Finanse i AE-2

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

ROZLICZENIA MIĘDZYNARODOWE

Rozliczenia te prowadzone są głównie przez banki w formie rozliczeń bankowych, a tak-

e za pomocą walut i dewiz.

Waluta to znaki pienięŜne będące środkiem płatniczym w danym kraju (przy transak-

cjach gotówkowych).

Dewizy to naleŜności zagraniczne płatne w formie czeku, weksla, inkasa lub akredytywy

(przy transakcjach bezgotówkowych).

KaŜda waluta i dewizy mają symbol cyfrowy oraz literowy.

Kurs dewiz i walut ogłaszają: NBP i banki komercyjne. Podstawowym kursem jest kurs NBP.

Dla kaŜdej waluty (dewiz) NBP ogłasza 3 kursy, co ilustruje rysunek 8:

kurs kupna – tj. cenę, którą bank płaci przy skupie waluty od podmiotów,

kurs sprzedaŜy – tj. cenę, którą bank pobiera przy sprzedaŜy waluty podmiotom,

kurs średni – wyliczany jako kurs przeciętny kursu kupna i sprzedaŜy w rozliczeniach we-
wnętrznych między bankami.

kursy kupna kurs średni kursy sprzedaŜy

PLN

Waluty Rozliczenia bezgotówkowe - Dewizy Waluty

MARśA (SPREAD)

Rys. 8. Ilustracja „widełek kursowych” dla walut obcych.

Kurs kupna jest niŜszy od kursu sprzedaŜy. Dla kaŜdej waluty są odrębne kursy gotów-

kowe i bezgotówkowe. Oprócz kursów ogłaszanych przez banki istnieje kurs rynkowy (w kanto-
rach), wynika on z podaŜy i popytu na daną walutę.

Przy rozliczeniach z zagranicą występują róŜnego rodzaju ryzyka:

ryzyko kursowe wynikające z potencjalnych moŜliwości powstania ujemnych róŜnic kur-
sowych,

ryzyko wypłacalności (handlowe),

ryzyko polityczne,

ryzyko kulturowe – wynika ze specyfiki tradycji, przekonań religijnych.

Ryzyko kursowe jest najbardziej istotnym elementem przy transakcjach zagranicznych,

bowiem kursy walut ulegają ciągłej fluktuacji, wynikającej z aktualnej koniunktury gospodar-
czej, poziomu inflacji, czy teŜ planowanego deficytu.

Kursy walut mają wielkie znaczenie w handlu zagranicznym, gdyŜ oddziałują na ceny

towarów i usług zarówno w imporcie jak i eksporcie. Wzrost kursu waluty danego kraju ekspor-
tera podraŜa import i czyni eksport bardziej opłacalnym, natomiast spadek kursu to potanienie
importu, ale takŜe osłabienie i zmniejszenie opłacalności eksportu.

Wpływ na kursy walut moŜe mieć bank centralny, poprzez interwencję na rynku waluto-

wym. Sprzedając rezerwy walutowe bank zwiększa podaŜ waluty, przez co obniŜa się jej kurs.
RóŜnice kursowe nie występują, jeŜeli rozliczenia będą w tej samej walucie.

EURO (EUR) – wspólna waluta krajów Unii Europejskiej,

SDR (XDR) – waluta kreowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Funkcję walut międzynarodowych moŜe pełnić silna waluta narodowa (np. USD). Ryzy-

ko kursowe związane ze zmianą kursu danej waluty pomiędzy dniem transakcji a dniem zapłaty
powoduje powstanie tzw. róŜnic kursowych:

dodatnie – rozliczenia mają charakter naleŜności (kurs rośnie), lub zobowiązań (kurs male-

je),

ujemne – rozliczenia mają charakter naleŜności (kurs maleje), lub zobowiązań (kurs ro-

nie).

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

INSTRUMENTY REDYSTRYBUCJI BUDśETOWEJ

Instrumenty te słuŜą do realizacji redystrybucyjnej funkcji finansów. Redystrybucja do-

chodów realizowana jest w głównej mierze poprzez system finansów publicznych, łącznie z sys-
temem ubezpieczeń społecznych. Obejmuje ona przepływy finansowe pomiędzy podmiotami
gospodarującymi i budŜetem państwa związane z transferami budŜetowymi. Celem funkcji redy-
strybucyjnej finansów jest zapewnienie kaŜdej jednostce (gosp. domowemu) minimum docho-
dów na zaspokojenie podstawowych potrzeb konsumpcyjnych. Jest to tzw. minimum socjalne.

Instrumenty redystrybucji budŜetowej dzielą się na 2 grupy:

zobowiązania podmiotów gospodarujących wobec budŜetu, obejmujące:

podatki,

opłaty,

składki na ubezpieczenia społeczne;

płatności budŜetu państwa wobec podmiotów gospodarujących, które obejmują:

emerytury,

renty,

zasiłki,

dotacje i subwencje.

PODATKI I OPŁATY

Podatki  to  nieodpłatne,  przymusowe,  bezzwrotne  i  pienięŜne  świadczenie  o  charakterze  ogól-
nym  nakładane  jednostronnie  przez  państwo  na  podstawie  decyzji  centralnego  lub  terenowego
organu stanowiącego. Definicja opłaty jest zbliŜona i dotyczy płatności za określone czynności
(opłaty  administracyjne  i  skarbowe)  oraz  za  korzystanie  z  mienia  publicznego  (opłaty  targowi-
skowe,  drogowe).  Specyficzną  formą  podatku  zbliŜoną  do  opłaty  są  cła  nakładane  na  towary
i usługi importowane.

Elementy konstrukcji podatku to:

podmiot opodatkowania:

podatnik – podmiot zobowiązany do uiszczenia podatku,

płatnik – podmiot zobowiązany do naliczenia, pobrania i przekazania podatku;

przedmiot opodatkowania:

przychód,

dochód,

majątek;

podstawa opodatkowania – jest to wyraŜona w pieniądzu wartość przedmiotów opodatkowa-
nia stanowiąca podstawę wymiaru podatku. Występują tu jednak odstępstwa.

stawki podatkowe – współczynniki określające wysokość podatku w stosunku do podstawy
opodatkowania.

Sposób ustalania i odprowadzania podatku ustalają odpowiednie przepisy podatkowe

obejmujące ordynację podatkową oraz szczegółowe ustawy dotyczące poszczególnych podatków
wraz z aktami wykonawczymi.

