1
NUKLEOTYDY I KWASY
NUKLEINOWE
NUKLEOTYDY
•
JEDNOSTKI MONOMERYCZNE, Z KTÓRYCH
ZBUDOWANE SĄ KWASY NUKLEINOWE
•
INNE FUNKCJE:
NOŚNIKI ENERGII CHEMICZNEJ, JEDYNEGO
ŹRÓDŁA ENERGII W KOMÓRKACH
SPECYFICZNE CZĄSTECZKI SYGNAŁOWE
SKŁADNIKI WIELU KOENZYMÓW
KWASY NUKLEINOWE
SĄ CZĄSTECZKAMI DZIEDZICZNOŚCI:
PRZECHOWUJĄ I PRZENOSZĄ INFORMACJE
GENETYCZNE W KAśDYM śYWYM ORGANIZMIE
SĄ ICH DWA RODZAJE:
•
DNA
-
KWAS DEOKSYRYBONUKLEINOWY
,
zawiera cukier
DEOKSYRYBOZĘ
jest zbudowany z
DEOKSYRYBONUKLEOTYDÓW
•
RNA
–
KWAS RYBONUKLEINOWY
zawiera
cukier
RYBOZĘ
jest zbudowany z
RYBONUKLEOTYDÓW
•
RNA
JEST EWOLUCYJNIE STARSZY NIś
DNA
2
INNE FUNKCJE NUKLEOTYDÓW:
•
NOŚNIKI ENERGII CHEMICZNEJ
ZAWARTEJ W
WYSOKOENERGETYCZNYCH WIĄZANIACH
BEZWODNIKOWYCH – ATP
•
SPECYFICZNE CZĄSTECZKI SYGNAŁOWE :
CYKLICZNY AMP (cAMP
)
3
•
SKŁADNIKI WIELU KOENZYMÓW:
KOENZYM A;
NAD/NADP,
FAD
4
NUKLEOTYD
: FOSFORANOWY ESTER NUKLEOZYDU
ZASADA
+
CUKIER
+
RESZTA FOSFORANOWA
(JEDNA
LUB WIĘCEJ) POŁĄCZONE RAZEM WIĄZANIAMI
KOWALENCYJNYMI
CYTYDYNO-5’-MONOFOSFORAN
FRAGMENT FOSFORANOWY
MOśE ZAWIERAĆ
JEDNĄ
,
DWIE
LUB
TRZY
RESZTY FOSFORANOWE
5
NUKLEOZYD
:
ZASADA
+
CUKIER
CZĄSTECZKA
CUKRU
W
POZYCJI
1’
JEST
POŁĄCZONA Z ATOMEM AZOTU W CZĄSTECZCE
ZASADY WIĄZANIEM β- N- GLIKOZYDOWYM
Pozycja azotu:
N 1 - PIRYMIDYNY
N 9 - PURYNY (pierścień pięcioczłonowy)
6
ZASADY WYSTĘPUJĄCE W KWASACH
NUKLEINOWYCH
są to związki aromatyczne, heterocykliczne, zawierające
azot; wiąŜą H
+
w środowisku kwaśnym (zwiększa się
stęŜenie OH
-
)
ZASADY PURYNOWE
: dwa pierścienie skondensowane
ADENINA (A)
I
GUANINA (G)
występują w
DNA
i
RNA
7
ZASADY PIRYMIDYNOWE
CYTOZYNA
(C) występuje w
DNA
i
RNA
TYMINA
(T) występuje tylko w
DNA
URACYL
(U) występuje tylko w
RNA
W obydwu grupach zasady róŜnią się rodzajem i
lokalizacją podstawników
8
CUKRY
(PENTOZY)
:
w deoksyrybozie, w pozycji 2’ nie ma grupy
hydroksylowej
