nr 4, paŸdziernik 2010
nr 4, paŸdziernik 2010
nr 4, paŸdziernik 2010
nr 4, paŸdziernik 2010
MACIEJ WIELOBÓB - NAJBLI¯SZE WARSZTATY
WARSZTATY Z MACIEJEM WIELOBOBEM W NAJBLI¯SZYM CZASIE
:
23-24 padŸdziernika 2010 - warsztaty i seminarium w Krakowie
7 listopada 2010 - warsztat we Wroc³awiu
20-21 paŸdziernika 2010 - seminarium i warsztaty w Krakowie
11-12 grudnia 2010 - seminarium i warsztaty w Krakowie
SZKOLENIE NAUCZYCIELSKIE Z MACIEJEM WIELOBOBEM
:
http://maciejwielobob.pl/?page_id=16
http://maciejwielobob.pl/?page_id=20
Witajcie w czwartym numerze e-magazynu dla
subskrybentów newslettera MaciejWielobob.pl!
Ten numer naszego e-magazynu poœwiêcimy
ajurwedzie. Ajurweda jest praktycznie
nierozerwalnie powi¹zana z jog¹, dlatego te¿
zdecydowa³em siê przekazaæ Wam materia³,
który wskazuje na te powi¹zania. Zachêcam do
lektury, w razie pytañ œmia³o piszcie na
maciek@maciejwielobob.pl
Magazyn dla subskrybentów newslettera
3.
AJURWEDA
Ajurweda – dos³ownie wiedza (lub nauka) o ¿yciu – prawdopodobnie najstarsza medycyna œwiata ma
wiele do zaoferowania jodze. Wywodz¹ siê z tego samego Ÿród³a, jakim jest najstarsza indyjska filozofia –
sankhja, przy czym joga postawi³a sobie za cel pracê nad uspokojeniem umys³u, natomiast ajurweda – nad
zdrowiem i harmoni¹ organizmu. Oczywiœcie tych zagadnieñ nie da siê rozdzieliæ, dlatego w³aœnie warto
przyjrzeæ siê punktom, w których te dziedziny siê zbiegaj¹, jak równie¿ obszarom, w których mog¹ siê
wzajemnie uzupe³niaæ.
W jodze do czasów Krishnamacharyi, poza skromnymi w¹tkami w tekstach œredniowiecznych i
póŸniejszych, nie rozwijano tematyki leczniczej. Ajurweda, z racji swojego przedmiotu i celu, rozwija³a
zarówno diagnostykê, jak i koncepcje terapeutyczne. Co ciekawe, o ile w jodze znamy niewiele istotnych
tekstów (Jogasutry i Jogabhaszja, Yoga-Yagnavalkya Sanhita, Hatha joga pradipika, Gheranda sanhita, Siva
sanhita + niektóre Upaniszady i Bhagavadgita), o tyle w ajurwedzie od oko³o 2 tysiêcy lat p.n.e. regularnie
pojawiaj¹ siê teksty z tej dziedziny, dziêki czemu mamy bardzo bogate piœmiennictwo na temat diagnostyki,
profilaktyki i leczenia w ajurwedzie. Dr Ganesh Mohan ¿artuje, ¿e o ile teksty jogiczne nie zajm¹ nawet
jednej pó³ki, to na piœmiennictwo z klasycznej ajurwedy nie wystarczy jeden rega³.
Krishnamacharya zna³ to bogactwo ajurwedy i dlatego prze³o¿y³ niektóre koncepcje ajurwedyjskie na jêzyk
jogi, zaczynaj¹c prawdziw¹ terapiê jog¹. Warto zwróciæ uwagê na fakt, ¿e zarówno jedna jak i druga
dziedzina stawiaj¹ sobie za cel uwolnienie od cierpienia (dukham), jak równie¿ upartuj¹ Ÿród³a cierpienia w
tym samym czynniku – braku œwiadomoœci (avidya).
