Untitled-1.indd

INFORMACJE OGÓLNE

str

ona 4

Witaminy są to organiczne związki, których obecność jest niezbędna

dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Biorą one udział w

bardzo wielu procesach metabolicznych jako składniki enzymów,

hormonów i przeciwciał, ale nie stanowią źródła energii i materiału

budulcowego. Zdecydowana większość witamin nie może być syn-

tetyzowana przez nasz organizm (poza witaminą D3 wytwarzaną

pod wpływem promieniowania UV i niacyną wytwarzaną z trypto-

fanu, aminokwasu występującego m.in. w mleku) i z tego względu

muszą być dostarczane z pożywieniem. Związki nazywane prowita-

minami, po spożyciu mogą być przetwarzane na witaminy np. beta-

karoten (prowitamina A). Witaminy charakteryzują się niewielką

trwałością w czasie przechowywania i obróbki gdyż są wrażliwe

na działanie wysokiej temperatury, światła, tlenu i niskiego bądź

wysokiego pH. W efekcie prowadzi to do znacznego zmniejszenia

wartości odżywczej żywności. Brak, niedobór lub nadmiar poszc-

zególnych witamin może być przyczyną: awitaminozy, hipo- i hiper-

witaminozy.

Witaminy dzielą się na dwie grupy: rozpuszczalne w wodzie i w

tłuszczach (A, D, E i K). Te ostatnie wymagają obecności tłuszczu

aby mogły się wchłonąć, dlatego przygotowując surówkę nie za-

pominajmy o kilku kroplach oliwy albo łyżeczce majonezu. Nasz

organizm magazynuje je, dzięki czemu trudniej o ich niedobór i

dość łatwo można je przedawkować. Bogatym źródłem witamin z

tej grupy są ryby, oleje roślinne i orzechy. Natomiast witaminy ro-

zpuszczalne w wodzie łatwo się wchłaniają i obecność tłuszczu nie

jest do tego procesu potrzebna. Nie są gromadzone w organizmie

i częściej dochodzi do ich niedoboru. Z tego powodu codziennie

powinno się dostarczać w diecie taką ich ilość, jaka jest potrzeb-

na organizmowi. Znajdują się one przede wszystkim w produktach

zbożowych oraz owocach i warzywach.

Wśród ponad dwudziestu pierwiastków wyróżniamy siedem pod-

stawowych zwanych makroelementami, występujących w naszym

organizmie w największej ilości: potas, magnez, sód, wapń, fosfor,

siarka, chlor. Pozostałe to tzw. pierwiastki śladowe (mikroelemen-

ty) do których zaliczamy: chrom, nikiel, selen, cynk, żelazo, bor,

fluor, miedź, jod, kobalt, cyna, krzem, mangan, molibden, wanad.

str

ona 5

OBJAWY NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW

Często nie zdajemy sobie sprawy, że nawet tak błahe dolegliwości

jak zmęczenie, czy pękanie kącików ust mogą mieć przyczynę

w niedoborze składników odżywczych. Dla Państwa wygody

pogrupowaliśmy objawy wskazujące na niedobory witamin lub

minerałów, podając jednocześnie na niedobór którego składnika

może dany problem wskazywać.

Objawy ze strony narządów zmysłów:

• pogorszenie wzroku, szczególnie nocą

(tzw. kurza ślepota); suche i zaczerwien-
ione oczy - niedobór witaminy A

• zaburzenia smaku i węchu - niedobór

cynku

Objawy ze strony układu immunologicznego:

• infekcje - niedobór witaminy C, B5, chromu, magnezu

Objawy ze strony układu nerwowego:

• osłabienie pamięci i koncentracji - niedobór wita-

miny B1, magnezu

• depresja - niedobór witaminy H, C, magnezu
• zapalenie nerwów i zanik czucia w kończynach -

niedobór witaminy B1, B12, E

• mrowienie w kończynach - niedobór witaminy B1,

wapnia, potasu

Objawy ze strony układu kostnego i mięśniowego:

• skurcze mięśni (drganie powiek, kończyn), wzmożone

napięcie mięśni - niedobór witaminy B5, B6, C, E,
chromu, selenu, magnezu, potasu