Obowiązujący w Polsce system podatkowy obejmuje następujące podatki:

podatek od towarów i usług (VAT),

podatek akcyzowy,

podatek dochodowy od osób prawnych (PDOP),

podatek dochodowy od osób fizycznych (PDOF),

zryczałtowane formy opodatkowania dotyczące działalności gospodarczej (karta podatkowa,
ryczałt ewidencjonowany),

cła,

podatek rolny,

podatek leśny,

podatek od nieruchomości,

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

10)

podatek od środków transportu,

11)

podatek od czynności cywilnoprawnych

12)

opłata od posiadania psów,

13)

podatek od spadków i darowizn,

14)

podatek od gier i zakładów wzajemnych,

15)

podatek od dochodów nieujawnionych.

Większość z podatków stanowi dochód budŜetu państwa z wyjątkiem podatków lokal-

nych (od rolnego do spadków i darowizn) zasilających budŜety samorządów lokalnych. Ponadto
do budŜetów lokalnych odprowadzana jest część wpływów z PDOF i PDOP od podatników ma-
jących siedzibę (miejsce zamieszkanie) na terenie objętym danym szczeblem samorządu.

Opłaty mające charakter lokalny obejmują opłaty skarbowe, targowe, administracyjne

i eksploatacyjne za wydobywanie kopalin.

Konstrukcja podatku VAT

VAT naleŜny (sprzedaŜ)

−

VAT naliczony (sprzedaŜ) = VAT do zapłaty do US

Stawki : 22 %, 7 %, 3 %, 0 % (np. przy eksporcie).

Składki ubezpieczeń społecznych i świadczenia społeczne

Składki te są związane z pozyskiwaniem środków na pokrycie wydatków o charakterze

transferów socjalnych.

Składki ubezpieczeń społecznych obejmują zobowiązania na rzecz:

ZUS,

Otwartych funduszy emerytalnych (OFE),

Funduszu Pracy (FP),

Funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych (FGŚP),

Państwowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (PFRON).

Ze środków ubezpieczenia społecznego finansowane są następujące świadczenia:

Emerytury (z jednego lub więcej filarów – maksymalnie trzy),

Renty inwalidzkie i rodzinne,

Zasiłki dla bezrobotnych,

Roszczenia pracownicze w razie niewypłacalności pracodawcy,

Odszkodowania powypadkowe.

Zasiłki:

chorobowe

opiekuńcze

macierzyńskie

porodowe (zlikwidowane w roku 2002)

wyrównawcze

pogrzebowe

wychowawcze

rodzinne i pielęgnacyjne

Dotacje, subwencje i rezerwy budŜetowe

Dotacje i subwencje to wyraz interwencjonizmu państwowego związanego z finansowa-

niem działalności nieprzynoszącej dochodów np. dotacje celowe na zadania zlecane gminom,
dotacje celowe na zadania własne gmin (dodatki mieszkaniowe itp.), dotacje dla spółdzielni
mieszkaniowych, dotacje dla górnictwa, PKP itd.

Rezerwy budŜetowe dotyczą nieprzewidzianych wydatków lub zadań wynikających z

potrzeb ogólnospołecznych np. rezerwy na uzupełnienie subwencji dla gmin, jednoprocentowa
rezerwa ogólna budŜetu, rozwój infrastruktury wiejskiej, ochrona środowiska, usuwanie skutków
powodzi itp.

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

OGÓLNE PROBLEMY FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PRZEDSIĘBIORSTWA -

PODSTAWOWE INFORMACJE

Działalność gospodarcza związana jest z wykorzystywaniem czynników produkcyjnych.

Proces ten odbywa się w przedsiębiorstwie, które pozyskuje czynniki produkcyjne i przetwarza
je na produkty. Kupno,  produkcja i sprzedaŜ odbywają się w warunkach rynkowych. PoniewaŜ
gospodarka  rynkowa  jest  gospodarką  pienięŜną,  gdzie  pieniądz  jest  miernikiem  wartości,  toteŜ
przedsiębiorstwo  w  trakcie  swojej  działalności  musi  stale  porównywać  osiągane  dochody  pie-
nięŜne z ponoszonymi wydatkami bieŜącymi i kapitałowymi. Mechanizm rynkowy pełni funkcję
weryfikacyjną i powoduje, Ŝe działalność gospodarcza powinna zapewnić przedsiębiorstwu zysk,
a właścicielom powierzającym kapitał oczekiwaną stopę zwrotu. Nowoczesne przedsiębiorstwo
powinno wykazywać się elastycznością we wszystkich dziedzinach swojej działalności. Warun-
kiem  powodzenia  i  sukcesu  w  warunkach  konkurencji  jest  bieŜące  śledzenie  zmian  dokonują-
cych się w strukturze dochodów i podejmowanie właściwych kierunków ekspansji gospodarczej.

Przedsiębiorstwo to wyodrębniona organizacyjnie jednostka zazwyczaj gospodarcza,

przemysłowa względnie handlowa, ale takŜe zakład uŜyteczności publicznej. Ze względu na cel
działalności wprowadza się następujący podział:
a) przedsiębiorstwa nastawione na osiąganie zysku określane takŜe mianem podmiotów gospo-

darczych (for profit),

b) przedsiębiorstwa typu not-for-profit (najczęściej jednostki uŜyteczności publicznej sektora

publicznego).

NiezaleŜnie od realizowanych celów kaŜde przedsiębiorstwo moŜna uwaŜać za jednostkę

gospodarującą, czyli zorganizowany podmiot gospodarujący (ZPG), który zobowiązany jest
do prowadzenia rachunkowości i podlega przepisom ustaw prawa podatkowego.

Zasadnicze znaczenie w warunkach gospodarki rynkowej mają przedsiębiorstwa prowa-

dzące działalność gospodarczą, których podstawowym zadaniem jest maksymalizacja osiągane-
go zysku i wzrost wartości przedsiębiorstwa.