9
NUMERACJA ATOMÓW WĘGLA
ZASADY:
CUKRY:
10
FOSFORANY
w nukleotydach są zazwyczaj połączone z grupą
hydroksylową w pozycji 5’ rybozy lub deoksyrybozy:
5’ nukleotydy
AMP – adenozyno-5’-monofosforan =
5’-monofosforan adenozyny
ADP – adenozyno-5’-difosforan
ATP – adenozyno-5’-trifosforan
11
TRZY RESZTY FOSFORANOWE W POZYCJI 5’:
5’-ATP = adenozyno-5’-trifosforan
JEDNA RESZTA FOSFORANOWA W POZYCJI 3’
3’- dGMP = deoksyguanozynomonofosforan
12
KWASY NUKLEINOWE
•
DNA I RNA SĄ POLIMERAMI NUKLEOTYDÓW:
POSZCZEGÓLNE
NUKLEOTYDY
SĄ
POŁĄCZONE
ZE
SOBĄ
WIĄZANIAMI
KOWALENCYJNYMI,
3’,5’- FOSFODIESTROWYMI
•
GRUPA
HYDROKSYLOWA
RESZTY
FOSFORANOWEJ ZNAJDUJĄCA SIĘ W POZYCJI
5’ JEDNEGO NUKLEOTYDU ŁĄCZY SIĘ Z
GRUPĄ HYDROKSYLOWĄ W POZYCJI 3’
NUKLEOTYDU POPRZEDNIEGO
•
KONIEC
5’:
KONIEC
ŁAŃCUCHA
POLINUKLEOTYDU ZAWIERAJĄCY FOSFORAN
LUB WOLNĄ GRUPĘ HYDROKSYLOWĄ W
POZYCJI 5’
•
KONIEC 3’: DRUGI, PRZECIWLEGŁY KONIEC
ŁAŃCUCHA
POLINUKLEOTYDU,
KTÓREGO
GRUPA HYDROKSYLOWA W POZYCJI 3’ NIE
WIĄśE SIĘ Z INNYM NUKLEOTYDEM
•
LINIOWĄ SEKWENCJĘ NUKLEOTYDÓW W
ŁAŃCUCHU POLINUKLOTYDOWYM ZWYKLE
PRZEDSTAWIA
SIĘ
ZA
POMOCĄ
JEDNOLITEROWEGO KODU I ZAPISUJE SIĘ
ZAWSZE OD KOŃCA 5’
13
POZIOMY STRUKTURY KWASÓW
NUKLEINOWYCH
Podobnie jak w białkach, w kwasach nukleinowych moŜna
rozróŜnić CZTERY POZIOMY STRUKTURY:
PIERWSZORZĘDOWA:
KOLEINOŚĆ
ZASAD
W
ŁAŃCUCHU
POLINUKLEOTYDOWYM– SEKWENCJA
DRUGORZEDOWA:
TRÓJWYMIAROWA KONFORMACJA SZKIELETU
TRZECIORZEDOWA:
SPECYFICZNE ZWINIĘCIE, SUPERSTRUKTURA
CZWARTORZEDOWA:
ASOCIATY
KWASÓW
NUKLEINOWYCH
Z
BIAŁKAMI
ISTOTNE
RÓśNICE
MIEDZY
DNA
i
RNA
WYSTĘPUJĄ
W
SKŁADZIE
CHEMICZNYM,
STRUKTURZE
DRUGO-,
TRZECIO-
i
CZWARTORZĘDOWEJ
14
DNA
DNA JEST BARDZO DŁUGĄ MAKROCZĄSTECZKĄ
ZBUDOWANA Z DEOKSYRYBONUKLEOYTDÓW, Z
KTÓRYCH
KAśDY
SIĘ
SKŁADA
Z
ZASADY
AZOTOWEJ (A, G, C, T), CUKRU (DEOKSYRYBOZY)
I GRUPY FOSFORANOWEJ
NOŚNIKIEM
INFORMACJI
GENETYCZNEJ
