wody do instalacji, przy

wymaganym ci

nieniu wody przed punktem czerpalnym. Tok wymiarowania przewodów jest nast

puj

cy:

a) podzielenie instalacji na odcinki obliczeniowe,
b) wyznaczenie przepływów obliczeniowych dla odcinków,
c) dobór

rednicy przewodów na odcinkach obliczeniowych,

d) wyznaczenie strat ci

nienia,

e) wyznaczenie minimalnego ci

nienia wody dla instalacji.

Zaleca si

wyznaczenie przepływu obliczeniowego wg zasad podanych w 3.1.2; dopuszcza si

stosowanie innych

metod obliczeniowych uzasadnionych technicznie.

3.1.2. Wyznaczenie przepływu obliczeniowego. Przepływ obliczeniowy wody q, dm

/s, w budynkach mieszkalnych

nale

y okre

wg wzoru ( 1 ) lub (2):

(1)

(2)

w których:
q

- normatywny wypływ z punktów czerpalnych, dm

/s.

Wzór (1) nale

y stosowa

dla 0,07

≤Σ

≤

20 dm

/s,

oraz dla armatury o q

≥

0,5 dm

/s.

Wzór (2) nale

y stosowa

dla

> 20 dm

/s oraz dla armatury o q

≥

0,5 dm

/s.

Wzory (1) i (2) stosuje si

dla wyznaczenia przepływu obliczeniowego ogólnej ilo

ci wody, wody zimnej i wody ciepłej.

Normatywny wypływ z punktów czerpalnych podano w tabl. 1, natomiast przepływ obliczeniowy wody wyznaczony ze
wzorów (1) i (2) w tabl. 2.

Tablica 1. Normatywny wypływ z punktów czerpalnych i wymagane ci

nienie przed punktem czerpalnym

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 4

Rodzaj punktu czerpalnego

Wymagane

nienie

MPa

Normatywny wypływ wody

mieszanej

)

tylko zimnej lub

ciepłej

zimna,

ciepła,

Zawór czerpalny
bez perlatora

z perlatorem

...dn

)

...dn 20
...dn 25
...dn 10
...dn 15

0,05
0,05
0,05

0,1
0,1

0,3
0,5
1,0

0,15
0,15

Głowica natrysku

...dn 15

0,1

0,2

Płuczka ci

nieniowa

Zawór spłukuj

cy pisuarów

dn 15
dn 20
dn 25
dn 15

0,12
0,12
0,04

0,1

0,7
1,0
1,0
0,3

Zmywarka do naczy

(domowa)

Pralka automatyczna

dn 15
dn 15

0,1
0,1

0,15
0,25

Baterie czerpalne
dla natrysków
dla wanien
dla zlewozmywaków
dla umywalek
dla wanien do siedzenia

dn 15
dn 15
dn 15
dn 15
dn 15

0,1
0,1
0,1
0,1
0,1

0,15
0,15
0,07
0,07
0,07

Bateria czerpalna z
mieszalnikiem

dn 20

0,1

0,3

Płuczka zbiornikowa

dn 15

0,05

0,13

Warnik elektryczny

)dn 15

dn 15

0,1

woda zimna t

= 15° C, ciepła t

= 55° C

eli zawór z w

ęŜ

em L

≤

10 m, to ci

nienie 0,15 MPa

przy całkowicie otwartej

rubie dławi

cej

rednica nominalna punktu czerpalnego, mm

Tablica 2. Przepływ obliczeniowy wody dla budynków mieszkalnych

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 5

474
493
512

5,50
5,55
5,60

Przepływ obliczeniowy wody q, dm

/s w budynkach niemieszkalnych nale

y okre

w oparciu o wzory:

- budynki biurowe i administracyjne

(3)

- hotele i domy towarowe

(4)

(5)

(6)

(7)

Dla wyznaczenia przepływu obliczeniowego w budynkach biurowych i administracyjnych dla których

≤

20 dm

nale

y stosowa

wzór (1), natomiast dla

qn > 20 dm

/s nale

y stosowa

wzór (3).

