ZAOCZNA POLICEALNA SZKOŁA COSINUS W WARSZAWIE
Kierunek: Technik rachunkowości, semestr I
Przedmiot: Działalność gospodarcza w branży ekonomicznej.
Temat: Podstawowe definicje prawne.
Zagadnienia:
1.
Pojęcie i rodzaje prawa.
2.
Norma prawna i przepis prawny.
3.
Akt normatywny, promulgacja.
4.
Stosunek prawny.
5.
System prawa.
6.
Ź
ródła prawa
Prawo jest to uporządkowany zbiór norm postępowania ustanowionych lub
uznanych przez państwo, których realizacja zabezpieczona jest mocą przymusu
państwowego.
Prawem, które kształtowało się spontanicznie, było prawo zwyczajowe. Czas
jego świetności minął. Współcześnie funkcjonuje prawo stanowione. Obok
prawa, na zachowania wpływają także inne normy ( moralne, religijne,
obyczajowe).
Prawo ma cel oraz swoje funkcje. Cel prawa jest planowanym, zamierzonym
stanem, do którego się dąży. Funkcje prawa to rezultat istnienia normy czy
instytucji. Wyróżnić można następujące funkcje:
- regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) – zapewnia obywatelom poczucie
bezpieczeństwa
- wychowawcza (prewencyjna) , kształtuje pozytywne zachowania wobec
przepisów,
- ochronna, chroni wartości ważne ze społecznego punktu widzenia
- dynamizująca, prawo jest narzędziem zmian np. prawo oświatowe
- dystrybucyjna, prawo rozdziela dobra i ciężary wynikające z funkcjonowania
państwa np. prawo podatkowe
- represyjna, prawo określa kary i czuwa nad ich nieuchronnością
- kontrolna, wyznacza jakie postępowanie jest zabronione
- kulturotwórcza, integruje ludność mieszkająca na danym terenie np. zgodnie z
prawem samorządowym
- organizacyjna, prawo określa ramy działania władzy i organizacji publicznych
- gwarancyjna, wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa a
wolnością jednostki
Norma prawna to reguła postępowania zbudowana na podstawie przepisów
prawnych według pewnego wzorca. Wskazuje danej osobie pewne wzory
zachowania w konkretnej sytuacji. Zawiera :
a)
hipotezę – określa stan faktyczny, uzasadniający stosowanie normy prawnej
( np. kto uzyskuje dochody)
b)
dyspozycję –wyznacza sposób zachowania w sytuacji określonej w
hipotezie (np. ten płaci podatek dochodowy)
c)
sankcję – określa konsekwencje grożące adresatowi dyspozycji w
przypadku gdy nie realizuje obowiązków określonych dyspozycją
(np. zagrożony jest karą…)
Normy prawne obowiązują w konkretnym czasie i przestrzeni. Początkiem
obowiązywania normy jest, upływ 14 dni od daty opublikowania aktu w
Dzienniku Ustaw (są wyjątki). Z kolei normy przestają obowiązywać, np. jeśli
wejdą w życie nowe normy, które uchylą starsze; upłynie czas ich
obowiązywania lub orzeknie Trybunał Konstytucyjny.
Przepis prawny to ujęcie normy prawnej w formę słowną. Zawarte są w
artykułach, paragrafach czy ustępach i składają się na akt prawny.
Akt normatywny to dokument, który zawiera ujęte w formie przepisów
prawnych normy, wydany przez odpowiedni organ władzy publicznej. Składa
się z :
1.
nazwy rodzajowej (np. ustawa)
2.
daty uchwalenia ( z dnia…)
3.
tytułu –przedmiotu aktu ( np. kodeks karny)
4.
preambuły, czyli części wstępnej, w której wyjaśnia się cel danego aktu,
5.
przepisów merytorycznych (często dzielonych na część ogólną i
szczególną) czyli podaje się kogo i czego dotyczy, wyjaśnia wyrażenia
używane w akcie, określa wyjątki,
6.
przepisów o zmianie przepisów obowiązujących,
7.
podpisu (w przypadku ustaw – prezydenta)
Aby akt normatywny obowiązywał, konieczne jest jego ogłoszenie w jednym z
dzienników urzędowych, tzw. promulgacja.