SĄ
ZASADY AZOTOWE
RESZTY CUKROWE I FOSFORANOWE PEŁNIĄ
ROLĘ STRUKTURALNĄ
Z DNA SĄ ZBUDOWANE GENY WSZYSTKICH
KOMÓREK ORAZ WIELU WIRUSÓW; NIEKTÓRE
WIRUSY
JAKO
MATERIAŁ
GENETYCZNY
WYKORZYSTUJĄ RNA
NIEZMIENNY RDZEŃ CZĄSTECZKI DNA SKŁADA
SIĘ Z RESZT DEOKSYRYBOZY POŁĄCZONYCH
RESZTAMI
FOSFORANOWYMI
(WIĄZANIA
FOSFODIESTROWE)
CZĘŚĆ ZMIENNA TO SEKWENCJA CZTERECH
ZASAD: A, G, C, T;
15
SEKWENCJA ZASAD
(struktura pierwszorzędowa)
KOLEJNOŚĆ ZASAD ZAPISUJE SIĘ W KIERUNKU
5’ 3’
KAśDY NUKLEOTYD JEST POJEDYNCZĄ LITERĄ
W ALFABECIE ZŁOśONYM Z CZTERECH LITER:
A, G, C, T
ŁAŃCUCH
ZAWIERAJĄCY
n
NUKLEOTYDÓW
MOśE
WYSTĘPOWAĆ
W
4
n
ROZMAITYCH
SEKWENCJI
NATURALNE CZĄSTECZKI DNA SKŁADAJĄ SIĘ Z
WIELU TYSIĘCY NUKLEOTYDÓW, POŁĄCZONYCH
LINIOWO;
KAśDA CZĄSTECZKA NATYWNEGO DNA
ZAWIERA OGROMNĄ ILOŚĆ INFORMACJI
ZAKODOWANĄ W SEKWENCJI NUKLEOTYDÓW
16
TRÓJWYMIAROWA STRUKTURA DNA
DWUNICIOWA HELISA DNA
(
struktura
drugorzędowa)
ZAPROPONOWANA PRZEZ WATSONA I CRICKA
(1953)
NA
PODSTAWIE
ANALIZY
OBRAZÓW
DYFRAKCJI PROMIENI RENTGENOWSKICH NA
DNA UZYSKANYCH PRZEZ Rosalind FRANKLIN i
Maurice’a WILKINSONA
ISTOTNE CECHY MODELU:
•
DWA HELIAKALNE ŁAŃCUCHY OPLATAJĄ
WSPÓLNĄ
OŚ;
ŁAŃCUCHY
BIEGNĄ
W
PRZECIWNYCH KIERUNKACH: JEDEN 5’ 3’,
DRUGI 3’ 5’
•
ZASADY
PURYNOWE
I
PIRYMIDYNOWE
ZNAJDUJĄ SIĘ WEWNĄTRZ, A FOSFORANY I
RESZTY DETOKSYRYBOZY NA ZEWNĄTRZ
HELISY;
PŁASZCZYZNY
ZASAD
SĄ
PROSTOPADŁE DO OSI HELISY, PŁASZCZYZNY
PIERŚCIENI
CUKRÓW
SĄ
UŁOśONE
PROSTOPADLE WZGLĘDEM ZASAD; ŁADUNKI
UJEMNE SĄWZDŁUś OBYDWU ŁAŃCUCHÓW;
•
NA
POWIERZCHNI
CYLINDRYCZNEJ
STRUKTURY ZNAJDUJĄ SIĘ DWIE BRUZDY:
MAŁA
I
DUśA;
OBYDWIE
SĄ
WYSTARCZAJĄCO DUśE ABY POMIEŚCIĆ
ŁAŃCUCH POLIPEPTYDOWY
17
•
ŚREDNICA
HELISY
WYNOSI
2,0nm;
ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY SĄSIEDNIMI ZASADAMI
0,34 nm (mierzona wzdłuŜ osi helisy); ZASADY SĄ
SKRĘCONE WZGLĘDEM SIEBIE O KĄT 36
0
; NA
CAŁKOWITY