• uczucie zmęczenia - niedobór witaminy B5, B6, C, E,

chromu, jodu, selenu, magnezu, żelaza

• krzywica, osteoporoza - niedobór witaminy D, wapnia,

manganu, magnezu

• tężyczka (bolesne długotrwałe kurcze mięśni -

występujące głównie u kobiet w ciąży) - niedobór
wapnia

str

ona 6

OBJAWY NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW

Nieprawidłowa struktura skóry, błon śluzowych,
włosów i paznokci:

• sucha, łuszcząca się skóra - niedobór witaminy A,

B5, H, selenu, cynku, żelaza

• łamliwe paznokcie i włosy, wypadanie włosów -

niedobór witaminy A, B5, H, selenu, cynku, żelaza

• wysypki skórne - niedobór witaminy B2, PP (B3)
• pęknięcia w kącikach ust - niedobór witaminy B2,

kwas foliowy

• zapalenie skóry, języka - niedobór witaminy B6,

żelaza

• napuchnięte i krwawiące dziąsła, wypadanie

zębów (szkorbut) - niedobór witaminy C

• powoli gojące się rany - niedobór witaminy C
• plamy na paznokciach - niedobór selenu

Objawy ze strony układu pokarmowego:

• utrata apetytu - niedobór witaminy A, B1, B6
• wymioty, zaburzenia żołądkowe (niestrawność) -

niedobór witaminy B5, B6, PP (B3), H, kwas foliowy

• nadmierne pragnienie, apetyt - niedobór chromu,

jodu

Objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego i
krwionośnego:

• kołatanie serca - niedobór witaminy B1, magnez,

potas

• anemia, zmęczenie - niedobór witaminy B2, B6,

kwas foliowy, B12, E, żelaza, manganu, miedzi

• nadmierne krwawienie - niedobór witaminy K

Objawy ze strony układu rozrodczego i u płodu:

• bezpłodność - niedobór witaminy E, manganu
• wady układu nerwowego płodu - niedobór kwasu

foliowego u matki

str

ona 7

WITAMINY

Poniżej prezentujemy kilka prostych, a zarazem skutecznych po-

rad pomocnych w zapobieganiu niedoborom witamin i minerałów.

1. Stosuj zbilansowaną, urozmaiconą dietę dostarczającą wszyst-

kich niezbędnych dla zdrowia składników.

2. Rzuć palenie i ogranicz ilość spożywanego alkoholu.

3. Stosuj suplementację preparatami farmaceutycznymi w okre-

sach zwiększonego zapotrzebowania organizmu np. podczas

karmienia piersią, w czasie ciąży (kwas foliowy - FOLIK, ACIDUM

FOLICUM, ACIFOLIK, multiwitaminy - FALVIT MAMA, CEN-

TRUM MATERNE, ELEVIT), u niemowlaków (witamina K - VITA

K, BABY K , witamina D - VITA D), w okresie rekonwalescencji

(multiwitaminy - SUPRADYN, BODYMAX), w czasie zimy (multi-

witaminy - CENTRUM, VITAMINER, VIGOR) i u osób starszych

(multiwitaminy - CENTRUM SILVER, VIGOR GOLD, GERIAVIT

PHARMATON).

4. Uzupełniaj zapotrzebowanie organizmu na witaminy i składniki

mineralne w czasie kuracji odchudzających.

5. W przypadku stwierdzenia ewidentnego niedoboru konkretnych

witamin powinno się je dostarczyć organizmowi w postaci jedno-

lub kilkuskładnikowego preparatu a nie multiwitaminy, aby nie

doprowadzić do przedawkowania innych składników.

Kiedy zaobserwujemy u siebie niedobór którejś z witamin powinniśmy

postarać się uzupełnić jej braki. Naturalnym sposobem jest

uzupełnienie niedoborów wraz z dietą. Alternatywą jest sięgnięcie

po odpowiedni preparat farmaceutyczny.

Zalecane dzienne spożycie witamin i składników mineralnych

prezentujemy na końcu tego opracowania, w formie przystępnej

tabeli.