Dla wyznaczenia przepływu obliczeniowego w hotelach i domach towarowych nale

y stosowa

wzór (4), je

eli w

wyposa

eniu s

punkty czerpalne, których q

> 0,5 dm

/s oraz w obszarze 1 <

≤

20 dm

/s natomiast je

eli w

wyposa

eniu instalacji s

tylko punkty czerpalne których qn < 0,5 dm

/s oraz w obszarze 0,1 <

≤

20 dm

/s nale

stosowa

wzór (5). W obszarze

> 20 dm

/s dla hoteli nale

y stosowa

wzór (6), a dla domów towarowych wzór (7).

Dla instalacji wodoci

gowych w obiektach innych ni

ej wymienione nale

y dobra

wzór do ustalenia przepływu

obliczeniowego przez analogi

do sposobu korzystania z instalacji przez u

ytkowników.

3.1.3. Zalecane pr

dko

ci przepływu wody. Pr

dko

ść

przepływu wody w przewodach wodoci

gowych pod

nieniem nie powinna by

ksza ni

- w poł

czeniach od pionu do punktów czerpalnych

1,5 m/s,

- w pionach

1,5 m/s,

- w przewodach rozdzielczych

1,0 m/s,

- w podł

czeniach wodoci

gowych (domowych)

1,0 m/s.

3.1.4. Temperatury obliczeniowe ciepłej wody. Temperatura ciepłej wody t

na wlocie do instalacji nie powinna

przekracza

55°C. Przyj

cie innych temperatur powinno by

udokumentowane wzgl

dami technologicznymi.

Temperatura ciepłej wody w najwy

ej i najdalej poło

onym punkcie czerpalnym nie mo

e by

sza ni

45°C.

Obliczeniowe temperatury zimnej wody t

dopływaj

cej do w

zła ciepłej wody nale

y przyjmowa

= 5°C je

eli

ródłem zasilania w wod

wodoci

gu s

cia wód powierzchniowych,

= 10°C je

eli

ródłem zasilania w wod

wodoci

gu s

cia wód podziemnych.

3.1.5. Wyznaczanie strat ci

nienia. Na odcinkach obliczeniowych nale

y wyznaczy

liniowe i miejscowe straty

nienia. Obliczenie liniowych strat ci

nienia

∆

, Pa nale

y wykona

korzystaj

c ze wzoru:

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 8

(8)

w którym:

- współczynnik oporów liniowych,

l - długo

ść

odcinka obliczeniowego, m,

- wewn

trzna

rednica przewodu, m,

v -

rednia pr

dko

ść

przepływu wody w przewodzie, m/s,

- g

sto

ść

wody, kg/m

Warto

ść

współczynnika

dla rur chropowatych nale

y obliczy

wg PN-76/M-34034, przyjmuj

c nast

puj

ce warto

chropowato

ci bezwzgl

dnej k:

- dla rur stalowych ocynkowanych 1,5 mm,

- dla rur

eliwnych

1,5 mm,

- dla rur miedzianych

0,01 mm,

- dla rur PVC

0,05 mm.

Do obliczania liniowych strat ci

nienia mo

na wykorzysta

nomogramy Z-1 ÷ Z-8 podane w zał

czniku.

Obliczanie miejscowych strat ci

nienia

∆

, Pa nale

y wykona

wg wzoru:

(9)

w którym:

- współczynnik oporów miejscowych wg PN-76/M-34034,

ν, ρ

- jak we wzorze (8).

Dla oblicze

przybli

onych straty miejscowe mo

na przyjmowa

jako około 30% strat liniowych.

3.1.6. Wymiarowanie przewodów cyrkulacyjnych. Wst

pne ustalenie

rednicy przewodu cyrkulacyjnego nale

dokona

posługuj

c si

tablic

Tablica 3.

rednice przewodów cyrkulacyjnych

rednica przewodu zasilaj

cego

, mm

rednica przewodu cyrkulacyjnego

, mm

100

Obliczenia przewodów cyrkulacyjnych nale

y prowadzi

przy zało

eniu,

e zawory czerpalne s

zamkni

te.