SKRĘT HELISY PRZYPADA W
KAśDYM ŁAŃCUCHU PO 10 NUKLEOTYDÓW
(okres powtarzalności 3,4 nm
•
DWA
ŁAŃCUCHY
ŁĄCZĄ
SIĘ
ZE
SOBĄ
WIĄZANIAMI WODOROWYMI UTWORZONYMI
MIĘDZY
ZASADAMI
PAR
KOMPLEMENTARNYCH;
•
PARY ZAWSZE TWORZĄ: ADENINA Z TYMINĄ,
A GUANINA Z CYTOZYNĄ; CHARGAFF (1950)
STWIERDZIŁ, śE STOSUNKI ILOŚCIOWE: A/T i
G/C SĄ BLISKIE 1,0 DLA CZĄSTECZEK DNA
WSZYSTKICH
BADANYCH
GATUNKÓW
ZAWARTOŚCI
ADENINY
SĄ
RÓWNE
ZAWARTOŚCI TYMINY
•
ŚCIŚLE
OKREŚLONA
SEKWENCJA
ZASAD
KODUJE
INFORMACJĘ
GENETYCZNĄ;
KOLEJNOŚĆ ZASAD NIE JEST W śADEN
SPOSÓB OGRANICZONA
•
DNA MOśE PRZYBIERAĆ RÓśNE FORMY
HELIKALNE; ZNANE SĄ B – DNA (forma
zaproponowana
przez
Watsona
–
Cricka,
w
warunkach fizjologicznych występująca najczęściej)
A – DNA i Z - DNA
18
19
KOMPLEMENTARNE PARY ZASAD
•
WI
Ę
KSZA DWUPIER
Ś
CIENIOWA ZASADA PURYNOWA
TWORZY
ZAWSZE
PAR
Ę
Z
MNIEJSZ
Ą
JEDNOPIER
Ś
CIENIOW
Ą
ZASAD
Ą
PIRYMIDYNOW
Ą
•
TAK DOPASOWANE PARY ZASAD UTRZYMUJ
Ą
ŁA
Ń
CUCHY
CUKROWO
-
FOSFORANOWE
W
ODPOWIEDNIEJ
ODLEGŁO
Ś
CI
I
WYPEŁNIAJ
Ą
PRZESTRZE
Ń
MI
Ę
DZY NIMI
•
MI
Ę
DZY
KOMPLEMENTARNYMI
PARAMI
ZASAD
TWORZY
SI
Ę
MAKSYMALNA
LICZBA
WI
Ą
ZA
Ń
WODOROWYCH:
TRZY WI
Ą
ZANIA WODOROWE W KA
ś
DEJ PARZE
G - C
DWA WI
Ą
ZANIA W KA
ś
DEJ PARZE A – T lub A - U
PARY
KOMPLEMENTARNE
S
Ą
UKŁADAMI
STABILNYMI;
20
NAKŁADANIE SI
Ę
PARY ZASAD G – C
(niebieski) NA PAR
Ę
A –T (czerwony); poło
Ŝ
enie
wi
ą
za
ń
glikozydowych (zielony) oraz atomów
C1’ detoksy rybozy w obu parach zasad jest
prawie identyczny
MODEL PODWÓJNEJ NICI DNA POKAZUJĄCY
TRZY PARY ZASAD (szare, prostopadłe do osi)
21
22
KOMPLEMENTARNE
ŁA
Ń
CUCHY
DNA
FUNKCJONUJ
Ą
JAKO MATRYCE PODCZAS
REPLIKACJI DNA
Ka
Ŝ
da komórka zawiera w swoim DNA instrukcj
ę
potrzebn
ą
do utworzenia nowego identycznego
kompletnego organizmu
GENY,
MATERIAŁ
DZIEDZICZENIA
ZLOKALIZOWANY W CHROMOSOMACH, s
ą
to
długie nici DNA w formie podwójnej helisy.