Witamina A (retinol)

Rola witaminy A w organizmie:

• decyduje o prawidłowym wzroście,

• wpływa na wzrok, zwłaszcza ostrość widzenia o zmierzchu,

• uczestniczy w budowie kości i zębów.
Produkty spożywcze bogate w witaminę A: mleko, masło, mięso,

ryby morskie, oleje roślinne, sałata, sery, śledzie, brukselka, wino-

grona, awokado.
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM A

str

ona 8

WITAMINY

złożone: BODYMAX, CENTRUM, VIGOR GOLD, NATURKAPS

tran, MOLLER’S tran, CAPIVIT A + E forte, TOKOVIT A + E forte,

MAŚĆ OCHRONNA Z WITAMINĄ A

W przypadku stwierdzonego przez lekarza niedoboru podaje się 25

000 - 50 000 j.m. witaminy A dziennie (w postaci kapsułek lub

roztworu, także w połączeniu z witaminą E). Kobiety w ciąży nie

powinny bez zaleceń lekarza przyjmować preparatów witaminy A,

ponieważ może to prowadzić do pojawienia się wad rozwojowych u

płodu.

Witamina B1 (tiamina, aneuryna)

Rola witaminy B1 w organizmie:

• bierze udział w przemianie składników pokarmowych w energię,

• zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,

• przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające

ból.

Produkty spożywcze bogate w witaminę B1: niełuskane ziarno

pszenicy, kiełki, płatki owsiane, słonecznik, drożdże, orzechy, groch,

fasola, jaja, pieczywo pełnoziarniste, ryby, wątroba, wieprzowina i

ziemniaki.
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM B1

złożone: VITAMINUM B compositum, BODYMAX, CENTRUM,

VIGOR GOLD, FALVIT

Witamina B2 (ryboflawina)

Rola witaminy B2 w organizmie:

• bierze udział w przemianie składników pokarmowych w energię,

• współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowe-

go,

• współuczestniczy z witaminą A w prawidłowym funkcjonowaniu

błon śluzowych,

• odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku.
Produkty spożywcze bogate w witaminę B1: produkty pełnoziarniste,

mleko, nabiał, jaja, ryby
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM B2

złożone: BODYMAX, BELISSA, CEBION Multi, VITAMINUM B

compositum

str

ona 9

WITAMINY

Witamina B5 (kwas pantotenowy)

Rola witaminy B5 w organizmie:

• bierze udział w przemianie składników pokarmowych w energię

(w organizmie zostaje przekształcona w substancję zwaną koen-

zymem A),

• współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowe-

go,

• ma wpływ na wytwarzanie witaminy D,

• zapobiega przemęczeniu,

• uczestniczy w regeneracji tkanek, przyspiesza gojenie ran,

przeciwdziała tworzeniu się zmarszczek i przedwczesnemu

starzeniu się i siwieniu włosów.

Produkty spożywcze bogate w witaminę B5: ryby, mleko, produkty

pełnoziarniste, warzywa strączkowe, wątróbka
Preparaty farmaceutyczne:

proste: CALCIUM PANTOTHENICUM

złożone: BETABRONZ, BODYMAX, SILICA, VIBOVIT

Witamina B5 współdziała z innymi witaminami grupy B, należy je

więc przyjmować razem. W większości preparatów występuje jako

pantotenian wapnia.

Witamina B6 (pirydoksyna, pirydoksamina)

Rola witaminy B6 w organizmie:

• bierze udział w przemianach składników pokarmowych,

umożliwia magazynowanie energii oraz wytwarzanie enzymów,

hormonów i hemoglobiny,

• zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i ser-

cowo-naczyniowego,

• zwiększa odporność organizmu,

• łagodzi objawy tzw. napięcia przedmiesiączkowego,

• wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry, wypadania

włosów, zapalenia warg i języka.

Produkty spożywcze bogate w witaminę B6: ziemniaki, banany,

drób, produkty pełnoziarniste
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM B6

złożone: VITAMINUM B compositum, SKRZYPOWITA, VIBOVIT,

MG B6, NOVOCARDIA

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B6 odczuwają: dzieci,

kobiety przyjmujące doustne środki antykoncepcyjne i ciężarne,

str

ona 10

WITAMINY

osoby starsze, alkoholicy i palacze. Niedobór witaminy B6 utrud-

nia działanie niektórych witamin (m.in. witaminy C) oraz mikroe-

lementów (m.in. wapnia, magnezu, miedzi, selenu) koniecznych do

prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Witamina B9 (kwas foliowy, folacyna)

Rola witaminy B9 w organizmie:

• reguluje wzrost i funkcjonowanie komórek,

• współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu ner-

wowego (m.in. zapobiega uszkodzeniom tzw. cewy nerwowej u

rozwijającego się w łonie matki dziecka),

• jest czynnikiem anty-anemicznym, pobudza procesy krwiot-

wórcze.

