plik

2009-12-21

Inne szkoły psychoterapii

mgr Anna Skuzińska

Analiza transakcyjna Erica

Berne’a

• Lata 60-te XX wieku
• Pokrewieństwo z psychoanalizą

i analizą interakcji społecznych

• Podstawowa publikacja Berne’a:

„W co grają ludzie?”

Czym jest Analiza Transakcyjna

• Nurt współczesnej psychologii i

psychoterapii stworzony przez E. Berne’a

• Koncentracja na stosunkach

międzyludzkich

• Rola świadomości i wiedzy o sobie w

kreowaniu własnego życia i relacji z innymi

• Przydatne narzędzie diagnozowania i

rozumienia stosunków panujących w
szkole i procesów interpersonalnych

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

Jak powstają zaburzenia?

1. Destruktywne

skrypty życiowe - to zespół

ogólnych przekonań nt tego kim jestem, do czego
powinienem w życiu zmierzać, jak zakończyć życie,
kim są inni. Skrypty = plany życiowe. Nieświadome.

Np. „skrypt przegranego”, „skrypt brak

zakończenia”, „skrypt ‘potem’”

Ale mogą być też konstruktywne „Skrypt zwycięzcy”

„Skooczysz marnie jak twój ojciec alkoholik.

„Nie chwal się”

„Najważniejsza jest w życiu praca”

2009-12-21

Jak powstają zaburzenia? c.d.

• Dominujące wzory emocji wobec siebie i

wobec innych ludzi:

– Ja jestem OK. – wy jesteście OK.

– Ja jestem OK. – wy nie jesteście OK.
– Ja nie jestem OK. – wy jesteście OK.
– Ja nie jestem OK. – wy nie jesteście OK

3 stany ego:

podstawa aktywności człowieka, w tym

komunikowania

się z innymi ludźmi

• DOROSŁY
• DZIECKO
• RODZIC

– Dorosły

• obiektywna ocena rzeczywistości
• wyraża nabyte umiejętności i zdolności,

logiczne myślenie, podejmowanie

świadomych decyzji;

• sprawuje kontrolę nad Dzieckiem

i Rodzicem, łącząc ich oddziaływania

i poszukując złotego środka

• Dorosły mówi: „według mnie”, „sądzę”,

„dochodzę do wniosku”;

• działa w oparciu o „decyduję się”

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

– Dziecko

• wrodzone i nabyte wzorce

popędów i reakcje

emocjonalne, też twórczość

i zabawa

• utrwalone w dzieciństwie

uczucia

• dziecko mówi: „kocham

cię”, „smutno mi”, „to

wspaniałe”,

• działa w oparciu o „chcę”.

Źródło: Instytut Badań w
Oświacie

2009-12-21

• DZIECKO – zawiera emocje. Można

wyróżnić:

– Dziecko naturalne
– Dziecko zaadaptowane – przesadnie

podporządkowane rodzicom bo boi się utraty
ich miłości

– Dziecko zbuntowane – odrzuca wszelkie

normy i autorytety, niezdolne do
podporządkowania się

– Rodzic

• zbiór doświadczeń przejętych od

rodziców/ opiekunów, powstałych w
kontakcie z nimi;

• znajdują się tu normy, powinności,

zasady postępowania, tradycje,

nakazy i zakazy, ale też wzorce

zachowań opiekuńczych,

wychowawczych, uczących.

• rodzic mówi, „trzeba”, „należy”, „tak

jest”, „nigdy”, „zawsze”

• działa w oparciu o „muszę”

Źródło: Instytut Badań w
Oświacie

• RODZIC – normy moralne przejęte od

rodziców

– Rodzic naturalny (wychowujący) formułuje

nakazy, zakazy ale nie wzbudza poczucia
winy, nie poniża i nie ośmiesza

– Rodzic karzący – nadmiernie kontroluje,

nadmiernie krytykuje, bezwzględnie
egzekwuje dyscypline

. Może wytwarzać u

dziecka przesadnie niską samoocenę.

Kontaminacja i wyłączanie

• Kontaminacja – zdominowanie dorosłej struktury

osobowości przez Rodzica (stereotypy, uprzedzenia,

sztywność opinii, fanatyzm) lub Dziecko (górę biorą

emocje i prymitywne poglądy, fobie, fantazje,

halucynacje, stan zakochania). Tracimy wtedy zdolność
realnej oceny sytuacji i podejmowania decyzji.