REPLIKACJA - utworzenie dokładnej kopii materiału
genetycznego
jest
mo
Ŝ
liwe
dzi
ę
ki
komplementarno
ś
ci
zasad
purynowych
i
pirymidynowych
wchodz
ą
cych
w
skład
DNA:
ADENINA lub GUANINA zlokalizowane w jednym
ła
ń
cuchu s
ą
parami dla TYMINY I CYTOZYNY W
DRUGIM ŁA
Ń
CUCHU; JEDNA NI
Ć
DNA JEST
MATRYC
Ą
(PASMO MATRYCOWE) DLA DRUGIEJ
NICI (PASMO KODUJ
Ą
CE)
TRANSKRYPCJA
–
PROCES
PRZEPISANIA
SEKWENCJI NUKLEOTYDÓW Z DNA DO RNA
TRANSLACJA - SEKWENCJA ZASAD ZAPISANA W
DNA
I
PRZEKOPIOWANA
DO
RNA
zostaje
przetłumaczona na SEKWENCJ
Ę
AMINOKWASÓW
W ŁA
Ń
CUCHU POLIPEPTYDOWYM – BIAŁKU.
Sekwencja aminokwasów z kolei decyduje o
strukturze i funkcji białek, zasadniczej maszynerii
Ŝ
ycia.
23
ROZMIARY CZ
Ą
STECZEK DNA
ORGANIZM
PARY ZASAD
x 1000
(liczone w jednej
nici)
DŁUGO
ŚĆ
(
µ
m)
Wirusy
Polioma i SV40
Fag
λ
Fag T2
Wirus krowianki
5,1
48,6
166
190
1,7
17
56
65
Bakterie
Mikoplazma
E. coli
760
4 000
260
1 360
Eukariota
Dro
Ŝ
d
Ŝ
e
Muszka
owocowa
Człowiek
13 500
165 000
2 900 000
4 600
56 000
990 000
cz
ą
steczki DNA s
ą
długie, gdy
Ŝ
koduj
ą
du
Ŝą
liczb
ę
białek;
długo
ść
cz
ą
steczek
DNA
mie
ś
ci
si
ę
w
makroskopowej skali wymiarów, natomiast jej
szeroko
ść
mie
ś
ci si
ę
w skali atomowej;
np. cz
ą
steczka DNA E.coli :
długo
ść
=1.4x10
6
nm; szeroko
ść
2 nm
Drosophila melanogaster: pojedyncza cz
ą
steczka
DNA, 6,2x10
7
par zasad, długo
ść
2,1 cm
dla porównania: hemoglobina,
ś
rednica 6,5 nm
kolagen, długo
ść
30 nm
24
INSTRUKCJE GENETYCZNA E.coli:
•
s
ą
zawarte w pojedynczej nici (cz
ą
steczce) DNA
•
kieruj
ą
powstawaniem około 4 000 ró
Ŝ
nych
rodzajów białek
GENOM CZŁOWIEKA:
•
700 razy wi
ę
cej DNA; 30 000 genów
•
Koduje 50 000 – 100 000 rodzajów białek
•
zorganizowany jako zestaw 23 chromosomów, z
których
ka
Ŝ
dy
zawiera
jedn
ą
dwuniciow
ą
cz
ą
steczk
ę
DNA zawieraj
ą
ca 55 – 250 milionów
par zasad
•
geny i sekwencje zwi
ą
zane z genami stanowi
ą
25% DNA
•
pozostała cz
ęść
to DNA poza genowy, którego
funkcja nie jest znana
25
DENATURACJA DNA
Podwójną helisę DNA stabilizują wiązania wodorowe i
wzajemne
oddziaływanie
zasad
(oddziaływania
hydrofobowe)
DENATURACJA
–
ROZDZIELENIE
DWÓCH
ŁAŃCUCHÓW
HELISY
SPOWODOWANE
ROZERWANIEM WIĄZAŃ WODOROWYCH
DENATURACJĘ
MOśNA
WYWOŁAĆ
W
ROZTWORACH DNA PRZEZ:
•
OGRZEWANIE
–
DENATURACJA
CIEPLNA
(TOPNIENIE)
•
ZAKWASZENIE
LUB
ALKALIZACJĘ
–
JONIZACJA ZASAD
DENATURACJA JEST PROCESEM ODWRACALNYM
26
DENATURACJA CIEPLNA, TOPNIENIE DNA
