Materiały na OTWP 

Pożar – niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym. 
 
Podział pożarów ze względu na wielkość: 

1.

 

Pożar mały – jest to pożar w wyniku którego zostały spalone budynki, urządzenia, lub 
surowce znajdujące się na powierzchni 70m

2

 lub o kubaturze 350m

3

, oraz pożary 

lasów i upraw, łąk, torfowisk o powierzchni do 1ha. 

2.

 

Pożar średni – w wyniku którego zostały spalone lub zniszczone obiekty lub ich 
części, ruchomości, składowiska materiałów o powierzchni 71 – 300m

2

, lub kubaturze 

351 – 1500m

3

, lasy, uprawy, torfowiska 1 – 10ha. 

3.

 

Pożar duży – o powierzchni od 301 – 1000m

2

, o kubaturze od 1501 – 5000m

3

, lasy, 

uprawy, torfowiska od 10 – 100ha 

4.

 

Pożar bardzo duży – powierzchnia ponad 1001m

2

, kubatura ponad 5000m

3

, lasy, 

uprawy, torfowiska ponad 100ha. 

 
Podział pożarów pod względem taktycznym: 

1.

 

pożar wewnętrzny 

a)

 

ukryty 

b)

 

odkryty 

2.

 

pożar zewnętrzny 

a)

 

pojedynczy 

b)

 

blokowy 

c)

 

przestrzenny 

Podział pożarów w zależności od palącego się materiału i sposobu w jaki ten materiał się 
pali: 

1.

 

Grupa A 

-

 

pożary ciał stałych pochodzenia organicznego przy spalaniu których występuje 
zjawisko żarzenia (drewno, papier, węgiel, słoma,  siano, torf, itp.) 

2.

 

Grupa B 

-

 

pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się w skutek ciepła 
powstałego podczas pożaru (benzyna, parafina, smoła, tłuszcze, oleje, naftalen) 

3.

 

Grupa B

s

 – Pożary cieczy palnych polarnych (spirytus, siarczek węgla, aceton, estry) 

4.

 

Grupa C – Pożary gazów palnych (metan, etan, wodór, gaz miejski, itp.) 

5.

 

Grupa D – Pożary metali (magnez, potas, sód, itp.) 

 
Rozwój i przebieg pożaru  
Spalanie – jest to złożony proces fizykochemiczny podczas którego zachodzi gwałtowne        
utlenienie materiału palnego połączone z wydzielaniem się ciepła, gazów i dymów, 
powstawanie ewentualnie efektów świetlnych. 
Rodzaje spalania: 

1.

 

Spalanie płomieniowe (homogeniczne) – proces spalania palnej fazy lotnej, ma 
miejsce podczas spalania gazów cieczy i materiałów stałych, które podczas 
ogrzewania przechodzą w stan lotny. Aby zaistniał proces spalania płomieniowego 
muszą być spełnione ściśle określone warunki: 

a)

 

obecność paliwa ( w odpowiedniej ilości) 

b)

 

obecność utleniania ( w odpowiednim stężeniu ) 

c)

 

obecność źródła ciepła ( odpowiednia moc, temperatura ) 

d)

 

obecność w płomieniu pośrednich produktów ( rodników ) warunkujących 
ciągłość spalania   

2.

 

Żarzenie się (spalanie heterogeniczne) – jest to typ spalania niektórych paliw stałych 
charakteryzujących się tym że w czasie spalania nie występuje płomień, tzn. nie 
tworzy się palna faza lotna. 

3.

 

Spalanie dyfuzyjne (np. kuchenka gazowa) 

4.

 

Spalanie wybuchowe ( kinetyczne) 

 
Dolna i górna granica wybuchowości: 
 
zbyt dużo O

2                                                                       

zbyt mało O

2

 

    
                    D.G.W.                                   G.G.W.   
 
 

1.

 

Dolna granica wybuchowości – jest to najniższe stężenie składu palnego w mieszaninie 
palnej przy której możliwe jest już możliwe rozprzestrzenianie się płomienia po całej 
mieszaninie 

2.

 

Górna granica wybuchowości – Największe stężenie składu palnego w mieszaninie 
palnej przy którym jeszcze jest możliwe rozprzestrzenianie się płomienia po całej 
objętości mieszaniny. 

Dla gazów i par DGW i GGW podajemy w %, dla pyłów w g/m

3

. 

 
Charakterystyka palenia się ciał stałych: 
 

Palą się płomieniem, żarząc się jednocześnie. Płomieniem spalają się substancje lotne 

czyli gazowe wydzielające się podczas rozkładu materiału pod wpływem ciepła. Podczas 
wzrostu ciepła wyparowuje woda i uwalniają się substancje lotne które zapalają się 
płomieniem. 
 

Niektóre ciała stałe rozdrobnione, są zawieszone w powietrzu w postaci chmury pyłu. 

Przy pewnej koncentracji pyłu w powietrzu powstaje mieszanina mająca właściwości 
wybuchowe. 
 

Ciała pozbawione gazów palą się bez płomienia. 

Ciała o niskiej temperaturze topnienia najpierw topią się, a potem przechodzą w stan gazowy 
i tak się palą. 
 
Ciecze palne: 
 

Ciecz paruje przy stosunkowo niskich temperaturach,  gazy te łączą się z tlenem i 

spalają się. Ciecze palne początkowo palą się wolno, na skutek ogrzewania wzrasta 
intensywność parowania i proces spalania przyspiesza aż do szczytu. Niektóre ciecze mogą 
się palić wybuchowo. Paleniu się ciecz towarzyszy wysoka temperatura, duży płomień oraz 
dym. 
 
Gazy palne: 
 

Nagrzewają i zapalają się łatwiej niż ciecze i ciała stałe. Łączenie się gazu z tlenem 

przebiega gwałtownie i wydziela się dużo ciepła. Gazy palą się płomieniem którego płomień 
i temperatura zależy od składu chemicznego i objętości gazu oraz stopnia zmieszania z 
tlenem. W przypadku odpowiedniego zmieszania proces ten przebiega wybuchowo. 
 
Parametry rozwoju pożaru: 
1.

 

Rozwój pożaru – jest to intensyfikacja procesów spalania , wyrażająca się wzrostem 
temperatury, wzrostem masowej szybkości spalania , liniowej szybkości spalania i 
wymianie gazów w strefie spalania. 

2.

 

Masowa szybkość spalania – jest to ilość materiału palnego spalonego w jednostce 
czasu na jednostkę powierzchni. 

3.

 

 Liniowa szybkość spalania – odnosi się do cieczy i dotyczy spalania cieczy w 
zbiornikach.  

 
Fazy rozwoju pożaru: 
 
 
                                I Faza                    II Faza                     III Faza                       IV Faza 

 

 
 
 
               temp. 
 
 
                                                     Rozgorzenie 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                                                         Czas 
 
 
I Faza – od momentu powstania płomienia otwartego następuje ogrzewanie materiału 
palnego zarówno już zapalonego jak i materiałów sąsiednich. Strefa spalania stopniowo się 
powiększa. Ogrzane powietrze unosi się ku górze powodując wzrost intensywności 
promieniowania cieplnego. Nasila się wydzielanie produktów termicznego rozkładu. Czas 
od zainicjowania procesów palenia do przygotowania gazowych mieszanin zależy od 
czynników takich jak: 

-

 

rodzaj i ilość materiałów palnych, ich temperatury początkowej i 
stopnia wilgotności 

-

 

ilości tlenu w powietrzu 

-

 

temperatury czynnika inicjującego proces zapalania 

-

 

stopnia rozdrobnienia materiałów 

Faza I pożaru jest przygotowaniem do dalszego spalania. 
 
II Faza pożaru – obserwuje się wzrost temperatury pożaru, powiększa się strefa spalania, 
wzrasta liniowa i masowa szybkość spalania. W tej fazie następuje wzrost dynamiki pożaru.  
II Faza charakteryzuje się rozgorzeniem. 
 
III Faza pożaru ( porozgorzeniowa ) – następuje stabilizacja parametrów pożaru. Spalanie 
przyjmuje w tej fazie postać żarzenia, temperatura pożaru charakteryzuje się gwałtownym 
spadkiem. 
 
IV Faza pożaru – temperatura i moc pożaru a także wymiana gazowa ulegają stopniowemu 
zmniejszeniu, natomiast rośnie natężenie optyczne dymu. 

Mechanizmy rozgorzenia: 

1.

 

Rozgorzenie na skutek wzrostu temperatury pożaru 

                                
                                                  
 
 
 
 
 
 
                               t 
 
 
 
                               T

z1                                               

T

z2

             T

z3 

 
T

z1

=T

z2

=T

z3 

T

z

 – temperatura zapalenia się materiału 

W czasie pożaru gdy gaz dobrze miesza się w pomieszczeniu, jego temperatura rośnie, rośnie 
też temperatura materiałów palnych nagromadzonych w pomieszczeniu. Jeśli temperatura 
materiałów wzrośnie do temperatury zapalenia się ich, następuje rozgorzenie. 
 

2.

 

Rozgorzenie w wyniku dotlenienia nie spalonych produktów 

 

 
      1.                                                                  2. 
        
 
                                               O

2                                                                  

 

 

 

O

2 

 
 
                                             Y 

 

 

 

 

 

 

y 

 
 
Przy pożarach o dużej dynamice na początku I Fazy gaz wypływa na zewnątrz rys.1. Powstaje 
deficyt tlenu, spalanie ma charakter niecałkowity. Stężenie nie spalonych produktów rozkładu 
rośnie, równocześnie maleje moc pożaru. Tak się dzieje dopóki strefa neutralna  osiągnie 
położenie równe dolnej krawędzi otworu. Następnie do pomieszczenie zaczyna napływać 
powietrze, tworzy się mieszanina nie spalonych produktów rozkładu i tlenu. Następuje 
rozgorzenie. 

 
3.

 

Rozgorzenie na skutek promieniowania cieplnego. 

W rezultacie spalania tworzy się warstwa podsufitowa , gorące gazy. Warstwa ta promieniuje 
w dół. Jeżeli strumień promieniowania jest dostatecznie duży tzn. bliski strumieniowi 
krytycznemu dla danego materiału, wówczas cała powierzchnia materiału poddana temu 
promieniowaniu ulega zapaleniu i następuje rozgorzenie. 
 
 
 
 

Pojęcia z taktyki pożarniczej 

 
I Teren akcji gaśniczej: 
 
 
1 

 

 

 

 

2 

 

 

 

 

3 

 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
1 – pozycja wodna – jest to teren na którym rozmieszczone są punkty czerpania wody przy 
pomocy pompy lub za pomocą hydrantów 
 
2 – pozycja wężowa – jest to teren przez który przebiega linia główna i znajduje się 
rozdzielacz 
 
3 – pozycja ogniowa – jest to teren od rozdzielacz do pożaru gdzie rozwinięte są linie 
gaśnicze ( znajdują się stanowiska gaśnicze ) 
  
 
 
II Teren pożaru 
 
                               Prawe skrzydło                  Front poż. 
kierunek wiatru 
 
 
 
 
 
                                                                                                                   Granica terenu pożaru 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Oś pożaru

 

 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

Lewe skrzydło 

                                     
                                    Tył pożaru 

 
Elementy terenu pożaru: 

-

 

front pożaru (czoło pożaru ) – linia ograniczająca teren pożaru od 
kierunku zasadniczego w którym się on rozprzestrzenia 

-

 

tył pożaru – linia ograniczająca teren pożaru od strony przeciwnej do 
frontu 

-

 

oś pożaru – linia w zasadzie prostopadła do frontu pożaru 
przechodząca przez teren pożaru 

-

 

lewe i prawe skrzydło pożaru – linie ograniczające teren pożaru z 
prawej i lewej strony 

 

III Stanowiska bojowe  

 
Stanowiska bojowe – są to miejsca zajmowane przez członków załogi podczas akcji 
wykonujących podstawowe zadania bojowe. 

1.

 

Stanowisko kierowania – miejsce pracy kierownika akcji ratowniczej (KAR) oraz 
ewentualnie sztab akcji. Stanowisko kierowania powinno znajdować się jak najbliżej 
miejsca pożaru lub na odcinku najbardziej zagrożonym. 

2.

 

Stanowisko gaśnicze – miejsce pracy prądowników wyposażonych w linię gaśniczą 
lub inny sprzęt do wykonywania określonych zadań bojowych. 

3.

 

Stanowisko rozdzielacza – miejsce ustawienia rozdzielacza 

4.

 

Stanowisko wodne – miejsce ustawienia pompy (moto, auto) pożarniczej w celu 
pobierania wody do miejsca pożaru 

 

IV Linie wężowe 

 
Linie wężowe są to linie za pomocą których woda podawana jest do miejsca pożaru. 
Wyróżnia się linie takie jak: 

1.

 

Zasilająca – linia ssawna od zbiornika wodnego do nasady ssawnej pompy, lub linia 
wężowa od nasady tłocznej pompy do nasady zasilającej zbiornika na innym wozie 
bojowym, lub od nasady hydrantu do nasady zasilającej zbiornik na samochodzie lub 
zbiornik składany. Może być też linia wężowa od nasady tłocznej pompy do nasady 
ssawnej drugiej pompy, lub od nasady tłocznej samochodu do nasady zasilającej 
zbiornik drugiego samochodu. 