Działalność gospodarcza obejmuje cztery podstawowe sfery:

1) działalność wytwórczą (produkcyjną),
2) działalność usługową,
3) działalność handlową,
4) działalność budowlaną.
Według stosowanego w Polsce nazewnictwa, działalnością gospodarczą (art. 2 ustawy z dnia
2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej - Dz. U. Nr 173, poz. 1807) jest zarobko-
wa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie
i wydobywanie kopalin ze złóŜ, a takŜe działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorgani-
zowany i ciągły. Art. 4 tej ustawy określa, Ŝe przedsiębiorcą jest:
1) osoba fizyczna,
2) osoba prawna,
3) jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność

prawną,
wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Ze względu na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa wyróŜnia się:

1) przedsiębiorstwa państwowe,
2) przedsiębiorstwa komunalne (samorządowe),
3 spółki prawa handlowego:
a) osobowe: spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe, spółki komandytowo-

akcyjne,

b) kapitałowe: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne,

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

4) spółdzielnie,
5) spółki cywilne,
6) przedsiębiorstwa osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

W innym ujęciu (Art. 55

kodeksu cywilnego), przedsiębiorstwo to wyodrębniony zespół

składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań go-
spodarczych. Zespół ten obejmuje w szczególności następujące elementy:

Firmę (nazwę),

Znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące,

Księgi handlowe (ewidencję rachunkową działalności gospodarczej),

Nieruchomości, ruchomości a takŜe produkty i materiały (majątek rzeczowy),

Patenty, wzory uŜytkowe i zdobnicze (wartości niematerialne i prawne),

Zobowiązania i obciąŜenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa (długi),

Wierzytelności (naleŜności).

Uwzględniając elementy teorii organizacji przedsiębiorstwo (zorganizowany podmiot go-

spodarujący ZPG) to jednostka działania społecznego względnie świadomie koordynowana
o dość dobrze wyróŜnionych granicach zmierzająca do określonego celu bądź zbioru celów. Mo-
del KrzyŜanowskiego ujmuje to w sposób przedstawiony na rysunku 9:

Cele

Kierowanie

Struktura

społeczna

Struktura

organizacyjna

St O

Baza materialno-techniczna

Otoczenie

System

operacyjny

Rys. 9. Model KrzyŜanowskiego ZPG (zorganizowanego podmiotu gospodarującego)

Przedsiębiorstwo jako ZPG dysponuje tzw. systemem operacyjnym obejmującym mają-

tek produkcyjny, zasoby ludzkie i posiadającym określoną strukturę organizacyjną. ZPG działa
w otoczeniu (OT), na które składają się środowisko naturalne i środowisko społeczne. Rezulta-
tem działalności ZPG są produkty mające zdolności zaspokajania potrzeb otoczenia. Produkty
to:
a) przedmioty (wyroby),
b) usługi.

Do działalności przedsiębiorstwa niezbędne są środki pienięŜne pobierane z otoczenia, a

uzyskiwane w głównej mierze ze sprzedaŜy produktów. Dla prawidłowego funkcjonowania
przedsiębiorstwa potrzebna jest równieŜ nadwyŜka zasobów na wejściu tzn. zachowanie formu-
ły:

zasoby We > produkty Wy

gdzie miarą jest pieniądz.

Związki przedsiębiorstwa z otoczeniem oraz jego działalność gospodarczą moŜna przed-

stawić schematycznie w następujący sposób (rys. 10):

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Otoczenie

Przetwarzanie

System

operacyjny

Sprawozdania

finansowe i statystyczne

ZPG

Strumie

rzeczy

Strumie

pieni

ęŜ

Spłata

zadłu

enia

Działalno

ść

inwestycyjna

Działalno

ść

operacyjna

Działalno

ść

finansowa

Zasilanie

zewn

trzne

Produkty

Klienci

Rys. 10. Miejsce ZPG w otoczeniu

Całość działalności gospodarczej przedsiębiorstwa obejmuje trzy zasadnicze sfery:

1) Działalność operacyjną (wytwarzanie produktów),
2) Działalność finansową (pozyskiwanie kapitałów i obsługa finansowa działalności operacyj-

nej - rozliczenia),

3) Działalność inwestycyjną (ulepszanie i rozwój systemu operacyjnego).

Działalność gospodarcza podlega okresowemu rozliczeniu. Okresem rozliczeniowym wg

ustawy o rachunkowości i przepisów podatkowych jest rok obrotowy będący najczęściej rokiem
kalendarzowym. Rok obrotowy kończy się sprawozdaniem finansowym dającym pełną informa-
cję o podmiocie.

SYSTEM FINANSOWY PRZEDSIĘBIORSTWA I ZARZĄDZANIE FINANSAMI

Dla prowadzenia działalności przedsiębiorstwo musi dysponować majątkiem trwałym,

którego duŜą część stanowią aktywa materialne oraz nabywać potrzebne składniki majątku trwa-
łego  mając  na  uwadze  racjonalne  ich  wykorzystanie  i  profil  prowadzonej  działalności.  W  celu
sfinansowania  tego  majątku  są  potrzebne  aktywa  finansowe  pozyskane  poprzez  róŜnorodne  in-
strumenty  finansowe,  którymi  są  kredyty  bankowe  oraz  papiery  wartościowe  takie  jak  akcje,
obligacje  oraz  krótkoterminowe  papiery  dłuŜne.  Przebieg  i  sposób  finansowania  działalności
przedsiębiorstwa mają istotny wpływ na jego funkcjonowanie na rynku.

Finanse przedsiębiorstwa to ogół zjawisk i procesów pienięŜnych zachodzących

w przedsiębiorstwie polegających na gromadzeniu (pozyskiwaniu) pieniądza oraz na jego wy-
datkowaniu na cele działalności gospodarczej.

Finanse przedsiębiorstw są jednym z ogniw systemu finansowego gospodarki i państwa,

który  obejmuje  system  finansów  publicznych,  róŜne  fundusze  publiczne,  system  ubezpieczeń
majątkowych  i  osobowych,  jak  równieŜ  rynki  kapitałowe.  Przedsiębiorstwa  mają  ścisłe  powią-
zania z pozostałymi sektorami gospodarki, czemu odpowiadają określone przepływy  pienięŜne.
Szczególnie waŜne dla finansów przedsiębiorstwa są powiązania rynkiem finansowym, będącym
ź

ródłem wszystkich źródeł finansowania, a zwłaszcza z rynkiem kapitałowym jako źródłem po-

zyskiwania kapitału długoterminowego. Sposób powiązania finansów przedsiębiorstwa z oto-
czeniem przedstawiono na rysunku 11.