• Wyłączanie – zablokowanie, utracenie zdolności

„korzystania” z któregoś ze stanów Ja: Rodzica

(przekraczanie norm i zasad współżycia z innymi),

Dziecka (zmrożenie emocjonalne, tyrania powinności),

Dorosły (utrata kontaktu z rzeczywistością, paranoja)

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

2009-12-21

Analiza transakcji

• Transakcja to podstawowa jednostka komunikacji międzyludzkiej.

Składa się ona z bodźca (np. gest, zdanie, mina, intonacja itp.) oraz

reakcji.

• Komunikaty partnerów interakcji mogą pochodzić z

każdego STANU EGO: dorosłego, dziecka, rodzica

RODZAJE TRANSAKCJI:
• Transakcja równoległa, symetryczna: kiedy

wiadomość wysłana z określonego stanu ego daje
odpowiedź z tego stanu ego do którego odnosiła
się nadana wiadomość. Takie transakcje służą
porozumieniu, satysfakcji.

Np. mąż pyta żonę: Gdzie jest gazeta? Zona odpowiada: Leży na

stole. (

DOROSŁY-DOROSŁY

)

Transakcja symetryczna

• Komunikat i odpowiedź pochodzą z tego

samego stanu Ja, zgodnie z intencjami.

• - Pani koleżanko, nie sądzi pani, że

dzisiejsza młodzież to istne dzikusy? Za
grosz wychowania, za grosz szacunku.

• - A tak. I jeszcze jak się ubierają?! Jakby

ze śmietnika wyszli. Skandal proszę pani,
skandal!

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

RODZIC

DZIECKO

DOROSŁY

MÓWIĄCY

ODPOWIADAJĄCY

2009-12-21

Transakcja komplementarna

• Komunikat pochodzący z danego stanu Ja

spotyka się z reakcją ze stanu uzupełniającego,

do którego był kierowany.

Przestań wreszcie hałasować!

Przepraszam proszę pani, już nie będę.

• Utrwalona transakcja komplementarna w relacji z

daną osobą to transakcja symbiotyczna.

Np. mąż pyta żonę: Nie wiesz gdzie są moje spinki do mankietów?
Muszę wyjść za 10 minut? Żona odpowiada: Spokojnie kochanie, zaraz
je znajdę (

DZIECKO

– RODZIC

)

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

RODZIC

DZIECKO

DOROSŁY

MÓWIĄCY

ODPOWIADAJĄCY

Rodzaje transakcji

• Transakcja skrzyżowana – kiedy stan ego z

którego odpowiada druga osoba nie jest tym, od
którego nadawca oczekiwał odpowiedzi; rodzi
konflikt i niezadowolenie, np. jedna osoba mówi
z pozycji Rodzica a druga odpowiada z pozycji
Dorosłego.

Np. żona mówi „Samochód jest brudny. Powinieneś go wreszcie

umyć.” Mąż odpowiada: „Nie życzę sobie podobnych uwag.”
(RODZIC-

DOROSŁY)Taka odpowiedź z pozycji Dorosłego może

spowodować że zona poczuje się urażona i lekceważona.

Np. -

Chciałabym porozmawiać z panią na temat zachowania pani

syna w szkole.

Oczywiście! Znowu wszystko to moja wina tak? Mam dość już

wysłuchiwania o Tomku. Proszę dać mi święty spokój.

RODZIC

DZIECKO

DOROSŁY

MÓWIĄCY

ODPOWIADAJĄCY

2009-12-21

Transakcja ukryta

Komunikat, który pozornie kierowany  jest do jednego stanu Ja, ale
w rzeczywistości,  „między słowami”, zawarty  jest w nim komunikat
skierowany  zupełnie do innego poziomu.

Treść jawna – poziom społeczny

Treść ukryta – poziom psychologiczny

Treść ukryta często przekazywana  jest za pomocą tonu głosu,
postawy ciała, mimiki, lub wynika z kontekstu. Może być również
nie do uchwycenia, ponieważ  ukryte znaczenie transakcji
wynikać może jedynie z nieujawnianych motywów nadawcy
komunikatu.

Szczególnym rodzajem transakcji ukrytych
są transakcje kątowe i podwójne.

Transakcja kątowa

Występuje, gdy nadawca  formułuje komunikat
z tego samego stanu na poziomie społecznym
i psychologicznym,  ale na obu poziomach
kieruje go do odmiennych  stanów  rozmówcy.