2.

 

Linia główna – linia wężowa od nasady tłocznej do rozdzielacza 

3.

 

Linie gaśnicze 

a)

 

linia wężowa os nasady tłocznej pompy lub autopompy zakończona 
prądownicą 

b)

 

linia wężowa od nasady rozdzielacza zakończona prądownicą 

c)

 

linia wężowa od nasady hydrantu zakończona prądownicą 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Podstawowe rodzaje działań taktycznych 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

1 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

   2 

 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

   3 

 
 
 
 
 

1.

 

natarcie (10m powierzchnia skuteczna) 

2.

 

obrona bliższa (20m) 

3.

 

obrona dalsza (30m) 

4.

 

działania połączone 

 

1.

 

Natarcie – bezpośrednie atakowanie prądami gaśniczymi palących się obiektów lub 
jego części i innych materiałów składowanych. Jest to metoda walki z pożarem 
aktywna ( najważniejsza ma ona pierwszeństwo przed innymi ), ze względu na 
stanowisko prądowników dzielimy je na zewnętrzne i wewnętrzne. 

a)

 

natarcie frontalne 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
b)

 

natarcie oskrzydlające 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 

 
 
c)

 

natarcie oskrzydlające 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
d)

 

natarcie klinem 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Natarcia wewnętrzne dzielimy na: 

a)

 

frontalne 

b)

 

oskrzydlające 

c)

 

okrążające 

Układ prądowników jak przy natarciach zewnętrznych. 
 
 
Obrona bliższa – obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio, a zadaniem jest 
niedopuszczenie do zapalenia się tych obiektów, 1 prąd wody efektywny na 20 m 
 
Obrona dalsza (osłona) – obrona polega na bronieniu obiektów zagrożonych pośrednio. Jej 
zadaniem jest niedopuszczenie do wytworzenia nowych ognisk pożarów. Może być 
prowadzona w pasie przyległym do frontu pożaru i na tyłach. 1 prąd wody na 30m. 
 
Działania połączone – są to działania prowadzone jednocześnie czyli natarcie i obrona 
bliższa lub natarcie i obrona dalsza lub 3 działania jednocześnie. 
 

 

Stanowiska gaśnicze 

 
Stanowisko gaśnicze – jest to miejsce pracy prądowników wykonujących zadania bojowe za 
pomocą odpowiedniego sprzętu i przy pomocy odpowiednich środków gaśniczych 
 
Podział stanowisk gaśniczych: 

1.

 

Stanowisko zewnętrzne i wewnętrzne 

a)

 

stanowisko zewnętrzne – ratownik na zewnątrz budynku 

b)

 

stanowisko wewnętrzne – ratownik wewnątrz budynku 

2.

 

Stanowisko stałe i ruchome 

a)

 

stanowisko stałe – bez możliwości przemieszczania się prądowników 

b)

 

stanowisko ruchome – z możliwością przemieszczania się prądowników (kosz 
drabiny, działko na jadącym samochodzie) 

3.

 

Stanowisko niższe, równe, wyższe 

a)

 

niższe – stanowisko niżej od pożaru 

b)

 

równe – stanowisko na poziomie pożaru 

c)

 

wyższe – stanowisko wyżej niż pożar 

4.

 

Stanowisko odkryte i osłonięte 

a)

 

odkryte – bez żadnych osłon 

b)

 

osłonięte -  prądownicy mają możliwość korzystania z osłon chroniących przed 
promieniowaniem cieplnym 

 
 
 

Podział i oznaczenia pojazdów pożarniczych 

 
Samochód gaśniczy – jest to samochód pożarniczy przystosowany wożenia ludzi, sprzętu 
pożarniczego i środków gaśniczych przeznaczonych do prowadzenia akcji gaśniczych. 
 
Samochód specjalny – jest to samochód pożarniczy przystosowany do przewozu ludzi i 
sprzętu potrzebnego do wykonywania zadań specjalnych przy akcji gaśniczej lub ratowniczej. 
 
Oznaczenie zawiera 

1.

 

rodzaj typu 

-

 

G – gaśniczy 

-

 

S – specjalny 

2.

 

symbol rodzaju 

-

 

L – samochód lekki do 7500 kg 

-

 

C – ciężki > 1400 kg 

-

 

Bez oznaczenia średni od 7500 – 1400 kg 

3.

 

symbol odmiany 

a)

 

Dla gaśniczych: 

-

 

A – autopompa 

-

 

M – z motopompą 

-

 

B – ze zbiornikiem wodnym 

-

 

Pr – ze zbiornikiem z proszkiem gaśniczym 

-

 

Sm – z butlami z CO

2

 (śniegowy) 

b)

 

dla specjalnych 

-

 

W – wężowy 

-

 

D – drabina 

-

 

H – podnośnik hydrauliczny 

-

 

Dz – dźwig 

-

 

Dł – dowodzenia i łączności 

-

 

Op – operacyjny 

-

 

Pgaz – przeciw-gazowo dymowy 

-

 

On – świetleniowy 

-

 

Rt – ratownictwa technicznego 

-

 

Rw – ratownictwa wodnego 

-

 

Rch – ratownictwa chemicznego 

-

 

Kn – kontenerowy 

-

 

Z – ze zbiornikiem przystosowanym do przewozu środków 
gaśniczych 

 
 
Charakterystyka zastępów gaśniczych 
 
Zastęp – najmniejsza jednostka organizacyjna straży pożarnych 
Definicja zastępu – zastęp gaśniczy lub ratowniczy jest to pododdział wyposażony w 
samochód gaśniczy lub specjalny   dysponujący środkami i łączności i ochrony osobistej 
mogący wykonywać samodzielnie zadania gaśnicze lub ratownicze. 
 
Skład osobowy i oznaczenia 
 
 
Dowódca -   
 
 
 
 
 
Przodownik roty I 

 

 
 
 
 Pomocnik roty I    
 
 
 
 
 
 
Przodownik roty II 
 
 
 
 
 
 

 
Pomocnik roty II 
 
 
 
 
 
 
Kierowca 
 
 
 
 
 
Rota – zespół 2 ratowników (przodownik i pomocnik ) wykonujący podstawowe zadania 
bojowe w ramach zastępu. 
 
Sposoby dostarczania wody na duże odległości. 

1.

 

Przetłaczanie (pompa-pompa-pompa) 

2.

 

przepompowywanie (pompa-zbiornik-pompa) 

3.

 

dowożenie 

4.

 

sposób mieszany 

 
 
Ewakuacja 
Ewakuacja są to wszystkie czynności i przedsięwzięcia zmierzające do usunięcia ludzi, 
mienia, zwierząt ze strefy zagrożenia w miejsce bezpieczne. 
 
Podział ewakuacji 

1.

 

Ewakuacja prewencyjna 

 Są to wszystkie czynności i przedsięwzięcia zmierzające do usunięcia ludzi, zwierząt i 
mienia ze strefy zagrożonej nie objętej bezpośrednio pożarem lub innym zdarzeniem 
destrukcyjnym (ale zagrożonej pośrednio) do strefy bezpiecznej. 
2.

 

Ewakuacja interwencyjna 

Są to wszystkie czynności zmierzające do usunięcia ludzi, zwierząt i mienia ze strefy 
bezpośrednio zagrożonej. 
 
 

Środki gaśnicze 

Ś

rodki gaśnicze mają na celu przerwanie procesu palenia. Aby przerwać ten proces należy 

odciąć jeden z 4 (paliwo, reakcje łańcuchowe, ciepło, utleniacz) niezbędnych czynników, 
bez których proces ten nie może istnieć. Tradycyjne środki gaśnicze to woda i piasek, 
bardziej nowoczesne to tzw. Środki chemiczne do których zaliczamy piany gaśnicze, 
proszki i halony. Podstawowe czynniki występujące podczas gaszenia pożarów to 

-

 

chłodzenie 

-

 

tłumienie 

-

 

reakcje antykatalityczne 

-

 

rozrzedzanie. 

  

 

 

Woda i roztwory wodne 

Woda wciąż jest najczęściej stosowanym środkiem gaśniczym, wynika to z wielu 
powodów: 

-

 

wielowiekowa tradycja 

-

 

dostępność 

-

 

niska cena 

-

 

właściwości gaśnicze 

       Gaśnicza właściwość wody jest ściśle związana z jej działaniem chłodzącym. Woda 
obniża temperaturę palących się materiałów a także temperaturę w strefie spalania. Ponadto 
powstająca para wodna rozcieńcza strefę spalania, hamując częstotliwość zderzeń rodników z 
palnymi gazami w pewien sposób działa również izolójąco. Do pożarów materiałów 
porowatych stosuje się substancje zwilżające które mają na celu zmniejszenie napięcia 
powierzchniowego przez co woda dostaje się w głębsze partie materiału porowatego dając 
lepszy efekt gaśniczy. Najczęściej jednak do celów gaśniczych stosuje się podawanie wody w 
postaci prądów gaśniczych (zwartych i rozproszonych). 
Zaletą prądów zwartych najczęściej stosowanych w pożarach są: 

-

 

zasięg rzutu 

-

 

wysoka energia kinetyczna 

-

 

duża możliwość sterowania strumieniem 

-

 

możliwość schładzania obszaru na którym nam szczególnie zależy 

-

 

możliwość „omiatania” wodą dużych powierzchni 

-

 

podawanie wody przez otwory okienne 

-

 

możliwość podawania wody do strefy bezpośredniego spalania 

Wady prądów zwartych: 

-

 

małe działanie chłodzące 

-

 

małe odparowywanie wody 

-

 

działanie na niewielką powierzchnię materiału palnego 

 
Prądy rozproszone są bardzo zróżnicowane pod względem stopnia rozdrobnienia : 

-

 

prądy mgłowe – średnica kropli od 0,1 – 1 mm 

-

 

prądy kropliste – średnica kropli od 1 – 3 mm 

Prądy mgłowe stosuje się do gaszenia cieczy palnych, prądy kropliste do gaszenia materiałów 
stałych. Przyjmuje się że prądy gaśnicze osiągają optymalne właściwości przy średnicy kropel 
0,35mm. Wadą prądów rozproszonych jest niewielka odległość na jakie można je podawać. 
Zasięg ten jest tym krótszy im bardziej rozdrobniony jest prąd wodny. 
 

Piany 

Piana jest to niestabilny układ dyspersyjny w którym środkiem dyspersyjnym jest ciecz, a 
fazą rozproszoną jest gaz. Ze względu na sposób wytwarzania pianę dzielimy na: 

1.

 

pianę mechaniczną – powstaje przez energiczne mieszanie WRŚpian. Od 1,5% - 7% z 
powietrzem. Piana mechaniczna zawiera od 83 – 96,5% powietrza 

2.

 

pianę chemiczną otrzymujemy poprzez zmieszanie roztworu alkaicznego i kwasu. 
Roztwór alkaiczny zawiera kwaśny węglan sodu 
2NaHCO

3

 + H

2

SO

4

 ~ Na

2

SO

4

 + 2CO

2

 + 2H

2

O 

      

 Piana chemiczna zawiera około 80% CO

2

, 19,7% WRŚPian. I soli mineralnych. 

Ogólnie pianę definiujemy jako zbiór pęcherzyków gazu niepalnego oddzielonych od siebie 
błonkami zwanymi filmem, o grubości rzędu mikrometrów. Aby zwiększyć stabilność piany 

stosuje się dodatki i substancje powierzchniowo czynne. Minimalna grubość poduszki piany 
potrzebna aby ugasić ciecz palną o temp. powyżej 120 st.C musi wynosić 10 cm.  
 
Pianę ze względu na struktórę przestrzenną dzielimy na pianę o budowie kulistej i 
wielościennej. 
 
 
 
Właściwości pian określają następujące parametry: 

-

 

Liczba spienienia (L

s

) 

-

 

Dyspersyjność 

-

 

Trwałość 

-

 

Płynność 

Liczba spienienia jest to stosunek objętości piany do wodnego roztworu środka pian. 
L

s

=V

p

/V

r 

Dyspersyjność – parametr określający stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany 
D

p

 = 1/L

pp

 

L

pp

 – średnica pęcherzyków piany 

Trwałość – zdolność zachowania właściwości takich jak w momencie powstania 
 
Pianę ze względu na liczbę spienienia dzielimy na: 

a)

 

ciężką – do 20 

b)

 

ś

rednią – 20 – 200 

c)

 

lekką >200 

Armatura służąca do wytwarzania pian to: 

a)

 

piana ciężka – prądownice pianowe (PP-2, PP-4, PP-8) 

b)

 

piana średnia – wytwornice pianowe (WP-2/75, WP-2/150, WP-4/75) 

c)

 

piana lekka – agregaty pianotwórcze 

 
 
Gazy gaśnicze 
Gazem gaśniczy nazywamy gazy obojętne tzn. nie biorące udziału w procesie palenia, 
zaliczamy na przykład do nich: CO

2

, N, para wodna, gazy spalinowe, SO

2

. działanie ich 

polega na obniżeniu stężenia tlenu  w powietrzu do takiego aby przerwać proces palenia. 
 