T
m
– temperatura topnienia
;
wyznacza si
ę
spektrofotometrycznie, mierz
ą
c absorbancj
ę
przy
długo
ś
ci fali 260 nm; rozdzieleniu nici towarzyszy
nagły wzrost absorpcji
27
ORGANIZACJA DNA W CHROMOSOMACH
CHROMOSOMY PROKARIOTYCZNE (CHROMOSOMY
BAKTERYJNE):
•
w
bakteriach
DNA
wyst
ę
puje
w
postaci
superhelikalnie
zwini
ę
tej
kolistej
cz
ą
steczki
zlokalizowanej w nukleoidowym rejonie komórki;
•
superhelisa tworzy kompleksy z kilkoma białkami
podobnymi do histonów (białka HU, HSP-1 i H-NS) i
jest pofałdowana w około 50 p
ę
tli (domen)
zwi
ą
zanych z białkowym rusztowaniem, które jest
poł
ą
czone z błon
ą
komórkow
ą
•
długo
ść
chromosomu E.coli jest ok. 1000 razy
wi
ę
ksza od najdłu
Ŝ
szego wymiaru bakterii
28
CHROMOSOMY EUKARIOTYCZNE:
•
komórki eukariotyczne zawieraj
ą
znacznie wi
ę
cej
DNA ni
Ŝ
prokariotyczne; komórka człowieka zawiera
ok. 1000 razy wi
ę
cej DNA ni
Ŝ
komórka bakterii
E.coli
•
w komórkach eukariotycznych DNA jest upakowany
w CHROMOSOMY; z wyj
ą
tkiem chromosomów płci,
organizmy eukariotyczne maj
ą
po dwie kopie
ka
Ŝ
dego chromosomu (u człowieka jedn
ą
dziedzicz
ą
od ojca a drug
ą
od matki
•
ka
Ŝ
dy CHROMOSOM zawiera jedn
ą
dwuniciow
ą
cz
ą
steczk
ę
DNA, białka zwane HISTONAMI i
BIAŁKA
NIEHISTONOWE
(NHP);
białek
histonowych jest wagowo wi
ę
cej; niehistonowych
jest kilka tysi
ę
cy
długo
ść
cz
ą
steczek
DNA
upakowanych
w
chromosomy jest ró
Ŝ
na, zale
Ŝ
y od gatunku i
konkretnego chromosomu; u człowieka najkrótsza
ni
ć
ma długo
ść
1,6 cm, a najdłu
Ŝ
sza około 8,4 cm
Długo
ść
chromosomów
w
stadium
mitozy
(metafaza) wynosi 1,3 -10
µ
m; stopie
ń
upakowania
wynosi ok. 10
4
(stosunek długo
ś
ci liniowej DNA do
długo
ś
ci metafazowego chromosomu)
•
CHROMATYNA kompleks DNA z białkami
29
STOPNIE UPAKOWANIA DNA W
CHROMOSOMIE
NUKLOSOMY: kompleksy DNA z HISTONAMI;
Histonów jest pi
ęć
typów: H1, H2A, H2B, H3, H4; s
ą
to
silnie zasadowe białka, zawieraj
ą
ce du
Ŝ
o argininy i
lizyny;
Nukleonom = oktamer histonowy, zawiera po dwie
cz
ą
steczki H2A, H2B, H3 i H4, oplecione DNA;
DNA mi
ę
dzy nukleosomami (Ł
Ą
CZNIKOWY
DNA) jest zwi
ą
zany z H1
Długo
ść
ł
ą
cznikowego DNA od 8 do 114 par zasad (
ś
rednio 55), zale
Ŝ
y od organizmu
Odcinek DNA nawini
ę
ty na nuklosom zawiera 146 par
zasad; jest nawini
ę
ty po zewn
ę
trznej stronie oktameru,
1,8 zwoju lewoskr
ę
tnej helisy
Konturowa długo
ść
ulega ok. siedmiokrotnemu
skróceniu