Obliczeniowy strumie

masy lub obj

ci wody cyrkulacyjnej nale

y obliczy

ze wzorów (10) i (11):

(10)

w którym:
q

- obliczeniowy strumie

masy wody cyrkulacyjnej, kg/s,

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 9

- straty mocy cieplnej w instalacji, kW,

∆

- obliczeniowy spadek temperatury ciepłej wody na drodze jej, przepływu od w

zła cieplnego do najniekorzystniej

poło

onego punktu czerpalnego, °C;

∆

= (5 ÷ 10)°C,

- ciepło wła

ciwe wody, kJ/(kg

⋅

(11)

w którym:
q

- obliczeniowy strumie

obj

ci wody cyrkulacyjnej, dm

/s,

u - stopie

cyrkulacji: praktycznie po

Ŝą

dana krotno

ść

wymiany wody w układzie instalacji w warunkach obliczeniowych;

przyj

ąć

u = 3 ± 5 na godzin

- obj

ść

wody w przewodach zasilaj

cych i cyrkulacyjnych, m

Do dalszych oblicze

przyjmuje si

ksz

z dwóch warto

ci przepływu uzyskan

ze wzorów (10) i (11).

Strat

nienia wody w obiegu cyrkulacyjnym

∆

, Pa nale

y ustali

jako sum

strat wyst

puj

cych we fragmencie

instalacji uznanym za obieg najniekorzystniejszy pod wzgl

dem hydraulicznym. Pr

dko

ść

przepływu wody w

przewodach cyrkulacyjnych nie powinna by

mniejsza od 0,2 m/s i nie powinna przekracza

0,5 m/s.

Dla wyrównania ci

nienia w obiegu cyrkulacyjnym dopuszcza si

stosowanie kryz (minimalna

rednica kryzy 5 mm) lub

zaworów regulacyjnych.
Przy projektowaniu układu z cyrkulacj

grawitacyjn

warto

ść

strat ci

nienia w najniekorzystniejszym hydraulicznie

obiegu cyrkulacyjnym nale

y porówna

z dyspozycyjnym ci

nieniem czynnym p

, Pa obliczonym wg wzoru:

(12)

w którym:
h - geometryczna ró

nica wysoko

ci mi

dzy

rodkiem wymiennika, a najwy

szym punktem poł

czenia przewodu

cyrkulacyjnego z zasilaj

cym, m,

g - przyspieszenie ziemskie, m/s

- g

sto

ść

wody odpowiadaj

ca temperaturze wody powracaj

cej z obiegu cyrkulacyjnego, kg/m

- g

sto

ść

wody odpowiadaj

ca temperaturze wody zasilania, kg/m

eli obliczona warto

ść

jest mniejsza od strat ci

nienia, to w układ cyrkulacji nale

y wł

czy

urz

dzenie do

podnoszenia ci

nienia wody do warto

ci zapewniaj

cej wła

ciw

cyrkulacj

Przy wymiarowaniu przewodów cyrkulacyjnych dopuszcza si

inne metody oblicze

podane w literaturze technicznej.

3.1.7. Wyznaczanie minimalnego ci

nienia dla instalacji i wybór układu instalacji. Minimalne ci

nienie wody p

min

Pa nale

y ustali

ze wzoru

(13)

w którym:
h

- geometryczna wysoko

ść

poło

enia zaworu (punktu czerpalnego) nad

ródłem wody, m,

, - ci

nienie wody przed punktem czerpalnym, Pa,

- g

sto

ść

wody, kg/m

g - przyspieszenie ziemskie, m/s

∆

- liniowe straty ci

nienia, Pa,

∆

- miejscowe straty ci

nienia, Pa,

∆

- straty ci

nienia w obr

bie wodomierza, Pa,

∆

wym

- straty ci

nienia w obr

bie wymiennika. Pa,

Dla instalacji wody zimnej

∆

wym

= 0.

Dla dokonania wyboru układu instalacji nale

y okre

w sposób przybli

ony ci

nienie wody dla instalacji i porówna

z warto

nienia dyspozycyjnego w

ródle wody. Dla instalacji poło

onych na obszarze centralnego zaopatrywania

w wod

warto

ść

nienia dyspozycyjnego powinien poda

dostawca wody.

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 10

eli warto

ść

nienia dyspozycyjnego jest wi

ksza (lub równa) od warto

ci ci

nienia minimalnego, to instalacja mo

zasilana bezpo

rednio ze

ródła wody.

eli warto

ść

nienia dyspozycyjnego jest mniejsza od warto

ci ci

nienia minimalnego, to instalacja wymaga

dodatkowego urz

dzenia do podnoszenia ci

nienia wody.

