ISTOTA ANALIZY 1
RODZAJE ANALIZY EKONOMICZNEJ 2
METODY ANALIZY FINANSOWEJ 3
BILANS 6
Wskaźniki oceny aktywów 7
Wskaźniki oceny pasywów 8
Rodzaje kapitału: 10
ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO 11
ANALIZA KOSZTÓW 13
ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO 16
ANALIZA WSKAŹNIKOWA 20
ISTOTA ANALIZY
Analiza jest to rozkład, rozczłonkowanie danego przedmiotu na części w celu jego lepszego
poznania. Analizie można poddać każdy przedmiot, każde zjawisko, w celu jego lepszego
poznania. Jest to metoda postępowania badawczego, która polega na rozłożenia badanego
zjawiska na części i rozpatrywaniu każdej z tych części z osobna, a wszystko to, w celu
poznania całości. Analiza jest pojęciem odwrotnym do syntezy. Analiza umożliwia nam:
1) Poznanie struktury złożonej całości, ustalenia związków i zależności występujących
pomiędzy elementami strukturalnymi (całości) oraz pomiędzy poszczególnymi elementami a
całością.
2) Poznanie mechanizmów funkcjonowania badanej całości, zmian jakie w niej zachodzą,
identyfikację czynników oddziałujących na tę całość oraz siły, kierunek i natężenie wpływu
poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany.
Analiza ex-post – dotycząca okresu przeszłego bez względu na to co będziemy badać. Analiza
może też dotyczyć okresu przyszłego – ex-ante.
Analiza która odnosi się do działalności gospodarczej – analiza ekonomiczna. Przedmiotem
badania są zjawiska i procesy które występują w skali całej gospodarki. Dotyczy to zarówno
gospodarki danego kraju, jak i elementów występujących na rynku (przedsiębiorstwa,
gospodarstwa domowe, pojedyncze osoby). Analizę ekonomiczną ze względu na badany przez
nas przedmiot można podzielić na :
1) Analiza makroekonomiczna – przedmiotem jest gospodarka całego kraju. Może być to też
gospodarka globalna, może dotyczyć takich zjawisk jak bezrobocie, wzrost lub spadek PKB itd.
2) Analiza mikroekonomiczna – przedmiotem są podmioty gospodarujące (przedsiębiorstwa,
gospodarstwa domowe, pojedyncze osoby).
3) Analiza finansowa – to ta, której wielkości ekonomiczne wyrażone są w pieniądzach.
4) Analiza techniczno-ekonomiczna – przedmiotem są wszystkie wielkości ekonomiczne
wyrażone rzeczowo (w jednostkach objętości masy osobowo).
Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność gospodarcza.
Przedsiębiorstwo prowadząc swą działalność, angażuje swój majątek. Wynikiem tego są rożne
zjawiska, które możemy poddawać analizie. Przedmiotem są więc zjawiska występujące
wewnątrz przedsiębiorstwa. Zajmuje się więc analiza finansowa wnętrzem przedsiębiorstwa.
Nie wychodzi do otoczenia.
Przedmiot analizy można podzielić na:
1) Stan finansowy – ujęcie przedmiotu analizy w wymiarze statycznym, tzn. na dany moment,
na dany dzień. Przykładem jest bilans i wszystkie jego elementy.
2) Wyniki finansowe – ujęcie przedmiotu analizy w wymiarze dynamicznym, tzn. jest to ujęte
narastająco.
RODZAJE WSKAŹNIKÓW EKONOMICZNYCH.
Działalność gospodarcza w przedsiębiorstwie musi być rejestrowana. Rejestrację tych zdarzeń
ułatwiają nam wskaźniki (mierniki) ekonomiczne. Mierniki te, to wielkości liczbowe które są
podstawą do prowadzenia w przedsiębiorstwie analizy, są to konstrukcje ekonomiczne, które
umożliwiają przeprowadzenie analizy finansowej.
Rodzaje wskaźników ekonomicznych:
1) Rozpatrując przedmiot analizy w ujęciu statycznym i dynamicznym:
a) Wskaźniki statyczne – charakteryzują stan finansowy na dany moment, np. wskaźniki
dotyczące bilansu.
b) Wskaźniki dynamiczne – charakteryzują wyniki finansowe jednostki gospodarcze w sposób
narastający, np. wskaźniki charakteryzujące zysk, przychód, koszty, podatek.
2) Ze względu na „pojemność”:
a) Wskaźniki syntetyczne – to te, które mają dużą pojemność, obejmują dużą liczbę zdarzeń.
b) Wskaźniki cząstkowe – to te, które zawierają pojedyncze zdarzenia, np. dotyczące rodzaju
towaru, materiału, określają wąskie zdarzenia.
Z ilości zdarzeń, które mierniki obejmują oraz z ilości zdarzeń które te mierniki kształtują,
wynika pojemność miernika. Dużą pojemność mają mierniki dotyczące zysku.
3) Ze względu na wielkości, w jakich wyrażone są wskaźniki:
a) Wskaźniki ilościowe (kwantytatywne) – określają rozmiary stanu zasobów lub wyników.
Przedsiębiorstwo posiada określone zasoby i te wskaźniki określają je rzeczowo lub osobowo.
b) Wskaźniki jakościowe (kwalitatywne) – określają relacje między wskaźnikami ilościowymi.
Dzięki nimi możemy określić dokładniej badane zjawisko, np. płynność finansową
przedsiębiorstwa.
RODZAJE ANALIZY EKONOMICZNEJ
1) Ze względu na rangę problemów objętych analizą:
a) Analiza strategiczna.
Przedmiotem badań są problemy związane z rozwojem przedsiębiorstwa. Nie podaje się tej
analizie oddzielnie otoczenia i przedsiębiorstwa. W tej analizie są jednością. Pierwotne są
relacje zachodzące pomiędzy przedsiębiorstwem a otoczeniem a nie te, które zachodzą
wewnątrz przedsiębiorstwa. Relacje, które zachodzą wewnątrz przedsiębiorstwa są
następstwem tych, które zachodzą w otoczeniu, np. zysk w przedsiębiorstwie, gdyż na ten zysk
ma wpływ wiele relacji zachodzących w otoczeniu, choć dotyczy on wnętrza przedsiębiorstwa.
Analiza ta wychodzi więc poza przedsiębiorstwo. Analiza ta wychodzi więc poza
przedsiębiorstwo, ukazuje ona szanse i zagrożenia zachodzące w otoczeniu. Szanse to to, co
przedsiębiorstwo powinno wykorzystać, zagrożenia to to, czego przedsiębiorstwo powinno się
ustrzec. Ukazuje ona sposoby wykorzystania tych szans i uniknięcia zagrożeń. A podstawie tej
analizy, decydenci podejmują strategiczne decyzje dotyczące przyszłości przedsiębiorstwa.
b) Analiza taktyczna.
Przedmiotem badań są zagadnienia mniejszej wagi, jest ona ukierunkowana na rozwiązywanie
bieżących problemów w przedsiębiorstwie. Jej horyzont czasowy jest krótki, nie wybiega
daleko wprzód. W większym stopniu skupia się ona na wnętrzu przedsiębiorstwa.
c) Analiza operacyjna.
Przedmiotem badań są przedmioty które dotyczą wyłącznie wnętrza przedsiębiorstwa. Polega
na badaniu rezultatów jakie przedsiębiorstwo osiąga na badaniu wyników, jakie
przedsiębiorstwo osiąga. Bada się stopień wykorzystania zasobów w przedsiębiorstwie,
kosztów.
2) Ze względu na formę przeprowadzanych badań:
a) Analiza wskaźnikowa.
Dostarcza ona informacji o stanie przedsiębiorstwa i wynikach, jakie ono osiągnęło w
analizowanym okresie w oparciu o wskaźniki ekonomiczne. Możemy szacować skutki zmian.
Daje on tylko poznawczy obraz przedsiębiorstwa. Nie można na jej podstawie określić
szczegółów. Ukazuje zmiany zjawisk, ale nie ukazuje przyczyn zmian tych zjawisk.
b) Analiza rozliczeniowa.
Jest głębszą analizą niż poprzednia, ukazuje nie tylko rozmiary zjawisk, ale i determinanty
(czynniki), które wpływają na te zmiany. Jest bardzo pracochłonna, wymaga bardzo dogłębnej
znajomości przedsiębiorstwa, które bada i wymaga umiejętności metodologicznych analizy.
3) Ze względu na czas objęty analizą:
a) Analiza retrospektywna – dotyczy przeszłości przedsiębiorstwa.
b)Analiza bieżąca – dotyczy bieżącej działalności, prowadzi się ją aby wykryć nieprawidłowości
w działaniu przedsiębiorstwa i je zmienić, nakierować na lepsze.
c) Analiza przyszłościowa – dotyczy przyszłości przedsiębiorstwa, badań projektów zadań.
Celem tej analizy jest ustalenie efektywności projektów, działań, które mają być w
przedsiębiorstwie wdrażane. Jest ona trudną analizą, gdyż na to badanie wpływa bardzo wiele
czynników z otoczenia przedsiębiorstwa.
4) Ze względu na kryterium częstotliwości prowadzenia analizy:
a) Analiza ciągła – jest ona w przedsiębiorstwie prowadzona na bieżąco. Jej wyniki są
wykorzystywane w bieżącej działalności przedsiębiorstwa do rozwiązywania bieżących
problemów.
b) Analiza doraźna – jest prowadzona w przedsiębiorstwie w chwili, kiedy pojawi się problem.
Jej celem jest wykrycie tego problemu.
c) Analiza okresowa – jest ona zdeterminowana okresem czasu. Główne rodzaje to analiza
miesięczna, kwartalna, roczna. Roczna ma największe, jest oparta na sprawozdaniu
finansowym przedsiębiorstwa. Analiza ta pozwala ocenić stan przedsiębiorstwa na koniec roku
obrachunkowego oraz stwarza przesłanki do jego dalszego rozwoju.
METODY ANALIZY FINANSOWEJ
1) Ze względu na stopień rozwinięcia metod analizy w prowadzonym badaniu danego
przedmiotu wyróżniamy:
a) Analizę elementarną.
Polega ona na rozkładaniu danego zjawiska na elementy z których się składa, na badaniu
każdego z tych elementów oddzielnie, nie uwzględniając w tych badaniach zależności między
tymi elementami oraz zależności między elementem, a całością badanego zjawiska.
b) Analizę funkcyjną.
Polega ona na rozłożeniu danego zjawiska na elementy z których się składa, badaniu
poszczególnych elementów z uwzględnieniem w tym badaniu zależności, związków między tymi
elementami oraz związków między elementem a całością badanego zjawiska.
2) Ze względu na tok analizy:
a) Analiza dedukcyjna.
Jest metodą odwrotną do metody indukcyjnej, przechodzimy od syntezy do zjawisk
cząstkowych. Wychodzi więc od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od skutków do przyczyn,
od wyników do czynników. Jest ona trudną metodą, wymaga ona od analityka bardzo
dogłębnej wiedzy na temat przedsiębiorstwa, na temat zjawiska, które bada, na temat
metodologii tego badania. Analityk musi potrafić dokładnie ocenić badane zjawisko, musi
umieć sformułować problemy oraz musi wiedzieć które problemy poddać badaniu. Zaletą tej
metody jest mniejsza w stosunku do poprzedniej pracochłonność. W tej metodzie badaniu
poddajemy wyłącznie te elementy z których to zjawisko się składa, które w największym
stopniu wpływają na badane zjawisko.
b) Analiza indukcyjna.
Polega na podejściu od rozłożenia badanego zjawiska na elementy i w oparciu o wyniki
dochodzi do syntezy elementów. Polega ona na przyjęciu kierunku badań od szczegółu, do
ogólnych działań gospodarczych, od przyczyn do skutków, od czynników do wyników. W
metodzie tej, uogólnienia formułuje się na podstawie szczegółowego rozpoznania elementów, z
których zjawisko się składa, czyli elementów cząstkowych. Ta metoda jest pracochłonna, bo
badaniu należy poddać każdy element z którego składa się zjawisko, bez względu na to jaki
jest wpływ tego elementu na badane zjawisko. Ma ona zalety: jest wnikliwa, wszechstronna i
dokładna w badaniu oraz obiektywna w wyciąganiu wniosków, uogólnień.
3) Ze względu na głębokość badanych wskaźników (stopień wnikania w zjawisko):
a) Analiza porównawcza – jest to taka analiza, która polega na określeniu bezpośrednich
związków, które kształtują się między wskaźnikami, co pozwala ustalić odchylenia między
badaniami wskaźnikami oraz dokonaniu na tej podstawie ogólnej oceny.