Proszki gaśnicze 
Są to produkty chemiczne o dużym rozdrobnieniu . Nowoczesne proszki gaśnicze posiadają 
cząsteczki o średnicy 0,05mm, cząstek o średnicy 0,1mm nie powinno być więcej jak 2%. 
Proszki odporne są na wilgoć przez tzw. Polerowanie proszku. W skład polskich proszków 
wchodzą: 

-

 

kwaśny węglan sodu 98% 

-

 

stearynian wapnia 1,5 – 2% 

-

 

talk 1% 

Proszki dzielimy na: węglanowe, fosforowe, specjalne. 
Proszki mają działanie antykatalityczne łączą się z rodnikami odbierając im energię, 
dodatkowo tworzą powłokę izolującą na powierzchni palącego się materiału. 
 
 
 
Podział budynków ze względu na zagrożenie dla ludzi: 

1.

 

ZL I – budynki ich części, lub poszczególne pomieszczenia w których mogą 
przebywać ludzie w grupach powyżej 50 osób 

2.

 

ZL II – budynki ich część lub pomieszczenia dla osób o ograniczonej możliwości 
poruszania się (szpital, dom starców, żłobek) 

3.

 

ZL III – obiekty o różnorodnym przeznaczeniu które należą do obiektów użyteczności 
publicznej np. szkoły, hotele, zakłady karne, puby, koszary. 

4.

 

ZL IV – budynki mieszkalne 

5.

 

ZL V – obiekty w których przechowywane są dobra artystyczne, archiwalne 

 
Strefy zagrożenia wybuchem 

-

 

Z0 

-

 

Z1 

-

 

Z2 

-

 

Z10 

-

 

Z11 

a)

 

Z0 – obejmuje obszar w którym niebezpieczna atmosfera wybuchowa stale lub 
długotrwale w normalnych warunkach pracy (zagrożenie stałe) np. wnęka 
zbiorników na ciecze palne, nie wentylowane kanały, studzienki. 

b)

 

Z1 – obejmuje obszary w których mieszaniny wybuchowe z powietrzem mogą 
prawdopodobnie wystąpić w normalnych warunkach pracy np. nalewanie, 
przelewanie zbiorników cystern. 

c)

 

Z2 – obejmuje obszary w których występuje niewielkie prawdopodobieństwo 
wystąpienia mieszaniny wybuchowej z powietrzem, przy czym mieszanina 
może wystąpić krótkotrwale. 

d)

 

Z10 – Obejmuje obszary w których mieszanina wybuchowa pyłów występuje 
często lub długotrwale w normalnych warunkach pracy (młyny, silosy) 

e)

 

Z11 – Obejmuje obszary w których zalegające pyły mogą krótkotrwale 
stwarzać mieszaninę wybuchową w skutek przypadkowych zawirowań 
powietrza np. osiadłe pyły, przesypowe 

 
 
 
 

Ratownictwo chemiczne 

 
 
Podział sprzętu ratownictwa chemicznego: 

1.

 

sprzęt ochrony osobistej strażaka 

-

 

ubrania ochronne 

-

 

sygnalizator bezruchu 

2.

 

sprzęt do wykrywania i oznakowania 

-

 

materiały wskaźnikowe 

-

 

 przyrządy rurkowe 

-

 

przyrządy elektroniczne (eksplozymetry, toksymetry, oxymetry) 

4.

 

Sprzęt do uszczelniania wycieków 

-

 

poduszki uszczelniające 

-

 

tuleje uszczelniające 

-

 

pasty uszczelniające 

5.

 

sprzęt do przechwytywania wyciekającej substancji 

-

 

zbiorniki 

-

 

zbieraki 

-

 

wiadra 

6.

 

sprzęt do przepompowywania substancji niebezpiecznych 

-

 

pompy 

-

 

armatura 

-

 

węże 

 
Pompy wykorzystywane przy akcjach ratownictwa chemicznego 

-

 

wężowe (perystaltyczne) 

-

 

beczkowe (zbiornikowe) 

-

 

zanurzeniowe 

-

 

 membranowe 

-

 

wirnikowe 

Pompa Depa Elro GP 20/10 EX 
Jest to pompa wężowa, samozasysająca, przeciwwybuchowa EX, ale nie dopuszczone do 
pracy w strefie 0. Wydajność pompy : stopień 1 – 150 l/min (kwasy, ługi, farby, kleje, mydło, 
melasa), stopień 2 – 300 l/min (rzadkie oleje min. brudna woda). Dopuszczalna średnica 
zanieczyszczeń w ciecz 8mm. Pompa może przepompować minimalnie 50 m

3

 cieczy każdego 

rodzaju przy nowym wężu. 
Oznakowanie węża w liście odporności chemicznej: 

-

 

*** - wąż absolutnie odporny 

-

 

** - wąż normalnie odporny 

-

 

** - wąż starczająco odporny ( do 50m

3

 cieczy) 

czas zasysania pompy 5 sek, wysokość ssania 2,5m, w pompie znajduje się 1litr silikonu który 
co 3 lata należy wymienić. 
 
 
Sorbent 
Sorbent jest to materiał porowaty pochodzenia organicznego lub nie mający właściwości 
pochłaniania substancji chemicznych. Przykładem sorbentu naturalnego jest: 

-

 

piasek 

-

 

trociny 

-

 

słoma w balach 

Przykłady sorbentu sztucznego: 

-

 

diatomit 

-

 

Eko – perl 

-

 

Uni – safe 

 

Dekontaminacja 
Dekontaminacją nazywamy zespół czynności wykonywanych przez służby ratownicze na 
terenie akcji ratownictwa chemicznego lub ekologicznego zmierzających do zneutralizowania 
szkodliwego oddziaływania substancji chemicznych. Przykładowe substancje i sposoby 
dekontaminacji: 

1.

 

HCL – neutralizacja poprzez zraszanie chmury HCL wodą , następnie posypanie 
wapnem 

2.

 

fosfor – neutralizacja poprzez użycie NH

3

 lub rozpylonej wody 

3.

 

Acetylen – neutralizacja poprzez kontrolowane spalanie 

4.

 

SO

2

 – neutralizacja przy pomocy Ca(OH)

2

 i Na

2

OH 

 
Neutralizator 

Substancja która cechuje się właściwościami zobojętniającymi w przypadku substancji którą 
chcemy zneutralizować. 
 
 
Do zatrzymywania substancji ropopochodnych na ciekach wodnych stosujemy zapory: 

-

 

zapory pływające (pneumatyczne) 

-

 

zapory sztywne (pomostowe) 

-

 

zapory sorpcyjne z wkładem syntetycznym 

-

 

zapory sorpcyjne z wkładem naturalnym 

do neutralizacji nie zebranych resztek substancji ropopochodnych stosujemy dyspergenty – są 
to środki chemiczne które rozbijają cząsteczki przez co ulega ona szybciej biodegradacji. 
 
Pojazdy kołowe przewożące substancje niebezpieczne posiadają karty przewozów materiałów 
niebezpiecznych, oznaczone są tablicami identyfikacyjnymi. Tablica ma wymiary 30x40 cm, 
kolor pomarańczowy, podzielona czarną linią, cyfry w liczniku oznaczają numer 
rozpoznawczy niebezpieczeństwa – mówi on o stanie skupienia i właściwościach 
fizykochemicznych substancji np.: ciecz, ciało stałe, substancja palna, żrąca, trująca itp., 
powtórzenie cyfry oznacz nasilenie niebezpieczeństwa głównego. Dodatkowo znak X 
oznacza niebezpieczeństwo podczas kontaktu z wodą. Mianownik oznacz kod ONZ 
konkretnej substancji. 
 
Przykładowa akcja ratownictwa chemicznego. 

1.

 

Założenie: 

Samochód przewożący HCL uderzył w drzewo, nastąpił wyciek, kierowca opuścił pojazd 
i powiadomi PSK PSP.   
2.

 

PSK zadysponowało siły i środki 

-

 

GBA – osób 6 

-

 

SRT – osób 6 

-

 

SRCh – osó 3 

3.

 

Przebieg akcji 

Po przyjeździe na miejsce akcji dowodzenie obejmuje dowódca SRCh, do akcji przygotowuje 
przodownik roty I SRt i ratownik z SRCh, asekurację stanowią rota II SRT, kierowcy SRt i 
SRCh i ratownik z SRt przygotowują sprzęt który będzie potrzebny podczas akcji, dowódca 
SRt obejmuje rolę meldunkowego – jego zadaniem jest kontrola czasu pracy ratowników w 
strefie zagrożenia. Dowódca GBA wyznacza strefę ZII, rota I przygotowuje bramkę wyjścia 
(tj. punkt dekontaminacyjny ), rota II blokuje ruch.  Ratownicy wchodzą w strefę zagrożenia, 
wyznaczają strefę ZI, dokonują rozpoznania i przekazują informację dowódcy akcji, 
postawiona zostaje kurtyna wodna , blokuje się studzienki kanalizacyjne, uwodniony HCL 
zostaje zneutralizowany wapnem. Sprzęt użyty podczas akcji zostaje wyniesiony do bramki 
wyjścia gdzie przeprowadzony zostaje proces dekontaminacji. 

 
 
                                 Kierunek wiatru 
 
 
 
                                                                                                Z II   

 

 

 

 

Z I 

 
 
 
                 

 

SRt 

 
 
 
 
 
 
                                      SRCh 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                         GBA 
 
 

Podstawowe sposoby likwidacji zagrożeń chemicznych: 

-

 

uszczelnienie uszkodzonego zbiornika 

-

 

zebranie substancji 

-

 

rozcieńczenie 

-

 

neutralizacja 

-

 

sorbcja 

 
 

Budowa sprzętu i podstawowe pojęcia. 

 

Drabiny pożarnicze 

 Drabiny pożarnicze dzielimy na: 

1.

 

autodrabiny 

2.

 

drabiny przenośne 

a)

 

przystawne 

-

 

DN-2,7 

-

 

D-5 

-

 

D-10W 

-

 

D-3,8 

b)

 

wolnostojące 

-

 

D-10W 

 
Bosaki 

-

 

ciężki 

-

 

lekki 

-

 

sufitowy 

-

 

podręczny 

-

 

strzechowy 

 
 
Wytwornice pianowe 

-

 

WP 2/75 

-

 

WP 2/150 

-

 

WP 4/75 

Zasysacze liniowe 

-

 

Z-2 

-

 

Z-4 

-

 

Z-8 

Prądownice pianowe 

-

 

PP –2 

-

 

PP -4 

-

 

PP –8 

Agregaty piany lekkiej 

-

 

APL 2/1000 

Prądownice wodne 

-

 

zwykłe 

-

 

zamykane 

-

 

uniwersalne 

Strefa bezpieczna przy pożarze butli 

-

 

strefa bezpieczna przy pożarze butli z acetylenem wynosi 150m 

-

 

czas chłodzenia 60 min. 

Podział sprzętu ratowniczego 

1.

 

tnący 

a)

 

piły mechaniczne do betonu i stali, piły mechaniczne do drewna 

b)

 

piły ręczne 

2.

 

burzący 

-

 

łomy 

-

 

bosaki 

-

 

siekiery 

3.

 

podnoszący 

a)

 

poduszki wysokiego ciśnienia 

b)

 

poduszki niskiego ciśnienia 

4.

 

rozpierający 

5.

 

specjalny 

6.

 

ewakuacyjny 

 
Definicja wypadku 
Wypadek jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powstałe w służbie lub w 
związku z nią. 
Rodzaje wypadków 

-

 

ś

miertelne 

-

 

ciężkie 

-

 

lekkie 

-

 

zbiorowe 

Podstawowe obowiązki strażaka w zakresie BHP 

-

 

znać regulamin i instrukcję BHP 

-

 

brać udział w szkoleniu 

-

 

dbać o należyty stan techniczny sprzętu i maszyn 

-

 

używać odzieży ochronnej 

-

 

podawać się badaniom lekarskim 

Rodzaje szkoleń w zakresie BHP 

-

 

wstępne 

-

 

podstawowe 

-

 

okresowe 

Zasady korzystania z ześlizgów 

-

 

z ześlizgu korzystamy tylko w czasie alarmu lub ćwiczeń 

-

 

przed zjazdem należy opuścić i pozapinać rękawy 

-

 

nie wolno używać ześlizgu będąc w uzbrojeniu osobistym 

-

 

na ześlizg można wejść gdy poprzednia osoba go opuści 

Definicja BHP 
BHP jest to zbiór nakazów i zakazów określających organizacyjne i techniczne warunki dla 
zapewnienia bezpieczeństwa i higieny osobistej podczas czynności związanych ze służbą. 
 