Istotne znaczenie dla finansów przedsiębiorstwa mają badania marketingowe oraz prze-

twarzanie otrzymanych informacji ekonomicznych i społecznych pod kątem preferencji nabyw-
ców, otoczenia konkurencyjnego, zagroŜenia ze strony substytutów, sytuacji na rynkach zagra-

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

nicznych  powiązanych  z  gospodarką  krajową.  To  właśnie  moŜliwości  sprzedaŜy  produktów
i usług,  popyt  wewnętrzny  i  moŜliwości  eksportu  mają  decydujące  znaczenie  dla  moŜliwości
funkcjonowania  przedsiębiorstwa.  Inne  czynniki,  takie  jak  koszt  kapitału,  wysokość  podatków,
kursy walut, ceny energii mają pośredni wpływ na finanse przedsiębiorstwa.

Rys. 11. Powiązania finansów przedsiębiorstwa z otoczeniem.

Finanse przedsiębiorstwa jako wiodąca dziedzina jego działalności ściśle związana

z formułowaniem  i  realizowaniem  strategii  marketingowych  tworzą  pewien  system  zarządczy
zwany  gospodarką  finansową,  której  przedmiotem  jest  planowanie  zasobów  finansowych
w związku z działalnością operacyjną, finansową i inwestycyjną. W tym aspekcie moŜna mówić
o  systemie  finansowym  przedsiębiorstwa  jako  pojęciu  szerszym  w  odniesieniu  do  finansów,
a który  obejmuje  operacje  pienięŜne,  ich  ewidencję,  analizę  oraz  planowanie  i  prognozowanie
operacji  finansowych.  Gospodarka  finansowa  prowadzona  w  tym  systemie  powinna  zapewnić
równowagę pomiędzy przychodami a wydatkami pienięŜnymi. Przedmiotem szczególnego zain-
teresowania gospodarki finansowej przedsiębiorstwa są moŜliwości osiągania zysków przy moŜ-
liwie najniŜszych kosztach. Do źródeł dochodów moŜna zaliczyć:
-

przychody ze sprzedaŜy produktów i usług,

dochody z operacji finansowych na rynku kapitałowym, pienięŜnym i walutowym,

inwestycje i działania proefektywnościowe w zakresie podstawowej działalności,

wpływy z amortyzacji, sprzedaŜy i likwidacji środków trwałych,

działalność marketingową mająca na celu wzrost przychodów ze sprzedaŜy poprzez wcho-
dzenie na nowe rynki, dywersyfikację produkcji oraz ciągłe wprowadzanie innowacji.

Wyniki gospodarowania, uzyskiwane przez poszczególne podmioty gospodarcze, są

przede wszystkim uzaleŜnione od jakości procesów zarządzania i wykorzystania zasobów przed-
siębiorstwa. Dotyczy to zwłaszcza umiejętnego zarządzania finansami firmy. Zarządzanie fi-
nansami jest procesem decyzyjnym podporządkowanym celowi głównemu, jakim jest maksyma-
lizacja korzyści i stanu posiadania właścicieli przedsiębiorstwa. Korzyści udziałowców realizo-
wane są w następującej formie:

- poprzez udział w zyskach firmy (wypłata dywidendy),
- w wyniku wzrostu wartości rynkowej firmy (przy wzroście wartości bieŜącej udziałów po-

wyŜej skali inflacji).

OTOCZENIE

BADANIA MARKENTIGOWE

Informacje

FINANSE

PRZEDSIĘBIORSTWA

RYNEK FINANSOWY

FINANSE PUBLICZNE

FINANSE UBEZPIECZEŃ

FINANSE

PAŃSTWA

transakcje,
opłaty,
lokaty

kapitał,
kredyty,
poŜyczki

podatki,
opłaty

wydatki publiczne,
zasiłki, dotacje,
subwencje

składki
ubezpiecze-
niowe
i odszkodo-
wawcze

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Zakres zarządzania finansami obrazuje schemat przepływu strumieni pienięŜnych

w przedsiębiorstwie (rys. 12).

Opodatkowanie

przychodów

ze sprzeda

y (VAT)

Straty i zyski nadzwyczajne

Podatek

dochodowy

Rys. 12. Obieg strumieni pienięŜnych w przedsiębiorstwie.

Utworzenie przedsiębiorstwa i rozpoczęcie działalności gospodarczej wymaga pozyska-

nia funduszy. Mogą być to kapitały powierzone przedsiębiorstwu przez jego właścicieli (kapi-
tał własny), którzy liczą na przyszłe zyski lub środki udostępnione firmie na czas określony w
formie  poŜyczek  i  kredytów  (kapitały  obce)  i  wymagające  zwrotu  wraz  z  odsetkami.  Kredyty
długoterminowe jako uzupełnienie kapitałów własnych wykorzystywane są na stworzenie trwa-
łego  majątku  produkcyjnego  (wyposaŜenie  w  środki  pracy  tj.  budynki,  maszyny,  urządzenia
techniczne,  środki  transportu,  itd.),  który  jest  zasadniczym  elementem  systemu  operacyjnego

KAPITAŁY - PASYWA

WŁASNE

OBCE

Krótkoterminowe Długoterminowe

CZYNNIKI

PRODUKCJI

Działalno

ść

inwestycyjna

Inwestycje

rzeczowe

finansowe

Zobowi

zania

MAJ

TEK - AKTYWA

Obrotowy Trwały

DZIAŁALNO

ŚĆ

OPERACYJNA

Koszty działalno

operacyjnej

Wydatki
Nakłady

Produkcja w toku

Wyroby gotowe

Nale

Przychody

ze sprzeda

WYNIK OPERACYJNY

Działalno

ść

finansowa

Przychody Koszty
finansowe finansowe

ZYSK – PODSTAWA

OPODATKOWANIA

ZYSK NETTO

ZYSK ZATRZYMANY

Dywidendy

Nagrody

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

przedsiębiorstwa. W dalszej kolejności nabywane są składniki majątkowe zuŜywane bezpośred-
nio w pojedynczym procesie produkcyjnym. Są to przedmioty pracy w formie surowców i mate-
riałów zaliczane do aktywów bieŜących (majątku obrotowego).

Jak juŜ wspomniano całość działalności gospodarczej przedsiębiorstwa obejmuje trzy obsza-

ry:
1) działalność operacyjną - produkcyjną, usługową,
2) działalność inwestycyjną - utrzymywanie i powiększanie majątku produkcyjnego oraz lokaty

kapitałowe,

3) działalność finansową - pozyskiwanie kapitału i obsługa oraz zagospodarowywanie strumie-

ni pienięŜnych przepływających przez przedsiębiorstwo.

