JPolski_pp

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Miejsce

na naklejkê

z kodem

(Wpisuje zdaj¹cy przed

rozpoczêciem pracy)

KOD ZDAJ¥CEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

przygotowany przez

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Czas pracy 170 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego
1. SprawdŸ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewentualny

brak zg³oœ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.

2. Rozwi¹zania zadañ zamieœæ w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. U¿ywaj d³ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/

/atramentem.

4. Nie u¿ywaj korektora, a b³êdne zapisy wyraŸnie przekreœl.
5. Pamiêtaj, ¿e zapisy w brudnopisie nie podlegaj¹ ocenie.
6. Mo¿esz korzystaæ ze s³ownika poprawnej polszczyzny i s³ownika

ortograficznego.

7. Wype³nij tê czêœæ karty odpowiedzi, któr¹ koduje zdaj¹cy. Nie

wpisuj ¿adnych znaków w czêœci przeznaczonej dla egzaminatora.

8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj¹ datê urodzenia i PESEL. Zama-

luj

¢ pola odpowiadaj¹ce cyfrom numeru PESEL. B³êdne zazna-

czenie otocz kó³kiem

¦ i zaznacz w³aœciwe.

¯yczymy powodzenia!

Za rozwi¹zanie

wszystkich zadañ

mo¿na otrzymaæ

³¹cznie 70 punktów.

Czêœæ I – 20 p.

Czêœæ II – 50 p.

Czêœæ I – rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uwa¿nie tekst, a nastêpnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na pod-
stawie tekstu i tylko w³asnymi s³owami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteœ proszony.

Reymont na pielgrzymce

5 maja 1894 roku. Pielgrzymka na Jasn¹ Górê opuszcza warszawsk¹ Pragê.

W czterotysiêcznym t³umie p¹tników znajduje siê m³ody inteligent W³adys³aw Reymont.
Z jak¹ intencj¹ pielgrzymowa³ i w jaki sposób droga do Czêstochowy zmieni³a jego ¿ycie?

Dziêki niezwyk³emu zmys³owi obserwacji pisarza mo¿emy przyjrzeæ siê, jak wy-
gl¹da³a pielgrzymka przed ponad stu laty. Trudno oprzeæ siê uderzaj¹cemu wra¿e-
niu, ¿e najbardziej zmieni³ siê krajobraz Polski, któr¹ przemierzaj¹ p¹tnicy. Nie uleg³y
natomiast zmianie motywy pielgrzymowania i to, co w drodze zbli¿a ludzi ku sobie.

Pielgrzymka z koñca XIX wieku mieni³a siê barwami ludowych strojów. Od strony
Warszawy najwiêcej maszeruje ch³opów z Mazowsza, jest te¿ biedna zagrodowa
szlachta; trochê ludzi z Pragi, ma³o jest miejskiej inteligencji. T³umowi towarzyszy
kawalkada prawie osiemdziesiêciu ch³opskich wozów, wioz¹ca tych, którzy nie mog¹
iœæ o w³asnych si³ach. Za przewóz baga¿u trzeba zap³aciæ od 30 do 50 kopiejek. Spano
w chatach, stodo³ach udostêpnianych przez goœcinnych ludzi w mijanych miejsco-
woœciach lub – gdy zabrak³o miejsca albo pogoda sprzyja³a – pod go³ym niebem. Na
pielgrzymów czeka³y liczne przydro¿ne szynki, które jednak nie mia³y krociowych
zysków – p¹tnicy w drodze ¿ywili siê g³ównie chlebem i herbat¹. Pielgrzymka mia³a
mniej zorganizowan¹ formê ni¿ dzisiaj, o ducha w gromadzie dbali spontanicznie
starsi p¹tnicy, intonuj¹cy pieœni i odczytuj¹cy na postojach Pismo Œwiête.