WŁÓKNO 30 nm: nuklosomy zwijaj
ą
si
ę
w struktury
wy
Ŝ
szego rzedu, SOLENOIDY; na ka
Ŝ
dy obrót przypada
sze
ść
slenoidów; liniowa długo
ść
DNA skraca si
ę
dalsze
sze
ść
razy (ł
ą
cznie 7x6
≈
40)
RADIALNE P
Ę
TLE: w ka
Ŝ
dym chromosomie WŁÓKNO
30 nm jest przył
ą
czone do centralnego rusztowania
białkowego i tworzy seri
ę
p
ę
tli rozchodz
ą
cych si
ę
promieni
ś
cie od rusztowania; struktura nie jest dokładnie
poznana
30
RODZAJE RNA I ICH I FUNKCJE
S
Ą
TRZY rodzaje RNA:
•
INFORMACYJNY (mRNA)
•
RYBOSOMOWY (rRNA)
•
TRANSFEROWY (tRNA)
wszystkie rodzaje RNA s
ą
syntezowane w oparciu o
sekwencj
ę
zasad w DNA
wszystkie rodzaje RNA bior
ą
udział w syntezie białek:
•
RNA RYBOSOMOWY (r RNA) wi
ąŜ
e si
ę
z białkami i
tworzy rybosomy, miejsca syntezy białek; RYBOSOM
kompleks zbudowany z rRNA (65%) i białka (35%);
masa 2,7x10
6
u
•
RNA TRANSFEROWY (t RNA) wi
ąŜ
e specyficznie
poszczególne aminokwasy i transportuje je do miejsca
na rybosomie, w którym s
ą
one wbudowywane w
ła
ń
cuch polipeptydowy; masa cz
ą
steczkowa 2,5x10
4
;
jest około 40 ró
Ŝ
nych cz
ą
steczek tRNA; na ka
Ŝ
dy
aminokwas przypada ok. 2 tRNA;
•
RNA INFORMACYJNY (m RNA) ł
ą
czy si
ę
z rybosomem
i
wskazuje
ka
Ŝ
demu
aminokwasowi
miejsce
wbudowania
w
ła
ń
cuch
polipeptydowy;
mRNA
decyduje o sekwencji aminokwasów w białkach
31
KWASY NUKLEINOWE
1.Które z podanych stwierdze
ń
jest prawdziwe?
A. Dwie nici DNA biegn
ą
równolegle od ko
ń
ca 5’ do 3’
B. Para zasad Adenina – Tymina tworzy trzy wi
ą
zania wodorowe
C. w helisie
α
pary zasad s
ą
uło
Ŝ
one prostopadle do osi helisy
3. Jakie wi
ą
zania ł
ą
cz
ą
nukleotydy w kwasach nukleinowych:
A. glikozydowe
B. fosfodiestrowe
C. dwusiarczkowe
4. Podwójna helisa DNA jest stabilizowana
A. wi
ą
zaniami fosfodiestrowymi
B. wi
ą
zaniami kowalencyjnymi
C. wi
ą
zaniami wodorowymi mi
ę
dzy parami zasad Adenina – Tymina i
Guanina - Cytozyna
5. Zaznacz, jakie cz
ą
steczki wchodz
ą
skład deoksyrybonukleotydów:
A. adenina
B. tymina
C. cytozyna
D. gaunina
E. uracyl
F. ryboza
D. deoksyryboza
F reszta fosforanowa
6. Wymie
ń
zasady purynowe i pirymidynowe tworz
ą
ce komplementarne
pary zasad w:
A. DNA
B. RNA
7. Jakie wi
ą
zania stabilizuj
ą
komplementarne pary zasad
A. wodorowe
B. kowalencyjne
8. Pary zasad G-C s
ą
bardziej stabilne ni
Ŝ
pary A – T
TAK
NIE
9.Polarno
ść
pojedynczego ła
ń
cucha DNA odnosi si
ę
do orientacji jego
rdzenia cukrowo fosforanowego
TAK
NIE
32