background image

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99

42

P

Po

o  p

pu

ub

blliik

ka

ac

cjjii  p

prrzze

ed

d

k

kiillk

ko

om

ma

a  m

miie

es

siią

ąc

ca

am

mii

c

cy

yk

kllu

u  a

arrtty

yk

ku

ułłó

ów

w  d

do

o−

tty

yc

czzą

ąc

cy

yc

ch

h  p

po

om

miia

arró

ów

w

zz    u

użży

yc

ciie

em

m k

ko

om

mp

pu

u−

tte

erra

a  ii  o

od

dp

po

ow

wiie

ed

dn

niic

ch

h

p

prrzzy

ys

stta

aw

we

ek

k  llu

ub

b  k

ka

arrtt,,

d

do

o  R

Re

ed

da

ak

kc

cjjii  n

na

ad

de

e−

s

szzłło

o  w

wiie

elle

e  lliis

sttó

ów

w..

T

Te

em

ma

att  w

wy

yw

wo

ołła

ałł  b

ba

arr−

d

dzzo

o d

du

użże

e zza

aiin

ntte

erre

es

so

o−

w

wa

an

niie

e..  W

Wiię

ęk

ks

szzo

ść

ć

p

py

ytta

ń  d

do

otty

yc

czzy

yłła

a  zza

a−

k

ku

up

pu

tta

an

niic

ch

k

ka

arrtt

b

ąd

dźź p

prrzzy

ys

stta

aw

we

ek

k o

os

s−

c

cy

yllo

os

sk

ko

op

po

ow

wy

yc

ch

h,,  c

co

o

jja

ak

k  s

siię

ę  o

ok

ka

azzu

ujje

e,,  n

niie

e

jje

es

stt  w

wc

ca

alle

e  łła

attw

we

e,,  b

bo

o

zzd

de

ec

cy

yd

do

ow

wa

an

na

a  w

wiię

ę−

k

ks

szzo

ść

ć k

ka

arrtt ii p

prrzzy

ys

stta

a−

w

we

ek

k jje

es

stt jje

ed

dn

na

ak

k d

drro

o−

g

ga

a,,  jja

ak

k  n

na

a  k

kiie

es

szze

ń

h

ho

ob

bb

by

ys

stty

y..  Z

Zn

na

ac

czzn

na

a

c

czzę

ęś

ść

ć p

py

ytta

ń d

do

otty

yc

czzy

yłła

a m

mo

ożżllii−

w

wo

śc

cii w

wy

yk

ko

orrzzy

ys

stta

an

niia

a k

ko

om

mp

pu

u−

tte

erro

ow

we

ejj k

ka

arrtty

y m

mu

uzzy

yc

czzn

ne

ejj w

w c

ch

ha

arra

ak

k−

tte

errzze

e o

os

sc

cy

yllo

os

sk

ko

op

pu

u..

Właśnie  karta  muzyczna,  znajdująca  się
w prawie każdym współczesnym kompu−
terze,  wraz  z  odpowiednim  oprogramo−
waniem  z  powodzeniem  może  pełnić
rolę oscyloskopu. Rzecz jasna, parametry
takiego oscyloskopu nie są rewelacyjne.
Przede  wszystkim  pasmo  przenoszenia
nie  przekracza  20kHz  i  jest  ograniczone
maksymalną  częstotliwością  próbkowa−
nia,  która  dla  dzisiejszych  kart  wynosi
44,1kHz  albo  48kHz.  Regulacja  czułości
wejścia również jest utrudniona, dlatego
oscyloskop  w  wersji  podstawowej  prak−
tycznie  jest  jednozakresowy.  Ponieważ
częstotliwość  próbkowania  nie  zmienia
się  płynnie,  w  niektórych  programach
można wybrać tylko jedną z kilku standar−
dowych  wartości,  przez  co  właściwości
podstawy  czasu  nie  są  zachwycające.
Poszczególne  programy  w  istotny  spo−
sób  różnią  się  między  sobą  −  jedne  są
zdecydowanie słabsze, a w innych wyeli−

minowano znaczną część wspomnianych
wad.
W każdym razie ze względu na to, że nie−
mal każdy współczesny pecet wyposażo−
ny jest w kartę muzyczną, warto przynaj−
mniej spróbować, na ile taki wirtualny os−
cyloskop okaże się przydatny. Nie trzeba
do  tego  wiele:  wystarczy  stosowny  pro−
gram  komputerowy,  przy  czym  sygnały
podawane są na wejście liniowe albo mi−
krofonowe karty muzycznej. Oprogramo−
wanie  takie  pozwala  nie  tylko  wykorzy−
stywać kartę muzyczna w roli oscylosko−
pu, ale także w roli analizatora widma.
Znaczna  część  dostępnego  oprogramo−
wania  to  programy  komercyjne,  osiągal−
ne po uiszczeniu wymaganej opłaty. Pro−
gramy  oscyloskopu  i  analizatora  widma
wykorzystujące  kartę  muzyczną,  adreso−
wane są zwykle nie do praktykujących e−
lektroników,  tylko  do  osób  zajmujących
się nagrywaniem i cyfrową obróbką syg−