3.2. Urz

dzenia do przygotowania ciepłej wody

3.2.1. Urz

dzenia do centralnego przygotowania ciepłej wody. Przepływy obliczeniowe do wymiarowania w

zła

ciepłej wody nale

y obliczy

wg nast

puj

cych wzorów:

(14)

(15)

(16)

w których:
q

rednie dobowe zapotrzebowanie na ciepł

wod

, m

/d; dm

/d lub kg/d,

rednie godzinowe zapotrzebowanie na ciepł

wod

, m

/h; dm

/h lub kg/h,

h max

maksymalne godzinowe zapotrzebowanie na ciepł

wod

, m

/h; dm

/h lub kg/h,

U - liczba u

ytkowników zaopatrywanych z w

zła ciepłej wody, jednostki naturalne (j.n.),

- jednostkowe dobowe zapotrzebowanie na ciepł

wod

dla u

ytkownika, dm

/(d.j.n); m

/(d.j.n.); kg/(d.j.n.),

- liczba godzin u

ytkowania instalacji w ci

gu doby, h/d,

- współczynnik godzinowej nierównomierno

ci rozbioru wody.

W obliczeniach wst

pnych dopuszcza si

uproszczenia 1 dm

= 1 kg.

Dla budynków mieszkalnych nale

y przyjmowa

- 1 u

ytkownik = 1 mieszkaniec (1 j.n.),

- q

= 110 do 130 dm

/(d.j.n.),

- czas u

ytkowania instalacji ciepłej wody ( = - 18 h/d w godzinach od 6 do 24,

- N

= 9,32

-0,244

Dla innych u

ytkowników powy

sze wielko

ci nale

y ustali

analizuj

c sposób korzystania z instalacji ciepłej wody.

Obliczeniow

moc ciepln

wymiennika

, kW lub kJ/s nale

y oblicza

ze wzoru:

(17)

w którym:
q - obliczeniowy przepływ ciepłej wody, odpowiednio do sposobu podgrzewania wody i akumulacyjno

ci urz

dze

podgrzewania wody, q = q

lub q = q

h max

Odpowiednio do warto

ci q:

eli q = q

eli q = q

max

eli q = q

h max

- ciepło wła

ciwe wody, c

= 4,2 kJ/(kg°C),

- g

sto

ść

wody, odpowiednio kg/dm

lub kg/m

- obliczeniowa temperatura ciepłej wody wg 3.1.4,

- obliczeniowa temperatura zimnej wody wg 3.1.4.

3.2.2. Urz

dzenia do miejscowego przygotowania ciepłej wody. Rodzaj zastosowanego urz

dzenia do

miejscowego przygotowania ciepłej wody powinien by

dostosowany do dost

pnej formy energii. Projektowanie

urz

dze

do miejscowego przygotowania ciepłej wody nale

y prowadzi

w sposób zapewniaj

cy spełnienie wymaga

producenta urz

dze

do podgrzewania wody.

3.2.3. Wyposa

enie zabezpieczaj

ce. Zabezpieczenie urz

dze

do przygotowania ciepłej wody powinno by

zgodne

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 11

PN-76/B-02440

3.3. Urz

dzenia do podnoszenia ci

nienia wody. Doboru urz

dze

do podnoszenia ci

nienia wody nale

y dokona

w oparciu o przepływ obliczeniowy dla grupy budynków, budynku lub cz

ęś

ci budynku (strefa zasilania), dla której

wymagane jest podnoszenie ci

nienia wody i która nie mo

e by

zasilana bezpo

rednio z sieci wodoci

gowej.

Doboru urz

dze

do podnoszenia ci

nienia wody nale

y dokona

wg zalece

producenta lub korzystaj

c z metod

podanych w literaturze technicznej.

3.4. Urz

dzenia do pomiaru obj

ci, strumienia obj

ci lub strumienia masy wody. Doboru urz

dzenia do

pomiaru obj

ci, strumienia obj

ci lub strumienia masy innego ni

wodomierz wirnikowy nale

y dokona

zalece

producenta urz

dzenia pomiarowego.