Ze względu na zróżnicowanie bazy porównawczej oraz ze względu na różne kierunki porównań,
analiza ta, może przyjmować różne odmiany:
--- Porównania wykonania badanego zjawiska ze wskaźnikami, postulatami (czyli porównania z
planem).
Wielkości osiągnięte przez przedsiębiorstwo za dany okres porównuje się z planem jakim to
przedsiębiorstwo na ten okres sobie założyło. Tego typu porównań można również dokonywać
z normami lub limitem.
Przykład
Badaniu poddajemy wykonanie zysku przedsiębiorstwa za rok 2000 w relacji do planu:
-
Zysk w roku 2000: 1000 zł.
-
Zysk planowany: 850 zł.
Analiza:
1) Odchylenie bezwzględne: 1000 zł – 850 zł = 150 zł.
2) Dynamika: 1000 zł / 850 zł x 100% = 117,6%
3) Tempo zmian: 117,6% - 100% = 17,6%
Wnioski:
1) Masa zysku za 2000 rok była o 150 zł większa w stosunku do zysku planowanego.
2) Dynamika realizacji planowanego zysku wyniosła 117,6%
3) Przedsiębiorstwo w 2000 roku zrealizowało zysk o 17,6% większy od planowanego.
--- Porównania ze wskaźnikami okresów ubiegłych lub przyszłych (czyli porównania w czasie) –
wynikiem tej analizy musi być badanie odchylenia bezwzględnego, który jest różnicą między
wielkością zjawiska w badanym okresie a wielkością zjawiska w okresie poprzedzającym
badane zjawisko. Wyrażone jest ono w tej samej jednostce co badane zjawisko. Następny
element to dynamika zjawiska – stosunek wielkości badanego zjawiska – stosunek wielkości
badanego zjawiska w danym okresie x 100% dzielone przez wielkość zjawiska w okresie
poprzedzającym. Wyrażona jest ona w procentach i pozwala określić o ile procent zmieniło się
badane zjawisko.
Wskaźniki struktury są procentowym udziałem badanego elementu w całości zjawiska. Pozwala
ocenić jaką procentową część z całości zajmuje badany element. W oparciu o ten wskaźnik
możemy również ocenić zmiany jakie następują w kolejnych okresach.
Przykład
Pasywa:
Kapitały własne
40
40%
Kapitały obce długoterminowe
30
30%
Kapitały obce krótkoterminowe
30
30%
Razem
100
100%
Tempo zmian – wskaźnik ten jest różnicą między dynamiką zjawiska a 100%.
Porównania w czasie mogą być dokonywane dwojako:
- Przez porównanie do tej samej podstawy (zwykłe).
- Przez porównanie do zmiennej podstawy (łańcuchowe).
Porównania w czasie do tej samej podstawy i do zmiennej podstawy.
Lata
1996
1997
1998
1999
2000
Majątek trwały w mln zł
10
12
11
14
16
1) Odchylenia bezwzględne przy stałej podstawie (podstawą jest 1996 rok).
Lata
1996
1997
1998
1999
2000
Odchylenia w mln zł
-
2
1
4
6
2) Odchylenia bezwzględne przy zmiennej podstawie.
Lata
1996
1997
1998
1999
2000
Odchylenia w mln zł
-
2
-1
3
2
--- Porównania ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych (czyli porównania w
przestrzeni) – porównania zjawisk danej jednostki gospodarczej ze zjawiskami innych
przedsiębiorstw. Dowolna jest tutaj głębokość porównań, można poprzestać na porównaniu
wyników całego przedsiębiorstwa lub do porównania wyników danego wydziału, stanowisk. To
badanie jest uzależnione od wyników drugiego przedsiębiorstwa, musimy mieć te wyniki.
Korzystne jest dokonywanie porównań z przedsiębiorstwami tej samej branży lub z
przedsiębiorstwami
podobnej
wielkości,
o
podobnym
charakterze
produkcji,
z
przedsiębiorstwami zagranicznymi. Przy tym porównaniu należy pamiętać by wyeliminować w
tych porównaniach różnego rodzaju zakłócenia, które mogą zniekształcić wyniki analizy, np.
inflacja jest przykładem zakłócenia. Wartości porównywane trzeba urealnić by pozbyć się
inflacji.
Lata
1999
2000
Przychód ze sprzedaży w mln zł
10
14
Inflacja
------------
--
20%
Wskaźnik inflacji
------------
--
1,2
Przychód ze sprzedaży urealniony do
roku 2000
12
------------
--
ANALIZA PRZYCZYNOWA
Jest pogłębieniem analizy porównawczej. Polega na ustaleniu czynników wpływających na dane
zjawisko. Następnie należy ustalić wpływ tych czynników na odchylenia, które zostały ustalone
w wyniku analizy porównawczej. Jest ona trudniejsza od analizy porównawczej, ale jej wyniki
są korzystniejsze.
Przykład
Czynniki zjawiska
Okres poprzedni (0)
Okres badany (1)
Odchylenie
a
70
80
+10 Oa
b
50
55
+5 Ob
c
100
90
-10 Oc
a
0
x b
o
x c
0
= 350 000 a
1
x b
1
x c
1
= 396 000
0
abc
– wpływ czynników na całość badanego zjawiska.
W oparciu o metodę kolejnych podstawień badamy wpływ poszczególnych czynników na
badane zjawisko:
0
a
= a
1
x b
0
x c
0
- a
0
x b
0
x c
0
= b
0
x c
0
(a
1
– a
0
) = 50 x 100 (80 –70) = 50 000
0
b
= a
1
x b
1
x c
0
– a
1
x b
0
x c
0
= a
1
x c
0
(b
1
– b
0
) = 80 x 100 (55 –50) = 40 000
0
c
= a
1
x b
1
x c
1
– a
1
x b
1
x c
1
= a
1
x b
1
(c
1
– c
0
) = 80 x 55 (90 – 100) = -44 000
Realizacja czynnika a w ilości większej o 10 jednostek w stosunku do okresu poprzedniego
spowodowała wzrost badanego zjawiska o 50 000.
Realizacja czynnika b w ilości większej niż 5 jednostek w stosunku do okresu spowodowała
wzrost badanego zjawiska o 40 000.
Realizacja czynnika c w ilości mniejszej niż 10 jednostek w stosunku do okresu poprzedniego
spowodowała spadek zjawiska o 44 000.
Źródła analizy finansowej to materiały na podstawie których dokonuje się analizy. Podstawowe
materiały to:
a) Materiały ewidencyjne – największe znaczenie ma tu sprawozdanie finansowe w skład
którego wchodzą:
- Bilans.
- Rachunek wyników.
- Informacje dodatkowe.
- Sprawozdania z przepływów.
b) Materiały pozaewidencyjne.
- Dane postulowane (plany).
- Wyniki poprzednich analiz.
- Materiały z przeprowadzonych kontroli.
- Materiały uzyskane z innych przedsiębiorstw zarówno krajowych jak i zagranicznych.
Prezentacja wyników analizy:
- Forma liczbowa – polega na ukazaniu wyników w tabelach lub szeregach liczbowych.
- Forma graficzna – polega na przedstawianiu wyników analizy w postaci różnego rodzaju
wykresów. Forma taka jest czytelna dla odbiorcy, łatwo wpadająca w oko, pozwala ustalić i
uwypuklić niektóre dane, ułatwia porównanie i wykrycie współzależności.
- Forma opisowa – polega na przedstawieniu wyników analizy w formie tekstu dostosowanego
do odbiorcy, dla którego jest ona przeprowadzana.
BILANS
Majątek przedsiębiorstwa to ogół środków posiadanych przez przedsiębiorstwo. Występuje w
różnych postaciach dlatego jego grupowanie powinno odbywać się wg zbliżonego charakteru.
Podstawowym kryterium grupowania składników majątku jest jego płynność – łatwość zamiany
na gotówkę. Wg tego kryterium majątek dzieli się na:
- Majątek trwały, to ten który przedsiębiorstwo wykorzystuje przez okres dłuższy niż 1 rok.
- Majątek obrotowy – przebywa w przedsiębiorstwie krótko, podlega ciągłej rotacji. Za
posiadane środki pieniężne kupuje materiały i surowce, przetwarza je na wyroby gotowe,
sprzedaje je i znowu uzyskuje gotówkę.
Wielkość majątku i jego struktura ma wpływ na kształtowanie sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa. Bezpośrednio do osiągania zysku przyczynia się majątek obrotowy, który
dzięki ciągłemu obrotowi tworzy nową dodatkową wartość. Majątek trwały jest ważny ale w
tworzeniu zysku ma charakter pośredni. Przedsiębiorstwo powinno więc dążyć do największego
udziału majątku obrotowego przynoszącego zysk i możliwie niewielkich zasobów majątku
trwałego (powinno być go tylko tyle aby przedsiębiorstwo mogło funkcjonować i realizować
swoje cele). Duży udział majątku obrotowego ma ważną zaletę – zwiększa płynność finansową.
Posiadanie dużej gotówki w kasie mimo, iż poprawia płynność finansową nie jest zjawiskiem
finansowo korzystnym, gdyż nie przyczynia się do osiągania zysków. Majątek musi mieć
pokrycie w kapitale jako źródło jego finansowania. Podstawowym kryterium wg którego
grupuje się kapitały jest ich własność. W oparciu o nie, wyróżniamy kapitały własne i obce.
Kapitał własny jest tym, który właściciele zaangażowali w działalność przedsiębiorstwa. W
zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa może on przybierać postać:
- Kapitału akcyjnego w spółkach akcyjnych.
- Kapitału zakładowego w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.
- Funduszu założycielskiego w przedsiębiorstwach państwowych.
- Funduszu udziałowego w .......
Do kapitałów własnych zalicza się również fundusze zapasowe, rezerwowe oraz zysk
wypracowany przez przedsiębiorstwo. Kapitały własne mają kluczową rolę w przedsiębiorstwie,
bez nich przedsiębiorstwo nie może istnieć. W pewnym stopniu pełni on rolę ochronną dla
kapitałów obcych, ewentualnie straty ponoszone przez przedsiębiorstwo w pierwszej kolejności
obciążają kapitał własny. Majątek przedsiębiorstwa ma najczęściej większą wartość niż
posiadane kapitały własne. Część majątku jest więc w przedsiębiorstwie finansowana
kapitałem obcym.
Kapitał obcy w przedsiębiorstwie również pełni ważne role. Pozwala zwiększyć rozmiary
przedsiębiorstwa oraz może przyczynić się do zwiększenia zysku w wyniku pozytywnego efektu
dźwigni finansowej. Kapitał obcy jako kapitał wierzycielski nie pretenduje do udziału w zysku
ale otrzymuje zyski w dywidendzie i korzyści w postaci odsetek. Kapitałem obcym
przedsiębiorstwo powinno finansować głównie majątek obrotowy, a własnymi majątek trwały.
Inny podział kapitałów to:
a) Kapitał długoterminowy (stały) – jest to kapitał własny za wyjątkiem zysku przeznaczonego
na wypłatę dywidend oraz kapitał obcy długoterminowy (zobowiązania długoterminowe).
b) Kapitał krótkoterminowy.
Bilans jest usystematyzowanym zestawieniem w wyrazie pieniężnym poszczególnych
składników majątku i źródeł jego finansowania. Przedstawiony w nim jest cały majątek jakim
dysponuje przedsiębiorstwo i korzystnie zaangażowane w nim kapitały. Majątek ujęty w
bilansie to aktywa, a źródła jego finansowania to pasywa. Bilans sporządza się w formie
dwustronnej, po lewej aktywa, po prawej pasywa. Ważną zasadą finansów jest ich równość
(aktywa = pasywa; majątek = kapitały). Zasadą którą ujmuje się aktywa w bilansie jest ich
płynność – od najmniej płynnych, po najbardziej płynne. Zasada wg której usystematyzowane
są składniki pasywów jest ich wymagalność. Cechą bilansu jest jego statystyczny charakter,
nie ujmuje składników narastająco. Sporządzany jest na dany dzień.
Wskaźniki oceny aktywów
Odchylenie bezwzględne – różnica pomiędzy wartością zjawiska na koniec rozpatrywanego
okresu, a wartością zjawiska na koniec okresu poprzedniego. Pozwala ono określić wielkość
majątku, jego zmiany. Wyrażane jest w tej samej jednostce, co badane zjawisko. Umożliwia
badanie dowolnych zjawisk w analizie finansowej.
