1
Opracowała M. Tkocz na podstawie: B.
Ś
liwerski, Nauczycielskie manewry wobec uczniów,
str. 179-198, w: Jak zmienia
ć
szkoł
ę
. Studia z polityki o
ś
wiatowej i pedagogiki porównawczej,
Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1996.
Wykład 6: Samorozwój nauczyciela
Nauczycielskie manewry wobec
uczniów
1.Odgrywanie roli osób wszechmocnych
(taktyka bluffu)
2.Odgrywanie roli osób
wszechwiedz
ą
cych
3.Strategia ,,wielkiego kłamstwa” i
,,wielkiej Prawdy”
4. Strategia wyolbrzymiania ego
5.Strategia bezsilno
ś
ci
6.Strategia przyjaznego wroga
2
Opracowała M. Tkocz na podstawie: F. Fuller , za: R.I. Arends ,,Uczymy si
ę
naucza
ć
”, str. 49, WSiP, Warszawa 1998
Fazy
w
nastawieniu
zawodowym
nauczyciela
1. Nastawienie na przetrwanie
2. Nastawienie na sytuacj
ę
dydaktyczn
ą
3. Nastawienie na ucznia
Opracowała M. Tkocz na podstawie R. Kwa
ś
nica, Wprowadzenie do my
ś
lenia o
wspomaganiu nauczycieli w rozwoju, str.27-30, WOM, Wrocław 1994
FAZY ROZWOJU ZAWODOWEGO
NAUCZYCIELA
1.Stadium przedkonwencjonalne –
wchodzenie w rol
ę
zawodow
ą
2.Stadium konwencjonalne - pełna
adaptacja w roli zawodowej
3.Stadium postkonwencjonalne –
faza twórczego przekraczania roli
zawodowej
3
ź
ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN,
Warszawa 2000
Opracowała Magdalena Adamus
PLANOWANIE ROZWOJU ZAWODOWEGO
FORMY KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO NAUCZYCIELI
POZA SZKOŁ
Ą
Doskonalenie
(w placówce
doskonalenia)
Dokształcanie
(w uczelni)
Inne
formy
kształcenia
ustawicznego
Doskonalenie
na odległo
ść
Doradztwo
metodyczne
Samodoskonalenie
Mentoring
edukacyjny
(opiekun sta
Ŝ
u
- nauczyciel)
Doskonalenie
w ramach WDN
W SZKOLE
4
ź
ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN, Warszawa
2000
NAUCZYCIEL STA
ś
YSTA
PROCEDURA AWANSU NA STOPIE
Ń
NAUCZYCIELA KONTRAKTOWEGO
Opracowanie planu rozwoju
zawodowego
Rozpocz
ę
cie procedury awansu na
stopie
ń
nauczyciela
mianowanego
Wniosek o dodatkowy sta
Ŝ
w
przypadku braku akceptacji
Zatrudnienie
w szkole
Opinia
rady
rodziców
Odwołanie si
ę
do
organu
prowadz
ą
cego
szkoł
ę
w przypadku
odmowy nadania
stopnia
Przydzielenie
opiekuna sta
Ŝ
u
Zatwierdzenie planu rozwoju
zawodowego przez dyrektora szkoły
Realizacja
planu rozwoju
zawodowego
Odwołanie si
ę
lub wniosek
o dodatkowy sta
Ŝ
w
przypadku oceny
negatywnej
Sprawozdanie z realizacji planu
rozwoju zawodowego
Projekt oceny dorobku
zawodowego przez opiekuna sta
Ŝ
u
Ocena dyrektora szkoły
„^
Wniosek o podj
ę
cie
post
ę
powania
kwalifikacyjnego
Rozmowa kwalifikacyjna
Akceptacja komisji
kwalifikacyjnej
Nadanie przez dyrektora
szkoły stopnia
nauczyciela
kontraktowego
5
ź
ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 11-15, CODN,
Warszawa 2000
NAUCZYCIEL STA
ś
YSTA
WYMAGANE'KWALIFIKACJE
NA STOPIE
Ń
NAUCZYCIELA KONTRAKTOWEGO
Znajomo
ść
szkoły
(jej organizacji, zada
ń
, zasad funkcjonowania)
Wiedza dotycz
ą
ca uczniów-wychowanków
(z zakresu problemów
ś
rodowiska, umo
Ŝ
liwiaj
ą
ca
współprac
ę
z tym
ś
rodowiskiem)
Umiej
ę
tno
ść
prow adzenia zaj
ęć
(zapewniaj
ą
ca realizacj
ę
zada
ń
szkoły)
Umiej
ę
tno
ść
analizowania zaj
ęć
(własnych i innych nauczycieli)
