98

E l e k t r o n i k a   d l a   W s z y s t k i c h

Układ  służy  do  automatycznego  włą−

czania/wyłączania  oświetlenia  w po−

mieszczeniu (łazience, pokoju itp.). Jed−

nak spośród układów o podobnej funk−

cji  ten  ma  wyjątkowe  działanie:  zlicza,

ile osób weszło oraz ile wyszło z pomie−

szczenia i dopiero po wyjściu ostatniej

gasi światło. Ponieważ pojemność licz−

nika wynosi 15,  układ doskonale nada−

je się do zastosowań "domowych". Po−

siada  on  włącznik  zmierzchowy,  który

zapobiega włączeniu światła w dzień.

Opis układu

Układ rozróżnia kierunek poruszania się oso−
by na zasadzie co było pierwsze: dotknięcie
klamki  (po  wewnętrznej  stronie  drzwi)  czy
otwarcie  drzwi?  Łatwo  zauważyć,  że  pod−
czas wychodzenia z pomieszczenia pierwsza
zostaje dotknięta klamka "wewnętrzna" a po−
tem następuje otwarcie drzwi, natomiast pod−
czas  wchodzenia  pierwsza  zostaje  dotknięta
klamka zewnętrzna itd. Wnioski te posłużyły
do  zrealizowania  układu,  którego  schemat
jest  na  rysunku  1.  Czujnikami  podającymi
informację do układu są: kontaktron lub inny
element  stykowy  oraz  klamka  wewnętrzna
będąca  czujnikiem  dotykowym.  Obwody
z inwerterami U1A, 1B i U1C tworzą układ,
gdzie R1, D2, D3 to elementy zabezpieczają−
ce  wejście  inwertera  CMOS  przed  przepię−
ciami. W spoczynku na wyjściu U1C panuje
stan niski. Licznik rewersyjny U2 jest podłą−
czony w taki sposób, aby po doliczeniu do 15
lub  do  0  nastąpiło  zliczanie  w poprzednim
kierunku. Na jego wejście zegarowe są poda−
wane  impulsy  pochodzące  ze  styku,  po
uprzednim  ich  oczyszczeniu  z drgań  w ob−
wodzie  U1D,R4,R5,C6.  Kierunek  zliczania
jest zależny od stanu na wyjściu U1C (licznik

zlicza  w górę,  gdy  klamka  jest  dotknięta).
Sterowanie przekaźnika odbywa się za pośre−
dnictwem  tranzystorów  T1  oraz  T2.  Prze−
łącznik  zmierzchowy  z U1F uniemożliwia
włączenie światła, gdy jest widno w pomie−
szczeniu.  Potencjometrem  PR1  ustala  się,
przy  jakim  natężeniu  światła  może  nastąpić
włączenie  oświetlenia.  Gdy  jest  widno,  na
wyjściu  U1F występuje  stan  wysoki,  unie−
możliwiając  załączanie  przekaźnika,  ponie−
waż  T2  jest  zablokowany.  Kiedy  się  dosta−
tecznie  ściemni,  wyjście  U1F przejdzie  do
stanu niskiego i wtedy może nastąpić włącze−
nie  przekaźnika.  Wtedy  pracą  przekaźnika
steruje tranzystor T1. Aby mógł on przewo−
dzić, styk kontaktronu musi być rozwarty lub
stan wyjść licznika U2 musi być większy od
zera.  Należy  wspomnieć,  że  po  włączeniu
oświetlenia  nie  będzie  ono  oddziaływało  na
przełącznik  zmierzchowy,  ponieważ  fotore−
zystor jest podłączony do "gorącego" zacisku
cewki przekaźnika i nastąpi zatrzaśnięcie in−
wertera U1F. Przycisk S1 służy do zerowania
licznika U2.

Montaż i uruchomienie

Układ  można  zmontować  na  uniwersalnej
płytce drukowanej, pamiętając, że styki prze−
kaźnika  są  pod  napięciem  220VAC.  Układ
najlepiej podłączyć do fabrycznego zasilacza
wtyczkowego  12V posiadającego  atest  bez−
pieczeństwa. Z zainstalowaniem kontaktronu
na  futrynie  nie  powinno  być  problemów,
podobnie  z połączeniem  klamki  z układem.
Przewód czujnika dotykowego należy podłą−
czyć do klamki wewnętrznej, która musi być
metalowa. Natomiast klamkę zewnętrzną (je−
śli  jest  metalowa)  należy  dokładnie  zaizolo−
wać grubą warstwą izolacji, np. koszulką ter−
mokurczliwą.  Urządzenie  nie  jest  jednak
w 100% skuteczne. Dla prawidłowego funk−
cjonowania  urządzenia  każda  pojedynczą
osoba wchodząc i wychodząc musi zamykać
za sobą drzwi, co w przypadku pewnych im−
prez z udziałem kilkunastu osób byłoby para−
noją.  Jednak  do  takich  pomieszczeń  jak  ła−
zienka czy pokój układ nadaje się idealnie.

Piotr Wójtowicz

FF

FF

o

o

o

o

rr

rr

u

u

u

u

m

m

m

m

 

 

C

C

C

C

zz

zz

yy

yy

tt

tt

e

e

e

e

ll

ll

n

n

n

n

ii

ii

k

k

k

k

ó

ó

ó

ó

w

w

w

w

Automatyczny
włącznik
oświetlenia