"Drzewo sankhji”
Filozofia sankhji dokonuje opisu œwiata w formie 25 jakoœci (tattv). Oczywiœcie opisu tego nie nale¿y
rozumieæ dos³ownie – w sankhji i jodze traktuje siê go jako pewnego rodzaju schemat – strukturê dynamiczn¹
procesu medytacji, z kolei ajurweda – jako Ÿród³a swoich koncepcji diagnostycznych i terapeutycznych,
szczególnie koncepcji 3 dosz i 20 w³aœciwoœci.
To, co warto zapamiêtaæ z niniejszej koncepcji (przedstawionej na poni¿szym diagramie) to fakt, ¿e w
sankhji (a co za tym idzie tak¿e w jodze i ajurwedzie) przyjmuje siê, i¿ realnie istniej¹ 2 podstawowe zasady
rzeczywistoœci:
• Prakriti (aktywna, ewoluuj¹ca Natura lub Materia, w tym tak¿e materia subtelna np. umys³),
• Purusza (pasywny Duch).
O ile niezmienny purusza jest naszym prawdziwym Ja, o tyle w jodze, ajurwedzie i terapii jog¹ pracujemy
wy³¹cznie nad elementami prakriti (do których nale¿y tak¿e umys³).
Magazyn dla subskrybentów newslettera
4.
3 dosze
Koncepcja 5 ¿ywio³ów, bêd¹c¹ czêœci¹ przedstawionego powy¿ej "drzewa sankhji", jest niezwykle
istotna dla ajurwedy. Warto zwróciæ uwagê na fakt, aby nie traktowaæ nazbyt dos³ownie okreœleñ takich jak
"ziemia", "woda" etc. Gdy odwo³ujemy siê do terminu "ziemia" nie mamy na myœli gleby, a zestaw
w³aœciwoœci takich jak stabilnoœæ, twardoœæ, ciê¿koœæ, suchoœæ. Podobnie "woda" odnosi siê do jakoœci
wilgoci, p³ynnoœci czy zimna, "powietrze" – suchoœci, zimna, mobilnoœci itd.
Klasyfikacja 5 ¿ywio³ów nie wystarcza jednak do opisu z³o¿onoœci organizmu cz³owieka, dlatego
ajurweda grupuje w³aœciwoœci i funkcje organizmu w inny sposób. W tej kalsyfikacji sugeruje siê 3 grupy
w³aœciwoœci, nazywane doszami. 3 dosze to: zwi¹zana z ¿ywio³em powietrza Vata, ognista Pitta oraz Kapha,
reprezentuj¹ca w³aœciwoœci ziemi i wody. Wspólnym mianownikiem wszystkich dosz jest element
przestrzeni (czasem okreœlany jako eter). Najwa¿niejszymi w³aœciwoœciami vaty jest suchoœæ, lekkoœæ i (do
pewnego stopnia) zimno; g³ówn¹ funkcj¹ vaty jest ruch, mobilnoœæ. Gor¹co jest najwa¿niejsz¹ w³aœciwoœci¹
pitty, dlatego te¿ jej funkcj¹ jest metabolizm. Z kolei kapha zwi¹zana jest z takimi kluczowymi
w³aœciwoœciami jak: zimno, stabilnoœæ, wilgoæ, a podstawow¹ jej funkcj¹ jest utrzymywanie strukturalnej
integralnoœci organizmu.
(1) purusza
(5) umys³
manas
(6-10)
5 zmys³ów
jnanendriya/
buddhindriya
ucho
skóra
oko
jêzyk
nos
(11-15)
5 narz¹dów
dzia³ania
karmendriya
mowa
rêka
noga
narz. rozmna¿ania
narz¹d
wydalania
(16-20)
elementy subtelne
tanmatra
boski dŸwiêk
boskie czucie
boska barwa
boski smak
boski zapach
(21-25)
¿ywio³y
mahabhuta
przestrzeñ
powietrze
ogieñ
woda
ziemia
(2)
prakriti nieprzejawiona
(3)
prakriti przejawiona
œwiadomoœæ intuicyjna – buddhi
(mahat)
(4)
ja – dzia³aj¹ce (ego) – ahankara
Magazyn dla subskrybentów newslettera
5.
