DIAGNOSTYKA KLINICZNA
WETERYNARIA W PRAKTYCE
www.weterynaria.elamed.pl
MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007
10
kowego, wątroby, nerek, schorzeń ukła-
du krwiotwórczego, tkanki kostnej oraz
w przypadkach przerzutów do węzłów
chłonnych. Ograniczeniem metody jest
stosunkowo mała ilość pozyskiwanego
materiału. Pomimo możliwości kontroli
prowadzonego nakłucia poprzez techni-
ki obrazowe, tj. USG, badający może nie
trafić igłą biopsyjną w interesujący go ob-
szar. Stąd tylko pozytywny wynik badania
biopsyjnego (np. rozpoznanie nowotworu)
może mieć wartość diagnostyczną. Zgod-
ność biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej
z rozpoznaniem ostatecznym wynosi do
95% dla wyczuwalnych guzów. W przy-
padku niewyczuwalnych guzów i stosowa-
nia biopsji celowanej zgodność ta wynosi
około 85%, a w przypadku guzów wątro-
by 98% (obserwacje własne).
Igły biopsyjne różnią się typem, długo-
ścią i średnicą. Do wykonania biopsji moż-
na używać igieł iniekcyjnych – dla zmian
płytko położonych, lub dłuższych, np. prze-
znaczonych do punkcji rdzeniowych. Gru-
bość igieł wykorzystywanych do badań
waha się od 0,6 mm – dla badania cytolo-
gicznego do 1,2 mm – w przypadku aspira-
cji ropy, krwi czy płynu wysiękowego.
Zakwalifikowanie pacjenta do wyko-
nania biopsji zawsze poprzedzone jest
szczegółowym badaniem klinicznym oraz
badaniem krwi z uwzględnieniem badań
hematologicznych. W przypadku guzów
wyczuwalnych i palpacyjnie dających się
oddzielić od innych tkanek badający uj-
muje go palcami, a drugą ręką może wy-
konać biopsję.
Po przekłuciu skóry i dotarciu igłą do
zmiany badający porusza igłą do przodu
i do tyłu, aspirując do strzykawki mate-
riał komórkowy, za każdym razem zmie-
niając kierunek wkłucia igły (ryc. 1). Ma-
teriał zostaje aspirowany podciśnieniem
wytworzonym przez strzykawką o pojem-
ności 10-20 cm³ (z trzymadłem lub bez).
Przed wycofaniem igły z obszaru podda-
wanego biopsji badający zaprzestaje zasy-
sania materiału komórkowego, aby unik-
nąć wszczepienia komórek nowotworo-
wych (w przypadku guza nowotworowego)
Biopsja z gr. βίος (bios) + gr. όψις (opsis),
jest inwazyjną metodą diagnostyczną,
polegającą na pobraniu materiału biolo-
gicznego do oceny morfologicznej oraz
do innych badań, np. mikrobiologicz-
nych czy biochemicznych. Nazwę biop-
sja wprowadził w 1879 r. francuski der-
matolog Ernest H. Besnier. W 1939 r.
K. Rohlm i P. Iversen jako pierwsi za-
stosowali biopsję gruboigłową do bada-
nia tkanek wątroby. Nowoczesną biop-
sję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) jako
metodę cytologiczną w diagnostyce kli-
nicznej wprowadził Nils Söderström. Pod
względem celowości zastosowania tech-
niki należy wyróżnić dwa rodzaje biop-
sji: diagnostyczną i terapeutyczną. Biop-
sję prowadzoną w sposób kontrolowany,
tzw. biopsję celowaną (wybiórczą, selek-
tywną) wykonuje się pod kontrolą tech-
nik (obrazowych), tj. tomografii kompu-
terowej (TK), mammografii, scyntygrafii,
ultrasonografii (USG). Do tego rodza-
ju biopsji zaliczamy: biopsję aspiracyjną
cienkoigłową (BAC) oraz biopsję grubo-
igłową, czyli oligobiopsję.