Węże tłoczne 

-

 

W-25 – 50 l/min 

-

 

W-52 – 200 l/min 

-

 

W-75 – 800 l/min 

-

 

W- 110 – 1600 l/min 

Uzbrojenie osobiste 

-

 

jest to sprzęt pożarniczy stanowiący wyposażenie osobiste strażaka, 
lub służące do ochrony osobistej w czasie akcji rat-gaś 

Sekcja 

-

 

jest to najmniejszy pododdział taktyczny straży pożarnej, wyszkolony 
oraz wyposażony w sprzęt techniczny oraz ochrony osobistej zdolny 
do wykonywania zadań ratowniczych 

 Zastęp 

-

 

jest to czteroosobowy zespół, w tym dowódca stanowiący obsadę 
samochodu pożarniczego i wykonujący zadania ratownicze 

Rozkaz 

-

 

jest to polecenie określonego działania lub jego zaniechania wydane 
przez przełożonego lub uprawnionego starszego 

Intensywność podawania środka gaśniczego 

-

 

jest to ilość środka gaśniczego podawana w jednostce czasu na 
jednostkę powierzchni palącego się materiału. Wyróżniamy 
intensywność liniową l/m/s, intensywność powierzchniową l/m

2

/s, 

intensywność objętościową l/m

3

/s. 

Elementy pożaru piwnicznego 

-

 

duże zadymienie, temperatura, składowiska różnorodnych materiałów 
palnych, łatwość rozprzestrzeniania się pożaru, ognie żrące 

Geometryczna wysokość podnoszenia 

-

 

geometryczną wysokość podnoszenia mierzymy od lustra wody do 
prądownicy 

Geometryczna wysokość tłoczenia 

-

 

jest to wysokość mierzona od osi nasady ssawnej do prądownicy 

Geometryczna wysokość ssania 

-

 

jest mierzona od lustra wody do osi nasady ssawnej 

Miejscowe zagrożenie 

-

 

zdarzenie inne niż pożar wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i 
naturalnych praw przyrody a stwarzające zagrożenie dla ludzi i 
mienia. 

Napięcie krokowe 

-

 

Napięcie krokowe występuje podczas przemieszczania się po terenie 
na którym występuje nierównomierny rozkład pola elektrycznego np. 
wtedy gdy zerwany przewód linii energetycznej dotyka ziemi. 
Różnica potencjałów pola elektrycznego w punktach wyznaczonych 
przez kolejny krok może wywoływać przepływ prądu elektrycznego 
przez ciało człowieka. 

 

Budowa i zasada działania lokomotyw 

Wiadomości o budowie i zasadzie działania lokomotyw są niezbędne podczas akcji rat-gaś. 
Zagrożenia wynikają stąd iż pojazdy te podłączone są pantografem do linii elektrycznej z 
prądem stałym o napięciu 3000 V, bądź też wytwarzają takie napięcie co powoduje 
specyficzny sposób postępowania podczas akcji rat-gaś. Każda lokomotywa składa się z 2 
zasadniczych elementów: podwozia i nadwozia. Głównym elementem podwozia  jest wózek 
czyli część jezdna. Środkiem napędowym lokomotywy są silniki elektryczne, zasilane prądem 
stałym z trakcji elektrycznej w przypadku lokomotywy elektrycznej, lub z prądnicy w 
przypadku lokomotyw spalinowych. Prądnica z kolei zasilana jest silnikiem spalinowym. 
Nadwozie lokomotywy spalinowej to miejsce w którym znajduje się: kabina motorniczego, 

silnik spalinowy, zbiorniki paliwa. Kabina motorniczego wyposażona jest w: przyrządy 
sterownicze, przyrządy kontrolne (SCHP, czuwak aktywny). Oznakowanie dwuliterowe 
lokomotywy mówi nam o przeznaczeniu: T – towarowa, P – pasażerska, U – uniwersalna, a 
druga litera mówi o zasilaniu: E – elektryczna (zasilanie z trakcji), S – spalinowa. 
W przypadku akcji ratowniczej z lokomotywą elektryczną na leży w pierwszej kolejności 
powiadomić dyżurnego ruchu aby wyłączył prąd na danym odcinku trakcji, następnie należy 
uszynowić trakcję za i przed lokomotywą, pantograf powinien być opuszczony. 
W przypadku lokomotyw spalinowych dodatkowym zagrożeniem w czasie katastrof jest 
możliwość zapalenia się paliwa. 
 

Instalacje zasilania samochodów ciekłym gzem 

Dane techniczne paliwa gazowego 
 

Ciekły gaz używany jako paliwo silnikowe należy do grup skroplonych gazów 

węglowych pozostających w zamkniętych zbiornikach pod ciśnieniem własnych par. 
Ponieważ propan jak i butan posiadają niską prężność par w temperaturach otoczenia 
ciśnienie powstałe w zbiornikach kształtuje się w granicach kilku atmosfer. Podstawowymi 
składnikami gazu są: 

-

 

propan, propylen 

-

 

butan, butylen oraz butadieny 

-

 

metan 

-

 

etan 

-

 

pentany 

Prężność par gazu płynnego uzależniona jest nie tylko od temperatury, uzależniona jest także 
od procentowego udziału poszczególnych składników. W miarę opróżniania zbiornika 
następuje zmiana składu procentowego poszczególnych gazów. Z tego względu skład 
procentowy mieszaniny propan-butan dobiera się uwzględniając pory roku. W okresie letnim 
stosuje się mieszaninę po około 50%, w okresie zimowym propan 70%, a butan 30%. 
Dane pożarowe paliwa gazowego 
Zarówno propan jak i butan są gazami tworzącymi mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Z 
uwagi na niską wartość DGW oraz szybki odparowywanie skroplonego gazu w zamkniętych 
pomieszczeniach powoduje że stężenie szybko spada poniżej DGW. Dodatkowym 
zabezpieczeniem są substancje zapachowe które są dodawane do gazu, a pozwalają dzięki 
intensywnemu aromatowi wyczuć gaz w małych ilościach. Zagrożenie sprawia to iż gazy te 
są cięższe od powietrza a więc zalegają w dolnych partiach pomieszczenia i wszelakich 
zagłębieniach. Do zainicjowania wybuchu mieszaniny gazu z powietrzem potrzebna jest 
stosunkowo mała energia, wystarczająca jest energia powstała w czasie zaiskrzenia instalacji 
elektrycznej w samochodzie. 
Zachowanie się butli w warunkach pożaru 
W instalacji gazowej w samochodzie największe zagrożenie stwarza zbiornik z ciekłym 
propanem-butanem. Oczywiście dotyczy to głównie warunków ekstremalnych takich jak 
wypadek lub pożar, a więc sytuacja z jaką najczęściej spotyka się ratownik PSP. W 
normalnych warunkach eksploatacji może wystąpić rozszczelnienie instalacji powodujące w 
miejscu garażowania samochodu strefy zagrożenia wybuchem. Badania zbiorników na 
wytrzymałość prowadzone są głównie w tak zwanej próbie hydraulicznej. W czasie jej 
przeprowadzania badane jest jakie ciśnienie jest rozrywającym, jakie następują zmiany 
kształtu, wymiarów, oraz jakie nastąpiły pęknięcia. Dla zbiorników klasy B nie 
wyposażonych w zawór bezpieczeństwa ciśnienie rozrywające nie powinno być mniejsze niż 
9/4 ciśnienia próbnego tzn. 101,25 at. Dla zbiorników klasy A odpowiednio 67,5 at. 
Występują jednak pewne obostrzenia które np. zakazują garażowania pojazdów 
wyposażonych w instalację gazową w garażach podziemnych i parkingach. Zbiorniki zdają 

się być bezpieczne gdyż obliczobe zostały na wytrzymanie ciśnień 100 at, oraz na 
przeciążenie do 20g. Mankamentem jest fakt iż wiele pojazdów wyposażonych jest w 
instalację nie posiadającą homologacji. Ta sytuacja stwarza szczególne zagrożenie dla służb 
ratowniczych, gdyż w czasie wypadku lub pożaru takiego samochodu nie możemy oczekiwać 
określonego zachowania się poszczególnych elementów instalacji gazowej. Największym 
zagrożeniem są tak zwane zbiorniki przepełnione i sytuacje w których pożar powstaje w 
tylnych częściach pojazdu. Rozerwanie i ewentualny wybuch może nastąpić przed 
przybyciem jednostek straży, w pozostałych przypadkach może to nastąpić w trakcie działań. 
Stąd konieczne jest po stwierdzeniu w czasie rozpoznania że mamy do czynienia z pojazdem 
wyposażonym w instalację gazową podjęcie odpowiednik kroków i środków bezpieczeństwa. 
Baczne obserwowanie zachowania się pożaru pozwoli podjąć właściwe decyzje co może 
uratować życie ratowników. Jeśli pożar powstał w przedniej części pojazdu należy jak 
najszybciej dostać się do przedziału bagażnika i odciąć dopływ gazu poprzez zakręcenie 
zaworów. Jeśli cały samochód objęty jest pożarem należy obserwować intensywność pożaru i 
zachować bezpieczną odległość. W przypadku wypadku samochodu wyposażonego w 
instalację gazową nie należy zdejmować przewodów elektrycznych z akumulatora, iskra 
elektryczna powstała podczas zdejmowania mogła by spowodować zapłon mieszaniny gazów 
(które mogły się wydostać z uszkodzonej instalacji) z powietrzem w  komorze silnika. 
 
 

Sprzęt hydrauliczny i pneumatyczny 

 
Nożyce typ CU 3020 

a)

 

maksymalna siła cięcia 

-

 

w wykroju  - 34,7 t 

-

 

w środku ostrza – 19 t 

-

 

maksymalne rozwarcie - 13,8 cm 

-

 

waga – 12,5 kg 

 
 
 
 
-

 

profil okrągły pełny 28 mm 

-

 

płaskownik – 60 x 5 mm 

-

 

rura 48 x 3 mm 

-

 

kątownik – 60 x 30 x 3 

 
Rozpieracz typ SP 3240 
Maksymalna siła rozpierania (przy otwartych ramionach) - 14,3 t 
Maksymalna siła rozpierania (przy zamkniętych ramionach, 25 mm od końcówek – 4,3 t 
Maksymalna siła ściskania -  6,4 t 
Maksymalna siła ciągnięcia – 6,7 t 
Maksymalne rozparcie – 686 mm 
Maksymalna długość ciągnięcia – 450 mm 
Waga – 19 kg 
 
 
 
Rozpieracz kolumnowy typ RA 3331 
Maksymalna siła rozpierania – 16,5 t 

Maksymalna siła ciągnięcia 5 t  
Długość zsuniętego rozpieracza – 640 mm 
Skok roboczy tłoka – 350 mm 
Maksymalna długość – 990 mm 
Waga – 15,5 kg 
 
 
Wspornik progowy 
Wspornik progowy umieszczamy na nadprożu, 
zabezpiecz przed suwaniem się końcówki 
rozpieracza kolumnowego, jaki i przed wciskaniem 

się 

końcówki rozpieracza w nadproże, zwłaszcza w 
starszych skorodowanych modelach samochodów. 
 
 
Zestaw klinów, podkładów i podpór 
Zestaw ten może być wykorzystywany w wypadkach komunikacyjnych (do stabilizacji 
pojazdu, wydobycia poszkodowanego z pod pojazdu itp.), w katastrofach budowlanych itp. 
  
 
 
    
 
 

  

 
 

 

 
Pokrowiec na poduszkę powietrzną SECUNET 
Pokrowiec ten chroni ratownika jak i osobę poszkodowaną przed niekontrolowanym wystrzeleniem 
poduszki powietrznej. Pokrowiec zakładamy na koło kierownicy (paski powinny znajdować się na górze) a 
następnie mocno zaciągamy paski. 