Proces zarządzania finansami przedsiębiorstwa sprowadza się do konieczności podejmo-

wania dwóch grup decyzji:
a)

decyzji inwestycyjnych dotyczących wykorzystania kapitału i kształtowania struktury akty-
wów,

decyzji finansowych polegających na zarządzaniu pozyskiwaniem kapitałów i rzutujących na
strukturę pasywów (źródeł finansowania).

Te podstawy obszary decyzji w procesie zarządzania finansami ilustruje rysunek 13.

Kształtowanie

struktury

Podział zysku Polityka dywidendy struktury

maj

tku

kapitału

Kształtowanie relacji pomi

dzy

struktur

maj

tku i struktur

kapitału

Rys. 13. Podstawowe obszary decyzji finansowych.

DECYZJE

FINANSOWE

WYKORZYSTANIE

MAJ

TKU

AKTYWA

Aktywa trwałe

Aktywa bie

Ŝą

POZYSKANIE

KAPITAŁU

FINANSOWANIE

- długookresowe

- krótkookresowe

BIE

śĄ

DZIAŁALNO

ŚĆ

OPERACYJNA

PASYWA

Kapitały własne

Zobowi

zania

długoterminowe

Zobowi

zania

krótkoterminowe

ROZWÓJ

PRZEDSI

BIORSTWA

INWESTOWANIE

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Analizując schemat podejmowania decyzji finansowych moŜna sformułować następujące

podstawowe funkcje zarządzania finansami:
a)

kształtowanie poziomu i struktury majątku odpowiednio do wymogów działalności operacyj-
nej i kryteriów efektywnościowych,

określanie kierunków i form inwestowania oraz ocena i wybór projektów inwestycyjnych
przewidzianych do realizacji,

optymalizacja struktury kapitałowej z uwzględnieniem kosztu pozyskania kapitałów i alterna-
tywnych źródeł finansowania,

prognozowanie i ocena przychodów oraz związanego z ich uzyskiwaniem ryzyka w działal-
ności przedsiębiorstwa,

bieŜąca analiza sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa, umoŜliwiająca ocenę
przebiegu działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej z przyjętymi załoŜeniami,

analiza pozycji rynkowej przedsiębiorstwa i ocena wpływu uwarunkowań zewnętrznych na
decyzje inwestycyjne i finansowe,

formułowanie wniosków dla ustalenia polityki podziału wypracowanego zysku z uwzględnie-
niem celów strategicznych przedsiębiorstwa.

ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA DECYZJI FINANSOWYCH

Decyzje finansowe w przedsiębiorstwie podejmowane są w konkretnych realiach i po-

winny uwzględniać całokształt uwarunkowań zewnętrznych. W relacji przedsiębiorstwo - oto-
czenie wyróŜnia się:
a) mikrootoczenie (otoczenie bliŜsze),
b) makrootoczenie (otoczenie dalsze).

Otoczenie bliŜsze stanowią:

- konkurenci w branŜy,
- kontrahenci – dostawcy i odbiorcy,
- lokalny rynek finansowy,
- lokalny rynek pracy,
- władze lokalne samorządowe.

Otoczenie bliŜsze jest odzwierciedleniem faktu, iŜ przedsiębiorstwo działa na określonym

rynku i w konkretnych warunkach terytorialnych. Dla podejmowania decyzji finansowych
szczególne znaczenie mają uwarunkowania związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa
w określonym sektorze (branŜy) i wynikająca stąd konkurencja w obrębie rynku.

Z uwarunkowań makroekonomicznych najistotniejsze to:

- koniunktura gospodarcza,
- inflacja,
- polityka budŜetowa (w tym fiskalna),
- polityka monetarna,
- interwencjonizm państwowy,
- sytuacja polityczna.

Koniunktura gospodarcza podlega cyklicznym wahaniom, przy czym długość cyklu i dy-

namika wahań kształtują się nieregularnie. Na cykl koniunkturalny składa się okres oŜywienia
gospodarki, prowadzący do jej rozkwitu, a następnie zaczynają się pojawiać oznaki kryzysu
prowadzącego do przedłuŜającej się niekiedy depresji gospodarczej. PrzezwycięŜenie tej stagna-
cji pozwala na zapoczątkowanie ponownego oŜywienia gospodarki i handlu. W okresie oŜywie-
nia zalecane są przedsięwzięcia inwestycyjne i pozyskiwanie kapitałów z zewnątrz (emisja akcji,
zaciągnięcie kredytu). Natomiast w okresie spadku koniunktury i stagnacji naleŜy zaniechać no-
wych inwestycji oraz wnikliwie sprawdzać wypłacalność kontrahentów korzystających z kredytu
kupieckiego (zakupy z odroczonym terminem płatności).

Inflacja związana z ogólnym wzrostem cen powoduje zmniejszenie siły nabywczej pie-

niądza. ToteŜ, gdy jest ona wysoka przedsiębiorstwo powinno przy podejmowaniu decyzji przy-

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

jąć taką strategię postępowania, aby nie dopuścić do spadku realnej wartości rynkowej firmy
(deprecjacji majątku i kapitałów), ale umoŜliwić realny wzrost zysków i nadwyŜki finansowej.

Istotne znaczenie dla przedsiębiorstw mają załoŜenia polityki budŜetowej państwa. Przy

wysokim deficycie budŜetowym występuje groźba zwiększenia obciąŜeń podatkowych (wyso-
kość stóp podatków pośrednich - VAT i akcyza oraz podatków dochodowych) i stawek celnych.
Finansowanie deficytu moŜe odbywać się drogą emisji obligacji i bonów skarbowych, czemu
towarzyszy zazwyczaj wzrost ogólnej stopy procentowej.

Polityka monetarna państwa realizowana jest głównie za pośrednictwem banku central-

nego regulującego podaŜ i cenę pieniądza kredytowego poprzez zmiany stóp procentowych. Na-
tomiast interwencjonizm państwa objawia się poprzez róŜnego rodzaju ulgi podatkowe, kredyty
preferencyjne, stawki celne preferujące import i chroniące własny rynek oraz kształtowanie kur-
sów walut wpływające na opłacalność wymiany handlowej z zagranicą.

