1

INTERWENCJE BANKU 

CENTRALNEGO NA RYNKU 

PIENI

NYM

2

Tezy

Bank centralny wpływa na krótkoterminowe 

stopy procentowe
Wpływ na stopy krótkoterminowe poprzez 

triad instrumentów
Stopy długoterminowe kształtowane przez 

oczekiwania

3

Teorie krzywej dochodowo ci

Teoria oczekiwa – stopy długie to 

oczekiwane stopy krótkie w przyszło ci
Teoria preferencji płynno ci – wpływ premii 

za ryzyko na stopy długie – finansowanie 

obligacji przez krótkoterm. depozyty (których 

oproc. mo e rosn )
Teoria preferowanych habitatów

4

Wpływ banku centralnego na 

krótkoterminowe stopy procentowe

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU -

wyznaczanie poziomu krótkoterminowych 

stóp procentowych
OPERACJE DEPOZYTOWO-KREDYTOWE 

- wyznaczanie korytarza waha
REZERWA OBOWI ZKOWA - generowanie 

obrotów na rynku mi dzybankowym

5

Funkcje rezerwy obowi zkowej

Zabezpieczenie interesów deponentów
Funkcja fiskalna (seignorage income)
Wpływ na wysoko

mno nika kreacji 

pieni dza (zmiana pieni dza rezerwowego)
Funkcje dodatkowe (bufor absorbuj cy 

zmiany „krótkich” stóp proc., czynnik 

wpływaj cy na płynno

systemu)

6

Cechy charakteryzuj ce system 

rezerwy obowi zkowej (1)

Stosunek okresu utrzymywania do okresu naliczania 

 

 

 

 

System równoległy 

 

 

System cz ciowo opó niony 

 

 

System opó niony 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Czas 

Okres naliczania 

Okres utrzymywania 

7

Cechy charakteryzuj ce system 

rezerwy obowi zkowej (2)

Sposób utrzymywania rezerwy

1. Na bazie dziennej

2.  rednio w okresie rezerwowym

8

Cechy charakteryzuj ce system 

rezerwy obowi zkowej (3)

Dochody ze  rodków utrzymywanych z tytułu 

rezerwy

1. Rezerwa nieoprocentowana
2. Rezerwa oprocentowana

9

Dylematy zwi zane z rezerw

obowi zkow

System opó niony czy cz ciowo opó niony
Długo

okresu rezerwowego

Sankcje za niewywi zanie si z obowi zku 

utrzymania rezerwy
Wolna gotówka wliczana do rezerwy
Oprocentowanie

10

Kierunki ewolucji rezerwy 

obowi zkowej

Zmniejszanie obci enia banków tym 

parapodatkowym instrumentem - obni anie 

stopy nawet do zera
Upraszczanie systemów rezerwy 

obowi zkowej
Ujednolicanie stóp rezerwy i nieró nicowanie

podmiotów j odprowadzaj cych

11

Rezerwa obowi zkowa w Polsce

3% od wszystkich rodzajów depozytów
system opó niony
okres utrzymywania zbli ony do 1 

miesi ca
rezerwa utrzymywana w sposób 

u redniony

12

Rezerwa obowi zkowa w EBC

Stopy rezerwy - 2%, 0%
system opó niony
okres utrzymywania - 1 miesi c
rezerwa utrzymywana w sposób u redniony

13

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Od połowy lat 80. zyskiwały znaczenie w 

instrumentarium banków centralnych
Rozwój zwi zany z liberalizacj przepływów 

kapitałowych
Dzi główny instrument wpływania na 

płynno

banków komercyjnych

14

Rodzaje operacji otwartego rynku

Transakcje bezwarunkowej sprzeda y/ 

zakupu papieru warto ciowego
Transakcje warunkowej sprzeda y/ zakupu 

papieru warto ciowego
Emisja własnych papierów dłu nych banku 

centralnego
Swap walutowy 

15

Operacja warunkowa

Bank komerc.                    NBP

Wymiana papieru wart.
na pieni dz

Wymiana pieni dza na 
papier warto ciowy

16

Motywy stosowania operacji 

warunkowych

Transakcje te nie wymagaj tak płynnego i 

rozwini tego rynku papierów warto ciowych, 

jak w przypadku operacji bezwarunkowych
Transakcje „odwracalne”
Dobry efekt sygnalizacyjny przy braku 

wpływu na przychodowo

papierów 

warto ciowych

17

Planowanie operacji otwartego 

rynku 

AKTYWA

Aktywa zagr. netto
Kredyt netto dla bud etu
Kredyt netto dla sektora 

bankowego

Pozostałe pozycje netto

PASYWA

Gotówka w obiegu
Rachunki banków

Bony pieni ne

18

Interwencja przeciwko aprecjacji 

złotego

AKTYWA

Aktywa zagr. netto
Kredyt netto dla sektora 

bankowego

Pozostałe pozycje netto

PASYWA

Gotówka w obiegu
Rachunki banków

Rachunek bud etu

Bony pieni ne

19

Interwencja przeciwko deprecjacji 

złotego

AKTYWA

Aktywa zagr. netto
Kredyt netto dla sektora 

bankowego

Pozostałe pozycje netto

PASYWA

Gotówka w obiegu
Rachunki banków

Rachunek bud etu

Bony pieni ne

20

Operacje otwartego rynku w 

Polsce

1990 - pierwsza emisja bonów pieni nych
1991 - NBP nie chce stwarza konkurencji bonom 

skarbowym i wycofuje si z emisji bonów 

pieni nych
1993 - pierwsze operacje warunkowe (rozwój rynku 

lokat mi dzybankankowych)
1995 - ostatnia operacja „zasilaj ca”
2008 – wznowienie operacji „zasilaj cych”