Produkty spożywcze bogate w witaminę B9: warzywa zielonolistne

(sałata, szpinak, kapusta, brokuły, szparagi, kalafiory, brukselka),

pomidory, rośliny strączkowe (groch, fasola), orzechy, słonecznik,

wątroba, żółtko jaja.
Preparaty farmaceutyczne:

proste: FOLIK, ACIDUM FOLICUM

złożone: BIOFER FOLIC, BODYMAX, PRENATAL, VIGOR junior

Najczęściej niedobór witaminy B9 występuje u osób w starszym

wieku, u ciężarnych kobiet i u osób nadużywających alkoho-

lu i palących. Dla pełnej aktywności witaminy B9 konieczna jest

obecność witaminy B12 w organizmie.

Witamina B12 (cyjanokobalamina)

Rola witaminy B12 w organizmie:

• uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek krwi (przeciwdziała

niedokrwistości),

• wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w

tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe,

• pomaga zachować równowagę psychiczną,

• pobudza apetyt.
Produkty spożywcze bogate w witaminę B12: wszelkie produkty po-

chodzenia zwierzęcego, np. nabiał, wątróbka, jaja. Witamina B12

nie występuje w produktach roślinnych.
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM B12

złożone: BELISSA, FALVIT, NUTROF, SYROP DLA NIEJADKA

str

ona 11

WITAMINY

Witamina C (kwas askorbinowy)

Rola witaminy C w organizmie:

• wspomaga przyswajanie żelaza i kwasu foliowego,

• bierze udział w powstawaniu tkanki łącznej (w tym w syntezie jej

najważniejszego składnika – kolagenu) i w procesie gojenia ran,

• ‘uszczelnia’ nabłonek naczyń włosowatych skracając czas

trwania infekcji,

• spowalnia proces starzenia.
Produkty spożywcze bogate w witaminę C: ziemniaki (gotowane w

łupinach), brokuły, papryka, pomarańcze, kiwi
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM C

złożone: PIKOVIT D, 2 KC, CENTRUM, APETIZER

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C występuje podczas

długotrwałego stresu i wysiłku fizycznego, u osób palących, ko-

biet w ciąży i stosujących doustne środki antykoncepcyjne oraz

u pacjentów przewlekle przyjmujących aspirynę. Witamina ta

pomaga w uaktywnianiu się witaminy B9 (kwasu foliowego),

we wchłanianiu żelaza i manganu. Duża ilość witaminy C może

wpływać na zafałszowanie wyników analizy krwi, moczu i kału

(zmiana ilości hemoglobiny i poziomu cukru).

Witamina D3 (cholekalcyferol)

Rola witaminy D w organizmie:

• bierze udział w przemianie wapnia i fosforanów,

• jest niezbędna do prawidłowego uwapnienia kości i zebów,

• ma korzystny wpływ na system nerwowy i mięśniowy,

• działa stymulująco na układ odpornościowy.
Produkty spożywcze bogate w witaminę D: cielęcina, drób, jaja,

tran, grzyby, wątroba.
Preparaty farmaceutyczne:

proste: DEVIKAP, VIGANTOL

złożone: ELEVIT, OSTERCAL, CENTRUM, VITAMINUM A+D3

Aby zapobiec krzywicy niemowlętom i małym dzieciom podaje się

codziennie 500 j.m. witaminy D (w postaci kropli lub tabletki roz-

puszczonej w wodzie).

Witamina E (tokoferol)

Rola witaminy E w organizmie:

• bierze udział w chemicznych reakcjach redukcji i utleniania (jest

antyoksydantem chroniącym przed wolnymi rodnikami),

str

ona 12

WITAMINY

• poprawia kondycję skóry i zapobiega jej przedwczesnemu

starzeniu,

• obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi i chroni

czerwone krwinki przed uszkodzeniami.