  

 
 
 
   
Pompa hydrauliczna nożna typ FTQ 1800 BU 
Maksymalne ciśnienie robocze 720 atm. 
Możliwość podłączenia jednego narzędzia 
Rozpieracz do drzwi typ HDO 100 
Maksymalne ciśnienie robocze - 720 atm. 
Siła rozpierania -  10 t, (100 kN) 
Skok - 130 mm 
Masa – 6,6 kg 
 
 

     

 
 

 
 
Pompa hydrauliczna z napędem spalinowym typ TPU 20 
Maksymalne ciśnienie robocze – 720 atm. 
Możliwość podłączenia 2 narzędzi (praca jednym) 
Pompa tłokowa, 2-stopniowa 
Silnik 2-suwowy, benzynowy – 1,47 kW, (2KM) 
Pojemność zbiornika paliwa  - 1,1 l 
Pojemność zbiornika oleju hydraulicznego – 1,5 l 
 
Nożyce typ 2001U 
Maksymalna siła cięcia w wykroju – 28 t 
Maksymalna siła cięcia w środku ostrza – 18 t 
Maksymalne rozwarcie – 125 mm 
Waga – 12 kg 
Profil okrągły pełny średnica maksymalnie 25 mm 
 
Nożyco-rozpieracz kombi typ 2002U 
Maksymalna sił rozpierania – 4,4 t 
Maksymalna sił ciągnięcia – 7,2 t 
Zakres ciągnięcia – 23 cm 
Maksymalna siła ciągnięcia z adaptorami – 2,2 t 
Zakres ciągnięcia z adaptorami – 37,5 cm 
Maksymalna siła tnąca – 28,5 t 
Siła tnąca w środku ramion – 12,4 t 
Siła ściskająca między końcówkami – 4,4 t 
Waga – 15 kg 
Zestaw adaptorów 

-

 

haki skracające 

-

 

łańcuchy ciągnące o długości – 4,5 m 

 
Rozpieracz kolumnowy typ 2004 U 
Maksymalna siła rozpierania – 16 t 
Maksymalna siła ciągnięcia – 4,4 t 
Skok tłoka – 25 cm 
Minimalna długość – 54 cm 
Maksymalna długość  - 79 cm 
Waga – 12 kg 
 
 
Pompa hydrauliczna spalinowa typ 2030 U 
Maksymalna ciśnienie robocze – 720 atm 
Możliwość podłączenia jednego urządzenia 
Pompa tłokowa, 2-stopniowa 
Silnik 2-suwowy, benzynowy 
 
Nożyce do pedałów typ HMC 8 U 
Maksymalne ciśnienie robocze – 720 atm 
Cylinder (powrót sprężynowy) pojedyncze działanie 
Maksymalna siła cięcia – 8 t 
Maksymalna głębokość szczęk – 40 mm 
Maksymalna szerokość szczęk – 40 mm 

Zakres temperatury pracy – (-20 st.C - +60 st.C) 
Waga – 3 kg 
 
 
 
 
 
 
Poduszka pneumatyczna wysokociśnieniowa typ HKB 20 
Maksymalny ciężar podnoszenia – 20 t 
Maksymalna wysokość podnoszenia – 28,5 cm 
Ciśnienie robocze – 8 atm 
Wymiary – 51 x 51 cm 
Grubość – 2,2 cm 
 
Poduszka pneumatyczna wysokociśnieniowa typ HKB 67 
Maksymalny ciężar podnoszenia – 67 t 
Maksymalna wysokość podnoszenia – 51 cm 
Ciśnienie robocze – 8 atm 
Wymiary – 92 x 92 cm 
Grubość – 2,5 cm 
 
System uszczelniania wycieków typ HVSP 250 U 
Maksymalne ciśnienie robocze – 8 

atm 

Zużycie powietrza – 300 l/min 
Wymiary nakładki uszczelniającej 

- 600x390 

mm 
Wymiary części uszczelniającej – 

250x50 mm 

Długość węża odpływowego – 3 m 
Waga – 5,3 
 
 
 
 
 
 

Zestaw do uszczelniania 

małych 

wycieków 

     a) Poduszka w kształcie klina 

-

 

wymiary – 23 x 8x 5,5 mm 

-

 

ciśnienie robocze – 1,5 atm 

-

 

pojemność nominalna – 1,4 l 

-

 

zapotrzebowanie powietrza – 3,5 l 

-

 

waga – 0,28 kg 

-

 

dla otworów o przecieku 1,5 –4,5 x 8-11 

b) Poduszka w kształcie klina 

-

 

wymiary - 23 x 11 x 7 

-

 

ciśnienie robocze – 1,5 atm 

-

 

pojemność nominalna – 3,1 l 

-

 

zapotrzebowanie powietrza – 7,8 l 

-

 

waga – 0,42 kg 

-

 

dla otworów o przecieku 3-6 x 11-17 

c)

 

Poduszka w kształcie stożka 

-

 

wymiary – 23 x 7

∅

 

-

 

ciśnienie robocze – 1,5 atm 

-

 

pojemność nominalna – 1,2 l 

-

 

zapotrzebowanie powietrza – 3 l 

-

 

waga – 0,16 kg 

-

 

dla otworów o przecieku – 3 x 9 

d)

 

Pompka nożna do pompowania z zaworem bezpieczeństwa 

e)

 

Lanca składająca się: 

-

 

1x lancy o długości 35 cm, z łańcuchem i króćcem odpowietrzającym 

-

 

3x lancy o długości 35 cm 

f)

 

Kołnierz chroniący przed chlapaniem mediów 

  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Przykład zastosowania zestawu 
 
 
 

Poduszki uszczelniające  

a)

 

Poduszka uszczelniająca typ RDK 30/60 

-

 

długość cylindra – 73,5 cm 

-

 

długość całkowita – 78 cm 

-

 

ś

rednica – 29,5 cm 

-

 

pojemność nominalna 156 l 

-

 

zapotrzebowanie powietrza 315 l 

-

 

ś

rednica rury jaką można uszczelnić – 30 – 60 cm 

-

 

waga – 7 kg 

b)

 

poduszka uszczelniająca typ RDK 60/120 

-

 

długość cylindra – 132 cm 

-

 

długość całkowita – 137 cm 

-

 

ś

rednica – 58 cm 

-

 

pojemność nominalna – 990 l 

-

 

zapotrzebowanie powietrza – 2475 l 

-

 

ś

rednica rury jaką można uszczelnić – 59 – 120 cm 

-

 

waga – 25 kg 

 
 

 

 
Uszczelnianie studzienki kanalizacyjnej 

 

 
 
 
 
 
 
Uszczelnianie rur 

  

 
 

Zagadnienia z ratownictwa technicznego 

 

Czynniki wpływające na ustawienie samochodu ratownictwa drogowego podczas 
wypadku 

Wybierając miejsce na ustawienie samochodu ratownictwa drogowego i rozlokowanie sprzętu należy wziąć 
pod uwagę: 

a)

 

Ruch drogowy 

Samochód należy ustawić tak aby zabezpieczał ratowników przed nadjeżdżającymi samochodami, 
bezpieczeństwo ratowników odgrywa role pierwszoplanową. 
b)

 

dojazd karetek pogotowia 

c)

 

możliwość użycia wyciągarki 

d)

 

wymagania sprzętu oświetleniowego 

e)

 

ruch drogowy 

f)

 

występowanie palnych cieczy, gazów, chemikaliów 

g)

 

kierunek wiatru 

Kolejność punktów jest zmienna w zależności od sytuacji.  
 

Podział katastrof komunikacyjnych 

-

 

powietrzne 

-

 

wodne 

-

 

szynowe 

-

 

drogowe 

Rodzaje działań prowadzonych przez PSP podczas katastrof 

-

 

uwalnianie rannych i poszkodowanych z pojazdów 

-

 

podnoszenie, przesuwanie pojazdów 

-

 

zabezpieczenie trasy przed dalszymi uszkodzeniami wynikającymi z katastrof 

-

 

odgruzowywanie budowli 

-

 

ewakuacja osób, zwierząt, mienia z zagrożonych miejsc na trasie komunikacyjnej 

-

 

oświetlenie terenu działań 

-

 

udzielanie pomocy przedlekarskiej 

-

 

usuwanie, zmywanie jezdni z pozostałości powypadkowych 

-

 

rozcinanie, rozginanie elementów konstrukcji, maszyn 

Pojęcie ratownictwa technicznego 

Ratownictwo techniczne są to działania podczas klęsk żywiołowych, katastrof, awarii lub przy usuwaniu ich 
skutków. Ich celem jest ratowanie życia ludzkiego, zwierząt, mienia za pomocą sprzętu będącego na 
wyposażeniu  PSP. 
 

Rozpoznanie wstępne 

Rozpoznanie wstępne należy przeprowadzić p dwóch okręgach: większym – dowódca ma obraz całościowy 
zdarzenia, może się zdarzyć że podczas wypadku poszkodowany wypadnie z  pojazdu i podczas takiego 
rozpoznania można ustalić takie fakty, po mniejszym okręgu – dowódca akcji ma obraz szczegółowy. 
Podczas rozpoznania dowódca akcji powinien zebrać następujące informacje: 

-

 

wielkość zdarzenia (który pojazd został najbardziej uszkodzony, czy są uwięzieni 
pasażerowie itp. ) 

-

 

czy istnieje zagrożenie dla ludzi 

-

 

ilość osób poszkodowanych i ich stan 

-

 

czy istnieje zagrożenie pożarem lub wybuchem 

-

 

możliwość wydostania rannych 

-

 

inne zagrożenia 

 

Pojęcie katastrofy budowlanej 

Pod pojęciem katastrofy budowlanej rozumiemy zawalenie się całego, części lub kilku budynków, 
rusztowań budowlanych i dźwigów oraz zasypanie lub nagłe zalanie wykopów pod zamierzoną budowę, 
które pociągają zagrożenie dla ludzi. 
 

Teren akcji ratowniczej 

  
 
 
 

 

 

                                                                                               

PSP 

                                                     1                       

 
              PSP                                

 

                                                           

2  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
W przypadku kiedy do wypadku dysponowane są dwa samochody ratownicze, a co za tym 
idzie większa liczba ratowników teren akcji ratowniczej powinien być podzielony na dwie 
części: 

1.

 

miejsce prowadzenia bezpośrednich działań ratowniczych 

W miejscu prowadzenia bezpośrednich działań ratowniczych powinna przebywać 
niezbędna ilość, ratowników w tym dowódca akcji, oraz sprzętu. Dowódca akcji 
powinien kierować działaniami, kierować polecenia określonego działania lub jego 
zaniechania do konkretnych ratowników w sposób zwięzły i zrozumiały dla nich. Zbyt 

duża liczba ratowników  i sprzętu w strefie 1 może powodować niepotrzebne zamieszanie 
i chaos podczas akcji. 
2.

 

miejsce koncentracji ratowników i sprzętu 

W miejscu tym powinni znajdować się ratownicy i sprzęt nie biorący w danej chwili 
udziału w akcji. Powinni oni wchodzić do strefy 1 na polecenie dowódcy akcji aby np. 
zastąpić ratownika który zmęczył się pracując sprzętem hydraulicznym.    
 

1. Rodzaje węży

. 

 
1.1.

 

Węże ssawne. 

 
Węże ssawne dzielimy na: 

a)

 

wąż ssawny W75: 

-

 

długość -2400 mm, 

-

 

natężenie przepływu - 400 l/min, 

-

 

ciężar węża - 7 kg, 

b)

 

wąż ssawny W110 - gumowo - przekładkowy ze spiralą: 

-

 

długość 1600 i 2400 mm, 

-

 

natężenie przepływu  - 1600 l/min, 

-

 

ciężar - 9 kg, 

-

 

podciśnienie robocze - 0.063 Mpa, 

c)

 

wąż ssawny W 150-gumowo-przekładkowy ze spiralą: 

-

 

długość 1600 i 2400 mm, 

-

 

natężenie przepływu - 3200 l/min, 

-

 

ciężar - 15 kg, 

-

 

podciśnienie robocze - 0.063 Mpa, 

 
      Węże te zapewniają szczelność przy ciśnieniu hydraulicznym do 4 atm. oraz wytrzymałość 
na podciśnienie do -8 +(-) 0.5 metra słupa wody bez zniekształceń wewnętrznej okładziny 
gumowej. Odporne są na działania niskich temperatur do -30 C oraz nie ulegają 
odkształceniom przy obciążeniu miejscowym do 100 kg

 

1.2. Węże tłoczne. 
 
 

Służą do podawania wody oraz wodnych roztworów środka pianotwórczego. Wykonane 

są 

najczęściej 

z 

torlenu 

z 

wkładką 

PCV, 

występują 

także 

węże 

stylonowe  

z wewnętrzną okładziną gumową. 
Parametry wytrzymałościowe: 

a)

 

wąż tłoczny W 25: 

-

 

ciśnienie robocze  9 kg/cm

2

, 

-

 

ciśnienie próbne   15 kg/cm

2

,  

-

 

ciśnienie rozrywające  30 kg/cm

2

,  

b)

 

węże tłoczne W 52 ; W 75 ; W 110: 

-

 

ciśnienie robocze  12 kg/cm

2

, 

-

 

ciśnienie próbne  18 kg/cm

2

, 

-

 

ciśnienie rozrywające  40 kg/cm

2

, 

Długości  odcinków : 

-

 

W 25 - 15 m, 

-

 

W 52 ,  W 75 , W  110 - 20 m 

Nominalne natężenie przepływu : 

-

 

W 25 - 50  l/min, 

-

 

W 52 - 200 l/min, 

-

 

W 75 - 800 l/min, 

-

 

W 110 - 1600 l/min. 

 

 

Czarny  pasek  znajdujący  się  na  wężu  oznacza  wąż  przystosowany  do  pracy  

z  autopompami  lub  motopompami,  natomiast  czerwony  lub  niebieski  oznacza  wąż 
hydrantowy długości 15 m. 

 

SPRZ

Ę

T I ARMATURA DO PODAWANIA WODY 

 
 
1. Podział sprz

ę

tu i armatury wodnej 

-

  sprz

ę

t i armatura ssawna 

-

  sprz

ę

t i armatura tłoczna 

-

  sprz

ę

t do pobierania wody z hydrantu 

-

  sprz

ę

t pomocniczy do budowy linii w

ęż

owych 

 
2. sprz

ę

t i armatura ss

ą

ca: 

•

  w

ęż

e ssawne: słu

żą

 do budowy linii ssawnej, od nasady ssawnej pompy do otwartego 

zbiornika wody 

budowa:  

-

  wewn

ę

trzna warstwa ruchoma, wzmocnienie tekstylne oraz spirala z drutu stalowego 

lub z polichlorku winylu oraz z spirali z twardego PVC 

-

  zako

ń

czenia odpowiednimi ł

ą

cznikami (110 lub 150) 

-

  długo

ść

 1600mm. lub 2400mm. 