n a ł ó w

nałów  audio  −  stąd  elegancki  interfejs
programu  (porównaj  tytułowy  rysunek)
przy  niezbyt  dużych  możliwościach  po−
miarowych. Firmy oferujące te programy
udostępniają  bezpłatnie  jedynie  wersje
testowe,  które  co  prawda  pracują  w  roli
prostego  oscyloskopu,  jednak  zazwyczaj
nie umożliwiają zapamiętania zmierzone−
go przebiegu i zapisania go na dysku.
Dostępne  są  też  w  pełni  funkcjonalne
programy  shareware,  które  należy  opła−
cić po ich wypróbowaniu. Programów te−
go typu można szukać w Internecie,  po−
dając  wyszukiwarce  odpowiednie  słowa
kluczowe. Kto nie chce samodzielnie szu−
kać  (lub  wyszukiwarka  po  podaniu  hasła
znajdzie  dziesiątki  tysięcy  pozycji)  może
zacząć od adresów podanych niżej:

w w w . h i t s q u a d . c o m / s m m / p r o −
g r a m s / G r a p h i c _ L e v e l _ M e t e r / d o −
wnload.shtml

www.c3sys.demon.co.uk/winspec.htm

www.audio−software.com

Praktyka dowodzi, że zawartość stron in−
ternetowych dość często się zmienia, i w
rezultacie  pod  wskazanym  adresem  w
podanym katalogu, takiego programu już
nie ma. Nie znaczy to, że nie jest on do−
stępny − często jest, tylko w innym miej−
scu tej witryny i należy go poszukać, za−
czynając od strony głównej. 
Drugim  praktycznym  problemem  jest
ściągnięcie  plików  o  znacznej  objętości
przez  zakorkowane  łącza  internetowe
(nierzadko  transfer  plików  ściąganych
podczas  przygotowywania  tego  artykułu
przebiegał z “kosmiczną” prędkością kil−

R

Ry

ys

s.. 1

1 W

We

errs

sjja

a tte

es

stto

ow

wa

a o

os

sc

cy

yllo

os

sk

ko

op

pu

R

Ry

ys

s.. 2

2 „

„T

Trró

ójjw

wy

ym

miia

arro

ow

wy

y"" a

an

na

alliizza

atto

orr

w

wiid

dm

ma

Oscyloskop

w każdym PC−cie

Oscyloskop

w każdym PC−cie

M

Miie

er

rn

niic

ct

tw

wo

o

background image

kuset  bajtów  na  sekundę).  Na  dodatek
nie wszystkie pliki ściągnięte do Redakcji
dały  się  prawidłowo  rozpakować  i  zain−
stalować.
Mimo tych trudności niewątpliwie warto
poświęcić kilka złotych i trochę czasu, by
zajrzeć  pod  wskazane  adresy.  Zdjęcie  1
pokazuje zrzut z ekranu podczas pracy je−
dnego  z  takich  oscyloskopów.  Druga  ilu−
stracja przedstawia zrzut ekranu podczas
pracy  tego  programu  w  roli  analizatora
widma. Ponieważ kolejne charakterystyki
rysowane są na ekranie z przesunięciem,
uzyskuje  się  interesujący  wykres  prze−
strzenny,  pokazujący  rozkład  częstotli−
wości w czasie.
Kto  nie  ma  ochoty  na  odwiedzanie  wy−
mienionych  witryn,  a  chce  uzyskać  na−
prawdę  funkcjonalny  oscyloskop,  powi−
nien  koniecznie  zajrzeć  na  stronę  Kon−
stantina Zeldowicza w Moskwie pod ad−
res:

http://polly.phys.msu.su/~zeld/oscill.html

i ściągnąć stamtąd dwa  wirtualne oscy−
loskopy. Oba programy są typu freeware,
a więc zupełnie darmowe. Mają przy tym
zadziwiająco  dobre  właściwości.  Zrzut  z
ekranu oscyloskopu opracowanego przez
Konstantina  Zeldowicza  (w  wersji  2.51)
można zobaczyć na rysunku 3. Narzędzie
to z całą pewnością jest godne uwagi ze

względu  na  para−
metry.  Jest  to  os−
cyloskop  dwuka−
nałowy  (wykorzy−
stujący  oba  kanały
stereo),  pracujący
w  paśmie  20Hz  −
20kHz,  wyposażo−
ny  w  szereg  cen−
nych  funkcji.  Os−
cyloskop ten może
z a p a m i ę t y w a ć
przebiegi,  czyli  ma
funkcje  oscylosko−
pu  z  pamięcią.
Wbudowane  kur−