O
PIS
METODY
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
(BAC)
BAC to metoda pobierania materiału ko-
mórkowego (cytologicznego) poprzez na-
kłucie tkanki i jej aspirację cienką igłą 0,5
do 0,8 mm. Biopsję cienkoigłową stosuje
się do ustalenia rozpoznania wyczuwal-
nych i niewyczuwalnych guzów. Zaletą tej
metody jest możliwość uzyskania materia-
łu do oceny cytologicznej ze zmian poło-
żonych głęboko wśród tkanek, w sposób
mało inwazyjny, nie wymagający znieczu-
lenia ogólnego i bez konieczności pobie-
rania wycinka. Użycie igieł o małych prze-
krojach zmniejsza ryzyko uszkodzenia
narządów, wypływu treści i zanieczyszcze-
nia tkanek. BAC stosuje się w większości
zmian stwierdzanych badaniem palpacyj-
nym, radiologicznym, ultrasonograficz-
nym i scyntygraficznym, niezależnie od
ich umiejscowienia. BAC jest szczególnie
przydatna w diagnostyce gruczołu kro-
dr n. wet. Roman Aleksiewicz, dr hab. n. wet. Zbigniew Adamiak*, lek. wet. Marcin Bojarski
Stowarzyszenie Śląska Poliklinika Weterynaryjna w Chorzowie
*Zaklad Chirurgii i Radiologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
Abstract
In day-to-day veterinary practice, plain
ultrasonography is becoming a part of
the basic diagnostic package.
It isn’t always possible to establish a
definite diagnosis based on echographic
findings within the organs. The biopsy
of diagnostically relevant regions per-
formed under USG control is one of
the methods that broaden the spec-
trum of ultrasonographic diagnostic
techniques.
The biopsy performed under USG control
allows sampling material precisely and
it minimizes the risk of damaging the
important anatomic structures.
Key words
fine needle aspiration, oligobiopsy,
ultrasonography, aspiration biopsy
Streszczenie
Przeglądowe badanie ultrasonograficz-
ne w praktyce lekarza weterynarii coraz
częściej wchodzi w pakiet diagnostyki
pierwszego kontaktu. Na podstawie
analizy zmian echa narządów nie za-
wsze można postawić ostateczne roz-
poznanie. Jedną z form rozszerzenia
spektrum diagnostycznego ultrasono-
grafii jest biopsja z istotnych diagno-
stycznie obszarów pod kontrolą USG.
Biopsja wykonywana pod kontrolą USG
pozwala precyzyjnie pobrać materiał do
badań, jednocześnie zmniejszając ryzy-
ko uszkodzenia przyżyciowo ważnych
struktur anatomicznych.
Słowa kluczowe
biopsja cienkoigłowa, oligobiopsja, ultra-
sonografia, biopsja aspiracyjna
Biopsja
pod kontrolą USG
ROZSZERZENIE SPEKTRUM DIAGNOSTYCZNEGO
ULTRASONOGRAFII
DIAGNOSTYKA KLINICZNA
WETERYNARIA W PRAKTYCE
www.weterynaria.elamed.pl
MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007
11
w kanał biopsyjny. Uzyskany materiał do
badań badający „wydmuchuje” strzykaw-
ką z igły na szkiełko podstawowe i wyko-
nuje rozmaz. Szkiełko z materiałem utrwala
się i przekazuje do dalszych badań diagno-
stycznych (ryc. 2.). W przypadku biopsji
torbieli do badania przesyła się zaaspiro-
wany do strzykawki płyn, który następnie
się odwirowuje, a z osadu wykonywane są
rozmazy. W przypadku kiedy nakłuwa się
guz niewyczuwalny palpacyjnie, położony
głęboko między innymi tkankami, nakłucie
igłą biopsyjną przeprowadza się pod kon-
trolą obrazu uzyskiwanego np. w trakcie
badania ultrasonograficznego.