To bardzo odpowiedzialne zajęcie.

Zastanawiam się, czy jako świeży nauczyciel
nie będzie pani potrzebowała pomocy bardziej
doświadczonej koleżanki.

Dziękuję panie dyrektorze. Na pewno sobie

dam radę.

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

Transakcja podwójna

Transakcja pozornie rozgrywająca się na
jednej płaszczyźnie Ja (tym samym dla obu
rozmówców) w rzeczywistości ma miejsce
na zupełnie innej płaszczyźnie.

Może przedyskutujemy ten projekt

wieczorem u mnie w mieszkaniu?

Świetny pomysł. Tam na pewno będzie

nam się lepiej pracowało.

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

• TRANSAKCJE SKRZYŻOWANE PROWADZĄ DO

GIER.

• GRA

to „interakcja z ukrytą pułapką” .

• „Gra polega na wymianie komunikatów, w których

oprócz treści wyrażonych  bezpośrednio  zawarte są
treści ukryte (psychologiczny  poziom komunikatu).
Uczestnicy gry nieświadomie zmierzają do pokonania
przeciwnika i do satysfakcji z jego upokorzenia.  Na
poziomie społecznym gry są pozornie bez zarzutu, ale
są w gruncie rzeczy nieuczciwe, bo polegają  na
manipulowaniu partnerem. Gry prowadza  do
konfliktów i do przerwania komunikacji.”

Grzesiuk, 2005

2009-12-21

Gra psychologiczna

Pułapka emocjonalna, mająca na celu
obronę samooceny agensa (inicjatora gry).
Jest formą kontaktu z drugim człowiekiem,
który jest nieautentyczny, pozorny,
posiadający ukrytą pułapkę i wywołuje
nieprzyjemne uczucia, dyskomfort. Jest
próbą przejęcia kontroli nad drugą osobą i
sytuacją. Gra jest procesem, rządzącym się
określonymi regułami.

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

Przebieg gry

– stosowane pojęcia

• Fortel (zaaranżowana przez inicjatora

sytuacja)

• Haczyk (rodzaj słabości,

na którą można złapać ofiarę)

• Reakcja (odpowiedź „ofiary”)
• Przełącznik (nagła zmiana ról, sytuacji)
• Konsternacja (zmieszanie, zakłopotanie,

zagubienie, wstyd, poczucie winy ofiary)

• Zapłata (psychologiczne konsekwencje gry).

Korzyści z gier

• zmniejszenie napięcia psychicznego poprzez

zaspokajanie potrzeb zastępczych (korzyści wewnętrzne
psychologiczne)

• ochrona przed nadmierną bliskością i zaangażowaniem w

relacjach z innymi

(korzyści zewnętrzne psychologiczne)

• bezpieczny dystans i towarzystwo innych osób (korzyści

wewnętrzne społeczne)

• zaspokojenie potrzeby stymulacji, wprowadza dynamikę

w relacje z innymi (

korzyści zewnętrzne społeczne)

• pobudzenie ogólnej aktywności, adrenalina, stymulacja

(korzyści biologiczne)

• utwierdzenie w wyborze drogi życiowej, potwierdzenie

przybranej tożsamości, wiedzy o sobie i świecie

(niekoniecznie adekwatnej do rzeczywistości) (korzyści
egzystencjalne)

Źródło: Instytut Badań w Oświacie

Przykład gry: gra małżeńska „Gdyby nie ty”

Cel

: uspokojenie się lub usprawiedliwienie (nie

chodzi o to, że się boję, tylko że on mi nie
pozwala)

Role

: gra dwustronna, żona może grać rolę

ostrożnego Dorosłego (najlepiej żebym robiła
tak jak on mi radzi) lub rozdrażnionego Dziecka.
Mąż może grać Dorosłego lub Rodzica (lepiej
rób co ci każę).

Źródło: Berne, 2000

2009-12-21

Transakcje: ukryte

– na poziomie społecznym jest to gra Rodzica i

Dziecka:

– Na poziomie psychologicznym jest to relacja

Dziecko-Dziecko.

Pan White: „Zostań i uważaj na dom”,
Pani White: „Gdyby nie ty, mogłabym
wyjść i rozerwać się.”