„Idê wyekwipowany jak mo¿na najskromniej – notuje 27-letni pisarz. – Jakaœ sêdziwa
okrywka, p³aski kapelusz i parasol nie odró¿niaj¹ mnie zbytnio od t³umów. […]
Chcia³bym siê nawet poddaæ tej fali ludzkiej, byle wyczuæ ten pr¹d, jaki j¹ musi
przenikaæ – ale nie mogê...”. Spojrzeniem na œwiat Reymont zapewne niewiele ró¿ni³ siê
od wspó³czesnych mu m³odych artystów. Koniec wieku XIX to okres skrajnego scepty-
cyzmu, dekadencji i poszukiwania mistycznych doznañ, zainteresowania okultyzmem,
religiami Wschodu. Reymont wchodzi w t³um pielgrzymów jako sceptyk; ktoœ zdystan-
sowany, artysta wyalienowany z ch³opskiej gromady. Przywiod³a go tu raczej cieka-
woœæ, chêæ opisania fenomenu pielgrzymki. Szybko jednak zaczyna mu ci¹¿yæ i z³oœciæ go
to, czym obrós³ w Warszawie – zmanierowanie m³odego artysty. Miêdzy mieszkañca-
mi wsi czuje siê niepewnie. „Nie umiem znaleŸæ s³owa ani pojêcia prostego i naturalne-
go, aby siê nimi w³amaæ do ich dusz”. A¿ trudno uwierzyæ, ¿e s¹ to s³owa póŸniejszego
autora Ch³opów, który jak nikt inny potrafi³ sportretowaæ wiejsk¹ spo³ecznoœæ.

Pielgrzymka pozwala prze³amaæ spo³eczne podzia³y, ka¿dy tu mówi do innych nie
inaczej ni¿ „siostro” i „bracie”. Ktoœ, kto próbuje broniæ swoich przywilejów albo
wynosiæ siê nad resztê, wypada groteskowo i ¿a³oœnie. Opisuj¹c pielgrzymkê, Rey-
mont przedstawia w³aœciwie naród: „Pieœñ ta ogólna, razem œpiewana, koñczy siê.
Starszy brat intonuje inn¹, ale równoczeœnie zaczyna brzmieæ dziesiêæ co najmniej
œpiewów o odrêbnej melodii. Teraz widaæ, ¿e to olbrzymie cia³o nie ma g³ównego
i jedynego œrodka: ma ich kilkanaœcie; widaæ setki gromad, id¹ swojacy przy swo-
jakach, parafiami, wsiami, ba! nawet powiatami i zawsze ktoœ wysuwa siê na czo³o,
rozk³ada ksi¹¿kê i intonuje pieœñ now¹”.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

W studium o relacji Reymonta Ludwik Krzywicki zauwa¿y³, ¿e wêdrówka autora

Pielgrzymki do Jasnej Góry

to opis „jaŸni zbiorowej”, któr¹ ³¹czy ustnie przekazana

tradycja. Upojony zbiorowymi uczuciami, zachwycony prostot¹ obyczajów, brakiem

zniewalaj¹cego konwenansu, pisarz stopniowo daje siê porwaæ t³umowi, staje siê jego

czêœci¹. Wra¿liwoœæ artystyczna okazuje siê dla niego furtk¹, przez któr¹ zbli¿a siê do

wiary. Relacja opatrzona jest cytatem z Romantycznoœci Mickiewicza: „Czucie i wiara

silniej mówi do mnie / Ni¿ mêdrca szkie³ko i oko”.

Wa¿nym wydarzeniem na trasie staje siê rozmowa z sêdziwym kapucynem, ojcem

Prokopem. Ojciec Prokop, Jan Tomasz Leszczyñski, uczestnik powstania listopado-

wego, by³ w Koœciele postaci¹ znacz¹c¹, prowincja³em zakonu. Swego czasu nie przyj¹³

godnoœci arcybiskupa Warszawy. Nie jest to wiêc stereotypowa dyskusja cz³owieka

wykszta³conego z twardym orêdownikiem dogmatu; to spotkanie dwóch ¿ywych

umys³ów. Ojciec Prokop wypytuje m³odego pisarza o nowe pr¹dy literackie, naj-

nowsze osi¹gniêcia nauki. Reymont wyjawia te¿ reporterski cel swojej podró¿y,

przyznaje, ¿e uwierzy³ w g³êbok¹ wiarê prostych ludzi. Ojciec Prokop chwali myœl

opisania pielgrzymki, zwraca uwagê na to, by nie s¹dziæ ch³opskiej masy pochopnie.

W tak du¿ym t³umie znajd¹ siê zawsze tak¿e z³e jednostki; zewnêtrzna szorstkoœæ

i prostactwo przykrywaj¹ niejednokrotnie g³êbokie potrzeby serca. Ojciec Prokop

poprzez Chrystusa jest bli¿ej cz³owieka, to zawstydza pielgrzyma-reportera i budzi

w nim pokorê. Ale najwa¿niejsze przemiany zachodz¹ w m³odym Reymoncie w cza-

sie drogi – przede wszystkim nie w¹tpi ju¿ on w g³êbok¹ wiarê prostych ludzi.