Biopsja gruboigłowa
(oligobiopsja, biopsja słupkowa)
Oligobiopsja jest techniką, która ma na
celu uzyskanie materiału tkankowego
(histologicznego) do badań diagnostycz-
nych. Do tego celu stosuje się różne typy
igieł biopsyjnych o średnicy powyżej
1,2 mm, niektóre wyposażone w rękoje-
ści. Oligobiopsja powinna być wykony-
wana po uprzedniej biopsji cienkoigło-
wej, o ile kolejna biopsja cienkoigłowa
nie daje wystarczającej informacji dia-
gnostycznej. Planując biopsję dla uzyska-
nia materiału do badań histopatologicz-
nego należy przygotować specjalne igły,
np. typu tru-cut lub tnące igły biopsyjne
(ryc. 3), które dzięki specjalnie ukształ-
towanemu ostrzu umożliwiają pobranie
słupka tkanki. Oligobiopsja, w odróżnie-
niu od badania BAC, dostarcza informacji
na temat struktury tkanki, stopienia in-
wazyjności, obecności wylewów czy mar-
twicy oraz umożliwia określenie stopnia
złośliwości w przypadku nowotworu (4).
Oligobiopsję wykonuje się w celu pobra-
nia materiału tkankowego również do
innych badań niż badanie histopatolo-
giczne. Celem zwiększenia jej wydajno-
ści diagnostycznej można wykonywać ją,
podobnie jak BAC, pod kontrolą technik
obrazowych, w tym USG.
Wskazana jest w przypadku wyczuwal-
nych guzów kości, wątroby, tkanek mięk-
kich, węzłów chłonnych, płuc i prostaty.
Metoda posiada dużą czułość diagno-
styczną i wynosi 80-90%. Rozpoznanie
zmiany łagodnej w wyniku biopsji gru-
boigłowej nakazuje dalsze badania.
Oligobiopsja jest zabiegiem bolesnym.
Dla bezpieczeństwa oraz mając na wzglę-
dzie jakość pozyskanych wyników ba-
dań pacjenta należy poddać premedyka-
cji i znieczuleniu miejscowemu. Skórę po
wygoleniu należy bezwzględnie zdezyn-
fekować. Badający wykonuje niewielkie
nacięcie na skórze nad zmianą, z która
będzie poddana biopsji.
Poprzez nacięcie wprowadza się grubą
igłę biopsyjną z mandrynem aż na wyso-
kość badanej zmiany. W pełni automa-
tyczne igły biopsyjne (działa biopsyjne),
(ryc. 5) posiadają mechanizm uderzenio-
wy, który uwolniony pozwala w momencie
na pobranie wałeczka tkanek. Używając
samych igieł biopsyjnych igłę z mandry-
lem wprowadza się na wysokość zmiany,
a następnie usuwa się mandryl wkręcając
igłę w głąb, wycinając fragment tkanki do
badania (3). Następnie materiał tkanko-
wy zostaje utrwalony w formalinie. Biop-
sję pod kontrolą USG wykonuje się rów-
nież ze względów terapeutycznych, tj. za-
danie leku czy wykonanie skleroterapii
(zabiegu polegającego na podaniu środ-
ka leczniczego do przestrzeni chorobo-
wo zmienionej tkanki, np. żylaka, cysty,
celem wywołania reakcji zapalnej, której
konsekwencją jest powstanie blizny, któ-
ra powoduje zapadnięcie tej przestrzeni).
Badanie biopsyjne (BAC, oligobiopsję)
z użyciem USG można prowadzić z za-
stosowaniem specjalnych głowic z nasad-
kami, które łączą igłę z głowicą (6). Wy-
godne jest stosowanie głowic konwekso-
wych, mikrokonweksowych lub liniowych
ze zmiennymi częstotliwościami. Istnie-
ją dwie techniki monitorowania badanej
zmiany w takcie prowadzenia biopsji pod
kontrolą USG. Pierwsza z nich to pozy-
cjonowanie centralne (w stosunku do osi
sondy) interesującej nas zmiany, druga to
pozycjonowanie peryferyjne (ryc. 4). Za-
letą biopsji prowadzonej pod kontrolą
USG jest możliwość zobrazowania toru
prowadzenia igły w trakcie badania. To-
warzyszące prowadzeniu igły rewerbacje
ułatwiają wykonującemu biopsję orienta-
cję w przestrzeni w stosunku do otaczają-
cych tkanek (ryc. 6). Przeprowadzając ba-
danie należy na podstawie obrazu zmian
w USG określić miejsce, kierunek i głę-
bokość wkłucia. Następnie z innego przy-
łożenia obserwujemy zaplanowany kanał
punkcji i wprowadzaną igłę. Igła jest naj-
lepiej widoczna przy zachowaniu kąta 90°
względem wiązki ultradźwięków. Skośna
krawędź końcówki igły powinna być zwró-
cona w stronę głowicy, co zapewnia lepszą
jej widoczność.