Pan White: „Musisz zawsze być w domu,
kiedy ja wracam. Boję się że mnie opuścisz.”
Pani White: „Będę, jeżeli pomożesz mi
unikać sytuacji lękowych.”

Korzyści:

Zysk biologiczny: wzajemne zaczepianie i

drażnienie

Zysk egzystencjalny

: Pani White: utwierdza się w

przekonaniu, że „wszyscy mężczyźni są
tyranami”

Zysk psychologiczny wewnętrzny: społecznie

akceptowane uleganie władzy męża chroni żonę
przez przeżywaniem lęków neurotycznych

Zysk psychologiczny zewnętrzny: unikanie

sytuacji lękowych

Zysk społeczny wewnętrzny: możliwość oświadczenia:

„Gdyby nie ty…” pozwala  pani White ustrukturalizować
czas, który musi spędzać  z mężem. Potrzeba  ta była
bardzo  silna u pani White z powodu  braku innych
wspólnych zainteresowań, szczególnie  przed
narodzinami dzieci i po ich usamodzielnieniu się.

Zysk społeczny wewnętrzny (czyli to jaki użytek robi

się z gry w szerszych kontaktach społecznych):
przekształcenie  gry w rozrywkę pt.”Gdyby nie on”
umilającą koleżankom spotkanie przy kawie. Jeśli
nowo zaproszona  na spotkanie sąsiadka uczestniczy
w tej rozrywce staje się szybko  dobrą przyjaciółką;
jeśli odmawia uczestnictwa w tej rozrywce (utrzymuje
korzystny wizerunek własnego męża) to nie zagrzeje
długo miejsca w tym towarzystwie  (tak jakby
konsekwentnie odmawiała picia na przyjęciach).

Koncepcja leczenia

• Identyfikacja skryptu destrukcyjnego,
• Wytworzenie konstruktywnego antyskryptu.
• Obserwowanie aktualnego zachowania

komunikacyjnego

aby zdiagnozować treści, które

składają się na destruktywny skrypt

• Psychoterapia grupowa - identyfikacja gier

prowadzonych przez pacjentów i wskazanie na ich
negatywne skutki (czyli konflikty, unikanie autentycznego
kontaktu z drugą osobą).

• Terapia dyrektywna i krótkoterminowa.
• Narzędzia: wyjaśnianie, opis interakcji, trenowanie

właściwych czyli komplementarnych sposobów
porozumiewania się

2009-12-21

PROGRAMOWANIE

NEUROLINGWISTYCZNE

NLP

• Richard Bandler (lingwista) i John Grinder (psycholog).

Lata 70-te.

• Nurt poznawczy.

• Bandler i Grinder obserwowali pracę 3 czołowych

terapeutów: Fritz’a Perls’a, Virginię Satir, Miltona Erickson’a,
chcieli poznać co sprawia że ich psychoterapia jest skuteczna.

• Wszyscy ci terapeuci zdaniem Bandlera i Grindera posiadali

„magiczną moc”

• Twórcy NLP założyli że ta „magia” ma pewną strukturę,

starali się wykryć na czym ona polega, na czym polega to co
terapeuci robią intuicyjnie lub nieświadomie.

• Stworzyli model terapii nie opartej na teorii psychologicznej.

Ich propozycja daje

możliwość nauczenia się zestawu

umiejętności posiadanych przez 3 skutecznych
psychoterapeutów.

• Swoje odkrycia opisali w książce „

Struktura magii

” „The

structure od magic

”.

Co oznacza: „programowanie neurolingwistyczne” ?

• Informacje ze świata zewn. są odbierane przez

narządy zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, powonienie,
smak).

• NLP zajmuje się tym jak dane zmysłowe są

tłumaczone na procesy myślowe.

• LINGWISTYCZNE – bo dla porządkowania myśli i

komunikacji  z innymi  używa  się języka.  Jak używane
słowa nadają  sens doświadczeniom  i jak
komunikowane  są te doświadczenia.

• PROGRAMOWANIE to sposób organizowania idei i

działań.

W terapii pacjent poznaje wzór swojego umyśleni i

zachowania dzięki temu może kodować strukturę własnego
doświadczenia.