Dynamika zjawiska
Zjawisko na koniec rozpatrywanego okresu x 100%
------------------------------------------------------------------------
Zjawisko na koniec poprzedniego okresu
Pozwala określić zmianę badanego zjawiska w ciągu rozpatrywanego okresu. Jeśli jego wartość
jest wyższa niż 100% to oznacza to wzrost badanego zjawiska w przedsiębiorstwie natomiast
jeśli jest niższy od 100% to wskazuje to na jego kurczenie się. Umożliwia badanie dowolnych
zjawisk. Wskaźnik ten możemy wykorzystać do badania każdego składnika aktywów.
Tempo zmian = wskaźnik dynamiki – 100%. Jest wskaźnikiem uzupełniającym wskaźnik
dynamiki.
Wskaźniki struktury – wyrażają procentowy udział poszczególnych grup i składników majątku
w globalnej wielkości majątku. Informują w czym ulokowany jest majątek przedsiębiorstwa.
Majątek trwały x 100%
---------------------------------------
Majątek całkowity
Majątek obrotowy x 100%
----------------------------------------
Majątek całkowity
Suma obu wskaźników musi wynosić 100%. Jeżeli udział majątku trwałego w strukturze jest
wysoki, to niska jest zdolność przedsiębiorstw do zmiennych warunków otoczenia. Stosunek
ten może być różny w różnych branżach. Ta niska zdolność oznacza, że przedsiębiorstwo ma
kłopoty z zyskiem, nie może szybko upłynnić majątku trwałego, nie może się np.
przekwalifikować.
Wskaźnik unieruchomienia majątku
Majątek trwały
-------------------------
Majątek obrotowy
Informuje o stopniu elastyczności przedsiębiorstwa w dostosowaniu się do zmian rynkowych.
Jeżeli wartość wskaźnika przekracza 1, to oznacza to małą elastyczność w przeprowadzaniu
zmian restrukturyzacyjnych. Rozpatrując wskaźnik w czasie kiedy jego wzrost jest oznaką
pogorszenia się elastyczności przedsiębiorstwa, a spadek wartości symptomem poprawy w tej
dziedzinie.
Wskaźniki oceny pasywów
Wskaźnik udziału kapitału własnego w kapitale całkowitym.
Kapitał własny x 100%
--------------------------------
Kapitał całkowity
Wskaźnik udziału kapitału obcego w kapitale całkowitym
Kapitał obcy x 100%
-------------------------------
Kapitał całkowity
Wskaźnik relacji kapitału obcego do własnego i odwrotnie
Kapitał własny
---------------------
Kapitał obcy
Kapitał obcy
---------------------
Kapitał własny
Te cztery wskaźniki pozwalają ocenić strukturę własnościową kapitału. Największe znaczenie
mają wskaźniki trzeci i czwarty. Trzeci wskaźnik zwany jest przekładnią kapitałową (kapitał
obcy/własny). Do niedawna dominował pogląd, że sytuacja finansowa przedsiębiorstw była tym
lepsza im relatywnie większy był kapitał własny, oraz że kapitał własny nie powinien być
mniejszy od obcego. Obecnie nie ma żadnych standardowych relacji kapitału własnego do
obcego. Jest natomiast faktem, że relacja kapitałów własnych do obcych większa od 1
świadczy o mocnych podstawach finansowych przedsiębiorstwa.
Wskaźniki dynamiki kapitału własnego i obcego
Kapitały własne na koniec okresu rozpatrywanego x 100%
--------------------------------------------------------------------------------
Kapitały własne na koniec okresu poprzedzającego
Kapitały obce na koniec okresu rozpatrywanego x 100%
--------------------------------------------------------------------------------
Kapitały obce na koniec okresu poprzedzającego
Wskaźniki uwzględniające terminowość kapitału
Kapitał długoterminowy x 100%
----------------------------------------------
Kapitał całkowity
Określa jaką procentową część w kapitale całkowitym stanowią kapitały długoterminowe.
Kapitał krótkoterminowy x 100%
------------------------------------------------
Kapitał całkowity
Uzupełniający do wskaźnika powyżej. Oba muszą się razem równać 100%.
Kapitał długoterminowy x 100%
-------------------------------------------
Kapitał krótkoterminowy
Większy udział kapitałów długoterminowych w strukturze kapitałów jest dla przedsiębiorstwa
korzystny. Kapitał ten jest przez długi czas związany z przedsiębiorstwem i dlatego może być
przeznaczony na finansowanie majątku trwałego. Im wyższy udział kapitału długoterminowego,
tym mniejsze jest ryzyko odpływu kapitału. Jeżeli w kapitałach przedsiębiorstwa wzrastają
kapitały długoterminowe, to po stronie aktywów powinien wzrastać majątek trwały i odwrotnie.
Relacje bilansowe
Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym
Kapitał własny x 100%
---------------------------------
Majątek trwały
Ukazuje w jakim procencie kapitał własny finansuje majątek trwały. Jeżeli majątek trwały jest
w całości finansowany kapitałami własnymi to zachowana jest tzw. złota reguła finansowa.
Przedsiębiorstwo takie ma bardzo silne podstawy finansowe.
Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałami długoterminowymi
Kapitały długoterminowe x 100%
----------------------------------------------
Majątek trwały
Jest to wskaźnik uzupełniający do poprzedniego ponieważ kapitały długoterminowe powinny
przewyższać wartość majątku trwałego. Wartość tego wskaźnika powinna przekraczać 100%.
Jeżeli majątek trwały nie jest pokryty kapitałami długoterminowymi to wartość wskaźnika jest
mniejsza od 100%. Oznacza to, że przedsiębiorstwo może mieć trudności w regulowaniu
bieżących zobowiązań. O ile przedsiębiorstwo swój majątek trwały może nie mieć
sfinansowanego kapitałem własnym, to musi bezwzględnie finansować majątek trwały
kapitałem długoterminowym. Jeśli dochodzi do takiej sytuacji, powinien wyemitować obligacje
lub zaciągnąć kredyt długoterminowy.
Kapitał pracujący – to ta część kapitału długoterminowego która finansuje majątek obrotowy.
Im wyższa wartość wskaźnika, tym przedsiębiorstwo charakteryzuje wyższa płynność
finansowa, a inaczej ma większą zdolność do regulowania bieżących zobowiązań.
Rodzaje kapitału:
Kapitał pracujący w różnych wariantach finansowania majątku obrotowego:
1)
Majątek trwały Mt < Kapitał własny (Kw)
Majątek trwały (Mt)
=================
========
Kapitał własny (Kw)
Majątek obrotowy (bieżący) Kapitał pracujący
=================
========
Zobowiązania bieżące
Część majątku obrotowego przedsiębiorstwo finansuje kapitałem własnym i tylko on stanowi
kapitał pracujący. Przedsiębiorstwo nie posiada kapitałów obcych długoterminowych.
2)
Mt < Kw
Majątek trwały
====================
=========
Kapitał własny
Majątek obrotowy
Kapitał pracujący
Kapitał długoterminowy
====================
=========
Zobowiązania bieżące
Kapitał
pracujący
finansujący
majątek
obrotowy
składa
się
z
kapitału
obcego
długoterminowego a w części z kapitału własnego.
3)
Mt = Kw
Majątek trwały
=================
========
Kapitał własny
Majątek obrotowy
Kapitał pracujący
Kapitał długoterminowy
=================
========
Zobowiązania bieżące
Kapitał pracujący jest w całości kapitałem obcym długoterminowym i nim finansowany jest
majątek obrotowy.
4)
Mt > Kapitał stały
Majątek trwały
=================
========
Kapitał własny
=================
========
Kapitał długoterminowy
Kapitał pracujący
Zobowiązania bieżące
Majątek obrotowy
=================
========
=================
========
Kapitał pracujący w tym wariancie ma wartość ujemną czyli nie istnieje. Ponieważ majątek
trwały jest większy od kapitału stałego (własnego i obcego długoterminowego), część majątku
trwałego jest finansowana zobowiązaniami bieżącymi. Jest to relacja bardzo niekorzystna dla
przedsiębiorstwa. Charakteryzuje się ono bardzo niską płynnością finansową, a w zasadzie jej
brakiem, przedsiębiorstwo nie jest w stanie regulować bieżących zobowiązań.
Wskaźnik sfinansowania majątku obrotowego kapitałem pracującym.
Kapitał pracujący x 100%
-----------------------------------------
majątek obrotowy
Powyższe 4 relacje ukazują kapitał pracujący jako źródło finansowania majątku obrotowego,
jednakże nie ustalają w jakim stopniu majątek obrotowy jest sfinansowany przez kapitał
pracujący. Stopień ten określa powyższy wskaźnik. Jego wzrost oznacza zwiększenie
długookresowych kapitałów w finansowaniu majątku obrotowego w przedsiębiorstwie. Jest to
sytuacja korzystna dla przedsiębiorstwa. Spadek wartości wskaźnika oznacza wzrost
finansowania majątku obrotowego kapitałem krótkoterminowym i jest to dla przedsiębiorstwa
sytuacja niekorzystna.
ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO
Przychód ze sprzedaży jest to ogół środków jakie przedsiębiorstwo otrzymuje w zamian za
swoje wyroby i półfabrykaty, usługi, towary, licencje, patenty itp. Przychody ze sprzedaży
stanowią więc pieniężny wyraz wszystkich efektów zamierzonej działalności przedsiębiorstwa.
Analiza przychodów ze sprzedaży posiada kluczowe znaczenie zarówno dla bieżącej działalności
przedsiębiorstwa jak i dla jego rozwoju czyli przyszłej działalności. W analizie przychodów
zajmować się należy wyłącznie przychodem netto, a analizą przychodu ze sprzedaży brutto
można pominąć z tego względu, że zawiera on w sobie podatki należne Skarbowi Państwa.
Przy dalszych rozważaniach, przychód ze sprzedaży netto należy rozumieć jako przychód ze
sprzedaży. Analiza przychodów ze sprzedaży może obejmować:
1)
Analizę wielkości i dynamikę przychodów ze sprzedaży oraz analizę wykonania planu
sprzedaży.
2)
Analizę struktury rodzajowej przychodów ze sprzedaży.
3)
Analizę przestrzennej struktury przychodów ze sprzedaży.
4)
Analizę opłacalności sprzedaży.
Ad.1:
Na wielkość przychodów ze sprzedaży oraz ich odchylenie w stosunku do planowanych
przychodów na dany okres mogą oddziaływać różne czynniki, np.:
-
Zmiana (wzrost lub spadek) wielkości popytu na produkty lub usługi badanego
przedsiębiorstwa.
-
Zmiana ilości odbiorców produktów lub usług na rynku (pojawienie się nowych lub
wycofanie dotychczasowych).
-
Zmiana zasięgu terytorialnego sprzedaży (zwiększenie lub zmniejszenie).
-
Zmiana jakości wytwarzanych produktów lub jakości świadczonych usług (wzrost lub
spadek).
-
Zmiana struktury rodzajowej sprzedaży.
-
Zmiana cen sprzedaży (nie ma prostego przełożenia wpływu wzrostu lub spadku cen
wielkość przychodów).
-
Operatywność pracy działu sprzedaży przedsiębiorstwa.
Należy też wziąć pod uwagę trend przychodu ze sprzedaży. Może być rosnący, malejący lub
stały. Przy badaniu dynamiki przychodów należy uwzględnić inflację jaka w badanym okresie
wystąpiła
oraz
należy
porównać
dynamikę
przychodów
ze
sprzedaży
własnego
przedsiębiorstwa z dynamiką innych przedsiębiorstw.
Ad.2:
Zarządzający przedsiębiorstwem powinni wiedzieć z jakich składników składa się przychód ze
sprzedaży i jaki jest udział każdego z nich w przychodzie całkowitym. Z tego względu, analizy
nie należy ograniczać do globalnej sumy przychodów ze sprzedaży. Należy więc przeprowadzić
analizę rodzajową przychodów ze sprzedaży.
Ad.3:
W ramach tej analizy należy zbadać przychody ze sprzedaży na rynku krajowym i sprzedaży
eksportowej. Obie należy (można) poddawać bardziej szczegółowej analizie. Sprzedaż krajowa
można podzielić na sprzedaż rynku lokalnego, rynku regionalnego i pozostałą sprzedaż
krajową. Sprzedaż eksportową można podzielić np. na sprzedaż kontynentów lub państw.
Ad.4:
Analizę tę można przeprowadzić w 2 przekrojach: zewnętrznym i wewnętrznym. Analiza
opłacalności w przekroju zewnętrznym polega na ustaleniu opłacalności sprzedaży tych samych
wyrobów na różnych rynkach i ustaleniu opłacalności rożnych wyrobów na tym samym rynku.
Analiza ta ułatwia przedsiębiorstwu dokonanie wyboru rynków na których opłaca się
sprzedawać i z których trzeba się wycofać. Analiza wewnętrzna oparta jest na wskaźnikach
opartych na przychodach ze sprzedaży i liczbie pracowników.