Zarówno w wieku XIX, jak i dziœ prost¹ wiar¹ zazwyczaj siê pogardza, czêsto bez-

podstawnie zarzucaj¹c jej p³ytkoœæ.

Im bli¿ej Jasnej Góry, tym bardziej autor reporta¿u wrasta w gromadê: „Dajê siê

porwaæ strumieniowi i p³ynê – dok¹d?... nie pytam, bo jest mi dobrze. […] Nie jestem

nawet wol¹, jestem tylko pewn¹ sum¹ miêœni, wprawionych w ruch i zautomaty-

zowanych, z natê¿on¹ ustawicznie czuciowoœci¹. Jestem tylko têtnem jednym tego

serca, co ma przesz³o cztery tysi¹ce g³ów. Nikt tu nie ma maski, nawet imienia”.

Pielgrzymka ma wymiar duchowy, ale oczywiœcie po drodze znajduj¹ siê konkretne

miejscowoœci, które Reymont utrwala w kilku s³owach czy zdaniach. Trasa wiedzie

przez Pragê, Ochotê, Raszyn, £azy, Tarczyn, Grójec, Belsk, £êczeszyce, Mogielnicê,

Nowe Miasto, Ró¿ann¹, Studzienn¹, Wielk¹ Wolê, Przedbórz, Wielgom³yny, Cielêt-

niki, D¹browê, œw. Annê pod Przyrowem... Faluj¹ ³any zbó¿, lasy pachn¹, koœcio³y

kusz¹ cisz¹ i skupieniem, ch³opskie chaty stoj¹ otworem dla zdro¿onych goœci. Unie-

sienie nie daje siê opisaæ s³owami. Stoj¹c przed obliczem Matki Bo¿ej, Reymont zapi-

sze jedynie: „Tu – nie jestem w stanie daæ nic – co uczu³em sam, zostawiam dla siebie”.

Powsta³a z notatek Pielgrzymka do Jasnej Góry by³a pierwsz¹ ksi¹¿k¹, któr¹ m³ody

autor zwróci³ na siebie uwagê czytelników i znawców. Pielgrzymka zmieni³a go we-

wnêtrznie i tak na dobr¹ sprawê zrodzi³a jako pisarza – tutaj pierwszy raz b³ysn¹³

swoim talentem. Ten znakomity debiut póŸniejszego noblisty jest po przesz³o stu

latach nadal bardzo aktualny i stanowi jeden z najwspanialszych polskich reporta¿y.

I tak w jakiœ sposób Reymonta zawdziêczamy Matce Bo¿ej...

Opracowano na podstawie:

Artur Nowaczewski, Reymont na pielgrzymce, „Goœæ Niedzielny” 2007, nr 27.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Zadanie 1.

2 p.

Na podstawie ca³ego tekstu podaj Ÿród³a, które pos³u¿y³y Arturowi Nowaczewskiemu
do napisania tekstu o Reymoncie.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 2.

1 p.

Z akapitu 1. zacytuj zdanie, które okreœla cel napisania ca³ego tekstu.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 3.

1 p.

Z jakich warstw spo³ecznych pochodzili uczestnicy pielgrzymki z 1894 roku? Akapit 2.

...................................................................................................................................................

Zadanie 4.

1 p.

W jaki sposób uczestnicy pielgrzymki prze³amywali bariery pomiêdzy poszczególnymi
warstwami? Akapit 4.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 5.

2 p.

Na podstawie akapitu 3. wyjaœnij, dlaczego Reymont nie móg³ siê „poddaæ tej fali ludzkiej”.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 6.

1 p.

W akapicie 3. znajduje siê cytat opisuj¹cy problem, z jakim zmaga³ siê Reymont: „Nie
umiem znaleŸæ s³owa ani pojêcia prostego i naturalnego, aby siê nimi w³amaæ do ich
dusz”. Z akapitu 8. zacytuj zdanie, które pokazuje, ¿e autor znalaz³ rozwi¹zanie.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Zadanie 7.

1 p.

Podaj synonimy s³ów i wyra¿eñ:

sêdziwa okrywka ....................................................................................................................

p¹tnik........................................................................................................................................

szynk.........................................................................................................................................

Zadanie 8.

1 p.

Wyjaœnij, jak¹ funkcjê pe³ni akapit 4. w kontekœcie ostatniego zdania z akapitu 2.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 9.

1 p.

Zdefiniuj u¿yte w akapicie 5. pojêcie „jaŸni zbiorowej”.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 10.

2 p.