20 w³aœciwoœci
Oczywiœcie jest niezliczona iloœæ rozmaitych w³aœciwoœci natury, ale w ajurwedzie uwa¿a siê, ¿e jest
20 najwa¿niejszych. W³aœciwoœci te pogrupowane w 10 par przeciwieñstw s¹ podstaw¹ systemu
diagnostycznego i leczniczego ajurwedy.
ciê¿ki
powolny
zimny
oleisty
g³adki
sta³y
miêkki
statyczny
subtelny
mêtny
lekki
szybki
gor¹cy
suchy
szorstki
p³ynny
twardy
ruchliwy (mobilny)
niesubtelny
wyraŸny
20 w³aœciwoœci w ajurwedzie
Podobnie jak omawiane ju¿ w tym rozdziale 5 ¿ywio³ów, równie¿ i 20 w³aœciwoœci nie nale¿y braæ
zbyt dos³ownie, tylko obserwowaæ jak objawiaj¹ siê one w organizmie. Ka¿da z tych w³aœciwoœci wytr¹cona
z równowagi generuje potencjalnie ró¿ne problemy. Np. suchoœæ mo¿e objawiaæ siê w stawie kolanowym
(strzelanie w stawach, degeneracja stawu), w uk³adzie trawiennym (zaparcia), œluzówce uk³adu
oddechowego (podra¿nienie œluzówki). Podobnie zbyt du¿o oleistoœci mo¿e objawiaæ siê w zbyt du¿ej iloœci
mazi w stawach i niestabilnoœci stawów (szczególnie kolana), a w uk³adzie pokarmowym w tendencji do
biegunek etc.
Procedura diagnostyczno-lecznicza w ajurwedzie w niewielkim uproszczeniu wygl¹da tak:
diagnozujê które czynniki s¹ w nadmiarze w organizmie i zajmujê siê uzupe³nieniem przeciwnej w³aœciwoœci
poprzez odpowiedni¹ dietê, zio³a, praktyki asan, pranajamy i medytacji. Najprostszym przyk³adem mo¿e byæ
osoba z tendencjami do kataru i/lub du¿ej iloœci œluzu / flegmy w organizmie, której mo¿emy poleciæ jedzenie
kasz (szczególnie gryczanej i jaglanej) i np. dosyæ dynamiczn¹ praktykê asan, zakoñczon¹ pranajam¹
kapalabhati. Z kolei je¿eli ktoœ ma wysuszone stawy lub œluzówki warto mu zaleciæ jedzenie ciep³ych zup,
ograniczenie suchych pokarmów i praktyka bardziej statyczna, ale z rozluŸnionym cia³em.
W dietetyce ajurwedyjskiej rozwiniêto z kolei koncepcjê 6 smaków, któr¹ równie¿ mo¿emy
wykorzystywaæ do leczenia lub zapobiegania nierównowadze 20 w³aœciwoœci. Poni¿ej przedstawiam 6
smaków i ¿ywio³y i w³aœciwoœci, które s¹ wzmacniane przez poszczególne smaki.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
6.
S³odki
Kwaœny
S³ony
Ostry
Gorzki
Cierpki
Ziemia, woda
Ziemia, ogieñ
Woda, ogieñ
Ogieñ, powietrze
Powietrze, przestrzeñ
Powietrze, ziemia
Oleisty, ciê¿ki, zimny
Oleisty, lekki, gor¹cy
Oleisty, ciê¿ki, gor¹cy
Suchy, lekki, gor¹cy
Suchy, lekki, zimny
Suchy, ciê¿ki, zimny
W³aœciwoœci
¯ywio³
Smak
Oczywiœcie jedzenie posiada tak¿e inne w³aœciwoœci, st¹d warto zacz¹æ przygl¹daæ siê swojemu
po¿ywieniu w kontekœcie problemów zdrowotnych, które u nas wystêpuj¹. Z³ot¹ zasad¹ w zakresie
od¿ywiania jest oczywista rada, aby zawieraæ w swoim jedzeniu wszystkie smaki, ze szczególnym naciskiem
na gorzki i cierpki, które przewa¿nie zaniedbujemy, gdy¿ s¹ mniej smaczne. Poni¿ej za³¹czam tabelê, która
przedstawia przyk³adowe produkty dla ka¿dego ze smaków.