Wskaźniki opłacalności sprzedaży.
Przychód ze sprzedaży
-----------------------------------
Liczba pracowników
Wskaźnik ten określa wielkość przychodów ze sprzedaży, przypadającego na jednego
zatrudnionego. Jego wartość jest zróżnicowana w poszczególnych przedsiębiorstwach. Wyższą
wartość będzie miał w przedsiębiorstwie o dużej kapitałochłonności produkcji, a zdecydowanie
niższą w przedsiębiorstwach o dużej pracochłonności produkcji (zatrudniających dużą liczbę
pracowników). Korzystna sytuacja ma miejsce, gdy dynamika wskaźnika rośnie – wzrasta
wtedy dochodowość pracowników.
Przychód ze sprzedaży
--------------------------------------------------------------
Majątek przedsiębiorstwa (trwały + obrotowy)
Wskaźnik określa wielkość przychodu ze sprzedaży przypadającego na jednostkę
zaangażowanego majątku w przedsiębiorstwie. Gdy wzrasta majątek, w odpowiednim stopniu
powinien wzrastać przychód ze sprzedaży. Tylko wtedy, gdy ten warunek jest spełniany,
istnieje sens inwestowania w majątek swojego przedsiębiorstwa. Dynamika wskaźnika powinna
być rosnąca – rośnie wtedy opłacalność sprzedaży.
Zapasochłonność.
Wartość zapasów wyrobów gotowych
-------------------------------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Wskaźnik ten określa wielkość zapasów na jednostkę przychodów. Jeśli zapasy rosną, a
sprzedaż pozostaje na tym samym poziomie, spada lub rośnie ale wolniej niż zapasy, to
świadczy to o trudnościach w sprzedaży wyrobów. Im wskaźnik ma mniejszą wartość tym dla
przedsiębiorstwa korzystniej.
Wskaźnik rotacji zapasów w razach.
Przychód ze sprzedaży
----------------------------------------------------
Wartość zapasów wyrobów gotowych
Wskaźnik ten jest odwrotnością wskaźnika zapasochłonności. Wskazuje ile razy dokonał się
obrót zapasami w ciągu rozpatrywanego okresu. Wzrost wskaźnika oznacza przyśpieszenie
szybkości obrotu zapasami – skraca się czas zalegania zapasów wyrobów gotowych w
magazynie, czyli opłacalność sprzedaży rośnie.
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach.
Wartość zapasów wyrobów gotowych x 360 dni
------------------------------------------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych w dniach oznacza, ile dni zapasy wyrobów
gotowych zalegają w magazynie. Im wskaźnik ma mniejszą wartość, tym korzystniejsza jest to
sytuacja dla przedsiębiorstwa (mniejsze problemy ze sprzedażą).
ANALIZA KOSZTÓW
Koszty powstają we wnętrzu przedsiębiorstwa – koszty własne. Są pierwotne względem
przychodów. Przedsiębiorstwo najpierw musi zatrudnić pracowników, zakupić materiały,
surowce, przetworzyć je oraz sprzedać i dopiero wtedy osiągnie przychód ze sprzedaży. Jeżeli
wyroby sprzeda się powyżej kosztów, osiągnie się zysk. W naszej analizie będziemy badać
wielkość kosztów własnych, koszty w relacji z przychodami ze sprzedaży i czynniki, które
determinują koszty.
Porównywać należy:
1)
Globalną sumę kosztów za dany okres z przychodami ze sprzedaży za ten sam okres.
2)
Koszty z danej działalności za dany okres z przychodami z tej samej działalności, tego
samego okresu.
3)
Koszty jednostkowe wyrobu z ceną tego wyrobu.
Czynniki determinujące koszty:
1)
Zewnętrzne czynniki – niezależne od przedsiębiorstwa, wynikają z jego otoczenia, np.
cena energii.
2)
Wewnętrzne czynniki – zależą od przedsiębiorstwa, np. wydajność pracy, zużycie
materiałów i energii, działalność remontowa.
Podstawowym celem analizy kosztów jest zaproponowanie działań przedsiębiorstwa na
przyszłość.
Zadania analizy kosztów własnych:
1)
Poznanie wielkości dynamiki i struktury kosztów własnych.
2)
Ustalenie odchyleń kosztów w stosunku do przyjętej podstawy porównań.
3)
Rozpoznanie czynników determinujących wielkości kosztów, ich strukturę oraz
natężenie oddziaływania na koszty.
4)
Zaproponowanie działań prowadzących do obniżenia kosztów.
5)
Dostarczenie danych do planowania i kształtowania kosztów w przyszłości.
Analizę kosztów można przeprowadzić w dwóch przekrojach:
1)
Jako analizę kosztów całkowitych w układzie rodzajowym.
2)
Jako analizę kosztów całkowitych w układzie kalkulacyjnym.
Ad.1: Koszty w układzie rodzajowym:
-
Zużycie materiałów i energii.
-
Usługi obce.
-
Podatki i opłaty obciążające koszty.
-
Wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia.
-
Amortyzacja majątku trwałego.
-
Pozostałe koszty.
Jest to ten prostszy rodzaj kosztów.
Analiza kosztów w układzie rodzajowym polega na:
1)
Porównaniu kosztów za dany okres z kosztami planowanymi na ten sam okres i z
kosztami poprzednich okresów.
2)
Porównaniu dynamiki kosztów poszczególnych rodzajów.
3)
Ocenie struktury kosztów rodzajowych.
4)
Określeniu czynników wpływających na wielkość kosztów i strukturę kosztów
rodzajowych.
5)
Porównaniu wskaźników kosztów w układzie rodzajowym z takimi samymi wskaźnikami
innych przedsiębiorstw.
Ad.2: Drugim przekrojem klasyfikowania kosztów własnych w przedsiębiorstwie (oprócz
rodzajowego) jest kalkulacyjny układ całkowitych kosztów własnych. W układzie tym, koszty
grupuje się nie ze względu na rodzaj, a ze względu na jednostkę kalkulacyjną wyrobu,
półfabrykatu lub procesu technologicznego.
Podstawowy podział kosztów w układzie kalkulacyjnym to:
1)
Koszty bezpośrednie.
2)
Koszty pośrednie.
Podstawą tego podziału jest związek kosztów z produkcją oraz sposób w jaki odnoszą się do
jednostki kalkulacyjnej.
1.Mat.
Bezpośred.
2.Wynagrodz
enie
bezpośredni
e
3.Inne
koszty
bezpośredni
e
Koszty
bezpośred.
Techniczny
koszt
wytworzeni
a
Zakładowy
koszt
wytworzenia
Całkowity
koszt
własny
========
========
========
========
========
========
========
========
========
=====
4.Koszty wydziałowe
Koszty
pośrednie
5.Koszty zarządu (ogólnowydziałowe)
6.Straty.......
7.Koszty sprzedaży
Koszty bezpośrednie to te, które na podstawie dokumentacji źródłowej można bez żadnego
rozliczenia odnieść wprost do jednostki kalkulacyjnej.
Koszty pośrednie to te, których nie można na podstawie dokumentacji źródłowej odnieść
wprost do jednostki kalkulacyjnej.
Najprostszym sposobem przeliczenia kosztów pośrednich na jednostkę kalkulacyjną jest forma
procentowego narzutu.
Analiza całkowitych kosztów własnych w układzie kalkulacyjnym polega na:
1)
Porównaniu kosztów poniesionych za dany okres z kosztami planowanymi na ten sam
okres oraz z kosztami okresów poprzednich.
2)
Ustaleniu dynamiki kosztów całkowitych oraz dynamiki poszczególnych pozycji
kalkulacyjnych i porównaniu dynamiki kosztów z dynamiką produkcji.
3)
Ocenie struktury kosztów w układzie kalkulacyjnym.
4)
Porównaniu
wskaźników
struktury
kosztów
układu
kalkulacyjnego
badanego
przedsiębiorstwa z innymi przedsiębiorstwami.
5)
Określeniu czynników wpływających na zmiany w wielkości i strukturze całkowitych
kosztów własnych.
Analiza kosztów bezpośrednich.
Należy rozpocząć od porównania kosztów badanego okresu z kosztami planowanymi na ten
okres i kosztami ubiegłego okresu. Ustala się więc odchylenia bezwzględne kosztów
bezpośrednich oraz odchylenie poszczególnych elementów kosztów bezpośrednich, czyli
materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej i pozostałych kosztów bezpośrednich.
Należy następnie przeprowadzić analizę przyczynową:
-
Najpierw dla całego zjawiska, czyli kosztów bezpośrednich.
-
Następnie badaniu należy poddać każdy element oddzielnie.
W tym celu należy ustalić czynniki wpływające na materiały bezpośrednie, na koszty
wynagrodzeń bezpośrednich, na pozostałe koszty bezpośrednie. Mając ustalone te czynniki
należy poddać analizie przyczynowej każdy rodzaj kosztu oddzielnie.
Przykład analizy kosztów materiałów bezpośrednich.
Przyjmując, że produkcja jest jednorodna, na koszty produkcji wpływają takie czynniki jak:
-
Wielkość produkcji.
-
Zużycie materiałów i energii.
-
Cena nabycia materiałów.
Koszty materiałów bezpośrednich przy produkcji jednorodnej.
Wyszczególnienie
Rok poprzedni-1999 Rok badany-2000
Odchylenie
1.Wielkość produkcji
(w szt.)
1 000
1 200
200
2.Zużycie
materiałów na
wyrób (w kg)
20
15
5
3.Cena
1kg
materiału (w zł)
40
50
10
Koszty materiałów
Bezpośrednich
(w
zł)
800 000
900 000
100 000
1)
Odchylenie kosztów w roku badanym w stosunku do roku poprzedniego 900.000 –
800.000 = 100.000.
2)
Wpływ wielkości produkcji na badane odchylenie materiałów bezpośrednich 1.200 x 20
x 40 – 1.000 x 20 x 40 = 160.000.
3)
Wpływ zużycia materiałów na badane odchylenie materiałów bezpośrednich 1.200 x 15
x 50 – 1.200 x 20 x 40 = -240.000.
4)
Wpływ ceny na badane odchylenia materiałów bezpośrednich
1.200 x 15 x 50 – 1.200 x 15 x 40 = 180.000.
Razem: 160.000 + (-240.000) + 180.000 = 100.000.
O
A
=a
1
b
0
c
0
– a
0
b
0
c
0
O
B
=a
1
b
1
c
0
– a
1
b
0
c
0
O
C
=a
1
b
1
c
1
– a
1
b
1
c
0
Wnioski:
1)
Koszty materiałów bezpośrednich w roku 2000 były wyższe o 100.000zł w stosunku do
roku 1999 (wzrost z 800.000 do 900.000).
2)
Dynamika wzrostu kosztów strat bezpośrednich wyniosła 112,5%.
3)
Wzrost produkcji o 200 sztuk spowodował wzrost kosztów o 260.000zł.
4)
Zmniejszenie zużycia materiałów na jednostkę wyrobu o 5kg spowodowało spadek
kosztów o 240.000zł.
5)
Wzrost ceny nabycia materiałów o 10zł za 1kg spowodował wzrost kosztów o 180.000zł.
6)
Łączny wzrost kosztów materiałów bezpośrednich pod wpływem wszystkich czynników
wyniósł 100.000zł.
Analiza kosztów pośrednich.
Przeprowadza się ją w analogiczny sposób jak w analizie kosztów bezpośrednich. Jednak ze
względu na mniejsze znaczenie, co wynika z faktu, że ich globalna wielkość jest mniejsze w
stosunku do kosztów bezpośrednich można je pominąć. Ponieważ koszty pośrednie nie zależą
wprost proporcjonalnie od zmian wielkości produkcji, należy porównywać dynamikę kosztów
pośrednich z dynamiką kosztów bezpośrednich. Koszty pośrednie powinny rosnąć wolniej niż
koszty bezpośrednie.
ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO
Zysk operacyjny jest zyskiem wynikającym z działalności podstawowej przedsiębiorstwa –
działalność ta wynika z celu do jakiego zostało powołane.
Zysk z operacji finansowych. Jego pozycja w przedsiębiorstwie jest z reguły zdecydowanie
mniejsza niż zysku operacyjnego.
Zysk z działalności gospodarczej wynika z zamierzonej działalności gospodarczej.
Zysk i straty nadzwyczajne to efekty niezamierzonej działalności przedsiębiorstwa (kary,
grzywny, opłaty sądowe, umorzenia).
Zysk brutto jest zyskiem wynikającym z całości działalności przedsiębiorstwa, skorygowany o
zyski i straty nadzwyczajne. Zysk brutto ulega obowiązkowemu obciążeniu na rzecz budżetu.