WaŜnym działaniem w gospodarowaniu zasobami pienięŜnymi w przedsiębiorstwie jest

rachunek  ekonomiczny,  biorący  pod  uwagę  wartość  pieniądza  w  czasie.  Musi  on  uwzględniać
zakładaną stopę inflacji, jak równieŜ siłę krajowej waluty, gdyŜ ma to wpływ na siłę nabywczą
pieniądza, co z kolei ma wpływ na opłacalność sprzedaŜy w kraju i za granicą. W zaleŜności od
skuteczności  prowadzenia  gospodarki  finansowej  przedsiębiorstwo  zdobywa  określoną  pozycję
rynkową.  W  ten  sposób  wyraŜa  się  efektywność  pracy  przedsiębiorstwa,  która  jest  nieustannie
weryfikowana na rynku – w takich zwłaszcza jego przekrojach jak: rynek towarów i usług, rynek
kapitałowy i rynek pracy.

Wpływ otoczenia sprawia, Ŝe podejmowanie decyzji finansowych w przedsiębiorstwie

związane jest z ryzykiem. Ryzyko oznacza, Ŝe rzeczywiste korzyści finansowe z danego przed-
sięwzięcia mogą okazać się mniejsze niŜ przewidywane w chwili podejmowania decyzji, a w
niesprzyjających okolicznościach mogą nawet wystąpić straty. Podstawowe rodzaje ryzyka to:

- ryzyko gospodarcze (zmniejszenie zbytu, bariery rynkowe, trendy gospodarcze, wahania

koniunktury i zagroŜenie upadłością),

- ryzyko finansowe (wielkość inflacji, nadmierny poziom zadłuŜenia, ryzyko utraty płynno-

ci finansowej, zmiany stóp procentowych, wahania kursów walut).

PLANOWANIE FINANSOWE W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Podejmowanie decyzji finansowych wiąŜe się z wyborem róŜnych, alternatywnych roz-

wiązań. W procesie tym wykorzystywane są narzędzia sterowania finansami w postaci:
1) Analizy finansowej umoŜliwiającej ocenę zgodności przebiegu operacji finansowych wzglę-

dem przyjętych załoŜeń i stanowiącej podstawę dla podejmowania decyzji przyszłościowych,

2) Planowania finansowego zapewniającego prawidłowe sterowanie procesami pienięŜnymi.

Podstawy planowania finansowego obejmują:
-

ustalenie zakresu i elementów składowych planu finansowego.

przygotowanie preliminarza obrotów gotówkowych.

planowanie zysku;

wykorzystywanie dźwigni finansowej i operacyjnej.

MAJĄTEK I KAPITAŁY JEDNOSTEK GOSPODARCZYCH

Rachunkowość charakteryzuje metoda bilansowa polegająca na tym, Ŝe składniki mająt-

ku, czynniki produkcyjne i wszystkie zjawiska gospodarcze ujmowane są w danym podmiocie
dwustronnie. Przejawami jej stosowania są bilansowe zestawienia majątku oraz wyników finan-
sowych danej jednostki. W rachunkowości występują dwie formy bilansu:

• bilans majątkowy (księgowy) – zestawienie zasobów aktywów i pasywów w pewnym

momencie czasowym i określonej formie,

• bilans wyników (rachunek zysków i strat) – to zestawienie przychodów, dochodów ze

sprzedaŜy i poniesionych kosztów w pewnym okresie.

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Bilans jest to syntetyczne, dwustronne zestawienie w ujęciu wartościowym stanu akty-

wów (majątku przedsiębiorstwa) i pasywów (źródeł finansowania tego majątku) sporządzone
w ściśle określonej formie na konkretny dzień zwany momentem bilansowym.

W aktywach bilansu stosowany jest przekrój rzeczowy, który polega na grupowaniu ma-

jątku według postaci jego występowania i funkcji, jaką spełnia. Aktywa (majątek) są ułoŜone
w bilansie według wzrastającej płynności tj. zdolności zamiany na środki pienięŜne.

W pasywach bilansu przekrój finansowy ukazuje wartość tego majątku według źródeł je-

go pochodzenia tj. finansowania, określonych mianem kapitałów (funduszy). Układ pozycji bi-
lansu porządkuje pasywa według wzrastającego stopnia ich wymagalności, tj. malejących
terminów spłaty.

KONSTRUKCJA BILANSU PRZEDSIĘBIORSTWA

Forma dwustronnej tabeli ma podkreślać charakterystyczną cechę bilansu, tj. równowagę

pomiędzy zestawieniem aktywów i pasywów, co ilustruje poglądowo rysunek 14.

AKTYWA

PASYWA

Aktywa trwałe

Kapitały własne

Zobowi

zania

Kapitał

Aktywa bie

Ŝą

KP długoterminowe stały

Kapitał pracuj

Zobow. krótkoterm.

Rys. 14. Struktura bilansu

Całość majątku przedsiębiorstwa (aktywa) dzieli się na:

1) Aktywa trwałe (A

) obejmujące te składniki, których okres uŜytkowania jest dłuŜszy niŜ jeden

rok (12 miesięcy) licząc od dnia bilansowego.

2) Aktywa bieŜące - obrotowe (A

) obejmujące pozostałe składniki, które zuŜywają się lub

zmieniają swoją formę w okresie krótszym - zazwyczaj w jednym cyklu produkcyjnym.

Natomiast kapitały (pasywa) dzielą się na:

1) Kapitały własne (KW)

a) kapitały powierzone - wniesione do jednostki z chwilą jej załoŜenia lub rozszerzenia dzia-

łalności,

b) kapitały samofinansowania - źródłem ich jest zysk zatrzymany.

2) Kapitały obce (KO)- zobowiązania

a) zobowiązania długoterminowe (ZD), których okres spłaty jest dłuŜszy niŜ 12 miesięcy li-

cząc od dnia bilansowego,

b) zobowiązania krótkoterminowe (ZK), których okres spłaty jest krótszy niŜ jeden rok zwa-

ne równieŜ pasywami bieŜącymi (P

Po wprowadzeniu powyŜszych oznaczeń równanie równowagi bilansowej przyjmuje na-

stępującą postać:

A = P

+ A

= KW + ZD + ZK

przy czym:

KS = KW + ZD

(KS - kapitał stały – na dłuŜej związany z firmą)

KP = KS – A

= A

– P

(KP – kapitał pracujący).

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

ŹRÓDŁA I FORMY FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

Kapitały przedsiębiorstwa dzielą się na dwie grupy (rys. 15):

kapitały własne;

kapitały obce.