• Człowiek w wyniku doświadczenia tworzy

model świa

ta w jakim żyje. Ta

mapa

świata decyduje o jego zachowaniu

. Ale

ta mapa świata

nie jest tożsama z

rzeczywistością

. Człowiek podejmuje

decyzje na podstawie tego

jak

spostrzega rzeczywistość

. Pacjenci

mają poczucie braku możliwości
swobodnego działania, tymczasem to
stworzony przez nich

model świata

jest

przyczyną tych ograniczeń

2009-12-21

• Zdaniem twórców NLP różne szkoły

terapeutyczne w różny sposób dochodzą
do tego samego:

zmieniają model świata

pacjenta.

• Psychoterapia ROZSZERZA i

WZBOGACA model świata pacjenta.

• W NLP ważny jest „

system reprezentacji

”

czyli sposób odbierania, spostrzegania,
wyobrażania, przechowywania, kodowania
rzeczywistości. Są 3 systemy odnoszące
się do 3 modalności sensorycznych:
WZROKOWY, SŁUCHOWY, CZUCIOWY
(kinestetyczny).

• Tendencja do danego sposobu ujawniania zapisanych

w systemie wiedzy doświadczeń nazywa się
dominującym systemem reprezentacji rzeczywistości

• Nasze doświadczenia są zawarte w języku, za

pomocą mowy, języka, pacjent komunikuje swój
model świata.

Osoba z dominującym wzrokowym systemem reprezentacji:
„to dla mnie jasne”, „widzisz, nie masz racji”, „ zobacz jak
jest zimno.”

Osoba z dominującym słuchowym systemem
reprezentacji: „słyszę, że mnie rozumiesz”, „pozostać
głuchym na coś”, „to brzmi ciekawie”.

Osoba z dominującym czuciowym systemem reprezentacji:
„czuję że masz rację”, „mamy się na czym oprzeć”, „nie
przyłożę do tego ręki”.

• Aby nawiązać kontakt z pacjentem

terapeuta powinien rozpoznać modalność
sensoryczną dominującą w
wypowiedziach pacjenta i posługiwać się
‘tym samym’ językiem co pacjent.

2009-12-21

Przypomnij sobie najpiękniejszy
zachód słońca jaki widziałeś

Wyobraź dobie że widzisz
pokaz sztucznych ogni.

Czy pamiętasz szum morza,
dźwięk fal na piasku plaży?

Czy możesz sobie wyobrazić
doznania fizyczne jakie wtedy
odczuwałeś?

O modalności sensorycznej tego co doświadcza

pacjent świadczy też kierunek ruchu jego gałek

ocznych

Strona prawa

Strona lewa

Wzrokowe
dotyczące
przyszłości

Wzrokowe
dotyczące
przeszłości

Słuchowe
dotyczące
przyszłości

Słuchowe
dotyczące
przeszłości

Czuciowe
dotyczące
przyszłości

Czuciowe
dotyczące
przeszłości

• Źródłem patologii jest SZTYWNOŚĆ w

posługiwaniu się określoną modalnością
zmysłową w odbiorze informacji bez
względu na zmiany w otoczeniu. Zapis
staje się selektywny i/lub zniekształcony a
przez to MODEL RZECZYWISTOŚCI
człowieka który decyduje o ludzkim
zachowaniu jest ZUBOŻONY.

• CEL TERAPII to wzbogacenie repertuaru

zachowań jednostki, wskazanie innego
sposobu reagowaniu w określonej sytuacji
niż miało to miejsce wcześniej,
modyfikacja poznawczego modelu wiedzy
człowieka.

• Np. prócz wykorzystywania wiodącego

systemu wzrokowego terapeuta uczy
pacjenta koncentrować się na bodźcach
słuchowych lub czuciowych. Przez to
zwiększa zakres doświadczeń.

2009-12-21

TERAPIA MILTONA ERICKSONA

Milton Erickson:

• pragmatyk,
• nie opisał własnej koncepcji zaburzeń,
• opublikował niewiele prac nt psychoterapii
• uważał, że terapeucie nie jest potrzebna teoria

zaburzeń,

terapeuta nie musi znać przyczyn

trudności pacjenta aby rozwiązać jego problem

• nie ma potrzeby aby pacjent uzyskał wgląd, poszerzył

świadomość siebie.

• w pracy terapeutycznej kierował się

INTUICJĄ

a nie

zbiorem uzasadnionych teoretycznie reguł.

Milton Erickson:

• wykorzystywał specyficzny rodzaj hipnozy.

Zakładał ze wchodzenie w trans jest
naturalną zdolnością każdego. Dla
Ericksona

HIPNOZA była zjawiskiem

interpersonalnym,

sytuacją

komunikacyjną między pacjentem i
terapeutą.