-

  podział Ø 150mm motopompy o du

ż

ych wydajno

ś

ciach 

-

               Ø 110 mm najcz

ęś

ciej stosowane  

-

               Ø 75 mm motopompy o małych wydajno

ś

ciach 

-

               Ø 52 i 25 mm w

ęż

yki do zasysania 

ś

rodków pianotwórczych 

 
Smoki ssawne ( z koszem): stanowi

ą

 zako

ń

czenie linii ssawnej w celu ochrony pompy  przed 

zanieczyszczeniami, a tak

ż

e przed zerwaniem słupa zassanej wody. 

 

Rodzaje: sko

ś

ny i prosty. 

 
 

Budowa: 

-

  korpus 

-

  lej napływu wody z sitem 

-

  zawór zwrotny z dzwigni

ą

 

-

  nasada ssawna 

 
Pływak: przeznaczony do utrzymania smoka ssawnego na 

żą

danej gł

ę

boko

ś

ci 

 
 

Budowa: 

-

  kształt cylindryczny 

-

  wykonany z tworzywa sztucznego lub blachy cynkowej 

-

  wypełniony tworzywem typu korek, styropian 

-

  posiada kółko do umocowania zatrza

ś

nika 

 
Linka do smoka ssawnego –przeznaczona do zabezpieczenia linii ssawnej przed rozł

ą

czeniem  i 

zatopieniem. Wykonana z konopi 00lub tworzywa sztucznego. Dlugo

ść

 15 m. 

 
Klucze do ł

ą

czników: - słu

żą

 do szczelnego ł

ą

czenia nasad w

ęż

y. 

 

Masa – ok. 09 kg 

 

Mo

ż

emy nimi ł

ą

czy

ć

 w

ęż

e 110, 75, 52, oraz niektóre hydranty nadziemne. 

 
Ł

ą

cznik ssawny, tłoczny – stanowi zako

ń

czenie odcinków w

ęż

y po

ż

arniczych umo

ż

liwiaj

ą

c ich 

ł

ą

czenie 

 
 

Budowa: 

-

  korona 

-

  tuleja 

-

  pier

ś

cie

ń

 oporowy 

-

  uszczelka (gumowa lub silikonowa) 

 
 Nasada tłoczna, ssawna – nakr

ę

cana jest na króciec kolektora ssawnego lub tłocznego w celu 

poł

ą

czenia z innym sprz

ę

tem po

ż

arniczym 

Budowa: 

-

  korpus 

-

  uszczelka 

 
3. Sprz

ę

t i armatura tłoczna 

 
w

ęż

e tłoczne – przeznaczone do przesyłania wody oraz wodnego roztworu 

ś

rodka 

pianotwórczego do po

ż

aru. 

 

Budowa: 

-

  oplot polistyrenowy 

-

  wkładka gumowa 

-

  powłoka zewn

ę

trzna poliuretanowa 

-

  długo

ść

 20 metrów 

 
Rodzaje: 

-

  W – 52 przeznaczony do tłoczenia wody od rozdzielacza do stanowiska 

ga

ś

niczego 

-

  W – 75 do przetłaczania wody od 

ź

ródła wody do rozdzielacza 

-

  W – 110 do tłoczenia wody na znaczne odległo

ś

ci 

 
Rozdzielacz – rozdziela strumie

ń

 wody na trzy nasady zasilaj

ą

ce linie ga

ś

nicze  

 

 
Budowa: 

-

  Korpus 

-

  Nasada wlotowa 75 

-

  Dwie nasady wylotowe 52  

-

  Nasada wylotowa 75 

-

  Trzy zawory odcinaj

ą

ce (grzybkowe lub kulkowe) 

 
Zbieracz – przeznaczony do ł

ą

czenia dwóch linii zasilaj

ą

cych W – 75 nasad

ą

 ssawn

ą

 110 pompy i 

podstawy działek wodno pianowych (GWP) lub linii w

ęż

owej W – 110 (tłocznej) 

 
 

Budowa: 

-

  Korpus  

-

  Nasady wej

ś

ciowe 2x75 

-

  Nasada wyj

ś

ciowa 110 

-

  Zawór zamykaj

ą

cy (klapowy) 

 
Przeł

ą

cznik – przeznaczonym do ł

ą

czenia linii w

ęż

owych z ró

ż

nymi 

ś

rednicami 

 

Rodzaje: 

-

  25/52 

-

  52/75 

-

  75/110 

-

  110/150 

 
 
 

Wsysacz gł

ę

binowy – przeznaczony do usuwania wody z zalanych piwnic, studzienek oraz 

pobierania wody ze zbiorników (wysoko

ść

 ssania do 25 metrów) 

 

Rodzaje: - pionowy, - poziomy 

 
Pr

ą

downice wodne – słu

żą

 do zako

ń

czenia linii w

ęż

owych w celu wytworzenia pr

ą

du wodnego. 

 
 

Rodzaje: 

•

  zwykła 52, 75 

•

  krótka 25, 52 

•

  zamykana 25,52, 75 

•

  uniwersalne 52,75 

 
Głowice mgłowe: 16, 32, GM 50, GM 100 
 
4. Sprz

ę

t do pobierania wody z hydrantów 

 stojak hydrantowy - do pobierania wody z hydrantów podziemnych stosujemy stojak hdrantowy, 
przeznaczony do ł

ą

czenia w

ęż

y hydrantowych  z hydrantem podziemnym.\ 

 

Budowa: 

•

  korpus  

•

  dwie nasady 75 

•

  dwa zawory grzybkowe lub kulowe 

•

  zaczep mocuj

ą

cy w gnie

ź

dzie hydrantu 

masa ok. 7,5 kg 

 
Klucz do hydrantu podziemnego – słu

ż

y do otwarcia pokrywy oraz zaworu podziemnego 

 
5. Sprz

ę

t pomocniczy do budowy linii ga

ś

niczych 

 

mostek przejazdowy – zabezpiecza w

ęż

e tłoczne uło

ż

one w poprzek drogi przed 

zmia

ż

d

ż

eniem  

 
Budowa: 

•

  klepki drewniane odpowiednio ukształtowane 

•

  dwie ta

ś

my parciane 

•

  blaszane wzmocnienia 

 

siodełko w

ęż

owe – przeznaczone do ochrony w

ęż

y tłocznych przed uszkodzeniem o ostre 

kraw

ę

dzie druty kolczaste itp. 

 
Torba mechanika – zawiera dora

ź

ne n

żę

dzia do naprawy motopompy na miejscu akcij. 

 
Torba w

ęż

owego – zawiera sprz

ę

t do przeprowadzenia dora

ź

nych napraw nieszczelno

ś

ci w 

liniach w

ęż

owych 

 

Zawarto

ść

: 

•

  banda

ż

e gorsetowe  2 szt. 

•

  Banda

ż

e guzikowe  2 szt. 

•

  Komplet uszczelek 

•

  Klucz do ł

ą

czników 2 szt. 

 
 
 
 

 Zbiorniki przeno

ś

ne – słu

żą

 do magazynowania wody podczas akcji oraz do jej 

przepompowywania  
 

Rodzaje: 

•

  Z – 2500 

•

  Z – 3000 

•

  ZK – 1600 

•

  ZK – 5000       o kształcie kulistym 

•

  ZK – 3000         z nasad

ą

 tłoczn

ą

 75 i zaworem zwrotnym 

 

Budowa: 

•

  konstrukcja szkieletowa składana 

•

  materiał brezent 

 
5. konserwacja w

ęż

y po

ż

arniczych. 

 

W

ęż

e po

ż

arnicze musz

ą

 by

ć

 utrzymane w stanie czystym i suchym 

 

Po ka

ż

dym u

ż

yciu myj

ę

 si

ę

 je w specjalnych myjkach. W

ęż

e po

ż

arnicze 

zmagazynowane, raz na kwartał rozwija si

ę

 je w celu przewietrzenia i przekantowania. Raz 

do roku podaje si

ę

 je prób

ą

 wytrzymało

ś

ci ci

ś

nieniowej. 

 

SPRZĘT DO PODAWANIA PIANY 

 
Sprzęt pianowy przeznaczony jest do wytwarzania gaśniczej piany powstałej w wyniku zmieszania wodnego 
roztworu pianotwórczego z powietrzem, oraz do podawania piany. 
 
Piana wytwarzana jest mechanicznie, o liczbie spienienia (Ls) charakteryzującą pianę lekką, średnią, ciężką. 
 

1.

 

Prądownice pianowe – przeznaczone są do wytwarzania piany ciężkiej  

 
Rodzaje:- PP 2;- PP 4;- PP 8;- PP 200;- PP 600. 
 
2;4;8: - wydajność w hektolitrach na minutę 
200; 600: - wydajność w litrach na minutę 

 
 

Budowa: 

•

 

Płaszcz prądownicy z otworami powietrznymi 

•

 

Nasada wlotowa 

•

 

Dysza 

•

 

Zawór kulowy 

 

Zasada działania: 

-

 

Uruchomienie prądownicy pianowej następuje poprzez otwarcie zaworu kulowego. 
Wodny roztwór środka pianotwórczego linią wężową poprzez nasadę przedostaję się 
do dyszy wewnątrz prądownicy. Przepływając przez dyszę wokół powstaje 
podciśnienie, dzięki któremu zasysane jest powietrze poprzez otwory w płaszczu 
prądownicy. Za dyszą następuję gwałtowne zmieszanie się WRŚP wytwarzając pianę 
ciężką 

 

2.

 

Wytwornice pianowe: - przeznaczone są do wytwarzania piany średniej 

Rodzaje: 
 

•

 

WP 2 – 75 

•

 

WP 2 – 150 

•

 

WP 4 – 75  

  

 

 

Budowa: 
 

•

 

Płaszcz wytwornicy z otworami powietrznymi 

•

 

Manometr 

•

 

Kierownica 

•

 

Dysza 

•

 

Siatki zapieniające 

•

 

Nasada 52 

•

 

Przyłącze 

 
Zasada działania: 
 

- zasada działania jest podobna jak w prądownicy pianowej z wyjątkiem kierownicy, która 

ma za zadanie wytworzyć więcej piany, oraz siatek, które rozdrabniają pianę. 

TAKTYKA DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH

 

 
Zagadnienia: 
1.

 

POJĘCIE  POŻARU 

2.

 

PODZIAŁ POŻARÓW Z TAKTYCZNEGO PUNKTU WIDZENIA 

3.

 

STREFY ODZIAŁYWANIA POŻARU 

4.

 

OGNIE  LOTNE 

 
Pożar jest  to nie kontrolowany proces spalania dóbr materialnych w miejscu do tego nie przewidzianym 

 

PODZIAŁ POŻARÓW ZE WZGLĘDÓW NA MIEJSE POWSTANIA

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

KLASYFIKACJA POŻARÓW ZE WZGLĘDU NA RODZAJ PALĄCEGO SIĘ 

MATERIAŁU

 

 
A – materiały stałe pochodzenia organicznego ( drewno węgiel itp.) 
B – ciecze palne i ciała łatwo topiące się pod wpływem temperatury i ognia (benzyny i tworzywa sztuczne) 
C – gazy palne ( acetylen i propan butan ) 
D – metale lekkie ( sód i magnez ) oraz materiały reagujące z wodą (karbid) 
E – pożary grup od Ado D w pobliżu urządzeń elektrycznych 

POŻAR 

ZEWNĘTRZNY 

POJEDYŃCZY 

BLOKOWY 

PRZESTRZEN
NY 

WEWNĘTRZNY 

UKRYTE  

OTWARTE 

 
 

PODZIAŁ POŻARÓW ZE WZGLĘDÓW  NA WIELKOŚĆ 

 

Rodzaj 
pożaru 

Powierzchnia w 
m 

Kubatura w m 

Powierzchnia 

w ha 

Ilość prądów 

gaśniczych 

MAŁY 

Do 70 

Do 350 

Do 1 

1 –4 

Ś

REDNI 

71 – 300 

351 – 1500 

1,01 – 10 

5 – 12 

DUŻY  

301 – 1000 

1501 – 5000 

10,01 – 100 

13 – 16  

BARDZO 

DUŻY 

Pow. 1000 

Pow. 5000 

Pow. 100 

Pow. 16 

 

 
 
Strefa spalania to przestrzeń w której następuje przygotowanie materiałów do spalania oraz ich spalenie  
W strefie spalania wyróżniamy ognisko pożaru czyli przestrzeń w której spalanie jest najintensywniejsze. 
Ochrony strażaka w strefie spalania może stanowić ubranie żaro odporne typu ciężkiego oraz prądy 
rozproszone wody. 
 
Strefa oddziaływania cieplnego to część przestrzeni wokół strefy spalania w której wydalające się ciepło 
stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej np.: zawalenia się konstrukcji itp., oraz zagrożenia 
dla ludzi. 
Za temperaturę graniczną określającą wielkość strefy oddziaływania cieplnego przyjęto temperaturę 60 
stopni Celsjusza. 
Ochrony strażaka w strefie oddziaływania cieplnego może stanowić ubranie żaro odporne typu średniego 
lub lekkiego raz prądy rozproszone wody. 
 