Po odliczeniu tego mamy zysk netto.
Analizę zysku można przeprowadzić w wielkościach:
a)
Względnych, w oparciu o wskaźniki.
b)
Bezwzględnych.
Poddaje się jej wszystkie rodzaje zysków.
Analizę należy rozpocząć od zbadania wielkości. Należy porównać ją w czasie (z
wcześniejszymi okresami). Wynikiem jest wynik który mówi o wahaniach i dynamice zysku.
Później bada się dynamikę. Bierze się tu pod uwagę inflację – koryguje się. Potem bada się
strukturę zjawiska – poddaje się badaniu kolejne kategorie zysku. Pozwala ocenić jaki rodzaj
działalności przynosi przedsiębiorstwu zysk. Następnie ustala się analizę przyczynową:
odchylenie, czynniki które miały na nie wpływ i metodą podstawień bada się jakie czynniki
miały największy wpływ na odchylenia.
Analiza w wartościach bezwzględnych jest tylko wstępna. Nie ma porównań efektów do
nakładów. Dopiero analiza w wartościach względnych pokazuje rozmiary efektywności
przedsiębiorstwa.
Polega na porównywaniu zysku do innych wielkości (majątku, kosztów). Najważniejszymi
wskaźnikami są wskaźniki rentowności – sprzedaży i kapitału. Do ich obliczenia należy używać
zysku w wielkościach brutto i netto.
Wskaźnik rentowności sprzedaży
Zysk netto x 100%
--------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Informuje on o tym, ile procent zysku osiągnęło przedsiębiorstwo z uzyskanego przychodu ze
sprzedaży. Wskaźnik określa stopień opłacalności sprzedaży. Im wyższa jest jego wartość, tym
wyższa jest efektywność działalności przedsiębiorstwa. Wysokość wskaźnika zależy w pewnym
stopniu od rodzaju działalności, a konkretnie od długości cyklu produkcyjnego.
Przedsiębiorstwo realizujące kilka cyklów obrotowych w roku (np. handel) mają na ogół niższą
marżę i odwrotnie. Każde przedsiębiorstwo powinno dążyć by wartość wskaźnika była jak
najwyższa.
Inne postacie wskaźników rentowności sprzedaży:
Zysk brutto x 100%
--------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Zysk operacyjny x 100%
-------------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Zysk operacyjny x 100%
-----------------------------------------------------
Przychód z działalności gospodarczej
Zysk netto (lub brutto) x 100%
------------------------------------------------------
Przychód z działalności operacyjnej
Wskaźniki rentowności ukazują pełny obraz poznawczy, gdy dokonujemy porównań danego
wskaźnika ze wskaźnikami lat ubiegłych (porównywanie dynamiki).
Wskaźniki rentowności można również porównać przestrzennie:
-
Z innymi przedsiębiorstwami o podobnym charakterze i rozmiarach.
-
Z branżą.
-
Ze średnią krajową.
Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego
Zysk x 100%
-------------------------
Kapitał całkowity
Jest podstawowym wskaźnikiem pomiaru efektywności działalności przedsiębiorstwa.
Informuje, ile procent zysku przedsiębiorstwo osiągnęło z zaangażowanego w nim kapitału.
Wysoka i rosnąca wartość wskaźnika z reguły zachęca inwestorów do dalszego inwestowania.
Niska rentowność powoduje wycofywanie zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału przez
jego właścicieli. Przedsiębiorstwo o wysokim wskaźniku rentowności dysponuje najczęściej
korzystnymi możliwościami rozwoju. Wskaźnik należy porównać z okresami ubiegłymi –
powinien rosnąć. W liczniku w zależności od potrzeb może się znaleźć zysk netto, brutto lub
operacyjny.
Wskaźnik rentowności majątku
Zysk x 100%
-------------------------
Majątek całkowity
Określa efektywność przedsiębiorstw z punktu widzenia stopnia wykorzystania jego majątku.
Ze względu na równość w przedsiębiorstwie kapitałów i majątku, wskaźnik może być używany
zamiennie ze wskaźnikiem rentowności kapitału w zależności od celów analizy.
Rentowność kapitału własnego
Zysk netto x 100%
----------------------------
Kapitały własne
Wartością tego wskaźnika są szczególnie zainteresowani właściciele przedsiębiorstw
(udziałowcy, akcjonariusze). Na jego podstawie oceniają swoje korzyści jakie osiągają z
lokowania kapitałów w danym przedsiębiorstwie w porównaniu z zyskownością lokat w innych
przedsiębiorstw.
Jeśli w liczniku umieści się zysk brutto, to wartość wskaźnika powinna przewyższać stopę
odsetek od lokat długoterminowych w bankach – wtedy inwestorom opłaca się lokować swoje
kapitały w przedsiębiorstwach, a nie w banku.
Inna postać rentowności kapitału całkowitego
Zysk netto + odsetki od kapitału obcego x 100%
-------------------------------------------------------------------
Kapitał całkowity
Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego może mieć taką postać, ponieważ odsetki od
kapitału obcego też są zyskiem tyle, że płaconym kredytodawcom.
W analizie rentowności kapitałów należy porównywać wskaźniki rentowności kapitału własnego
ze wskaźnikami rentowności kapitału obcego. Jeżeli przedsiębiorstwo nie korzysta z kapitałów
obcych, oba wskaźniki są sobie równe. W rzeczywistości część majątku jest pokryta kapitałami
obcymi. W takiej sytuacji jeśli koszt pozyskania kapitałów obcych w postaci płaconych odsetek
jest niższy od rentowności kapitału całkowitego to dowodzi to o celowości używania kapitałów
obcych. Przedsiębiorstwo osiąga wtedy dodatkowe korzyści. Różnica między rentownością
kapitału obcego a rentownością kapitału całkowitego odzwierciedla pozytywny efekt dźwigni
finansowej (kapitałowej). Jeżeli różnica ta jest ujemna to przedsiębiorstwo przynosi stratę z
tytułu korzystania z kapitału obcego. Efektywność takiego przedsiębiorstwa spada.
Przedsiębiorstwo
A
B
C
Kapitał własny
100 000
400 000
500 000
Kapitał obcy
400 000
100 000
------------
Kapitał całkowity
500 000
500 000
500 000
Odsetki od kapitału obcego wynoszą 9%. Przedstawić trzy warianty wskaźników dźwigni
finansowej w poszczególnych przedsiębiorstwach przy różnych wielkosciach zysku.
WARIANT 1
Przedsiębiorstwo
A
B
C
Zysk z odsetkami
25 000
25 000
25 000
Odsetki
36 000
9 000
-----------
Zysk bez odsetek
-11 000
16 000
25 000
Rentowność kapitału własnego:
A) -11 000 x 100%
---------------------- = -11%
100 000
B) 16 000 x 100%
---------------------- = 4%
400 000
C) 25 000 x 100%
---------------------- = 5%
500 000
WARIANT 2
Przedsiębiorstwo
A
B
C
Zysk z odsetkami
50 000
50 000
50 000
Odsetki
36 000
9 000
-----------
Zysk bez odsetek
14 000
41 000
50 000
Rentowność kapitału własnego:
A) 14 000 x 100%
---------------------- = 14%
100 000
B) 41 000 x 100%
---------------------- = 10,3%
400 000
C) 50 000 x 100%
---------------------- = 10%
500 000
WARIANT 3
Przedsiębiorstwo
A
B
C
Zysk z odsetkami
75 000
75 000
75 000
Odsetki
36 000
9 000
------------
Zysk bez odsetek
39 000
66 000
75 000
Rentowność kapitału własnego:
A) 39 000 x 100%
---------------------- = 39%
100 000
B) 66 000 x 100%
---------------------- = 16,5%
400 000
C) 75 000 x 100%
---------------------- = 15%
500 000
Rentowność kapitału całkowitego:
Wariant I
25 000 x 100%
--------------------- = 5%
500 000
Wariant II
50 000 x 100%
--------------------- = 10%
500 000
Wariant III
75 000 x 100%
--------------------- = 15%
500 000
Wskaźniki dźwigni finansowej:
Wariant I:
A)
–11% - 5% = -16%
B)
4% - 5% = -1%
C)
5% - 5% = 0%
Wariant II:
A)
14% - 10% = 4%
B)
10,3% - 10% = 0,3%
C)
10% - 10% = 0%
Wariant III:
A)
39% - 15% = 24%
B)
16,5% - 15% = 1,5%
C)
15% - 15% = 0%
Wnioski:
1) Przedsiębiorstwo C z racji tego, że nie korzystało z kapitału obcego, we wszystkich 3
wariantach osiągnęło zerowe wskaźniki dźwigni finansowej.
2) Przedsiębiorstwo B finansujące w 20% swój majątek kapitałem obcym, w wariancie I
poniosło stratę z tytułu korzystania z kapitału obcego. Odsetki od niego (9%) były w tym
przypadku większe od rentowności kapitału całkowitego. Podobna sytuacja wystąpiła w
przedsiębiorstwie w wariancie I.
3) Przedsiębiorstwo A i B w wariantach II i III osiągnęły dodatkowe korzyści (zwiększyły
efektywność) dzięki korzystaniu z kapitałów obcych. W sytuacjach gdy rentowność kapitału
całkowitego przewyższała koszt kredytu. Największe korzyści uzyskało przedsiębiorstwo A w
wariancie III. Wskaźnik dźwigni finansowej wyniósł aż 24%. Przedsiębiorstwo to aż w 80%
finansowało swój majątek kapitałem obcym.
Nieliczne przedsiębiorstwo funkcjonują w oparciu o kapitały własne, większość z nich korzysta
z różnych form wspomagania kapitałowego czyli kapitałów obcych. W tych przedsiębiorstwach
pojawia się problem zadłużenia i należy problem ten poddać analizie. Analizy zadłużenia
przeprowadza się w wartościach bezwzględnych.
Wskaźniki płynności finansowej nastawione są na oceną finansów przedsiębiorstwa w krótkim
czasie natomiast wskaźniki zadłużenia są wykorzystywane do oceny długoterminowej
wypłacalności przedsiębiorstwa. Wskaźniki te określają w jakim stopniu przedsiębiorstwo jest
finansowane z własnych źródeł, a w jakim z obcych, obrazują więc proporcje kapitałów
własnych i obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, Wskaźniki służące ocenie
zadłużenia można podzielić na 2 grupy:
-
Wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia.
-
Wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia.
ANALIZA WSKAŹNIKOWA
Analiza względna to analiza polegająca na obliczaniu wskaźników. Polega na obliczaniu
wskaźników, analizie ich oraz oceny ich w czasie i przestrzeni. Daje głęboki obraz
przedsiębiorstwa. Wynikami analizy wskaźnikowej interesuje się wiele podmiotów, tj.
zarządzający przedsiębiorstwem, właściciele przedsiębiorstw, inwestorzy, banki, dostawcy i
odbiorcy, konkurencja itd. Analiza dotycząca przyszłości to analiza oparta na bilansie i
rachunku wyników. Ma bardzo duże znaczenie w przedsiębiorstwie.
Analiza wskaźnikowa obejmuje 4 obszary w przedsiębiorstwie:
1)
Analiza płynności finansowej.
2)
Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa (wspomagania finansowego).
3)
Analiza sprawności działania przedsiębiorstwa (obrotowości).
4)
Analiza rentowności.
Analiza płynności finansowej.
Zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania zobowiązań bieżących (uregulowanych
w ciągu roku). Najważniejsze z tych czterech wskaźników, gdyż każde przedsiębiorstwo musi
regulować swoje zobowiązania, gdyż jeśli utraci swą zdolność to musi ogłosić upadłość.
Przedsiębiorstwom, które mają dużą rentowność, ale nie mają płynności też grozi upadłość.
Swoje bieżące zobowiązania przedsiębiorstwo reguluje z aktywów bieżących (tych, które
można szybko, łatwo i tanio zamienić na gotówkę).
Analiza wskaźnikowa odnosi się do badań polegających na obliczaniu wskaźników oraz ich
ocenie na podstawie porównań w czasie i przestrzeni, ewentualnie na przeprowadzeniu analizy
przyczynowej. Jest pogłębieniem analizy bilansu i rachunku wyników. Ujmuje różnorakie
powiązania pomiędzy bilansem i rachunkiem wyników. W oparciu o wyniki analizy
wskaźnikowej można dokonać dogłębnej oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Sytuacją
tą zainteresowane są różne osoby. Każdy w takim zakresie, który dla niego i według niego jest
najważniejszy. Odnosi się głównie do przeszłości przedsiębiorstwa mimo to jej wyniki są w
wielu
przypadkach
podstawą
do
podejmowania
decyzji
dotyczących
przyszłości
przedsiębiorstwa w szczególności wtedy, gdy uzupełniona jest analizą otoczenia
przedsiębiorstwa.