Doboru wodomierza wirnikowego nale

y dokona

wg poni

szych zasad:

a) ustali

przepływ obliczeniowy wody q dla budynku lub cz

ęś

ci budynku, je

eli przewiduje si

cej ni

jedno

podł

czenie wodoci

gowe,

b) ustali

umowny przepływ obliczeniowy dla wodomierza q

, m

(18)

c) dobra

wodomierz porównuj

c umowny przepływ obliczeniowy q

z maksymalnym strumieniem obj

ci q

max

podanym przez producenta wodomierza,
d) dobór wodomierza mo

na uzna

za prawidłowy, je

eli spełniony jest warunek:

(19)

gdzie: DN - nominalna

rednica dobranego wodomierza, mm,

d -

rednica przewodu na którym wodomierz ma by

zainstalowany, mm,

e) dla dobranego wodomierza ustali

w oparciu o dane producenta wodomierzy strat

nienia odpowiadaj

przepływowi obliczeniowemu wody q przez wodomierz.
Wodomierz nale

y montowa

do instalacji z zachowaniem zasad podanych w PN-91/M-54910.

3.5. Podł

czenie wodoci

gowe.

rednic

podł

czenia wodoci

gowego nale

y dobra

w oparciu o przepływ

obliczeniowy wody dla budynku.
W przypadku gdy ze wspólnego podł

czenia wodoci

gowego zasilana jest instalacja wodoci

gowa wody

przeznaczonej na cele bytowo-gospodarcze i przeciwpo

arowe, to

rednic

podł

czenia wodoci

gowego nale

y dobra

na przepływ wi

kszy.

Przepływ obliczeniowy wody na cele przeciwpo

arowe nale

y ustali

w oparciu o wymagania

PN-72/B-02865

4. WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE

4.1. Armatura wodoci

gowa i urz

dzenia pomiarowe powinny by

umieszczone w miejscach umo

liwiaj

cych

wygodny dost

p i wła

ciw

obsług

4.2. Zawory odcinaj

ce nale

y umieszcza

co najmniej w nast

puj

cych miejscach instalacji:

- na poł

czeniu wodoci

gowym za wodomierzem jako tzw. zawór główny: rol

e pełni

drugi z zaworów (zasuw)

odcinaj

cych zestawu wodomierzowego licz

c w kierunku przepływu wody,

- na rozgał

zieniach przewodów rozdzielczych,

- w urz

dzeniach do podnoszenia ci

nienia wody i centralnego jej podgrzewania - w sposób i w ilo

ci zapewniaj

cych

poprawn

i wygodn

eksploatacj

- w powi

zaniu z urz

dzeniami pomiarowymi,

- w miejscu umo

liwiaj

cym odci

cie dopływu wody do pionu,

- na odgał

zieniach od pionu do punktów czerpalnych,

- w miejscach umo

liwiaj

cych odci

cie dopływu wody do punktów czerpalnych, w otoczeniu których temperatura mo

spa

ść

poni

ej 0°C,

- na odgał

zieniu od pionu do grupy punktów czerpalnych jednego rodzaju (np. zbiorniki spłukuj

ce w ust

pach

ogólnodost

pnych, zbiorniki do pisuarów, natryski itp.).

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 12

4.3. Zawory zwrotne nale

y instalowa

we wszystkich miejscach instalacji, które wymagaj

zabezpieczenia przed

skutkami zmiany kierunku przepływu wody, a szczególnie w nast

puj

cych miejscach:

- za zestawem wodomierzowym, licz

c zgodnie z kierunkiem przepływu wody, a przed pierwszym punktem czerpalnym,

- w urz

dzeniach do podnoszenia ci

nienia wody i centralnego jej podgrzewania.

4.4. Spust wody z instalacji nale

y zapewni

- dla całej instalacji na poł

czeniu wodoci

gowym bezpo

rednio za zestawem wodomierzowym, licz

c zgodnie z

kierunkiem przepływu wody dla ka

dego pionu,

- dla fragmentu instalacji i urz

dze

, w otoczeniu których temperatura mo

e spa

ść

poni

ej 0°C,

- dla poszczególnych urz

dze

i zbiorników przeznaczonych do magazynowania i podnoszenia wody, o ile spust nie

stanowi integralnej cz

ęś

ci urz

dzenia lub zbiornika.

4.5. Urz

dzenia pomiarowe. W instalacjach wodoci

gowych nale

y stosowa

urz

dzenia do pomiaru:

- obj

ci lub strumienia obj

ci wody,

- ci

nienia wody,

- temperatury wody (w instalacjach ciepłej wody),
- zu

ycia energii elektrycznej i cieplnej.

Urz

dzenie pomiarowe, którego wskazania b

stanowiły podstaw

do rozlicze

z dostawc

wody lub energii cieplnej

powinny by

wyposa

one w sumatory, o ile sumator nie stanowi integralnej cz

ęś

ci urz

dzenia pomiarowego.