6
ź
ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN,
Warszawa 2000
NAUCZYCIEL STA
ś
YSTA
PODSTAWOWE POWINNO
Ś
CI
•
Poznaj szkoł
ę
, jej organizacj
ę
,
zadania i zasady funkcjonowania
•
Zapoznaj si
ę
z dokumentacj
ą
obowi
ą
zuj
ą
c
ą
w szkole
•
Zaznajom si
ę
z przepisami
dotycz
ą
cymi warunków nauki i
pracy
•
Obserwuj zaj
ę
cia opiekuna sta
Ŝ
u i innych
nauczycieli
•
Prowad
ź
zaj
ę
cia obserwowane
przez opiekuna sta
Ŝ
u lub
dyrektora szkoły
•
Uczestnicz w doskonaleniu w ramach
wewn
ą
trzszkolnego doskonalenia
nauczycieli
•
Dokumentuj realizacj
ę
planu
rozwoju zawodowego
7
ź
ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN, Warszawa 2000
SYSTEM AWANSU NAUCZYCIELA
Nauczyciel sta
Ŝ
ysta
Komisja kwalifikacyjna
(rozmowa kwalifikacyjna)
Nauczyciel kontraktowy
Komisja egzaminacyjna
(egzamin)
Nauczyciel mianowany
Komisja kwalifikacyjna
(ocena dorobku zawodowego nauczyciela)
Nauczyciel dyplomowany
8
9
ź
ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN, Warszawa
2000
AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA
FAZY ROZWOJU PROFESJONALNEGO
FAZA MISTRZOSTWA ZAWODOWEGO
Profesor o
ś
wiaty
Nauczyciel dyplomowany
FAZA DOJRZAŁO
Ś
CI ZAWODOWEJ
Nauczyciel mianowany
FAZA ADAPTACJI ZAWODOWEJ
Nauczyciel kontraktowy
Nauczyciel sta
Ŝ
ysta
FAZA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO
Praktyka w szkole
Studia nauczycielskie
10
Powy
Ŝ
sze materiały zostały opracowane przez M. Tkocz i M. Adamus na
podstawie literatury:
1. B.
Ś
liwerski, Nauczycielskie manewry wobec uczniów, str. 179-198, w: Jak
zmienia
ć
szkoł
ę
. Studia z polityki o
ś
wiatowej i pedagogiki porównawczej,
Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1996
2. F. Fuller , za: R.I. Arends Uczymy si
ę
naucza
ć
, str. 49, WSiP, Warszawa
1998
3. R. Kwa
ś
nica, Wprowadzenie do my
ś
lenia o wspomaganiu nauczycieli w
rozwoju, str.27-30, WOM, Wrocław 1994
4. Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN,
Warszawa 2000
11
Opracowała B. Krzempek na podstawie: 1. K
ę
dracka E., CODN - Warszawa, Wypalanie si
ę
zawodowe
nauczycieli, str.29-41, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, red. J.Kropiwnicki, Wyd. Naucz., Jelenia Góra
1999, 2. S
ę
k H, Wypalenie zawodowe: przyczyny, zapobieganie, PWN, Warszawa 2004
Wypalenie zawodowe nauczycieli
Wypalenie – psychologiczny zespół wyczerpania
emocjonalnego, depersonalizacji oraz obni
Ŝ
onego
poczucia
dokona
ń
osobistych,
który
mo
Ŝ
e
wyst
ą
pi
ć
u osób pracuj
ą
cych z innymi lud
ź
mi w
pewien okre
ś
lony sposób (H. S
ę
k)
Objawy syndromu wypalenia si
ę
zawodowego
(model trójwymiarowy wg Ch. Maslach):
1. wyczerpanie emocjonalne
2. depersonalizacja
3. obni
Ŝ
one
zadowolenie
z
osi
ą
gni
ęć
zawodowych
Specyficzne techniki emocjonalnego
dystansowania si
ę
:
zmiana sposobu widzenia ucznia
intelektualizacja (du
Ŝ
y dystans emocjonalny)
izolowanie sytuacji
wycofywanie si
ę
prze
Ŝ
ywanie
problemów
ze
sfery
Ŝ
ycia
zawodowego w sytuacjach pozazawodowych
Czynniki sprzyjaj
ą
ce wypaleniu:
1. Organizacja i warunki pracy
2. Czynniki indywidualne
3. Czynniki
specyficzne, zwi
ą
zane z
prac
ą
nauczyciela.