Wskaźnik bieżącej płynności
Aktywa bieżące
-------------------------
Pasywa bieżące
Jest podstawowym wskaźnikiem służącym ocenie płynności finansowej przedsiębiorstwa na
podstawie możliwości spłaty zobowiązań bieżących, dzięki upłynnieniu aktywów bieżących
(środków obrotowych). Wskaźnik bieżącej płynności finansowej informuje o tym, ile razy
aktywa bieżące pokrywają pasywa bieżące, czyli bieżące zobowiązania. Optymalna wielkość
wskaźnika: od 1,5 do 2,0. Oznacza równowagę finansową przedsiębiorstwa. Jego spadek
poniżej normy jest symptomem zagrożenia finansowego dla przedsiębiorstwa, a wzrost
powyżej 3,0 z jednej strony świadczy o wysokiej płynności przedsiębiorstwa, ale z drugiej
strony może świadczyć o nieefektywnej działalności przedsiębiorstwa, które mogą przejawiać
się:
-
Nadmiernymi zapasami materiałów lub (i) wyrobów.
-
Nadmiernymi należnościami.
-
Nadmiarem nie zainwestowanych pieniędzy.
Wynik nieefektywnej działalności obniża rentowność (zmniejszenie zysku).
Wskaźnik szybkiej płynności
Aktywa bieżące – Zapasy
--------------------------------------
Pasywa bieżące
Wskaźnik ten ma charakter uzupełniający do poprzedniego. Informuje o stopniu pokrycia
pasywów bieżących aktywami bieżącymi o największej płynności, czyli należnościami,
papierami krótkoterminowymi i środkami pieniężnymi. Jego norma to od 0,8 do 1,0. Znaczne
przekroczenie górnej granicy oznacza nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych lub
utrzymywanie wysokiego stanu należności krótkoterminowych przy niskim stanie zobowiązań
krótkoterminowych.
W ocenie płynności finansowej należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy wskaźnikiem
bieżącym, a szybkim. Na pozytywną ocenę zasługuje przedsiębiorstwo. W którym różnica
między nimi nie jest duża. Znaczna różnica świadczy o zbyt dużym udziale zapasów w
aktywach bieżących.
Aktywa bieżące:
-
Zapasy.
-
Należności.
-
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu.
-
Gotówka.
Wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi (płatność bieżąca).
Środki pieniężne
-------------------------------
Zobowiązania bieżące
Jest dalszym pogłębieniem oceny możliwości płatniczych przedsiębiorstwa. Informuje jaką
część zobowiązań przedsiębiorstwo może pokryć natychmiast (pożądanymi aktualnie środkami
pieniężnymi). Norma: od 0,1 do 0,15.
Kapitał pracujący to ta część kapitału stałego, która finansuje zobowiązania bieżące.
Wskaźnik udziału kapitału pracującego w aktywach
Kapitał pracujący x 100
----------------------------------
Aktywa ogółem
Uważa się, że płynność finansowa przedsiębiorstwa nie budzi zastrzeżeń, gdy udział kapitału
pracującego w aktywach jest zbliżony do udziału zobowiązań bieżących w kapitale całkowitym.
Zbyt wysoka jego wartość świadczy o nieefektywnej działalności przedsiębiorstwa (zmniejsza
możliwość zysku), a zbyt niska wartość utrudnia spłatę zobowiązań.
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach
Wartość zapasów x 360
-----------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Określa ile dni trwa jeden cykl obrotu zapasami. Mała jego wartość to większy obrót zapasami
– przedsiębiorstwo sprawniej działa.
Wskaźnik rotacji należności w dniach
Średni stan należności x 360
------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Niska jego wartość oznacza krótki cykl inkasowania należności. Jego wzrost oznacza
pogorszenie w ściąganiu należności. W różnych przedsiębiorstwach ma różną wartość. Średnio
można przyjąć, że powinno wynosić 30 dni.
Wskaźnik wydajności pracy jednego zatrudnionego
Przychody ze sprzedaży
------------------------------------
Liczba pracowników
Im wyższa wydajność pracy (wyższy przychód uzyskamy z jednego zatrudnionego
pracownika), tym wyższa sprawność działania. Powinien więc rosnąc w czasie.
Analiza rentowności
Rentowność informuje nas o procentowych efektach uzyskanych z zaangażowanych w
przedsiębiorstwie zasobach. Może przybierać formę zyskowności, gdy przedsiębiorstwo
osiągnie dodatni wynik finansowy lub deficytowości, gdy przedsiębiorstwo osiągnie ujemny
wynik finansowy. Analizę rentowności można przeprowadzić w wielkościach bezwzględnych i
względnych. Analiza rentowności w wielkościach względnych polega na badaniu bezwzględnej
wielkości osiągniętego zysku lub straty w relacji do....
Wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia przedsiębiorstwa.
Wskaźnik ogólnego zadłużenia
Zobowiązania ogółem x 100%
--------------------------------------------
Aktywa ogółem
Określa udział zobowiązań w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Jego wzrost oznacza
wzrost udziału kapitału obcego w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa a zmniejszenie
własnych. Wzrost kapitałów obcych z jednej strony związany jest z wynikiem finansowym
(konieczność spłaty kredytów wraz z odsetkami), ale z drugiej strony, wysokie zadłużenie jest
szansą na dodatkowe korzyści pochodzące (wynikające) z pozytywnego działania dźwigni
finansowej (występuje, gdy oprocentowanie kredytów jest niższe od stopy rentowności całego
majątku przedsiębiorstwa). Niski poziom wskaźnika ogólnego zadłużenia i ewentualnie jego
spadek oznacza z kolei zmniejszenie stopnia zadłużenia, czyli wzrost samodzielności finansowej
przedsiębiorstwa. Kredytodawcy i pożyczkodawcy preferują na ogół niski poziom wskaźnika,
ponieważ stwarza to poczucie bezpieczeństwa na odzyskanie zaangażowanego kapitału w
przypadku ewentualnej likwidacji przedsiębiorstwa.
Wskaźnik zadłużenia długoterminowego
Zobowiązania długoterminowe x 100%
-------------------------------------------------------
Aktywa ogółem
Informuje jaka część majątku jest finansowana zobowiązaniami długoterminowymi. Korzystna
sytuacja pod względem zadłużenia występuje wtedy, gdy wartość wskaźnika jest wysoka i
niewiele ustępuje wskaźnikom ogólnego zadłużenia – jest to oznaką wysokiego udziału
zobowiązań długoterminowych w ogólnym zadłużeniu przedsiębiorstwa.
Wskaźnik struktury zobowiązań
Zobowiązania długoterminowe x 100%
-------------------------------------------------------
Zobowiązania ogółem
Wysoka wartość zobowiązań długoterminowych w strukturze zobowiązań jest korzystna dla
przedsiębiorstwa – zobowiązania długoterminowe są mniej pilne, przez pewien okres (powyżej
roku) nie są wymagalne.
Wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych
Zobowiązania ogółem
----------------------------------
Kapitał własny
Zwany jest też przekładnią kapitałową. Wzrost wskaźnika jest oznaką wzrostu zadłużenia
przedsiębiorstwa i odwrotnie. Do niedawna dominował pogląd, że sytuacja finansowa
przedsiębiorstwa była tym lepsza, im relatywnie mniejsze były kapitały obce oraz, ze kapitały
obce powinny być mniejsze od kapitału własnego. Jest natomiast faktem, że wartość
wskaźnika poniżej jedności świadczy o mocnych podstawach finansowych przedsiębiorstwa.
Wskaźniki zadłużenia ukazujące zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu.
Wskaźnik pokrycia obsługi długu (wskaźnik wiarygodności kredytowej) wykorzystujący zysk
przed opodatkowaniem
Zysk przed opodatkowaniem + odsetki
-------------------------------------------------------
Raty kapitałowe + odsetki
Informuje ile razy zysk brutto wraz z odsetkami pokrywa roczne raty kredytowe spłacana przez
przedsiębiorstwo powiększone o odsetki. Optymalna wielkość wskaźnika to 2,5 zaś minimalna
to 1,0. Przy wartości wskaźnika poniżej 1,0 przedsiębiorstwo nie jest w stanie spłacać
zobowiązań.
Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych.
Zysk przed opodatkowaniem + odsetki
------------------------------------------------------
Odsetki
Wskaźnik ten jak i poprzedni oblicza się za pomocą zysku przed opodatkowaniem (brutto),
ponieważ odsetki od kredytów są zaliczane w ciężar kosztów, czyli są płacone przed
opodatkowaniem zysku podatkiem dochodowym. Im wyższy poziom wskaźnika, tym
kredytodawcy korzystniej oceniają wypłacalność przedsiębiorstwa.
Wskaźnik pokrycia obsługi długu nadwyżką finansową
Zysk netto + amortyzacja
---------------------------------------
Rata kredytu + odsetki
Informuje o zdolności przedsiębiorstwa do spłaty raty kredytu powiększonej o odsetki z
nadwyżki finansowej. Norma to około 1,5. Jeśli poziom wskaźnika jest niższy, uważa się, że
przedsięwzięcie inwestycyjne finansowane kredytem jest ryzykowne. Banki w takich sytuacjach
żądają od przedsiębiorstw dodatkowych gwarancji kredytowych.
ANALIZA
SPRAWNOŚCI
DZIAŁANIA
PRZEDSIĘBIORSTWA
(OBROTOWOŚCI).
Jest to umiejętność efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów w danych warunkach.
Wskaźnik poziomu kosztów własnych (wskaźnik operacyjności).
Koszt własny sprzedaży x 100%
----------------------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Jeżeli wartość wskaźnika wynosi 70%-90%, to jest to dowód wysokiej sprawności działania
przedsiębiorstwa. Przy wzroście wskaźnika powyżej 90%, przedsiębiorstwo może mieć
problemy z bieżącą płynnością finansową oraz brakuje mu środków na rozwój.
Wskaźnik rotacji majątku
Przychody ze sprzedaży
-----------------------------------
Majątek ogółem
Informuje, ile jednostek przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwo uzyskało w badanym
okresie z jednej jednostki majątku. Zakładając jego wartość równą 6, można rozumieć, że
przedsiębiorstwo
w
danym
okresie
dokonało
sześciokrotnego
obrotu
majątkiem
przedsiębiorstwa. Powinien w czasie rosnąć. Jeśli do kierowania przychodów ze sprzedaży w
większym stopniu przyczynia się majątek trwały to liczymy wskaźnik rotacji majątku trwałego.
Wskaźnik rotacji majątku trwałego
Przychody ze sprzedaży
-----------------------------------
Majątek trwały
Wskaźnik rotacji majątku obrotowego
Przychody za sprzedaży
---------------------------------------
Majątek obrotowy
Określa szybkość obrotu majątku obrotowego, czyli ile jednostek przychodów przedsiębiorstwo
osiągnęło z jednostki majątku obrotowego. Im wyższa wartość wskaźnika, tym
przedsiębiorstwo sprawniej działa.
Wskaźnik rotacji zapasów w razach
Przychody ze sprzedaży
---------------------------------
Wartość zapasów
Określa liczbę obrotów zapasów w ciągu badanego okresu. Jeśli liczba obrotów wzrasta, to
zapasy podlegają szybszemu krążeniu. Sytuacja taka jest korzystna dla przedsiębiorstwa.
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach
Wartość zapasów x 360 dni
--------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Określa ile dni trwa jeden cykl obrotowy zapasami. Mała jego wartość, to szybszy obrót
zapasami – przedsiębiorstwo sprawniej działa.
Wskaźnik rotacji należności w dniach
Średni stan należności x 360 dni
----------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Niska jego wartość oznacza krótki cykl inkasowania należności. Jego wzrost oznacza
pogorszenie w ściąganiu należności. W różnych przedsiębiorstwach ma różną wartość. Średnio
można przyjąć, że powinien wynosić 30 dni.
Wskaźnik wydajności pracy jednego zatrudnionego
Przychody ze sprzedaży
-------------------------------------
Liczba pracowników
Im wyższa wydajność pracy (wyższy przychód z jednego zatrudnionego pracownika), tym
wyższa sprawność działania. Powinien więc rosnąć w czasie.
Rentowność informuje o procentowych efektach uzyskanych z zaangażowanych w
przedsiębiorstwie zasobów. Może przybierać formę zyskowności gdy przedsiębiorstwo osiągnie
dodatni wynik finansowy lub deficytowości gdy przedsiębiorstwo osiągnie ujemny wynik
finansowy. Analizę rentowności można przeprowadzić w wartościach bezwzględnych i
względnych.