Smak
S³odki
Kwaœny
S³ony
Gorzki
Ostry
Cierpki
Cukier, miód, ry¿, mleko, mas³o, marchew etc.
Przyk³adowe produkty
Cytryny, ser, jogurt / kwaœne mleko, pomidory, kwaœne owoce etc.
Sól
Zielone, liœciaste warzywa (np. sa³ata), kurkuma, kozieradka
Chili, imbir, rzodkiewki etc.
Grochy, soczewice, ziemniaki, gruszki, skórki cytrysów
Magazyn dla subskrybentów newslettera
7.
Konstytucja ajurwedyjska (prakriti)
Konstytucja psychofizyczna (prakriti) jest naszym naturalnym stanem (naszym naturalnym
rozk³adem dosz), który nie zmienia siê przez ca³e ¿yczie. Nie wolno redukowaæ prakriti tzn. wytr¹caæ kogoœ z
naturalnego dla niego sposobu funkcjonowania, poniewa¿ doprowadzi to do choroby. Czasami b³êdnie
rozumiemy przywracanie czyjejœ równowagi, buduj¹c sztuczne modele. U ka¿dego indywidualny rozk³ad
w³aœciwoœci jest indywidualny i on stanowi czyj¹œ równowagê. Gdy np. zmusimy nadruchliw¹ osobê do
le¿enia ca³y dzieñ to prawdopodobnie spowodujemy u niej stan mniej lub bardziej powa¿nej nierównowagi.
Dlatego w³aœnie warto poznaæ swoj¹ konstytucjê ajurwedyjsk¹ ( wype³niaj¹c poni¿szy kwestionariusz i
sumuj¹c punkty w ka¿dej kolumnie).
Vata
Pitta
Kapha
Szczup³a
Niska
Cienka, sucha,
zimna, szorstka
Ciemne, suche,
cienkie, ³amliwe
Suche, aktywne,
ciemne, ma³e
Suche, spêkane, ciemne
Wystaj¹ce, du¿e, szpary
miêdzy zêbami, cienkie
dzi¹s³a
Œrednia
Grubokoœcista, masywna
Œrednia
Ciê¿ka
G³adka, miêkka,
zaró¿owiona, ciep³a
Zimna, blada,
wilgotna, t³usta, gruba
Przet³uszczaj¹ce siê,
rude proste, ³ysienie,
blond,
Przet³uszczaj¹ce siê,
krêcone, falowane, grube
Wra¿liwe na œwiat³o,
jasne, zielone
Spokojne, du¿e,
kochaj¹ce, niebieskie
Suche, szorstkie, ³amliwe
Zapadniête, ze
zmarszczkami
Szczup³y, p³aski,
zapadniêty
Umiarkowany
Czerwone lub ¿ó³tawe,
pe³ne
Delikatne dzi¹s³a, zêby
œredniej wielkoœci,
miêkkie
Ró¿owe, elastyczne,
b³yszcz¹ce
P³askie, g³adkie
Zaokr¹glony
G³adkie, wilgotne, blade
Mocne dzi¹s³a, zdrowe,
bia³e zêby
Grube, g³adkie,
po³yskuj¹ce
Zaokr¹glone lub pulchne
Budowa
Waga
W³osy
Oczy
Usta
Zêby
Paznokcie
Policzki
Brzuch
Skóra
Stawy
Zimne, „strzelaj¹ce”
O przeciêtnej mobilnoœci Du¿e, z du¿¹ iloœci¹ mazi
Magazyn dla subskrybentów newslettera
8.