Produkty spożywcze bogate w witaminę E: olej z pestek słonecznika,

kiełków pszenicznych, rzepaku, orzechy, soja
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM E

złożone: VITAMINUM A+E, BELISSA, BETAKAROTEN E, CAPIVIT

A+E, FEMINATAL, TRIOMAR

Witamina PP (witamina B3, niacyna, kwas nikotynowy)

Rola witaminy E w organizmie:

• bierze udział w przemianach metabolicznych prowadzących do

uzyskania energii,

• uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek krwi,

• reguluje poziom cholesterolu we krwi,

• poprawia ukrwienie skóry i kondycję włosów.
Produkty spożywcze bogate w witaminę PP: Mięso cielęce i wieprzowe,

wątroba, makrela, drożdże, chleb biały, chleb pełnoziarnisty, ziarna

pszenicy, szpinak, kapusta, groszek, marchew, jabłka, pomarańcza

i ziemniaki.
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITAMINUM PP

złożone: BODYMAX, BELISSA, FALVIT, H-PANTOTEN,

Witamina K (filochinon)

Rola witaminy K w organizmie:

• decyduje o krzepliwości krwi,

• odgrywa rolę w gospodarce wapniowej i mineralizacji tkanek.
Produkty spożywcze bogate w witaminę K: kapusta (przede wszyst-

kim kiszona), brokuły, szpinak, soja, zielona herbata
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITACON, VITA K, VITAMINUM K

złożone: VIGOR GOLD, TRIOMAR TOTAL, FEMCALVIT

Witamina H (biotyna, witamina B7)

Rola witaminy H w organizmie:

• wspomaga funkcję tarczycy,

• wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz włosów,

• uczestniczy z witaminą K w procesie krzepnięcia krwi.

str

ona 13

MINERAŁY

Produkty spożywcze bogate w witaminę H: ziarna pszenicy, groch,

szpinak, cebula, jaja, mleko, grzyby, kurczak, śledź, wieprzowina,

wołowina, drożdże, banany i winogrona.
Preparaty farmaceutyczne:

złożone: FALVIT, H-PANTOTEN, VIGOR GOLD

Chrom

Rola chromu w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów,

• ułatwia przenikanie glukozy z krwi do komórek,

• zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę,

• obniża stężenie całkowitego cholesterolu.
Produkty spożywcze bogate w chrom: drożdże piwne, wątroba

wołowa, groszek zielony, cebula, kukurydza, jaja
Preparaty farmaceutyczne:

proste: CHROM

złożone: APICHROM, CHOLESTEROL PROTECT, VIGOR GOLD,

LINEA

Cynk

Rola cynku w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów,

• bierze udział w mineralizacji kości i gojeniu się ran,

• wpływa na pracę układu odpornościowego,

• zwiększa produkcję plemników.

• ma istotny wpływ na czynności mózgu,

• jest niezbędny do utrzymania optymalnego stężenia witaminy A

we krwi.

Produkty spożywcze bogate w cynk: mięso, wątroba, sery podpuszc-

zkowe, fasola, groch, kasza gryczana, orzechy, przetwory zbożowe
Preparaty farmaceutyczne:

proste: CYNK, ZINCAS FORTE, BIO-CYNK

złożone: RUTINACEA HOT, BELISSA, NUTROF, CENTRUM

Regularne zażywanie niektórych farmaceutyków, w tym doust-

nych środków antykoncepcyjnych, oraz picie alkoholu wpływa na

obniżenie poziomu cynku w organizmie człowieka.

Jod

Rola jodu w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów i hormonów

(głównie tarczycy),

str

ona 14

MINERAŁY

• wpływa na rozwój, wzrost oraz przebieg procesów życiowych,

• odpowiada za utrzymanie prawidłowej struktury skóry i właściwej

masy ciała.

Produkty spożywcze bogate w jod: ryby morskie, mleko, sól kuchen-

na jodowana
Preparaty farmaceutyczne:

proste: VITREOLENT, IODID

złożone: APLEFIT, CENTRUM, MAXIVIT

Magnez

Rola magnezu w organizmie:

• uczestniczy w przekazywaniu sygnałów w układzie nerwowym,

• jest składnikiem kości i szkliwa zębów,

• odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie mięśni, w tym mięśnia

sercowego,

• stanowi niezbędny element w czasie syntezy niektórych hor-

monów.