Dlaczego Reymont swoj¹ relacjê z pielgrzymki opatrzy³ cytatem z ballady Adama
Mickiewicza?

...............................................................................................................................................................

Zadanie 11.

1 p.

Okreœlenie „twardy orêdownik dogmatu” jest (zakreœl poprawn¹ odpowiedŸ):

a) porównaniem.
b) apostrof¹.
c) hiperbol¹.
d) metafor¹.

Zadanie 12.

2 p.

Dlaczego rozmowa z ojcem Prokopem (akapit 6.) by³a dla Reymonta wa¿nym wyda-
rzeniem? Podaj dwa uzasadnienia:

...................................................................................................................................................

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Zadanie 13.

1 p.

Z akapitu 6. wypisz zdanie bêd¹ce opini¹ autorsk¹.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 14.

1 p.

W akapicie 7. autor podaje szczegó³ow¹ trasê pielgrzymki, poniewa¿ (zakreœl poprawn¹
odpowiedŸ):

a) chce udowodniæ, ¿e zna tê trasê.
b) chce pokazaæ, ¿e pielgrzymka by³a d³uga i uci¹¿liwa.
c) korzysta z okazji, aby poinformowaæ czytelnika o istnieniu tych miejscowoœci.
d) pragnie zmiany duchowe odnieœæ do konkretnych miejsc.

Zadanie 15.

2 p.

Zacytuj fragment, do którego nawi¹zuje ostatnie zdanie. Jak¹ funkcjê cytowany frag-
ment i ostatnie zdanie pe³ni¹ w kompozycji ca³oœci tekstu?
Cytat:

...............................................................................................................................................................

Funkcja:

...............................................................................................................................................................

Czêœæ II – pisanie tekstu w³asnego
Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze ni¿ dwie strony (oko³o 250 s³ów).

Temat 1.
Na podstawie interpretacji wiersza Do przyjació³ Moskali i znajomoœci III czêœci Dziadów
Adama Mickiewicza dokonaj charakterystyki Rosjan wystêpuj¹cych w tym utworze.

Adam Mickiewicz

Do przyjació³ Moskali

Wy – czy mnie wspominacie! ja, ilekroæ marzê

O mych przyjació³ œmierciach, wygnaniach, wiêzieniach,

I o was myœlê: wasze cudzoziemskie twarze

Maj¹ obywatelstwa prawo w mych marzeniach.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Gdzie¿ wy teraz? Szlachetna szyja Rylejewa,

Któr¹m jak bratni¹ œciska³, carskimi wyroki

Wisi do hañbi¹cego przywi¹zana drzewa;

Kl¹twa ludom, co swoje morduj¹ proroki.

Ta rêka, któr¹ do mnie Bestu¿ew wyci¹gn¹³,

Wieszcz i ¿o³nierz, ta rêka od pióra i broni

Oderwana, i car j¹ do taczki zaprz¹gn¹³;

Dziœ w minach ryje, skuta obok polskiej d³oni.

Innych mo¿e dotknê³a sro¿sza niebios kara;

Mo¿e kto z was urzêdem, orderem zhañbiony,

Duszê woln¹ na wieki przeda³ w ³askê cara

I dziœ na progach jego wybija pok³ony.

Mo¿e p³atnym jêzykiem tryumf jego s³awi

I cieszy siê ze swoich przyjació³ mêczeñstwa,

Mo¿e w ojczyŸnie mojej moj¹ krwi¹ siê krwawi

I przed carem, jak z zas³ug, chlubi siê z przeklêstwa.

Jeœli do was, z daleka, od wolnych narodów,

A¿ na pó³noc zalec¹ te pieœni ¿a³osne

I odezw¹ siê z góry nad krain¹ lodów,

Niech wam zwiastuj¹ wolnoœæ, jak ¿urawie wiosnê.

Poznacie miê po g³osie; pókim by³ w okuciach,

Pe³zaj¹c milczkiem jak w¹¿, ³udzi³em despotê,

Lecz wam odkry³em tajnie zamkniête w uczuciach

I dla was mia³em zawsze go³êbia prostotê.

Teraz na œwiat wylewam ten kielich trucizny,

¯r¹ca jest i pal¹ca mojej gorycz mowy,

Gorycz wyssana ze krwi i z ³ez mej ojczyzny,

Niech zrze i pali, nie was, lecz wasze okowy.

Kto z was podniesie skargê, dla mnie jego skarga

Bêdzie jak psa szczekanie, który tak siê wdro¿y

Do cierpliwie i d³ugo noszonej obro¿y,

¯e w koñcu gotów k¹saæ rêkê, co j¹ targa.