Urz

dzenia do pomiaru obj

ci przepływu wody powinny by

zainstalowane co najmniej na ka

dym podł

czeniu

wodoci

gowym do budynku mieszkalnego, dla innych obiektów budowlanych w miejscach umo

liwiaj

cych

jednoznaczne rozliczenie zu

ycia wody w obiekcie.

eli obiekt budowlany ma wielu u

ytkowników, to niezale

nie od poprzednich wymaga

nale

y zainstalowa

dodatkowe urz

dzenia pomiarowe umo

liwiaj

ce rozliczenie nale

ci mi

dzy u

ytkownikami.

Urz

dzenia do pomiaru zu

ycia energii cieplnej nale

y instalowa

w miejscach i w ilo

ci uzgodnionej mi

dzy

ytkownikiem instalacji i dostawc

energii cieplnej.

4.6. Prowadzenie przewodów. Przewody instalacji wodoci

gowej prowadzone na zewn

trz budynku powinny by

chronione przed wpływami termicznymi w sposób okre

lony w 2.4.3. Przewody wodoci

gowe na zewn

trz budynku

powinny by

przy układaniu równoległym prowadzone w odległo

ci co najmniej:

- 1,5 m od przewodów gazowych i kanalizacyjnych,
- 0,8 m od kabli energetycznych,
- 0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.
W przypadku skrzy

owania przewodów wodoci

gowych z przewodami kanalizacyjnymi, je

eli odległo

ść

przewodów jest

mniejsza ni

0,6 m, nale

y stosowa

rury ochronne na przewodzie wodoci

gowym.

Przy prowadzeniu przewodów w bezpo

rednim s

siedztwie urz

dze

mog

cych spowodowa

ska

enie wody (np.

zbiorniki na

cieki, paliwo itp.) nale

y ka

dorazowo przeanalizowa

i ustali

minimalne odległo

ci i sposób

zabezpieczenia przewodów.
Przewody wodoci

gowe wewn

trz budynku powinny by

prowadzone po

cianach wewn

trznych lub w bruzdach

cian

wewn

trznych. Piony umieszczone w bruzdach powinny mie

izolacj

powietrzn

dookoła rury. W uzasadnionych

przypadkach dopuszcza si

prowadzenie przewodów po wewn

trznej stronie

cian zewn

trznych budynku.

W uzasadnionych przypadkach dopuszcza si

wewn

trz budynku prowadzenie przewodów w odkrywanych lub

przełazowych kanałach podłogowych, w sposób nie naruszaj

cy równowagi gruntu pod fundamentami budowli.

Przewody wodoci

gowe wody zimnej mog

prowadzone w przełazowych kanałach wspólnie z przewodami sieci

cieplnych lub centralnych ogrzewa

pod warunkiem zabezpieczenia przewodów przed roszeniem oraz zapewnienia

dost

pu dla kontroli.

Wewn

trz budynku, przewody wodoci

gowe powinny by

układane w kierunkach prostopadłych lub równoległych do

najbli

szych

cian, przy czym spadek przewodu powinien by

taki, aby było mo

liwe spuszczenie z niego wody i

odpowietrzenie.
Je

eli instalacja wodoci

gowa jest wykonana jako prefabrykowana, to dopuszcza si

prowadzenie przewodów

wodoci

gowych z innymi przewodami w w

złach sanitarnych. Konstrukcja w

zła powinna umo

liwi

napraw

i wymian

przewodów.
Zabrania si

prowadzenie przewodów wodoci

gowych nad przewodami gazowymi i elektrycznymi. Minimalna odległo

ść

metalowych przewodów instalacji wodoci

gowych od przewodów elektrycznych przy układaniu równoległym powinna

wynosi

co najmniej 0,5 m, w miejscach skrzy

owa

0,05 m, a od rur gazowych 0,15 m, je

eli przepisy szczegółowe nie

stanowi

inaczej.

Niedopuszczalne jest prowadzenie przewodów instalacji wodoci

gowych w pomieszczeniach przeznaczonych dla

urz

dze

elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych, o ile szczegółowe przepisy nie stanowi

inaczej.

W budynkach i innych obiektach budowlanych na obszarach górniczych przewody instalacji wodoci

gowych powinny

prowadzone i wykonane zgodnie z obowi

zuj

cymi w tym zakresie przepisami.