Vata
Pitta
Kapha
Apetyt
Trawienie
Pragnienie
Stolec
AktywnoϾ fizyczna
Aktywnoœæ umys³owa
Emocje
Pamiêæ
Sny
Sen
Mowa
Finanse
Nieregularny, sk¹py
Nieregularne, gazy
Zmienne
Twardy, z tendencj¹
do zatwardzeñ
NadaktywnoϾ
Zawsze bardzo
aktywny/a
Niepokój, lêk,
elastycznoϾ
Dobra krótkotrwa³a,
kiepska d³ugtrwa³a
Wiele, aktywne,
pe³ne lêku
Sk¹py, przerywany
Szybka, niewyraŸna
Szybko wydaje pieni¹dze Wydaje na dobra
luksusowe
Dobry „oszczêdzacz”
Mocny
Szybkie, powoduje
gor¹co
Intensywne
LuŸny
AktywnoϾ, ale nie
przesadna
Przeciêtna
Gniew, zazdroϾ,
determinacja
W sam raz
P³omienne, brutalne,
szczegó³owe
W niewielkich iloœciach,
ale krzepi¹cy
Ostra, trafiaj¹ca w sedno
Sta³y, o œrednim
nasileniu, narasta powoli
Wyd³u¿one, wytwarza
siê œluz
Sk¹pe
Powolne wydalanie,
gruby stolec
Tendencja do siedz¹cego
trybu ¿ycia
Powolna, czasami
ociê¿a³a
Przywi¹zanie, chciwoœæ,
spokój
Œwietna d³ugotrwa³a,
gorsza krótkotrwa³a
Romantyczne, ³zawe
D³ugi, g³êboki
Powolna, monotonna
Magazyn dla subskrybentów newslettera
9.
Warto pamiêtaæ, ¿e kwestionariusza nie wykonujemy po to, aby siê zaszufladkowaæ, a przede
wszystkim po to, aby dostrzec ewentualn¹ nierównowagê w badanych przez test w³aœciwoœciach (tj. która z
w³aœciwoœci jest bardzo wysoka we mnie? - mo¿e to byæ oznaka nierównowagi. W zasadzie kwestionariusze
tego typu jak przedstawiony powy¿ej nale¿y potraktowaæ bardziej jako niezobowi¹zuj¹c¹ psychozabawê.
To, co jest istotne dla nas dla poznania swojej prakriti to to, aby rozpoznaæ naturalny dla siebie rozk³ad
w³aœciwoœci.
Suchy
lekki
zimny
wyraŸny
ruchliwy
subtelny
szorstki
Oleisty
gor¹cy
lekki
p³ynny
szybki
jasny
Kapha
Pita
Vata
Oleisty
ciê¿ki
zimny
mêtny
sta³y
powolny
niesubtelny
œliski
statyczny
Jako ciekawostkê przytoczê, ¿e Ganesh Mohan podaje, i¿ oko³o 50% osób ma dominuj¹c¹ pittê, 30% - vatê, a
20% kaphê. Poni¿sza tabela pokazuje jak poszczególne dosze s¹ powi¹zane z 20 w³aœciwoœciami.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
10.
3 przyczyny choroby wg ajurwedy
Najwa¿niejszy tekst ajurwedy "Czaraka samhita" wyró¿nia 3 podstawowe przyczyny z³ego zdrowia:
1. B³êdne u¿ywanie zmys³ów (szczególne widzenia, s³yszenia i jedzenia):
a. niewystarczaj¹ce (deprywacja sensoryczna)
b. nadmierne (np. przejadanie siê)
c. niew³aœciwe (np. czytanie w ciemnoœciach)
2. Nieakceptowanie przemiany (parinama)
Nieakceptowanie zachodz¹cych zmian (zwi¹zanych z porami roku, etapami ¿ycia,
porami dnia, bie¿¹cymi wydarzeniami).
3. Brak uwa¿noœci (prajna-aparadha)
Wg Czaraki jest to g³ówna przyczyna chorób. Tu warto zauwa¿yæ, ¿e joga tak¿e brak
œwiadomoœci (avidya) uznaje za podstawow¹ przyczynê cierpienia (kleœê).