Do dzienników urzędowych zalicza się:
1.
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ( ogłasza się w nim:
Konstytucję RP, ustawy i teksty jednolite, rozporządzenia prezydenta z
mocą ustawy, rozporządzenia wykonawcze innych, upoważnionych
podmiotów, ratyfikowane umowy międzynarodowe, wyroki Trybunału
Konstytucyjnego).
2.
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski (ogłasza
się w nim np. zarządzenia prezydenta wydane na mocy ustawy, oraz
uchwały RM i zarządzenia prezesa RM, wydane na podstawie ustawy).
3.
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski B
(ogłasza się w nim m. in.: sprawozdania finansowe określone w
przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia
przedsiębiorców, jeżeli nie są ogłaszane w Monitorze Sądowym i
Gospodarczym)
4.
Dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji
rządowej i dzienniki urzędowe urzędów centralnych (np.: akty
normatywne organu wydającego dziennik urzędowy i nadzorowanych
przez niego urzędów centralnych czy uchwały RM uchylające zarządzenia
ministra wydającego dziennik urzędowy).
5.
Wojewódzkie dzienniki urzędowe stanowione przez wojewodę i
organy administracji niezespolonej (akty prawa miejscowego
stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz gminy, w tym
ich statuty).
Stosunek prawny to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne,
jego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków, których
realizacja jest zagwarantowana przymusem państwowym.
Rodzaje stosunków prawnych i ich najważniejsze cechy:
a)
stosunek cywilnoprawny:
-równorzędność podmiotów
- dobrowolność nawiązywania – na podstawie podmiotów
- przedmiot stosunku określany jest swobodnie np. auto
- sankcja nieważności lub egzekucyjna w razie niewykonania dyspozycji
b)
stosunek administracyjnoprawny:
- brak równorzędności stron
- brak dobrowolności nawiązania stosunku
- przedmiot stosunku jest określony przez przepisy bezwzględnie
obowiązujące
- sankcja egzekucyjna lub karna w razie niewykonania dyspozycji
c)
stosunek prawnokarny:
- brak równorzędności stron (sprawca i właściwy organ)
- powstaje na skutek popełnionego czynu zabronionego
- przedmiot stosunku jest określony przez przepisy bezwzględnie
obowiązujące
- sankcje karne.
System prawa to zespół wszystkich przepisów prawnych w państwie,
usystematyzowanych i ujętych w konkretne kategorie (gałęzie).
W Polsce możemy wyróżnić między innymi następujące gałęzie prawa:
- prawo konstytucyjne,
- prawo administracyjne,
- prawo cywilne,
- prawo karne
- prawo finansowe,
- prawo handlowe (gospodarcze),
- prawo pracy.
Konstytucja RP wprowadza podział źródeł prawa na akty normatywne:
a)
powszechnie obowiązujące
- konstytucja
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- ustawy
- rozporządzenia
- akty prawa miejscowego – obowiązują jedynie na terenie działania
organów , które je wydają np. gminy.
b)
wewnętrznie obowiązujące – kierowane są do jednostek
organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty i obowiązują
tylko te jednostki, np. uchwały Rady Ministrów, zarządzenia premiera
i ministrów.
Pytania egzaminacyjne:
1.
Co to jest prawo, jakie są jego funkcje?
2.
Co to jest norma prawna i przepis prawa?
3.
Co to jest akt normatywny, z jakich części się składa?
4.
Omów dzienniki urzędowe obowiązujące w Polsce.
5.
Co to jest stosunek prawny? Scharakteryzuj jego rodzaje.
6.
Co to jest system prawa, jakie są jego główne gałęzie?
7.
Przedstaw podział źródeł prawa.
Literatura:
J. Ablewicz –Funkcjonowanie przedsiębiorstw. Podstawy prawa. WSiP
2013r.
M. Wajgner, R. Tylińska –Podstawy ekonomiczne i prawne. REA, 2007r.