Rys. 15. Podział kapitałów w przedsiębiorstwie

Sposób finansowania przedsiębiorstwa moŜna rozpatrywać pod kątem róŜnych kryteriów

determinujących rodzaj finansowania. Najistotniejsze z nich to (rys. 16):
1. Kryterium pochodzenia kapitałów – finansowanie zewnętrzne i finansowanie wewnętrzne.
2. Kryterium czasowe – finansowanie długookresowe i finansowanie krótkookresowe.
3. Kryterium własności – finansowanie własne i finansowanie obce.

Rys. 16. Systematyka sposobów finansowania działalności przedsiębiorstwa

Podstawowe źródła kapitałów przedsiębiorstwa moŜna ująć następująco:

1. Kapitał podstawowy (powierzony),

wpłaty udziałowców.

2. Emisja akcji (P

- k

) × N

Kapitały własne KW

3. Zysk zatrzymany (ZN × WI)
4. Dopłaty do kapitału
5. Kredyty bankowe oraz poŜyczki długookresowe

i średnioterminowe

Zobowiązania długoterminowe

6. Emisja obligacji

7. Leasing finansowy
8. Kredyty bankowe i poŜyczki krótkoterminowe
9. Emisja krótkoterminowych papierów dłuŜnych

commercial papers, KWIT-y

Zobowiązania bieŜące, krótkookresowe

10. Kredyt handlowy (weksle)

11. Zobowiązania bieŜące

KAPITAŁY (PASYWA)

KAPITAŁY WŁASNE

KAPITAŁY OBCE

KAPITAŁ

PODSTAWOWY

KAPITAŁY -
ZAPASOWY

I REZERWOWE

ZOBOWIĄZANIA

DŁUGOTERMINOWE

ZOBOWIĄZANIA

KRÓTKOTERMINOWE

KAPITAŁ STAŁY

FINANSOWANIE

WEWNĘTRZNE

FINANSOWANIE ZEWNĘTRZNE

ZYSK ZATRZYMANY

KAPITAŁ ZAPASOWY

I REZERWOWE

KAPITAŁ

PODSTAWOWY

ZOBOWIĄZANIA

(DŁUGI)

FINANSOWANIE OBCE

FINANSOWANIE WŁASNE

KAPITAŁY WŁASNE

ZOBOWIĄZANIA

DŁUGOTERMINOWE

ZOBOWIĄZANIA

KRÓTKOTERMINOWE

FINANSOWANIE

KRÓTKOTERMINOWE

FINANSOWANIE DŁUGOTERMINOWE

KAPITAŁ STAŁY

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

WYNIK FINANSOWY I JEGO USTALANIE

Działalność gospodarcza podlega okresowemu rozliczeniu, przy czym okresem rozlicze-

niowym  wg  ustawy  o  rachunkowości  i  przepisów  podatkowych  jest  rok  obrotowy  będący  naj-
częściej  rokiem  kalendarzowym.  Na  koniec  roku  obrotowego  sporządza  się  rachunek  zysków
i strat  poprzez  zestawienie  wszystkich  przychodów  i  kosztów  związanych  z  ich  osiągnięciem
(zasada  współmierności).  RóŜnica  przychodów  i  kosztów  to  wynik  finansowy  brutto  (WFB),
przy czym:

- dodatni wynik finansowy to zysk,
- ujemny wynik finansowy to strata.

WFB =

ΣΣΣΣ

P -

ΣΣΣΣ

Dodatni wynik finansowy podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób

prawnych lub fizycznych, zaleŜnie od formy organizacyjno-prawnej jednostki gospodarczej.
Podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym (POPD) ustala się korygując wynik finanso-
wy brutto o przychody zwolnione z podatku dochodowego, ulgi i odpisy (in minus) oraz o kosz-
ty, które zgodnie z przepisami ustawowymi nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (in
plus).

WFB ⇒

⇒

⇒ POPD

W przypadku podmiotów gospodarczych mających osobowość prawną stawka podatku

dochodowego jest stała, zatem podatek dochodowy (PD) wyniesie:

PD = POPD × T

gdzie: T – stopa podatku dochodowego w jednostkach względnych.

Wynik finansowy brutto pomniejszony o podatek dochodowy to wynik finansowy netto –

zysk netto (ZN) wykazywany w pasywach bilansu w kapitałach własnych jako wynik finansowy
netto roku obrotowego.

ZN = WFB – PD

Przychody przedsiębiorstwo uzyskuje głównie ze sprzedaŜy produktów (wyrobów

i usług) oraz towarów.

Natomiast koszty ujmowane są w ewidencji księgowej najczęściej w układzie rodzajo-

wym w następującym stopniu szczegółowości:

zuŜycie materiałów i energii,

usługi obce (transportowe, remontowe, telekomunikacyjne, bankowe, komunalne, infor-
matyczne, obróbka obca itp.),

podatki i opłaty (podatek od nieruchomości, środków transportu, opłaty skarbowe, nota-
rialne itp.),

wynagrodzenia (brutto),

wiadczenia na rzecz pracowników (składki na ZUS i fundusze emerytalne, odpisy na za-

kładowy fundusz świadczeń socjalnych, koszty szkoleń pracowników, środki BHP itp.),

amortyzacja (odpis w koszty stopniowego zuŜycia środków trwałych oraz wartości niema-
terialnych i prawnych),

pozostałe koszty rodzajowe (koszty podróŜy słuŜbowych, takŜe ryczałty za korzystanie z
samochodów prywatnych do celów słuŜbowych, koszty reprezentacji i reklamy, inne
koszty rodzajowe).

Łącznie wszystkie powyŜsze koszty wyznaczają sumę kosztów rodzajowych (

ΣΣΣΣ

KR).

Koszty mogą być równieŜ grupowane w tzw. układzie kalkulacyjnym w podziale na:

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

koszty wytworzenia sprzedanych produktów,

koszty ogólnego zarządu,

koszty sprzedaŜy.

Suma powyŜszych kosztów daje tzw. koszt własny sprzedanych produktów (KWS).

Związek pomiędzy wielkościami kosztów w układach rodzajowym i kalkulacyjnym wyraŜa rela-
cja:

∆∆∆∆

SP =

ΣΣΣΣ

KR - KWS

gdzie:

∆

SP to zmiana stanu produktów (wzrost lub zmniejszenie).