3 filary ajurwedy i 3 œrodki diagnozy
3 filary ajurwedy to:
1. Przyczyna choroby (hetu)
2. Symptomy (lingam)
3. Postêpowanie lecznicze (aœadam)
Nie mo¿emy stosowaæ postêpowania leczniczego na podstawie samych objawów. Podobne objawy
bêdziemy leczyæ w rozmaity sposób, zale¿nie od przyczyny, która wywo³uje symptom.
3 œrodki diagnozy to:
1. Ogl¹danie chorego (parœana)
2. Badanie palpacyjne (sparœana) /w tym tak¿e diagnoza z pulsu/
3. Zadawanie pytañ (praœana)
Istotne czynniki w diagnozie chorego
"Czaraka samhita" ka¿e zwracaæ uwagê w diagnozie chorego na nastêpuj¹ce czynniki:
1. Które w³aœciwoœci s¹ niezrównowa¿one u pacjenta?
2. Która dhatu (uk³ad cia³a: np. Miêœniowy, krwionoœny itd.) jest niezrównowa¿ona?
3. Jakie jest agni (metabolizm)?
4. Jaka jest konstytucja ajurwedyjska pacjenta?
5. Jaki jest wiek pacjenta?
6. Si³a osoby badanej
7. Czas (pora roku) i otoczenie
8. Jakie s¹ nawyki i przyzwyczajenia pacjenta?
9. Dieta pacjenta
10. Stan umys³u pacjenta (stopieñ otwartoœci na leczenie).
Magazyn dla subskrybentów newslettera
11.
Brmhana i langhana
W ajurwedzie wyró¿nia siê 2 sposoby leczenia: brmhana [czyt. brimana] i langhana. Brmhana oznacza
leczenie przez zwiêkszanie, dodawanie; langhana – przez redukcjê. Poni¿szy diagram przedstawia klasyczny
sposób rozumienia brmhana / langhana w ajurwedzie.
Brhmana
Langhana
Braæ, zwiêkszaæ, dodawaæ
od¿ywienie cia³a przez odpowiedni¹
dietê masa¿e i k¹piele olejowe
Oddawaæ, usuwaæ, zmniejszaæ,
redukowaæ
Œamana
Œodhana
Uspokajanie
np.
poszczenie,
æwiczenia,
s³oñce.
Usuwanie,
oczyszczenie
(wyczyszczenie
z cia³a,
usuniêcie z
cia³a)
np. pañcakarma
Jak widaæ wiêkszoœæ terapii nale¿y do grupy langhana (leczenia przez redukcjê), szczególnie
obecnie, gdy wiêkszoœæ problemów zdrowotnych bierze siê od nadmiaru jakiegoœ czynnika (jedzenia,
stagnacji, jednostronnej aktywnoœci, cukru, stresu etc.).
W swojej ksi¹¿ce "Yoga Makaranda" (napisanej ponoæ w ci¹gu 3 dni w latach 30tych XX wieku)
Krishnamacharya dokonuje prze³o¿enia idei brmhana / langhana na jêzyk jogi. Jego koncepcjê
przedstawia poni¿sza tabela.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
12.
Brhmana
Langhana
G³oœny i wysoki
Oddech
(w asanach i pranajamie)
AktywnoϾ vs. pasywnoϾ
Energetyka
Asany
Dynamika vs. statyka
Termodynamika
DŸwiêk
Wdech
zatrzymanie oddechu
po wdechu
AktywnoϾ
Energetyzowanie
Wygiêcia w ty³
Dynamika
Rozgrzewanie
Wydech
zatrzymanie oddechu
po wydechu
PasywnoϾ
Relaks
Sk³ony do przodu
Statyka
Ch³odzenie
Cichy i niski
Efekt brmhana i langhana mo¿emy ponadto uzyskaæ przez odpowiedni¹ wizualizacjê.