Strefa zadymienia to przestrzeń wypełniona dymem w stopniu utrudniającym prowadzenie działań i stwarza 
zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi 
Ochrony strażaka w strefie zadymienia  
 
Ognie lotne są to palące się fragmenty materiału palnego unoszone prądami konwekcyjnymi i 
rozprzestrzeniające się na znaczne odległości . czynnikiem sprzyjającym powstaniu ogni lotnych jest 
wiatr. 
 

Ratownictwo medyczne 

 
Zatrzymanie krążenia  
Termin zatrzymanie krążenia i oddychania oznacza zaburzenia czynności serca i oddychania. Zatrzymanie 
krążenia prowadzi do śmierci. W wyniku zatrzymania krążenia tlen przestaje być dostarczany do narządów i 
tkanek. Najmniej odporny na brak tlenu jest mózg. Po 3 – 5 min. dochodzi do obumierania komórek mózgu, 
potem kolejno innych narządów. W razie zatrzymania krążenia ratujący musi jak najszybciej rozpocząć 
reanimację, czyli masarz serca i sztuczne oddychanie. Reanimację czyli ożywianie stosuję się po to, by 
organizm ratowanego sam mógł podjąć czynności serca i oddychania. 
 
Objawy zatrzymania krążenia 

-

 

utrata przytomności 

-

 

brak wyczuwalnego tętna na dużych tętnicach 

-

 

zatrzymanie oddechu 

Metoda postępowania: 

1.

 

Ułóż ratowanego na wznak na twardym podłożu 

 

Sprawdź czy ratowany ma wyczuwalne tętno. Najlepiej robić to na tętnicy szyjnej lub na tętnicy udowej. 
Tętno można mierzyć dwoma palcami lub trzema (wskazującym, środkowym, serdecznym). 
2.

 

Sprawdź czy ratowany oddycha. 

 

Aby sprawdzić czy ratowany oddycha, klękamy przy głowie ratowanego, odginamy ją do tyłu i 
przykładamy ucho do twarzy ratowanego jednocześnie obserwując ruchy klatki piersiowej ratowanego. 
3.

 

Jeśli okaże się że u ratowanego nie stwierdziliśmy oddechu i tętna rozpoczynamy reanimację. Zanim 
jednak rozpoczniemy reanimację musimy udrożnić drogi oddechowe poszkodowanego. 

 

Usuń palcem zabezpieczonym rękawiczką z jego ust sztuczną szczękę, resztki jedzenia, wymiociny, 
ciało obce. 
Odegnij głowę do tyłu tak aby broda była skierowana ku górze. Zapobiegniesz zapadnięciu się języka i 
zatkaniu dróg oddechowych. 
Reanimację zacznij od sztucznego oddychania metodą usta-usta. 

 

Nabierz powietrza i wdmuchaj je do ust, zaciskając palcami jego nos. Po dwóch wdmuchnięciach 
powietrza rozpocznij masarz serca. 

       

 Ułóż lewą dłoń na dolnej części mostka, prawą na lewej i uciśnij mostek, nie zginając rąk w łokciach. 
Reanimację przy jednym i dwu ratownikach prowadzimy w takim samym stosunku częstości  uciśnięć i 
ilości wdmuchiwanego powietrza  30 uciśnięć / 2 wdmuchnięcia. Uciskaj mostek 100 – 120 razy na minutę. 
Po około minucie reanimacji sprawdź czy ratowany ma wyczuwalne tętno i czy oddycha, jeśli nie, prowadź 
reanimację aż do skutku lub do przejęcia poszkodowanego przez zespół pogotowia. Jeśli sztuczne 
oddychanie prowadzone jest skutecznie, to klatka piersiowa powinna po każdym wdechu unosić się a 
następnie opadać. Jeśli ruchy klatki piersiowej są niewidoczne, popraw ułożenie głowy i sprawdź czy drogi 
oddechowe są drożne. 
 
 
Zadławienie 
Zadławienie jest następstwem zablokowania przepływu powietrza w drogach oddechowych. Jest to 
spowodowane drobnymi przedmiotami lub pokarmem. Całkowite zablokowanie przepływu powietrza 
powoduje śmierć mózgu w ciągu 3 – 5 min. 
Objawy 

-

 

gest rękami w kierunku szyi 

-

 

krztuszenie się 

-

 

słabe nie skuteczne wykrztuszanie 

-

 

sine zabarwienie skóry 

-

 

drgawki 

-

 

utrata przytomności 

Jeśli widzisz charakterystyczny gest natychmiast oceń sytuację. 

 

Inaczej będziesz ratował osobę przytomną, a inaczej nieprzytomną, małe dziecko, osobę dorosłą, kobietę w 
ciąży. 
Przytomnemu ratowanemu zwięźle powiedz, w jaki sposób chcesz mu pomóc. 
Stań za ratowanym, obejmij go rękami. Jedną dłoń zwiń w pięść połóż ją tak aby kciuk przylegał do brzucha 
nieco powyżej pępka. 

 

Następnie obejmij pięść drugą dłonią. 

 

Najskuteczniejsze jest gwałtowne uciśnięcie brzucha ratowanej osoby. 
 
 
 
 
 
 
Jeśli ratujesz kobietę w ciąży 

  

 
ucisk brzucha zastąp uciskiem mostka. Uderz w mostek jeśli ucisk okaże się nie skuteczny. 
 
Jeśli zadławiło się dziecko poniżej roku życia a jest przytomne, połóż je na swojej twarzą w dół, tak aby 
głowa znajdowała się niżej. 

 

Uderz kilkakrotnie w plecy pomiędzy łopatkami.. Jeśli ciało obce nie zostało wypchnięte, odwróć dziecko 
na plecy, trzymając je nadal głową w dół. 

 

Przyłóż palec wskazujący i środkowy do mostka poniżej sutków. Kilkakrotnie gwałtownie uciśnij mostek w 
dół, uciśnij mostek na głębokość 2 – 2,5 cm. Jeśli i to okaże się nieskuteczne, próbuj na przemian uciskać 
mostek i uderzać w plecy. 
Jeśli dziecko poniżej roku straci przytomność, połóż je na plecach. Udrożnij drogi oddechowe, odchylając 
głowę dziecka, podciągając jego brodę do góry. Sprawdź czy dziecko oddycha, jeśli nie rozpocznij sztuczne 
oddychanie. 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zadławienie (ratowany nieprzytomny) 
Jeśli dorosły straci przytomność, ułóż go na plecach. Udrożnij drogi oddechowe, odchylając głowę 
ratowanego do tyłu, 

  

 
podciągnij jego brodę do góry, aby nie dopuścić do zapadnięcia się języka i zatkania dróg oddechowych. 
Sprawdź czy ratowany oddycha. Jeśli nie, natychmiast rozpocznij sztuczne oddychanie. Jeśli nie możesz 
wdmuchnąć powietrza do ust ratowanego gwałtownie uciśnij jego brzuch. 

 

Klęknij nad udami ratowanego i przyłóż dłonie do jego brzucha nieco powyżej pępka. Gwałtownym ruchem 
od siebie i w kierunku głowy ratowanego wepchnij dłonie w brzuch. Jeśli za pierwszym razem ciało obce 
nie zostanie wypchnięte z dróg oddechowych ratowanego próbuj kilka razy. 
 
Pozycja bezpieczna 
Największym niebezpieczeństwem dla osoby nieprzytomnej jest możliwość zachłyśnięcia. Ułożenie na 
brzuchu z głową w bok powoduje, że ewentualne wymiociny, krew czy ślina będą wypływały na zewnątrz i 
tym samym nie dostaną się do dróg oddechowych. Stąd nazwa – pozycja bezpieczna. W pozycji tej 
powinien być ułożony każdy, kto prawidłowo oddycha, ma wyczuwalne tętno i nie doznał urazu kręgosłupa. 
Odegnij głowę ratowanego do tyłu. 

 

Oczyść jamę ustną z resztek pokarmu, śliny, wymiocin, wyjmij ciała obce oraz sztuczną szczękę. 
 
 

 
Delikatnie przekręć głowę ratowanego na bok. 

 

Następnie połóż prawą rękę ratowanego jak najbliżej tułowia lub nad głowę. 
Zdecydowanym ruchem przewróć ratowanego na swoją stronę. 

    

 
Zegnij nogę ratowanego. 
 

 

 
Następnie zegnij w łokciu rękę ratowanego. 
 

 

 
Jeśli trzeba sprawdź ułożenie ratowanego. Sprawdzaj co 1 – 2 minuty tętno i oddech. Jeśli nastąpi 
zatrzymanie krążenia rozpocznij reanimację. 
 
 
 
 
 
 
Utrata przytomności 
 

Na skutek zaburzeń świadomości człowiek może  stracić orientację. Świadomość może być zaburzona w 
różnym stopniu: powierzchownie i na krótko (omdlenie) lub głęboko i przez dłuższy czas (śpiączka). Z 
ratowanym , który ma zaburzenia świadomości, na ogół nie można nawiązać logicznego kontaktu słownego, 
nie reaguje na bodźce zewnętrzne np. uciśnięcie ręki, im głębsza jest utrata przytomności, tym sytuacja jest 
groźniejsza i wymaga szybszego działania. 
Objawy utraty przytomności: 

-

 

zaburzenia orientacji 

-

 

brak reakcji na ból 

-

 

brak reakcji na bodźce zewnętrzne 

-

 

brak logicznego kontaktu słownego z ratowanym 

-

 

ś

piączka 

Postaraj się ustalić przyczynę zaburzeń i ich nasilenie. Sprawdź czy ratowany orientuje się w otoczeniu, 
logicznie odpowiada na pytania, spełnia proste polecenia np. otwórz oczy, reaguje na ból. 
 

 

 
Sprawdź czy ratowany oddycha. Jeśli nie, rozpocznij sztuczne oddychanie. 
 

 

 
Sprawdź czy ma wyczuwalne tętno. Jeśli nie, rozpocznij reanimację. 
Jeśli ratowany jest nieprzytomny , ale ma wyczuwalne tętno i oddycha ułóż go w pozycji bocznej ustalonej. 
Sprawdź czy ratowany doznał urazów. Jeśli ratowany ma drgawki chroń go przed urazem. Sprawdź czy u 
ratowanego pojawiły się następujące objawy mogące sugerować że nastąpiło: 

1.

 

Udar mózgu 

-

 

nierówność źrenic 

-

 

opadnięcie kącika ust po jednej stronie 

jeśli ratowany stracił przytomność, czy było to poprzedzone zaburzeniami mowy, równowagi, osłabieniem 
siły mięśniowej po prawej lub lewej części ciała 

2.

 

Cukrzyca 

-

 

sprawdź czy z ust czuć zapach owoców 

3.

 

Zatrucie 

-

 

sprawdź czy z ust ratowanego czuć alkohol 

-

 

sprawdzić czy przyczyną zatrucia mógł być tlenek węgla, leki, grzyby 

-

 

sprawdzić czy w dokumentach ratowanego niema informacji o chorobie 

 
Omdlenie 
Jest to nagła, krótkotrwała utrata przytomności wywołana niedostatecznym przepływem krwi przez mózg. 
Mogą ją poprzedzać zawroty głowy, zaburzenia widzenia, kołatanie serca, nudności i wymioty. Najczęstsze 
przyczyny omdlenia to:  

-

 

emocje 

-

 

długie przebywanie w dusznym pomieszczeniu 

-

 

długie przebywanie w dusznym pomieszczeniu w pozycji stojąc 

-

 

zbyt niski poziom cukru we krwi 

-

 

urazy i krwawienia 

Sposoby postępowania. 
Ułóż ratowanego na wznak. 

 

unieś jego nogi na wysokość 20 – 30 cm, pod nogi możesz podłożyć koc. Poprawi to dopływ krwi do 
mózgu. Postaraj się ustalić przyczynę omdlenia. Jeśli objawy ustępują po kilku minutach pomóż 
poszkodowanemu wstać. Pozostań przy nim – omdlenie może się powtórzyć. 
 
Drgawki 
Napad drgawek najczęściej spowodowany jest padaczką (epilepsją), gorączką (szczególnie u dzieci), 
chorobą serca, gwałtownym wzrostem ciśnienia tętniczego krwi, udarem mózgu (wylew, zator), niskim 
poziomem cukru we krwi. Drgawki mogą się także pojawić po urazach np. głowy, zatruciach np. alkoholem, 
lub po porażeniu prądem. Drgawki nie zawsze dotyczą całego ciała, niekiedy obejmują jedynie pewną grupę 
mięśni np. nóg, rąk. 
 