• posługiwał się metaforą.
• wykorzystywał uporczywe przekonania

pacjentów i cechy tak aby ułatwiały
terapię.

BIOENERGETYKA
ALEXANDRA LOWENA

2009-12-21

Bioenergetyka

– polega na pracy z ciałem,

jej celem jest przywrócenie zdrowia,
witalności i radości życia, pomaga usunąć
napięcia, które gromadzą się w ciele i
psychice.

Główne założenia:

• Procesy życiowe mają dwoisty charakter: fizyczny

i psychiczny (jedność)

• Wpływ procesów psychicznych na fizyczne.
• Życie może przebiegać na różnym poziomie

intensywności. Ten poziom określa ilość energii
jaką dysponuje człowiek i sposób w jaki ją
wykorzystuje.

• Życie to proces energetyczny, którego podstawą

jest ODDYCHANIE. O poziomie energetycznym
organizmu informuje

napięcie i usztywnienie

mięśni. Mogą one blokować albo pozwalać na
swobodny przepływ energii.

• Energia i napięcie określają charakter

człowieka – ujawnia się on w wyglądzie
zewn. i w ruchach ciała.

• Warunkiem rozwoju psychiki i ciała jest

zakotwiczenie w ciele i w podłożu.

Zakotwiczenie w ciele = człowiek posiada kontakt z każdą
częścią swego ciała (może odczuwać jej istnienie).
Zakotwiczenie w podłożu to swobodny przepływ energii przez
ciało w kierunku ziemi co daje spokój, równowagę.

Człowiek niezakotwiczony – jego życie
staje się nierzeczywiste.

• Źródłem zaburzeń są CHRONICZNE

NAPIĘCIA EMOCJONALNE
spowodowane nierozładowanymi
konfliktami

wewnątrzpsychicznymi. Ten

stan powoduje ZABURZENIA ODDECHU I
WZROST NAPIĘCIA MIĘŚNI.

2009-12-21

„cielesna zbroja” (W.Reich) tworzona przez

sumę napięć mięśniowych spowodowana
zablokowanymi emocjami.

Człowiek nie zdaje sobie sprawy z jej

istnienia.

Obniża ona poziom energii człowieka,

krępuje ruchy, spłyca oddech, ogranicza
ekspresję emocji

Leczenie:

• Uwolnienie od chronicznych NAPIĘĆ,

przywrócenie swobodnego przepływu energii
poprzez uczenie pacjenta:

• Ćwiczenia fizyczne – rozluźnianie mięśni,

ćwiczenia rozciągające;

• Uczenie głębszego i pełnego oddychania;
• Ćwiczenia głosem modulowanie dźwięków +

oddychanie

Prowadzi do rozładowania wypieranych uczuć.
Wraz ze zmianą fizjologiczną zmienia się struktura

charakterologiczna pacjenta, wzrasta
naturalność i spontaniczność.

PODEJŚCIE INTEGRACYJNE

• Wykorzystywanie zasad, koncepcji, technik

pochodzących z różnych szkół
teoretycznych.

• Wymaga od terapeuty:

– Większej elastyczności i wszechstronności
– Uświadomienia sobie że każda teoria ma ograniczenia i że

każda wnosi coś wartościowego do zrozumienia istoty
ludzkiego zachowania

– Łączenia różnych podejścia w sposób spójny i jasnego

zdawania sobie sprawy które elementy danej teorii
uwzględnia a które nie.

– Musi starannie dobierać podejście do konkretnego klienta.
– większej samoświadomości czyli zrozumienia dlaczego

pewne podejście przemawiają do niego a inne nie.

– NIEUSTANNEG KSZTAŁCENIA SIĘ I OTWARTEGO

UMYSŁU

2009-12-21

W jakim kierunku idzie
współcześnie psychoterapia?

• Skracanie czasu trwania psychoterapii
• Zainteresowania z jednostki przenoszą się na

grupę społeczną, w tym rodzinę

• Zainteresowania przenoszą się z zaburzeń

pacjenta na pozytywne aspekty jego
funkcjonowania, zasoby, potencjał

• Zbliżenie praktyki psychologicznej

terapeutów z różnych orientacji
teoretycznych (eklektyzm)

• Potrzeby klientów zgłaszających się na

psychoterapię są coraz bardziej specyficzne