Adam Mickiewicz, Dziady, [w:] Dzie³a wybrane, t. 3, Warszawa 1982.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Temat 2.
Na podstawie analizy za³¹czonych fragmentów Granicy i ca³ej powieœci Zofii Na³kow-
skiej scharakteryzuj bohaterów w kontekœcie wspomnieñ z ich dzieciñstwa i relacji
z rodzicami.

Fragment I

Bo nie liczymy siê wcale z tym, ile innych mo¿e kosztowaæ to, co siê nam wydaje naszym
tak naturalnym prawem. Ile w tym mo¿e byæ nie wiem jakich przymusów, nie wiem
jakiego z³a. W tym wszystkim, co zastajemy jako gotowe. Strach pomyœleæ, z ilu cudzych
cierpieñ i poni¿eñ sk³ada siê czasami takie „szczêœliwe dzieciñstwo”.

Zenon rozwa¿a³, kiedy dla niego by³o ono szczêœliwe. Przypomnia³ sobie wieczory

przed zaœniêciem w ciemnym pokoju w Witkowie, jeszcze na d³ugo przed Boleborz¹.
Wiedzia³ ju¿, ¿e nie ma duchów ani diab³ów, ¿e nic siê nie stanie. „No tak, ale gdyby
jednak przyszed³ diabe³” – myœla³ i na tê myœl omdlewa³ ze zgrozy. „Naturalnie, ¿e to jest
niemo¿liwe, ale gdyby przyszed³”... W tych dziecinnych, nikomu nie wiadomych nocach
udrêki jedno by³o ulg¹: ¿e jest ojciec. Ojca mo¿na zawo³aæ na pomoc. Ojciec siê nie boi. Ju¿
on bêdzie wiedzia³, co robiæ, on siê z tym strasznym rozprawi, to jego rzecz. On siê na
pewno nie boi. Bo gdyby i on siê ba³, jak¿e mo¿na by znieœæ noc i ciemnoœæ. Musi byæ ten
ktoœ jeden, kto siê nie boi, kto mo¿e os³oniæ przed ciemnoœci¹, w której jest wszystko
straszne i niepojête, przed ca³¹ noc¹ œwiata. Czy nie dlatego Bóg nazywa siê Ojcem?

Fragment II

– To by³o mieszkanie na Mostowej – powiedzia³a pani Cecylia i nieznacznie siê

uœmiechnê³a. – Nie mia³eœ wtedy piêciu lat.

W tej kuchni by³a czasami s³u¿¹ca, ale czêœciej nie. Matka przepada³a tam, zamyka³a

za sob¹ drzwi, a potem wychodzi³a z talerzem albo szklank¹ w rêku. I wo³a³a go, ¿eby
siada³ do jedzenia. By³a to kaszka manna na mleku albo kakao. Jednego i drugiego nie
lubi³, ale lubi³ matkê i dlatego jad³. Chodzi³a ubrana w bia³e bluzki i ró¿owe szlafroki.
Mia³a du¿y warkocz z ciemnych w³osów i rano ten warkocz wisia³ jej na plecach, jak
u dziewczynki. PóŸniej czesa³a w³osy stoj¹c i mia³a do tego du¿y grzebieñ o d³ugich,
równych zêbach, bez gêstej strony. Czesa³a siê zwykle w drugim pokoju zwanym salo-
nem, do którego sz³o siê przez jadalniê i w którym te¿ spa³a na niewygodnej zaokr¹glonej
kanapie za sto³em i fotelami. Jedyne ³ó¿ko sta³o w ostatnim pokoju, który by³ gabinetem
ojca i gdzie nie by³o wolno wchodziæ. Czesa³a siê stoj¹c przed lustrem salonowym,
oprawnym w z³ot¹ ramê, nad konsol¹ z wygiêtymi z³otymi nogami. Karol przygl¹da³ siê
temu, jak czarne w³osy odp³ywa³y od g³owy wzd³u¿ rêki i zsypywa³y siê potem na plecy.
„Mama jest œliczna” – mówi³. A ona œmia³a siê i, zaplataj¹c w³osy, odpowiada³a: „Nikt mi
tego nie mówi, tylko ty”.

Zofia Na³kowska, Granica, Warszawa 1982.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Wypracowanie

na temat nr ..........

...............................................................................................................................................................

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

...............................................................................................................................................................

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

BRUDNOPIS

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY