1 

 

Materiały szkoleniowe do Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej „Młodzież zapobiega pożarom” 

Podstawowe wiadomości o zagrożeniach 

1.  Proces Palenia 

Spalanie jest to proces utleniania (łączenia się materiału palnego z tlenem) z wydzielaniem ciepła i światła. 
W jego wyniku w

ytwarzane 

są także produkty spalania: dymy i gazy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Warunki wystąpienia spalania: 



 

Materiał palny 



 

Tlen (najczęściej zawarty w powietrzu) 



 

Źródło energii (np. płomieo, iskra itp.) 

 

 

Procentowy skład powietrza: 

 

Inne gazy to m.in. argon (0,9%), dwutlenek węgla (0,04%) i para 
wodna. 

W powietrzu wydychanym przez człowieka tlen stanowi ok. 17% 
a dwutlenek węgla ok. 4%. 

 

Spalanie większości materiałów palnych ustaje, jeżeli zawartośd 
tlenu w strefie spalania obniży się poniżej 14-16%. 

Spalanie

Płomieniowe

(homogeniczne)

Bezpłomieniowe - żarzenie

(heterogeniczne)

Substancje palne podczas spalania: 

Przechodzą w stan lotny 

 

Nie przechodzą w stan lotny 

Tak spala się większośd materiałów palnych 

Np. węgiel drzewny, koks, torf 

2 

 

Materiały szkoleniowe do Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej „Młodzież zapobiega pożarom” 

Podstawowe wiadomości o zagrożeniach 

2.  Pożar i zjawiska mu towarzyszące 

Pożar jest to niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nie przeznaczonym, stwarzający 
zagrożenie i powodujący straty. 

Przestrzeo w której powstał pożar dzielimy na 3 strefy: 



 

Strefa spalania – warstwa świecąca płomienia oraz powierzchnia materiału palnego 



 

Strefa oddziaływania cieplnego – przestrzeo wokół strefy spalania w której wydzielające się ciepło 
stwarza niebezpieczeostwo 



 

Strefa zadymienia – przestrzeo wypełniona gazowymi produktami spalania 

Z wytworzonego ciepła 2-3% zostaje zużyte na podtrzymanie 
spalania. 

Pozostałe ciepło jest oddawane do otoczenia drogą konwekcji, 
promieniowania i przewodzenia. 

Drogą przewodzenia ciepło oddawane jest głównie w pożarach 
wewnętrznych. 

 

 

 

 

Materiał palny 

Charakterystyka dymu 
Barwa 

Zapach 

Smak 

Drewno 

Ciemnoszary 

Smolisty 

Kwaskowaty 

Produkty naftowe 

Czarny 

Specyficzny – ropy 

Kwaskowaty 

Fosfor 

Biały 

Czosnku 

Nie ma 

Magnez 

Biały 

Nie ma 

Metaliczny 

Siarka 

Niebieskawy 

Specyficzny – siarki 

Kwaśny 

Związki azotowe 

Żółtobrunatny 

Drażniący 

Kwaśny 

Bawełna, tkaniny 

Brunatny 

Specyficzny 

Kwaskowaty 

Rozwój pożaru charakteryzują: 



 

Szybkośd spalania 



 

Temperatura 



 

Intensywnośd wymiany gazowej (ilośd dopływającego powietrza do strefy spalania) 

Rozwój pożaru zewnętrznego zależy głównie od rodzaju materiału palnego i warunków atmosferycznych. 
Rozprzestrzenianie sie pożaru wewnętrznego zależy od rodzaju materiału palnego i ilości oraz ognioodporności 
przegród budowlanych. 

3 

 

Materiały szkoleniowe do Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej „Młodzież zapobiega pożarom” 

Podstawowe wiadomości o zagrożeniach 

2.  Pożar i zjawiska mu towarzyszące cz.2 

Pożary ciał stałych mogą rozprzestrzeniad się wzdłuż powierzchni pionowych i poziomych. Najszybciej płomieo 
przesuwa się po powierzchniach pionowych z dołu do góry, a najwolniej z góry do dołu. 

W pożarach cieczy ogieo obejmuje całą powierzchnię. 

Gazy spalają się momentalnie w całej objętości z mieszaniny z powietrzem. 

Fazy pożarów: 



 

Faza 1 – pożar rozprzestrzenia się  



 

Faza 2 – materiał palny spala się z niemal identyczną intensywnością 



 

Faza 3 – dopalanie się resztek materiału 

 

 

 

Rozwój i rozprzestrzenianie się pożaru do czasu rozpoczęcia akcji gaśniczej nazywa się swobodnym rozwojem pożaru. 
Czas swobodnego rozwoju pożaru zależy od sposobu dozoru obiektów, szybkości zaalarmowania straży pożarnej oraz 
czasu dojazdu jednostek ratowniczych do zdarzenia.   

 

Przydatne linki: 

http://strazak.wikidot.com/pozary-dachow:powstawanie 

 

4 

 

Materiały szkoleniowe do Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej „Młodzież zapobiega pożarom” 

Środki gaśnicze 

1.  Działanie środków gaśniczych może byd: 



 

Chłodzące – obniżenie temperatury materiału palnego 



 

Izolujące – odcięcie dopływu tlenu 



 

Rozcieoczające – obniżenie stężenia tlenu w strefie spalania 



 

Inhibicyjne (podczas gaszenia halonami) 
 

2.  Woda i jej roztwory

 

Woda jest najpowszechniejszym i najbardziej dostępnym środkiem gaśniczym. Mechanizm gaśniczy wody 
polega na chłodzeniu materiału palnego, obniżaniu temperatury w strefie spalania i oddziaływania cieplnego 
oraz rozcieoczeniu strefy spalania parą wodną. Jest skuteczna w pożarach ciał stałych pochodzenia 
organicznego.  

Wody nie można stosowad do gaszenia: 



 

Metali i ciał reagujących z wodą 



 

Cieczy palnych 



 

Pożarów w pobliżu instalacji elektrycznych po napięciem 

 

3.  Piany gaśnicze 

Wyróżnia się dwa rodzaje piany gaśniczej: chemiczną i mechaniczną. Piana chemiczna powstaje w wyniku 
reakcji chemicznej a piana mechaniczna wskutek mechanicznego zmieszania powietrza z wodnym roztworem 
środka pianotwórczego. 

W zależności od liczby  spienienia (Ls) pianę dzielimy na: 



 

Piana lekka – Ls < 20 właściwości izolująco-chłodzące 



 

Piana średnia – 20 < Ls < 200 właściwości izolująco-rozcieoczające 



 

Piana ciężka – Ls > 200 właściwości rozcieoczająco-izolujące 

Im mniejsza liczba spienienia tym więcej wody. 

Własności izolujące są związane z tworzeniem warstwy nie dopuszczającej tlenu.  

Właściwości rozcieoczające wynikają z zajmowania przestrzeni i zmniejszania ilości powietrza w 
pomieszczeniach. 

Właściwości chłodzące mają mniejsze znaczenie, są spowodowane parowaniem wody wchodzącej w skład 
piany. 

Piana jest podstawowym środkiem gaśniczym przy pożarach cieczy łatwopalnych. Posiada dobrą przyczepnośd 
do  materiałów stałych. Stosuje się ją z takimi ograniczeniami jak wodę. 

5