12
Skutki wypalenia zawodowego:
zwi
ę
kszona absencja
niska jako
ść
ś
wiadczonych usług
cz
ę
sto - rezygnacja z pracy, zawodu
pogorszenie si
ę
stosunków pracownika z
rodzin
ą
i przyjaciółmi
w
drastycznych
przypadkach:
alkoholizm,
lekomania, akty samobójcze.
Profilaktyka wypalenia
wiedza na temat
mechanizmów
wypalenia
samo
ś
wiadomo
ść
ś
wiadomy wybór
zawodu
wsparcie
społeczne
uczestniczenie
w zawodowych
grupach
wsparcia
13
Jak rozpozna
ć
wypalenie zawodowe?
(lista kontrolna)
1.Brak entuzjazmu do pracy lub niestabilno
ść
uczu
ć
.
2.Uczucie,
Ŝ
e co
ś
, co dotychczas było w pracy atrakcyj-
nym wyzwaniem - znikn
ę
ło.
3.Uczucie, i
Ŝ
czynno
ś
ci dotychczas wykonywane z natu-
ralnym entuzjazmem stały si
ę
zadaniami wykonywanymi
pod wewn
ę
trznym przymusem.
4.Zwlekanie, oci
ą
ganie si
ę
z wykonywaniem czynno
ś
ci
realizowanych dotychczas bez bólu.
5.Irytacja nieproporcjonalnie wielka do przyczyny (np.
irytacja na ucznia zachowuj
ą
cego si
ę
tylko nieco inaczej
ni
Ŝ
oczekujesz).
6.Przenoszenie frustracji (niezadowolenia) z pracy do
domu.
7.Wzrost dystansu fizycznego wobec uczniów.
8.Wzrost dystansu fizycznego wobec kolegów z pracy
(niech
ęć
do sp
ę
dzania z nimi przerw, spotykania si
ę
po
lekcjach).
9.Zmiana sposobu zwracania si
ę
do uczniów.
10. Gotowo
ść
korzystania z ka
Ŝ
dej okazji, aby dosta
ć
zwolnienie lekarskie.
11. Wzrastaj
ą
ce podczas lekcji znudzenie, jakby działa
si
ę
gdzie indziej, z inn
ą
klas
ą
.
12. Skrajne reakcje - np. zachowanie kamiennego
spokoju, wybuchanie zło
ś
ci
ą
czy agresj
ą
.
13. Narastanie uczucia,
Ŝ
e nauczanie to daremny trud i
nikt
nie mo
Ŝ
e temu zaradzi
ć
.
14. Uczucie demobilizuj
ą
cego zm
ę
czenia po powrocie
do domu.
15. Ci
ą
głe powtarzanie si
ę
drobnych dolegliwo
ś
ci
zdrowotnych.
16. Zabieranie wi
ę
kszej cz
ęś
ci pracy do domu ni
Ŝ
to jest
konieczne.
17. Sprzyjanie osobom, które w pracy lub w
towarzystwie lubi
ą
narzeka
ć
na szkol
ę
.
14
18. Takie zaspokajanie „potrzeby relaksu” jak si
ę
ganie
po alkohol, niech
ęć
do wychodzenia z domu, do
Ŝ
ycia
towarzyskiego, do pracy społecznej itp.
19. Zaburzenia snu - np. trudno
ś
ci z za
ś
ni
ę
ciem, niemiłe
sny, za wczesne budzenie si
ę
, uczucie zm
ę
czenia po
przebudzeniu.
20. Zaburzenia łaknienia - brak lub nadmierny apetyt.
Opracowała B. Krzempek na podstawie:
1. K
ę
dracka E., CODN - Warszawa, Wypalanie si
ę
zawodowe nauczycieli,
str.29-41, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, red. J. Kropiwnicki, Wyd.
Naucz., Jelenia Góra 1999,
2. S
ę
k H, Wypalenie zawodowe: przyczyny, zapobieganie, PWN,
Warszawa 2004