Produkty spożywcze bogate w magnez: kakao, kasza gryczana,

groch, fasola, orzechy, płatki kukurydziane i zbożowe z pełnego

przemiału, makarony
Preparaty farmaceutyczne:

proste: BIOMAG, ASMAG, MAGNEFAR, MAGNESOL

złożone: DOLOMIT, MG B6, SENOMAG, CENTRUM

Mangan

Rola manganu w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów,

• jest niezbędny do wytwarzania niektórych hormonów, barwnika

skóry i włosów (melaniny),

• uczestniczy w budowie kości, składników krwi i tkanki nerwowej.
Produkty spożywcze bogate w mangan: orzechy, produkty zbożowe

z pełnego przemiału, czarne jagody, fasola, groch, czekolada
Preparaty farmaceutyczne:

złożone: BODYMAX, FALVIT, KLARIN, VITAPIL

Miedź

Rola miedzi w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów,

• potrzebna jest do tworzenia się krwinek czerwonych i działania

układu immunologicznego,

• bierze udział w przesyłaniu impulsów nerwowych.

MINERAŁY

str

ona 15

Produkty spożywcze bogate w miedź: orzechy, wątroba, groch,

fasola, kasza gryczana, pieczarki, ryby
Preparaty farmaceutyczne:

złożone: BODYMAX SPORT, KLARIN PERFECT, VIGOR GOLD,

PIKOVIT COMPLEX

Potas

Rola potasu w organizmie:

• uczestniczy w przekazywaniu sygnałów w układzie nerwowym,

• jest aktywatorem wielu enzymów,

• podwyższa stopień uwodnienia komórek.
Produkty spożywcze bogate w potas: produkty zbożowe, mleczne,

banany, ziemniaki gotowane “w mundurkach”
Preparaty farmaceutyczne:

proste: KALDYUM, KALIUM

złożone: ASPARGIN, FALVIT

Potas występuje w wielu preparatach farmaceutycznych w postaci

soli z substancjami aktywnymi. Ważne jest aby mieć świadomość

ilości spożywanego w ten sposób pierwiastka, gdyż jego nadmierna

suplementacja może być równie groźna jak niedobór.

Selen

Rola selenu w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologic-

znego i tarczycy,

• wpływa na zdolność koncentracji i ostrość widzenia,

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów,

• odpowiada za płodność u mężczyzn.
Produkty spożywcze bogate w selen: nerki, ryby, kukurydza,

wątroba, orzechy
Preparaty farmaceutyczne:

proste: SELEN

złożone: CAPIVIT SUN SYSTEM, FALVIT, NUTROF, SELEN+CYNK

Wapń

Rola wapnia w organizmie:

• decyduje o prawidłowym przekazywaniu impulsów nerwowych,

• umożliwia wydzielanie wielu hormonów,

• jest aktywatorem wielu enzymów, składnikiem kości i zębów,

• bierze udział w procesie krzepnięcia krwi,

• uczestniczy w skurczu mięśni szkieletowych, gładkich i mięśnia

str

ona 16

MINERAŁY

sercowego,

• obniża stopień uwodnienia komórek.
Produkty spożywcze bogate w wapń: sery podpuszczkowe, mleko,

napoje mleczne, ser twarogowy sardynki, śledzie, fasola
Preparaty farmaceutyczne:

proste: ADDITIVA CALCIUM, CALCIUM 500, CALCIUM PLIVA,

CALPEROS

złożone: ASCORUTICAL, CENTRUM, ELEVIT, RECALVIT D

Żelazo

Rola żelaza w organizmie:

• decyduje o prawidłowym funkcjonowaniu enzymów i hemoglob-

iny,

• odpowiada za zaopatrzenie komórek w tlen,

• wpływa na pracę układu odpornościowego.
Produkty spożywcze bogate w żelazo: wątroba, rośliny strączkowe,

szczypiorek, pietruszka, mięso, produkty zbożowe

Preparaty farmaceutyczne:

proste: ASCOFER, BIOFER, HEMOFER

złożone: FERROFOLIC, MERZ SPECIAL, PIKOVIT PLUS,

REVALID, TRIOMAR, CENTRUM