sory  pozwalają  przeprowadzać  pomiary
obserwowanych przebiegów − parametry
wskazywane przez kursory odczytuje się
w dolnych okienkach.
Oprócz  funkcji  oscyloskopu,  może  też
pracować  w  roli  analizatora  widma.  Sto−
sowny  zrzut  ekranu  pokazuje  rysunek  4.
Po włączeniu kursorów i wybraniu odpo−
wiednich  punktów  dwoma  przyciskami
myszy,  w  dolnych  okienkach  można  od−
czytać  częstotli−
wości,  amplitudy
oraz 

odstęp

częstotliwości.
Przy  pierwszym
kontakcie  może
się  wydawać,  że
oscyloskop 

jest

trudny  w  obsłu−
dze ze względu na
dużą  liczba  para−
metrów, opcji i na−
staw. W rzeczywi−
stości  okazuje  się
łatwy  i  przyjemny
w  obsłudze.  Nie
trzeba  nawet  ko−
rzystać  z  dołączone−
go  pliku  winscope.hlp (w  języku  angiel−
skim).
Należy też dodać, iż spośród ściągniętych
programów,  ten  sprawił  najmniej  kłopo−
tów i działał od razu. Programu nie trzeba

instalować,  tylko
r o z p a k o w a ć
ściągnięty 

plik

osc251.zip do  ja−
kiegoś  katalogu  i
ewentualnie 

u−

mieścić  na  pulpi−
cie skrót do rozpa−
kowanego  progra−
mu Winscope.exe.
Nie  trzeba  też  in−
formować  progra−
mu o karcie muzy−
cznej  −  w  przypad−
ku  prawidłowo  za−
i n s t a l o w a n e j

i  skonfigurowanej  karty,  program  “widzi
ją” od razu.

Przeprowadzając  pomiary,  należy  pamię−
tać,  że  poszczególne  karty  mogą  mieć
różne wzmocnienie, a więc amplitudy po−
kazywane  na  ekranie  nie  są  kalibrowane
w  woltach  czy  miliwoltach.  Aby  uzyskać
dokładniejsze pomiary, oscyloskop trzeba
skalibrować  (regulując  wzmocnienie  to−
rów Y) i zapamiętać te nastawy − program
ma  taką  możliwość.  Trzeba  także
uwzględnić  uwagi,  podane  przez  Autora
programu,  ostrzegającego  o  możliwości
uszkodzenia  karty  dźwiękowej  w  przy−
padku podania na jej wejście sygnałów o
zbyt dużych amplitudach (co dla czytelni−
ków EdW powinno być oczywiste).
Rysunek  5  pokazuje  wirtualny  oscy−
loskop, 

pozwalający 

przeprowadzić

ćwiczenia  “pomiarowe”.  Niestety  nie
może  on  mierzyć  sygnału  ze  źródeł
zewnętrznych − jest to tylko zabaweczka
do celów edukacyjnych.
Warto ją ściągnąć spod adresu:

www.id−net.fr/~brolio/

Redakcja  EdW  prosi  Czytelników,  którzy
praktycznie zajmują lub zajmą się tym te−
matem,  o  opinie  na  temat  używanych
programów, ich wad i zalet. Na życzenie
Czytelników,  w  Redakcji  EdW  może  zo−
stać opracowana przystawka wejściowa,
umożliwiająca  zmianę  czułości  “oscy−
loskopu”  oraz  izolująca  galwanicznie
komputer od mierzonego układu. Czytel−
nicy  zainteresowani  budową  takiej  przy−
stawki  wejściowej  powinni  napisać  do
Redakcji  i  odpowiedzieć  na  pytanie,  czy
powinien  to  być  układ  możliwie  najpro−
stszy  z  ręcznym  przełącznikiem  zakre−
sów,  czy  też  zakres  pomiarowy  winien
być ustawiany z pomocą komputera, np.
przez  port  równoległy,  co  będzie  wyma−
gało  dodatkowego  (oddzielnego)  progra−
mu do obsługi przystawki.

(red)

43

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/99

R

Ry

ys

s.. 5

5 O

Os

sc

cy

yllo

os

sk

ko

op

p e

ed

du

uk

ka

ac

cy

yjjn

ny

y ((zza

ab

ba

aw

wk

ka

a)) 

R

Ry

ys

s.. 3

3 O

Os

sc

cy

yllo

os

sk

ko

op

p K

Ko

on

ns

stta

an

nttiin

na

a

Z

Ze

elld

do

ow

wiic

czza

R

Ry

ys

s.. 4

4 A

An

na

alliizza

atto

orr w

wiid

dm

ma

a

M

Miie

er

rn

niic

ct

tw

wo

o