21

Operacje otwartego rynku w 

Polsce – przed zawirowaniami

Podstawowe operacje absorbuj ce - co 

tydzie (pi tek), 1-tyg. zapadalno , stała 

stopa 
Operacje „dostrajaj ce”: emisja bonów 

pieni nych z terminem zapadalno ci od 1 do 

7 dni, zasilaj ce w drodze zakupu od banków 

SPW na 1 do 7 dni ("repo"), przedterminowy 

wykup bonów pieni nych NBP. 
strukturalne

22

OPERACJE DEPOZYTOWO-

KREDYTOWE (1)

Pocz tkowo operacje kredytowe banku centralnego 

pełniły kluczowe role w dostarczaniu płynno ci 

systemowi bankowemu
W latach 80. zacz ły by wypierane przez operacje 

warunkowe - rozwój operacji otwartego rynku
Zacz ły jednak pełni rol sufitu (podłog
pozostawały operacje otwartego rynku)

23

OPERACJE DEPOZYTOWO-

KREDYTOWE (2)

Wprowadzenie do u ytku operacji 

depozytowych banku centralnego
Ograniczenie od dołu waha

krótkoterminowych stóp proc. - podłoga
Nowy korytarz waha

24

Standing facilities w praktyce

Sufit to kra cowy koszt pozyskania pieni dza
Podłoga to minimalna przychodowo

lokat 

na rynku mi dzybankowym
Sufit mo e zosta „przebity”, podłoga nie
Stopie wykorzystania zale ny od systemu 

rezerwy obowi zkowej

25

Wahania stóp procentowych w u rednionym 

systemie rezerwowym

 wahania stóp procentowych - system 

u redniony

stopa lombardow a

stopa depozytow a 

stopa krótkoterm. rynku mi dzybank.

26

Wahania stóp procentowych w 

nieu rednionym systemie rezerwowym

 wahania stóp procentowych - system 

nieu redniony

stopa lombardow a

stopa depozytow a 

stopa krótkoterm. rynku mi dzybank.

27

Implikacje wprowadzenia operacji 

depozytowo-po yczkowych

Stworzenie korytarza waha

krótkoterminowych stóp procentowych
Sterowanie stop O/N
Pozostawienia siłom rynkowym 

kształtowania krzywej dochodowo ci

28

W

ah

an

ia

 s

tó

p p

ro

ce

nt

ow

yc

h w

 

P

ols

ce

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

24-01-2005

24-03-2005

24-05-2005

24-07-2005

24-09-2005

24-11-2005

24-01-2006

24-03-2006

24-05-2006

24-07-2006

24-09-2006

24-11-2006

24-01-2007

24-03-2007

24-05-2007

24-07-2007

24-09-2007

24-11-2007

24-01-2008

24-03-2008

24-05-2008

24-07-2008

24-09-2008

24-11-2008

PO

LO

N

IA

R

efe

re

nc

yjn

a

Lo

m

ba

rd

ow

a

D

ep

oz

yto

w

a

W

IB

O

R

3M

%

29

Korytarz waha stóp 

procentowych w strefie euro

0

1

2

3

4

5

6

7

4 s

ty 

99

4 k

wi

 99

4 l

ip 

99

4 p

a

 99

4 s

ty 

00

4 k

wi

 00

4 l

ip 

00

4 p

a

 00

4 s

ty 

01

4 k

wi

 01

4 l

ip 

01

4 p

a

 01

4 s

ty 

02

4 k

wi

 02

4 l

ip 

02

4 p

a

 02

4 s

ty 

03

4 k

wi

 03

4 l

ip 

03

4 p

a

 03

4 s

ty 

04

4 k

wi

 04

4 l

ip 

04

4 p

a

 04

4 s

ty 

05

4 k

wi

 05

4 l

ip 

05

4 p

a

 05

4 s

ty 

06

4 k

wi

 06

4 l

ip 

06

4 p

a

 06

4 s

ty 

07

4 k

wi

 07

4 l

ip 

07

4 p

a

 07

4 s

ty 

08

4 k

wi

 08

4 l

ip 

08

4 p

a

 08

EONIA

Deposit facility

Main refinancing operations

Marginal lending facility

Euribor 3M

%

30

Konsekwencje zawirowa

Obawa przez zawieraniem transakcji 

mi dzybankowych
Ucieczka do bezpiecznych papierów 

skarbowych
Ograniczanie akcji kredytowej