Objawy 

-

 

pojawienie się (niezależnych od woli ) skurczów mięśni 

-

 

bezwiedne oddawanie moczu, stolca 

-

 

zaburzenia oddychania 

-

 

zaburzenia świadomości 

-

 

utrata przytomności 

 
 
 
Sposoby postępowania 
Ułóż ratowanego w bezpiecznym miejscu. Twarde podłoże i ostre kanty mogą spowodować zranienie. 
Rozluźnij ubranie wokół szyi ratowanego. Jeśli w czasie drgawek ratowany wymiotuje ułóż go w pozycji 
bezpiecznej. Jeśli drgawki spowodowane są wzrostem temperatury (gorączka) spróbuj ją obniżyć. Sprawdź 
czy ratowany nie doznał urazów. Po ustąpieniu drgawek pomóż ratowanemu, który jest przewlekle chory 
przyjąć lek. Napad drgawek mógł być wywołany tym iż chory nie zdążył przyjąć leku. 
Nie należy wkładać przedmiotów między szczęki ratowanego. 
Nie należy przeciwdziałać drgawką siłą przytrzymując ratowanego. 
 
 
Wstrząs 
Jest to groźny dla życia stan spowodowany zmniejszeniem przepływu krwi. Przyczyną wstrząsu może być 
zakłócenie pracy serca lub reakcja na ciężkie urazy (masywny krwotok, uraz głowy, kręgosłupa), operacje, 
oparzenia, zakażenia, zatrucia. Wstrząs może wystąpić również po przegrzaniu, obniżeniu temperatury ciała, 
obniżeniu poziomu cukru we krwi, u osób uczulonych po ukąszeniu. Łatwiej jest zapobiegać wstrząsowi niż 
go leczyć. 
 
Objawy wstrząsu 

-

 

osłabienie, niepokój 

-

 

 zimna, wilgotna skóra 

-

 

przyspieszone, nieregularne tętno 

-

 

przyspieszony, płytki oddech 

-

 

nudności, wymioty 

-

 

wzmożone pragnienie 

-

 

zaburzenie świadomości 

Sposób postępowania 

-

 

postaraj się ustalić przyczynę wstrząsu 

-

 

 sprawdź czy przyczyną wstrząsu jest uraz kręgosłupa 

-

 

jeśli ratowany nie doznał urazu kręgosłupa ułóż go na płaskim podłożu z 
uniesionymi nogami (20 – 30 cm) 

-

 

sprawdź czy ratowany oddycha . Jeśli nie rozpocznij sztuczne oddychanie  

-

 

sprawdź czy ma wyczuwalne tętno 

-

 

jeśli ratowany wymiotuje ułóż go w pozycji bocznej 

-

 

jeśli ratowany ma pragnienie zwilż tylko jego usta wodą 

 
Wstrząs uczuleniowy 
Uczulenie czyli alergia, jest to swoista reakcja organizmu na pewne związki chemiczne znajdujące się 
między innymi w powietrzu i pokarmach. Człowiek może być uczulony na niektóre składniki pokarmowe, 
na leki, kosmetyki, proszki do prania, a także na jad wstrzyknięty w wyniku użądlenia lub ukąszenia. 
Reakcja na związki chemiczne może być bardzo różna – od niewielkiego swędzenia skóry i wysypki, aż po 
wystąpienie wstrząsu uczuleniowego (anafilaktycznego). Wstrząs uczuleniowy jest bardzo silną reakcją 
organizmu, do której dochodzi w ciągu kilku sekund, lub minut od wstrzyknięcia. 
 
Objawy 

-

 

zmiana zabarwienia skóry 

-

 

czasami wysypka, obrzęk powiek, języka, kończyn 

-

 

nudności, wymioty, bule brzucha 

-

 

duszności, przyspieszony świszczący oddech 

-

 

przyspieszone tętno 

-

 

utrata przytomności 

Sposób postępowania 

-

 

ustalić bezpośrednią przyczynę uczulenia 

-

 

usunąć przyczynę 

-

 

dowiedzieć się od ratowanego czy ma tabletki przeciw uczuleniowe. Jeśli ma podać 
mu je 

-

 

uspokoić ratowanego, niepokój nasila reakcję uczuleniową 

 
 
Zaburzenia oddychania 
Niezbędny dla życia tlen wdychany jest nos, usta, a następnie drogami oddechowymi czyli przez krtań, 
tchawicę, oskrzela, dociera do płuc, skąd przedostaje się do krwi. 
W oddychaniu biorą udział także mięśnie klatki piersiowej i żebra. Oddychanie jest kontrolowane przez 
centralny układ nerwowy. Uraz lub niewydolność któregokolwiek z elementów biorących udział w 
oddychaniu prowadzi do zaburzeń. 
 
Objawy 

-

 

przyspieszony płytki oddech 

-

 

kaszel niekiedy z wyksztuszeniem 

-

 

ś

wist, rzężenie słyszalne podczas wydychania, wdychania 

-

 

sinica warg, paznokci 

-

 

zaburzenia świadomości 

-

 

zatrzymanie oddechu 

-

 

utrata przytomności 

Sposób postępowania 

Sprawdzić czy zaburzenia oddychania nie polegają jedynie na przyspieszonym oddechu, czyli 
hiperwentylacji. Przyczyną może być zdenerwowanie. Uspokój ratowanego i postaraj się aby zwolnił tempo 
oddychania. Każ mu aby oddychał z taką częstotliwością jak ty. 
Sprawdź czy przyczyną  zaburzeń jest ciało obce (patrz zadławienie). Patrz czy oprócz zaburzeń oddychania 
ratowany ma objawy wstrząsu. Dowiedz się od ratowanego czy zaburzeniom oddychania towarzyszy ból w 
klatce piersiowej (piekący, gniotący, zlokalizowany za mostkiem) może to być spowodowane zawałem 
serca. 
 
 
Udar mózgu 
Udar mózgu jest następstwem nagłego przerwania dopływu krwi tętniczej do pewnego obszaru mózgu w 
skutek pęknięcia lub zakrzepu w naczyniach krwionośnych. 
Objawy 

-

 

nagły silny ból głowy 

-

 

nudności 

-

 

zaburzenia równowagi, zawroty głowy 

-

 

nagłe osłabienie siły mięśni 

-

 

drgawki 

-

 

opadnięcie kącika ust po jednej stronie 

-

 

zaburzenia mowy 

-

 

nagłe zaburzenie widzenia 

-

 

nierówność źrenic 

-

 

utrata przytomności 

Uraz głowy 
Do urazu głowy dochodzi najczęściej w wyniku uderzenia lub upadku. Obrażenia mogą być zewnętrzne, 
wewnętrzne. Na podstawie obrażeń i okoliczności, w jakich doszło do urazu można wstępnie ocenić stan 
ratowanego. 
Objawy 

-

 

uszkodzenie skóry lub kości czaszki 

-

 

przezroczysta i (lub) krwawa wydzielina z nosa i (lub) ucha może świadczyć o 
pęknięciu podstawy czaszki 

-

 

zaburzenia świadomości, mowy i widzenia 

-

 

nudności, wymioty 

-

 

drgawki 

-

 

nierówność źrenic 

Doraźnym sposobem działania jest założenie opatrunku jałowego. W przypadku wydzieliny z ucha i nosa 
nie należy tamować wypływu płynu rdzeniowo-mózgowego. 

 

   
 
 
Uraz kręgosłupa 
 
Kręgosłup składa się z kilu odcinków: 
 

-

 

szyjny 7 kręgów 

-

 

piersiowy 12 kręgów 

-

 

lędźwiowy 5 kręgów 

-

 

krzyżowy 5 kręgów 

-

 

guziczny (ogonowy) 3 – 4 kręgi 

Odcinek szyjny, lędźwiowy i piersiowy zbudowany jest z kręgów które połączone są ze sobą stawowo. 
Odcinek krzyżowy nazywany jest kością krzyżową gdyż kręgi się zrastają stanowiąc element miednicy. 
Podczas złamań najczęściej uszkodzeniu ulega odcinek szyjny i lędźwiowy. 
Objawy 

-

 

ból głowy, szyi, pleców 

-

 

zaburzenia oddychania 

-

 

niedowład, porażenie siły mięśni 

-

 

bezwiedne oddawanie moczu, stolca 

-

 

zaburzenia czucia rąk i nóg 

-

 

utrata przytomności 

Sposób postępowania 

-

 

postaraj się ustalić przyczynę urazu i okoliczności wypadku 

-

 

sprawdzić tętno i oddech 

-

 

opatrzyć rany 

jeśli poszkodowany leży na boku należy ułożyć go na plecach, należy podczas tej czynności zadbać o to aby 
kręgosłup, szyja i głowa były jak najmniej narażone na ruch. Dodatkowo zabezpieczamy kręgosłup szyjny 
kołnierzem ortopedycznym. 

 

W momencie przenoszenia poszkodowanego należy zadbać o to aby była większa grupa ratowników w celu 
bezpiecznego przemieszczenia poszkodowanego. 

 

Jeden ratownik podczas przemieszczania cały czas musi podtrzymywać głowę. Przed transportem należy 
przypiąć poszkodowanego pasami. 
Jeśli ratowany z urazem kręgosłupa ma na sobie kask nie należy zdejmować go bez wyraźnej potrzeby. 

 

W sytuacji gdy zdjęcie kasku jest absolutnie konieczne muszą to zrobić dwie osoby. Podczas gdy jedna 
osoba będzie powoli zdejmować kask druga podtrzymuję szyję z tyłu i brodę. 
 
 
Urazy klatki piersiowej 
W wyniku urazu klatki piersiowej może nastąpić uszkodzenie płuc, serca i dużych naczyń krwionośnych. 

Objawy 

-

 

uszkodzenie skóry 

-

 

krwawienie 

-

 

ból 

-

 

zaburzenia oddychania 

-

 

utrata przytomności 

Sposób postępowania 

-

 

sprawdzić oddech i tętno 

-

 

sprawdzić czy ratowany oprócz urazu klatki ma inne obrażenia 

-

 

założyć opatrunek 

 

Nie wolno 

-

 

wyjmować tkwiącego w ranie klatki piersiowej ciała obcego 

-

 

podawać niczego doustnie 

-

 

podkładać poduszki pod głowę 

 
Uraz brzucha 
Uraz brzucha jest bardzo niebezpieczny. Obrażeniom może towarzyszyć krwotok wewnętrzny. Pęknięcia 
narządów wewnętrznych np. śledziony, wątroby. 
Objawy 

-

 

uszkodzenie powłok brzusznych 

-

 

krwawienie 

-

 

ból początkowo niewielki a następnie narastający 

-

 

nudności wymioty 

-

 

utrata przytomności 

Sposób postępowania 

-

 

ustalić przyczynę urazu, jego wielkość, uraz zewnętrzny, wewnętrzny 

-

 

sprawdzić czy poszkodowany nie doznał innych obrażeń 

-

 

ułożyć poszkodowanego jeśli niema przeciwskazań z nogami uniesionymi do góry 

 

-

 

założyć opatrunek jeśli rana krwawi 

-

 

jeśli widoczne są narządy wewnętrzne założyć opatrunek (nie wolno stosować waty 
ani ligniny) 

 

 
 
Złamania 
Złamania kości najczęściej spowodowane są urazem mechanicznym. Jeśli złamana kość przebije skórę 
mamy do czynienia ze złamaniem otwartym, jeśli nie ze złamaniem zamkniętym. 
Objawy  

-

 

ból, obrzęk, krwawienie 

-

 

zmiana zabarwienia skóry 

-

 

zmiana kształtu 

-

 

 trudności w poruszaniu 

-

 

widoczne w ranie odłamy kostne 

Sposoby postępowania 

-

 

unieruchomienie – jeśli mamy do czynienia ze złamaniem otwartym należy 
opatrzyć ranę. Złamane kończyny unieruchmiamy poprzez unieruchomienie 
sąsiednich stawów 

a)

 

Unieruchomienie stawu skokowego 

 

 

b)

 

Unieruchomienie kolana 

 
   
 

 

 
 
 
 
 
 
 
c) Unieruchomienie kości udowej 
 

 

 
 
d) Unieruchomienie nadgarstka 
 
 

 

 
 
e) Unieruchomienie łokcia 
 
 

 

 
 
Krwotok 
Dorosły człowiek ma około 5 – 6 litrów krwi. Krew płynie naczyniami krwionośnymi: tętnicami (bogata w 
tlen) i żyłami (odtlenowana). Z uszkodzonej tętnicy krew wypływa pod dużym ciśnieniem i jest jasno 
czerwona. Podczas krwotoku z żył  krew jest ciemniejsza i wypływa pod mniejszym ciśnieniem. Krwotok w 
wyniku którego krew wydostaje się na zewnątrz, nazywamy zewnętrznym, krwotok do jam ciała nazywamy 
wewnętrznym. W organiźmie zdrowego człowieka działają mechanizmy, które powodują krzepnięcie krwi i 
powstanie skrzepu. Im wolniej krew wypływa tym łatwiej powstaje skrzep i naczynia zasklepiają się. Obfity 
krwotok może stanowić zagrożenie dla życia, powodować wstrząs. 
 
Miejsca na ciele człowieka gdzie można sprawdzać puls 

 

 
Krwotoki żylne należy opatrywać kładąc opatrunek, a następnie bandażować, bądź ucisnąć. Krwotoki 
tętnicze tamujemy poprzez założenie opaski uciskowej powyżej krwawienia, a następnie zranioną kończynę 
unosimy powyżej poziomu serca.