Wskaźniki rentowności sprzedaży (obrotu).
A) Wskaźniki będące relacją wyniku finansowego do przychodów ze sprzedaży.
Wskaźnik rentowności sprzedaży (obrotu) netto – marża zysku
Zysk netto x 100%
----------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Jest najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem w analizie rentowności sprzedaży – ukazuje
globalną rentowność przedsiębiorstwa. Określa ile procent przychodu ze sprzedaży stanowi
zysk netto. Jego rosnącą wartość w porównaniu z okresem ubiegłym może oznaczać wzrost
wolumenu sprzedaży, zwiększenie asortymentu sprzedaży, osiągnięcie wyższych cen
sprzedaży, obniżenie kosztów jednostkowych. Powinien w czasie rosnąć.
Wskaźnik rentowności sprzedaży (obrotu) brutto
Zysk brutto x 100%
-----------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Określa ile procent przychodów ze sprzedaży stanowi zysk brutto (zysk netto wraz z
obowiązkowymi zmniejszeniami zysku). Porównanie tego wskaźnika z poprzednim, ukazuje
wpływ obowiązkowych zmniejszeń zysku (głównie podatku dochodowego) na zysk netto
przedsiębiorstwa. Jego wartość w czasie powinna rosnąć.
Rentowność sprzedaży z działalności gospodarczej
Zysk z działalności gospodarczej x 100%
-----------------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Określa ile procent przychodów ze sprzedaży stanowi zysk z działalności zamierzonej przez
przedsiębiorstwo (operacyjnej i finansowej a z pominięciem zysków i strat nadzwyczajnych).
Rentowność sprzedaży z działalności finansowej
Zysk z działalności finansowej x 100%
-----------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Rentowność sprzedaży z działalności operacyjnej
Zysk z działalności operacyjnej x 100%
--------------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Są to wskaźniki uzupełniające do poprzednich. Określa tak jak poprzednie, ile procent
przychodów ze sprzedaży stanowi zysk z działalności określonej w liczniku. Przy porównaniach
w czasie wskaźników rentowności sprzedaży, każdy ich wzrost jest korzystny dla
przedsiębiorstwa.
Wskaźniki będące relacją wyniku finansowego do kosztów działalności.
Zysk netto x 100%
---------------------------
Koszty własne
Zysk brutto x 100%
-----------------------------
Koszty własne
Wskaźniki te określają efekt finansowy działalności przedsiębiorstwa w przeliczeniu na
jednostkę poniesionych kosztów. Ich wzrost w największym stopniu może oznaczać spadek
kosztów własnych w mniejszym stopniu wzrost przychodów ze sprzedaży. Przy porównaniach
w czasie ich wzrost oznacza korzystne zmiany w działalności przedsiębiorstwa.
Wskaźniki będące relacją kosztów do przychodów ze sprzedaży zwane wskaźnikami
poziomu kosztów.
Koszty własne + lub – wyniki nadzwyczajne x 100%
------------------------------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży brutto
Koszty działalności operacyjnej x 100%
---------------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży brutto
Określają one procentowy udział kosztów lub procentowy udział kosztów skorygowanych o
wyniki nadzwyczajne w kwocie ze sprzedaży. Im niższy jest ten udział, tym wyższa rentowność
przedsiębiorstwa. Przy porównaniach z okresami poprzednimi (porównanie w czasie), wzrost
tych wskaźników oznacza niekorzystną sytuację dla przedsiębiorstwa – pogorszenie
rentowności ocenianego przedsiębiorstwa.
Wskaźniki rentowności majątku.
Są procentowym stosunkiem wyniku finansowego w ujęciu bezwzględnym do określonego
rodzaju
majątku
przedsiębiorstwa.
Ukazują
więc
efektywność
wykorzystania
w
przedsiębiorstwa majątku którym ono dysponuje. Rosnący poziom wskaźnika rentowności
majątku oznacza wzrost racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów majątku trwałego
lub obrotowego. Przy porównaniach tych wskaźników w czasie należy pamiętać, że każdy
wzrost majątku np. zakończenie zadania inwestycyjnego może spowodować przejściowy
spadek wartości tych wskaźników. Wielkości porównywalne należy korygować o wskaźnik
inflacji.
Wskaźnik rentowności majątku ogółem (ROA)
Zysk netto x 100%
----------------------------------
Majątek ogółem (aktywa)
Wskaźnik rentowności netto majątku trwałego
Zysk netto x 100%
-----------------------------------
Majątek trwały
Wskaźnik rentowności netto majątku obrotowego
Zysk netto x 100%
-----------------------------------
Majątek obrotowy
Wskaźniki te określają stopień efektywności finansowej poszczególnych grup majątku
zaangażowanego w przedsiębiorstwie. Wskaźniki drugi i trzeci są uzupełnieniem, rozwinięciem
podstawowego wskaźnika rentowności neto majątku ogółem (pierwszy).
Wzrost wskaźników w czasie jest zjawiskiem korzystnym – wzrasta wykorzystanie majątku.
Wskaźniki rentowności brutto majątku ogółem.
Zysk brutto x 100%
---------------------------
Majątek ogółem
(Zysk brutto + odsetki) x 100%
--------------------------------------------
Majątek ogółem
W pierwszym wskaźniku zysk netto skorygowany o obowiązkowe obciążenia zysku (głównie
podatek dochodowy), a w drugim dodatkowo jeszcze o odsetki płacone od kredytów. W
prowadzonej analizie korygują one rentowność majątku, co wynika z faktu, że płacony podatek
i odsetki od kapitałów obcych są elementami zmniejszającymi zysk netto.
Wskaźniki rentowności kapitału
Wskaźniki rentowności kapitału własnego są procentową relacją zysku netto do kapitału
własnego w różnej jego formie. Wyrażają one efekty działalności przedsiębiorstwa (wielkość
osiągniętego zysku netto na jednostkę kapitałów własnych przedsiębiorstwa), określają więc
nie rentowność całości kapitałów własnych, a jedynie jego części, z pominięciem kapitałów
obcych. Wzrost wskaźników w porównaniu w czasie świadczy o lepszym wykorzystaniu
ulokowanych w przedsiębiorstwie przez właścicieli kapitałów.
Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE)
Zysk netto x 100%
--------------------------------
Kapitał własny ogółem
Przy porównaniach wskaźnika w czasie należy urealnić zysk o wskaźnik inflacji. Każdy wzrost
wskaźnika oznacza większy zysk przedsiębiorstwa w relacji do zaangażowanych w nim
kapitałów własnych.
Rentowność kapitału podstawowego (akcyjnego lub udziałowego)
Zysk netto x 100%
-------------------------------------
Kapitał akcyjny (udziałowy)
Wskaźnik ten jest cząstkową postacią poprzedniego wskaźnika. Ukazuje rentowność kapitału
akcyjnego lub udziałowego.
Wskaźniki rentowności jednostkowej udziałów kapitałowych.
Wskaźnik zyskowności na jedną akcję (udział) - EPS
Zysk netto
---------------------------------
Liczba akcji (udziałów)
Wskaźnik o bardzo dużym znaczeniu. Na jego podstawie akcjonariusze (udziałowcy) oceniają
działalność przedsiębiorstwa i podejmują decyzje co do dalszego inwestowania w jego
działalność.
Wskaźnik dywidendy na jedną akcję (udział) – DPS
Zysk przeznaczony na dywidendę
-------------------------------------------------
Liczba akcji (udziałów)
Wskaźnik ten określa wysokość dywidendy wypłacanej przez przedsiębiorstwo na jedną akcję
(udział). Im większa jego wartość, tym większe korzyści dla akcjonariuszy (udziałowców).
Wskaźnik ceny rynkowej akcji (udział) MSP w stosunku do osiągniętego zysku na jedną akcję
(udział) EPS – PER
Cena rynkowa akcji (udziały)
-------------------------------------------
Zysk na jedną akcję (udział)
Daje pogłębioną ocenę omawianego zagadnienia (rentowność jednostkowa udziałów
kapitałowych). Informuje lokujących kapitał w przedsiębiorstwo o efektywności tych lokat.
Wskaźnik wypłaty dywidendy w stosunku do zysku na jedną akcję
Dywidenda na jedną akcję (udział)
-----------------------------------------------------
Zysk na jedną akcję (udział)
Wskaźnik ten określa inwestorom jaką część zysku wypracowanego przez przedsiębiorstwo
wypłaca się w formie dywidendy a jaka pozostaje w przedsiębiorstwie na jego rozwój.
Rentowność zasobów ludzkich.
Wskaźnik rentowności zatrudnienia
Zysk netto
-----------------------------------------
Przeciętny stan zatrudnienia
Wzrost wskaźnika przy porównaniach w czasie, oznacza większą wartość zysku wypracowaną
przez 2 pracownika – jest to zjawisko korzystne.
PRÓG RENTOWNOŚCI
Chcąc mieć pełny obraz rentowności przedsiębiorstwa powinno się również przeprowadzić
analizę progu rentowności. Po jej przeprowadzeniu posiadamy pełne informacje:
1) Jakie rozmiary przychodów ze sprzedaży są niezbędne do pokrycia całkowitych kosztów
własnych w przedsiębiorstwie.
2) Ile należy sprzedać wyrobów aby osiągnąć określoną kwotę zysku.
Głównym celem analizy progu rentowności jest wyznaczenie punktu granicznego w którym
przychody ze sprzedaży pokryją się z poniesionymi w przedsiębiorstwie kosztami. Jest to więc
punkt w którym następuje zrównanie osiągniętych przychodów ze sprzedaży z poniesionymi
kosztami co oznacza, że przedsiębiorstwo nie osiąga zysku ale i nie ponosi strat. W jasny
sposób rozdziela więc całą działalność przedsiębiorstwa na 2 sfery: sfery straty i sferę zysku.
Próg rentowności można wyznaczyć graficznie lub matematycznie. Wyznaczmy próg
rentowności może być wyrażony ilościowo jako ilość sprzedanych wyrobów niezbędnych do
pokrycia poniesionych kosztów i wartościowo jako kwota uzyskana za sprzedaży niezbędna do
pokrycia poniesionych kosztów.
W celu wyznaczenia progu rentowności zarówno w ujęciu graficznym jak i matematycznym
należy przyjąć następujące założenia:
1) Koszty przedsiębiorstwa dzielimy na koszty stałe i koszty zmienne.
2) Wielkość produkcji w badanym okresie jest równa wielkości sprzedaży.
3) Koszty stałe są w całym okresie jednakowe dla całej wielkości produkcji.
4) Koszty zmienne jednostkowe są stałe.
5) Ceny sprzedawanych wyrobów są stałe, niezależnie od wielkości sprzedaży.
Ujęcie matematyczne.
1) Wyznaczanie przychodów ze sprzedaży.
Ps = p x q
2) Wyznaczenie kosztów własnych przedsiębiorstwa.
Kc = Ks + Ks + Kzj x q
3) W progu rentowności następuje zrównanie Ps i Kc.
Ps = Kc
p x q = Ks + Kzj x q
q(p – Kzj) = Ks
a) Wyznaczając ilość sprzedanych wyrobów (q) wyznaczamy próg rentowności w ujęciu
ilościowym.
Ks
q = Pri = -----------
P – Kzj
b) Wyznaczając wielkość osiągniętych przychodów (p x q) wyznaczamy próg rentowności w
ujęciu wartościowym.
Ks
q = ----------- / x p
p – Kzj
Ks
p x q = Prw = --------------
1 – Kzj/p
Mając wyznaczony próg rentowności w ujęciu ilościowym można określić w jakiej relacji
pozostają do zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa lub do popytu na rynku na oceniany
wyrób. Wyznaczenie progu rentowności pozwala także na wyznaczenie zysku jaki
przedsiębiorstwo osiągnie przy wykorzystaniu maksymalnej zdolności produkcyjnej. Obliczamy
go przez odjęcie kosztów własnych sprzedaży od przychodów ze sprzedaży przy maksymalnej
wielkości produkcji jaką przedsiębiorstwo jest w stanie wyprodukować. Obliczenie progu
rentowności pozwala także w łatwy sposób określić jakie zmniejszenie sprzedaży wyrobów
doprowadzi przedsiębiorstwo do utraty rentowności. W praktyce wyznaczenie progu
rentowności przy produkcji wielu wyrobów o zróżnicowanej strukturze asortymentowej jest o
wiele bardziej złożone.
ANALIZA PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH CASH FLOW.
W każdym przedsiębiorstwie w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej notuje się
wypływy gotówki z przedsiębiorstwa i wpływy gotówki do przedsiębiorstwa. Cash flow jest
rozrachunkiem tych przepływów pieniężnych. Rachunek ten jest więc zestawieniem wpływów i
wypływów gotówkowych w firmie. Na podstawie tego rozrachunku możemy obliczyć nadwyżkę
wpływów nad wypływami czyli nadwyżkę gotówki w przedsiębiorstwie za badany okres.