Wynik finansowy ustala się zestawiając przychody i koszty poszczególnych rodzajów

działalności, przy czym szczegółową procedurę przedstawia poniŜszy schemat (rys. 17):

Koszt własny sprzedanych

produktów i towarów

Przychody ze sprzedaŜy

Wynik ze sprzedaŜy

Pozostałe koszty

operacyjne

Pozostałe przychody

operacyjne

Wynik na działalności

operacyjnej

EBIT  -  angielski
ZO  -  zysk  operacyjny
          (polski)

Koszty finansowe

Przychody finansowe

Wynik na działalności

gospodarczej

Straty nadzwyczajne

Zyski nadzwyczajne

Wynik finansowy brutto

Podatek dochodowy

Wynik finansowy netto

do  bilansu
(kapitały  własne)
ZN  -  zysk  netto
          lub  strata  netto
         (wynik  ujemny)

Rys. 17. Procedura ustalania wyniku finansowego

Obowiązująca w Polsce ustawa o rachunkowości dopuszcza dwa warianty rachunku zy-

sków i strat:

wariant porównawczy (wg kosztów rodzajowych),

wariant kalkulacyjny (wg kosztów układu kalkulacyjnego).

KaŜdy z tych wariantów moŜe być w dwu wersjach: tabelarycznej i drabinkowej. Sporzą-

dzany w rocznym sprawozdaniu finansowym wariant rachunku zysków i strat jednostka deklaru-
je w zakładowym planie kont (ZPK).

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI

ródłem zysku w przedsiębiorstwie jest uzyskanie dodatniego wyniku finansowego ze

sprzedaŜy (produktów, usług, towarów), który następnie przekłada się kolejno na zysk operacyj-
ny, zysk na działalności gospodarczej, zysk brutto, aŜ do zysku netto.

Wielkość zysku ze sprzedaŜy moŜna ująć przy zastosowaniu rachunku kosztów zmiennych

w następujący sposób:

KWS

−

∑

gdzie:
Z

– zysk ze sprzedaŜy,

– przychody ze sprzedaŜy poszczególnych asortymentów,

KWS – koszt własny sprzedaŜy.

Wielkość kosztu własnego sprzedaŜy KWS przedstawia poniŜsza formuła:

∑

KWS

gdzie:
K

– koszty stałe ogólne,

– koszty stałe i - tego asortymentu.

Uwzględniając ceny poszczególnych wyrobów, jednostkowe koszty zmienne ich wytwo-

rzenia oraz ilości sprzedanych produktów moŜna zapisać następujące związki:

gdzie:
p

– cena i – tego wyrobu,

– wielkość sprzedaŜy i – tego wyrobu.

gdzie:
k

– jednostkowy koszt zmienny i – tego wyrobu.

Wprowadzając powyŜsze związki uzyskuje się następującą formułę zysku ze sprzedaŜy:

∑

−

∑

−

ostatecznie:

(

)

∑

−

gdzie:

−

(jednostkowa marŜa brutto)

−

∑

(koszty stałe)

(

)

−

∑

(marŜa brutto)

Zatem zysk wyniesie:

= M

- K

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

W ogólnym przypadku zagadnienie nie ma jednoznacznego rozwiązania, jeśli nie jest

znana struktura sprzedaŜy lub struktura kosztów stałych (chodzi o wyznaczenie granicznej mi-
nimalnej wielkości sprzedaŜy, przy której przedsiębiorstwo nie ma straty).

Przyjmując, Ŝe zysk ze sprzedaŜy przekłada się liczbowo na zysk operacyjny moŜna go

opisać formułą:

−

∑

Szczególnym przypadkiem tego równania jest sytuacja, gdy przedsiębiorstwo wytwarza

jeden wyrób. Zysk operacyjny opisuje wtedy formuła:

(

)

−

PowyŜsze równanie pozwala określić tak zwany próg rentowności i zaplanować zysk

oraz odpowiadającą mu wielkość produkcji i sprzedaŜy. Analiza taka nosi nazwę rachunku CVP
(cost – volumen – profit).

jednostkow

marŜa

brutto

marŜa

−

Próg rentowności PR (BEP – Break Even Point) określa taką wielkość produkcji i sprze-

daŜy, przy której przedsiębiorstwo nie ponosi straty, ale nie ma teŜ zysku.

Jednostkowa marŜa brutto oznacza nadwyŜkę ceny sprzedaŜy wyrobu nad jego jednost-

kowym kosztem zmiennym (wytworzenia).

Dla progu rentowności ZO

= 0, zatem progową ilość produkcji PR

określa wzór:

−

Wielkości tej odpowiada wartość sprzedaŜy zwana progiem rentowności wartościowym

(przychodowym).

−

Planowana wielkość sprzedaŜy Q

powinna być większa od wartości granicznej. Zatem:

⇒

NadwyŜka wartości planowanej sprzedaŜy nad graniczną nosi nazwę bezwzględnej mar-

Ŝy (strefy) bezpieczeństwa S

(

)

−

Odnosząc wartość strefy bezpieczeństwa bezwzględnej do wielkości sprzedaŜy planowa-

nej uzyskuje się strefę bezpieczeństwa względną.

−

Przekształcając dalej powyŜszą formułę moŜna zapisać:

(

)

−

FINANSE I ANALIZA EKONOMICZNA W PRZEDSIĘBIORSTWIE

INTERPRETACJA GRAFICZNA PROGU RENTOWNOŚCI

Graficzne ujęcie progu rentowności w oparciu o analizę CVP i rachunek kosztów zmien-

nych przedstawiono na rysunku 18.

S=p×Q

K, S

strefa zysku

×Q+K

BEP
PR

strefa strat

wielko

ść

sprzeda

Rys. 18. Interpretacja graficzna progu rentowności

Na podstawie rysunku 18 moŜna zauwaŜyć, Ŝe słuszne są następujące zaleŜności:

−

DŹWIGNIA OPERACYJNA

Dźwignia operacyjna jest miarą wykorzystania kosztów stałych w przedsiębiorstwie.

W ujęciu matematycznym stopień dźwigni operacyjnej moŜna ująć w aspekcie:
-

statycznym,

dynamicznym.

Ujęcie statyczne:

DOL

−

lub

(

)

(

)

−

Ujęcie dynamiczne:

∆

przy czym S

∆

wynika z Q

∆

W ujęciu dynamicznym stopień dźwigni operacyjnej informuje o ile procent wzro-

śnie zysk operacyjny, jeśli wielkość sprzedaŜy wzrośnie o 1%.