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 13

Rys. Z-8. Nomogram do obliczania przepływu i strat hydraulicznych w rurach instalacyjnych miedzianych, przy k = 0,01

mm i t = 55

Oznaczenia na nomogramach: d

rednica wewn

trzna rury, mm, d

rednica zewn

trzna rury, mm, d

. -

rednica

nominalna rury, mm, v - pr

dko

ść

przepływu wody w przewodzie, m/s, t - temperatura wody, R - jednostkowa strata

nienia, daPa/m, qv - strumie

obj

ci, dm

/s.

INFORMACJE DODATKOWE

1. Instytucja opracowuj

ca norm

: Centralny O

rodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej INSTAL.

2. Normy zwi

zane

PN-87/B-02151/02

Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Dopuszczalne warto

ci poziomu

ku w pomieszczeniach

PN-76/B-02440

Zabezpieczenie urz

dze

ciepłej wody u

ytkowej. Wymagania

PN-72/B-02865

Ochrona przeciwpo

arowa w budownictwie. Przeciwpo

arowe zaopatrzenie wodne. Instalacja

wodoci

gowa wewn

trzna przeciwpo

arowa

PN-81/B-03020

Grunty budowlane. Posadowienie bezpo

rednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie

PN-76/M-34034 Ruroci

gi. Zasady oblicze

strat ci

nienia

PN-91/M-54910 Wodoci

gi. Zabudowa zestawów wodomierzowych w instalacji wodoci

gowej

3. Normy zagraniczne
Niemcy DIN 1988 Teil 3 Technische Regeln für Trinkwasser-Installationen (TRWI): Ermittlung der Rohrdurchmesser,
Technische Regel des DVGW
Czechosłowacja

SN 736655 Wypocet vnitrnich vodovodu

Wielka Brytania BS 6700:1987 Design, installation, testing and maintenance of sérvices supplying water for domestic

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 21

use within buildings and their curtilages
4. Wykaz dokumentów wykorzystanych przy opracowaniu normy
Zarz

dzenie nr 60 Ministra Budownictwa i PMB z dnia 29 grudnia 1970 r. w sprawie warunków technicznych jakim

powinny odpowiada

instalacje wodoci

gowe i kanalizacyjne, Dz. Bud. nr 1/71

Rozporz

dzenie Ministra Administracji GTiOS z dnia 03 lipca 1980 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiada

budynki, Dz. U. 17/80

Zarz

dzenie Ministra Administracji GTiOS z dnia 19 stycznia 1980 r. w sprawie wyposa

enia i wyka

czania mieszka

budynków mieszkalnych w uspołecznionym wielorodzinnym budownictwie mieszkaniowym dla ludno

ci nierolniczej,

Mon. Pol. 5/80.
Rozporz

dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 31 maja 1977 r. w sprawie warunków jakim powinny

odpowiada

woda do picia i na potrzeby gospodarcze z dnia 15 czerwca 1977 r., Dz.U. nr 18.

Zarz

dzenie nr 47 Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony

rodowiska z dnia 10 sierpnia 1974 r. w sprawie

wytycznych projektowania instalacji centralnej ciepłej wody w budownictwie mieszkaniowym wielorodzinnym, Dz. Bud.
nr 6/74.
5. Instytucje uprawnione do wydawania

wiadectw:

- o dopuszczeniu materiału lub wyrobu do kontaktu z wod

do picia i na potrzeby gospodarcze - Pa

stwowy Zakład

Higieny,
- o dopuszczeniu do stosowania w budownictwie materiału lub wyrobu w zakresie instalacji wodoci

gowej - Centralny

rodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej "INSTAL" w Warszawie,

- o dopuszczeniu do eksploatacji i obrotu urz

dze

energetycznych - Departament Gospodarki Energetycznej i

Paliwowej Ministerstwa Przemysłu.
6. Autorzy projektu normy: dr in

. Stanisław Sosnowski, Instytut Zaopatrzenia w Wod

i Budownictwa Wodnego

Politechniki Warszawskiej i zespół.
7. Deskryptory: 0224864 - instalacje wodoci

gowe i kanalizacyjne, 0260740 - projektowanie, 0396727 - wymagania.

PN-92/B-01706 Instalacje wodoci

gowe Wymagania w projektowaniu

Powielanie dokumentu zabronione. Wszelkie prawa zastrze

one.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 22