Działalność przedsiębiorstwa dzieli się na 3 dziedziny:
1)
Operacyjną.
2)
Inwestycyjną.
3)
Finansową.
Rachunek przepływów pieniężnych jest sumą przepływów w obrębie tych dziedzin. Działalność
operacyjna w przedsiębiorstwie ma największy zakres. Odnosi się do działalności do której
przedsiębiorstwo zostało powołane. Polega więc na zakupie czynników produkcji oraz
sprzedaży wyrobów, usług i innych składników majątku. Działania te wpływają na zwiększenie
lub zmniejszenie zapasów, należności, zobowiązań oraz na osiąganie zysku i ponoszenie kosztu
amortyzacji.
Działalność inwestycyjna polega na zakupie i sprzedaży rzeczowych składników majątku
trwałego, wartości niematerialnych i prawnych oraz finansowych składników majątku trwałego.
Działalność finansowa przedsiębiorstwa związana jest ze zmianami kapitału akcyjnego lub
zapasowego, z rozliczeniem osiągniętego zysku, np. wypłata dywidendy oraz pozostawienie
zysków w przedsiębiorstwie, a także zaciąganiem i spłatą kredytów lub pożyczek.
Rozliczenie przepływów pieniężnych cashflow można przeprowadzić metodą bezpośrednią lub
pośrednią. Odmienność tych metod ma jedynie odniesienie do toku ustaleń przepływów w
działalności operacyjnej. W Polsce stosuje się przede wszystkim metodę pośrednią która ma
większe walory informacyjno-analityczne. Metoda pośrednia jest w pewnym stopniu
uproszczeniem metody bezpośredniej. Wychodzi się z niej od syntetycznej wielkości zysku i
amortyzacji roku bieżącego. W dalszej części przepływów ustala się salda, zwiększenia lub
zmniejszenia zasobów pieniężnych w każdym z 3 rodzajów działalności przedsiębiorstwa.
Podsumowując saldo ogólne, jest ono saldem z tych 3 rodzajem działalności przedsiębiorstwem
saldo ogólne następnie korygowane jest o środki pieniężne na początek roku obrotowego.
Wskaźniki siły finansowej przedsiębiorstwa.
Wskaźnik przepływów pieniężnych do obrotu
Cash flow x 100%
---------------------------------
Przychód ze sprzedaży
Określa jaki procent przychodów ze sprzedaży pozostaje do swobodnej dyspozycji
przedsiębiorstwa. Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna oscylować w przedziale
od 5 do 13%.
Stopień finansowania wewnętrznego inwestycji
Cash flow x 100%
-------------------------------------------------
Środki przeznaczone na inwestycję
Poziom tego wskaźnika wynoszący 100% oznacza, że nadwyżka środków finansowych
wystarcza na zewnętrzne sfinansowanie inwestycji. Jego wartość powyżej 100% wskazuje, że
nadwyżka środków finansowych przewyższa potrzeby finansowania inwestycji a poniżej 100%
świadczy, że do finansowania inwestycji konieczny jest udział środków pochodzących z
zewnątrz.
Stopa zwrotu kapitału
Cash flow x 100%
--------------------------------
Kapitały własne
Określa w jakim procencie zwraca się w ciągu roku kapitał własny w postaci nadwyżki środków
pieniężnych.
Dynamiczny stopień płynności
Cash flow x 100%
------------------------------------------------
Zobowiązania krótkoterminowe
Informuje w jakim procencie zobowiązania krótkoterminowe mogą zostać pokryte przez
nadwyżkę finansową.
Wskaźniki wystarczalności gotówki.
Wskaźnik ogólny wystarczający gotówki
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej
-------------------------------------------------------------------------
Spłata zobowiązań + inwestycje + wypłata dywidend
Rosnący poziom wskaźnika świadczy o możliwościach pokrycia potrzeb finansowych
przedsiębiorstwa z wygospodarowanych środków pieniężnych.
Wskaźnik udziału amortyzacji w przyroście środków pieniężnych z działalności operacyjnej
Amortyzacja
------------------------------------------------------------------
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej
Wysoki udział wskaźnika oznacza, że amortyzacja odgrywa dużą rolę w osiągniętej nadwyżce
środków pieniężnych powinno zachęcać przedsiębiorstwo do działań inwestycyjnych.
Wskaźniki wydajności gotówkowej:
Sprzedaży
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej
----------------------------------------------------------------------
Przychody ze sprzedaży
Majątku
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej
----------------------------------------------------------------------
Majątek ogółem
Na pozytywną ocenę zasługuje wysoki poziom tych wskaźników i rosnąca ich tendencja.
Przepływy pieniężne można rozpatrywać za okresy przeszłe czyli retrospektywnie (ex post) lub
za okresy przyszłe czyli prospektywnie (ex ante). Ujęcie retrospektywne daje obraz o środkach
pieniężnych w przedsiębiorstwie na określony moment bilansowy a ujęcie prospektywne
określa przewidywany ruch środków pieniężnych w okresach przyszłych. Ujęcie prospektywne
jest więc podstawą gospodarowania płynnymi aktywami oraz planowania bilansowego zaś
prospektywne przepływy wchodzą zazwyczaj w ramy biznes planów. Opracowane prognozy
dają orientację o przewidywanych środkach pieniężnych w celu najkorzystniejszego ich
zagospodarowania oraz o ewentualnie zagrażającym niedoborze środków.
ANALIZA STRATEGICZNA.
Etapy zarządzania strategicznego:
Analiza strategiczna Projektowanie strategii Realizacja strategii Analiza strategiczna.
W analizie strategicznej szczególne znaczenie ma analiza SWOT. Jest ona kompleksową
metodą służącą do badania otoczenia organizacji i jej wnętrza. Polega więc na prognozowaniu
organizacji na podstawie zdefiniowanych wyników badania szans oraz zagrożeń wynikających z
otoczenia przedsiębiorstwa a słabych i mocnych stron wynikających z wnętrza. Zwolennicy
analizy uważają, że wzbogacona analiza finansowa przedsiębiorstwa stanowi wystarczającą
podstawę informacyjną do opracowania strategii przedsiębiorstwa. Analiza SWOT składa się z 3
etapów:
1) Identyfikacja i analiza szans jako czynników pozytywnych wynikających z otoczenia oraz
zagrożeń jako czynników negatywnych wynikających z otoczenia.
2) Identyfikacja i analiza mocnych stron przedsiębiorstw (pozytywy) oraz słabych stron
(negatywy).
3) Określenie pozycji strategicznych przedsiębiorstwa i określenie jego rozwoju w przyszłości
czyli zaliczenie do przedsiębiorstw rozwojowych, nierozwojowych lub do przedsiębiorstw o
zróżnicowanych możliwościach rozwojowych.
Analiza strategiczna jest jednym z etapów zarządzania strategicznego. Zarządzanie
strategiczne natomiast jest to proces złożony z analizy, planowania i zarządzania które należy
rozumieć jako etap realizacji opracowanej strategii. Analiza strategiczna w sensie
czynnościowym jest zbiorem działań diagnozujących organizację i otoczenie, natomiast w
sensie narzędziowym jest zestawem metod analizy.
Analiza strategiczna zaczęła ewoluować w latach 50/60 XX wieku, a skończyła w latach 80-
tych. Charakterystyczne cechy analizy strategicznej:
- jednoczesne badanie otoczenia i organizacji oraz konfrontowanie wyników tych badań.
- interdyscyplinarny (dotyczy wielu dyscyplin naukowych) charakter analizy strategicznej.
Wykorzystuje się metody zarówno jakościowe jak i ilościowe. Otoczenie które należy poddać
badaniu, składa się z makrootoczenia oraz otoczenia konkurencyjnego (sektorowego).
Makrootoczenie jest to zespół warunków w których przedsiębiorstwo funkcjonuje, np. kraj,
region, strefa klimatyczna, układ polityczny, układ prawny.
Charakterystyczną cechą makrootoczenia jest to, że bardzo silnie oddziaływuje ono na
przedsiębiorstwo, na jego możliwości rozwojowe, a przedsiębiorstwo nie jest w stanie zmieniać
makrootoczenia (wpływać na nie). Bodźce płynące z makrootocznia przedsiębiorstwa odczytuje
jako szanse lub zagrożenia dla siebie.
Otoczenie konkurencyjne to wszystkie podmioty z którymi przedsiębiorstw kooperuje lub
rywalizuje (dostawcy, odbiorcy, konkurencja). Charakterystyczną cechą otoczenia sektorowego
jest to, że między jego elementami a przedsiębiorstwo zachodzi sprzężenie zwrotne. Podmioty
otoczenia działają na przedsiębiorstwo ale i przedsiębiorstwo działa na te podmioty.
W teorii i praktyce zarządzania strategicznego przedsiębiorstwem wypracowano 2 zasadnicze
koncepcje analiz makrootoczenia:
1) Koncepcja bezscenariuszowa inaczej wielorakich możliwości.
2) Koncepcja scenariuszowa.
Ad.1:
Koncepcja bezscenariuszowa polega na budowie 1 wersji scenariusza rozwoju zdarzeń i na tej
podstawie 1 strategii. Sukces zależy tu od stopnia trafności, identyfikacji szans i zagrożeń
płynących z otoczenia. Charakterystyczną cechą tej analizy jest więc antycypacja,
przewidywanie przyszłych zdarzeń.
Ad.2:
Koncepcje scenariuszowe polegają na przygotowaniu wielu rozmaitych wersji scenariuszy
opisujących sytuację organizacji i stanu otoczenia w których będą w przyszłości funkcjonować
oraz na zbudowaniu dla każdej wersji oddzielnej strategii. Nie dokonuje się w tej metodzie
wyboru 1 scenariusza, 1 strategii działania. Realizuje się ten wariant który w danym momencie
jest najbardziej zbliżony do sytuacji w otoczeniu.
Zarówno w koncepcji bezscenariuszowej jak i scenariuszowej stosuje się następujące metody
analiz makrootoczenia:
- Ekstrapolacja trendów.
- Analiza luki strategicznej.
- Opinie ekspertów (metoda delficka).
W koncepcjach scenariuszowych dodatkowo można stosować:
- Scenariusze możliwych zdarzeń.
- Scenariusze symulacyjne.
- Scenariusze stanów otoczenia.
- Scenariusze procesów w otoczeniu.
Analiza sektorowa
Wśród metod analizy otoczenia konkurencyjnego najbardziej wartościowe wyniki uzyskuje się
stosując model Portera. Porter zaproponował analizę sektora w którym działa dane
przedsiębiorstwo (lub będzie działało) przez zbadanie 5 czynników kształtujących atrakcyjność
tego sektora:
- Siła oddziaływania dostawców i możliwości wywierania przez nich presji na przedsiębiorstwa
sektora.
- Siła oddziaływania nabywców i możliwości wywierania przez nich presji na przedsiębiorstwo.
- Natężenie walki konkurencyjnej wewnątrz sektora.
- Groźba pojawienia się nowych produktów lub substytutów.
Atrakcyjność sektora jest tym większa im mniejsza jest presja dostawców, nabywców na
przedsiębiorstwo, im mniejsza jest groźba pojawienia się nowych substytutów oraz im
mniejsza jest walka konkurencyjna w sektorze. Metoda Portera ma też wadę. Ponieważ ma
charakter analizy jakościowej, nie daje możliwości porównania (matematycznego) sektora w
czasie i między sektorami. Niedogodność tą można usunąć stosując metodę oceny punktowej.
Polega ona na przepisaniu map poszczególnych czynników i sumowaniu punktów co w łatwy
sposób pozwala ocenić sektor. W analizie tej wypracowano 2 podejścia:
- Klasyczne.
- Zasobowe.
W podejściu zasobowym wychodzi się z założenia, że sukces przedsiębiorstwa tkwi w nim
samym, poddaje się więc badaniu zasoby materialne przedsiębiorstwa (kapitał, nieruchomości,
technologie, wyposażenie techniczne, surowce, sieć dystrybucji) i niematerialne (kadra, jej
kwalifikacje, motywowanie do sukcesu, kultura organizacyjna, wynalazki, patenty). W celu
określenia słabych i mocnych storn przedsiębiorstwa. Po przeprowadzeniu analizy otoczenia i
wnętrza przedsiębiorstwa należy skonfrontować ich warunki i na ich podstawie zakwalifikować
przedsiębiorstwo do:
- Rozwojowych.
- Nierozwojowych.
- Zróżnicowanych.