Drugim sposobem jest tzw. biopsja
„z wolnej ręki”. Biopsja „z wolnej ręki”
wymaga większej wprawy i doświadcze-
nia, ale daje też większą swobodę i moż-
liwość penetracji zmian, co jest szczegól-
nie istotne u zwierząt mniejszych, szcze-
gólnie podczas wykonywania biopsji
w przestrzeni międzyżebrowej. Biopsję
Ryc. 1
Ryc. 2
Ryc. 3
DIAGNOSTYKA KLINICZNA
WETERYNARIA W PRAKTYCE
www.weterynaria.elamed.pl
MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007
12
pod kontrolą USG można też prowadzić
śródzabiegowo. To znaczy w trakcie za-
biegu operacyjnego, celem ostatecznego
ustalenia topografii zmiany w operowa-
nym narządzie. Sens takiego działania
opiera się na doskonałej i szybkiej współ-
pracy z pracownią histopatologii przy za-
chowaniu odpowiednich warunków czy-
stości operacyjnej. Warunkiem bezpiecz-
nego przeprowadzenia badania jest ocena
pacjenta pod względem ryzyka wystąpie-
nia krwotoku, zwłaszcza przy pobieraniu
prób z takich narządów, jak wątroba, ner-
ki czy śledziona. Rutynowo określa się
czas krzepnięcia. Biopsja jest techniką
naruszającą ciągłość powłok, dlatego wy-
maga sterylności (zamiast zwykłego żelu
stosuje się sterylny żel lub wodę). Głowi-
cę można przygotować poprzez steryli-
zację w 0,5% roztworze chlorcheksydy-
ny w alkoholu (10 min) lub 2-procento-
wym roztworze aldehydu glutarowego
(3 godz.), (11). Przy stosowaniu środków
chemicznych należy uwzględnić wska-
zania producenta sprzętu. W większości
przypadków, w celu zabezpieczenia przed
nadmierną ruchliwością pacjenta i ry-
zykiem urazu, stosowane są sedacja lub
krótkotrwałe znieczulenie ogólne.
P
ODSTAWOWY
ZAKRES
BADAŃ
BIOPSYJNYCH
POD
KONTROLĄ
USG
Nerki
Biopsja nerek jest szczególnie użytecz-
na w ustaleniu: precyzyjnego rozpozna-
nia (glomeulonephritis, amyloidosis), pla-
nowania leczenia (przewlekłe zakażenia
bakteryjne) lub rokowania (nowotwo-
ry). Przeciwwskazaniem do przeprowa-
dzenia badania są schorzenia upośle-
dzające krzepliwość krwi. W przypadku
zmian o charakterze rozsianym prefero-
wane jest pobieranie materiału z tylnego
bieguna – wkłucie z okolicy przylędźwio-
wej. Przedni biegun osiągalny jest z wkłu-
cia od strony dobrzusznej. Igła powinna
być wprowadzana pod kątem ostrym do
powierzchni nerki. Należy zwrócić uwagę
na przebieg tętnic łukowatych, gdyż ich
uszkodzenie może być źródłem poważne-
go krwotoku. Po badaniu zazwyczaj ob-
serwowany jest 1-2-dwudniowy krwio-
mocz, który samoistnie przemija (12).
Pęcherz moczowy
Wskazaniem do badania jest obecność
w świetle pęcherza mas tkankowych lub
zmiany dotyczące ściany (np. polipy, no-
wotwory), (2), aspiracja moczu oraz po-
danie leku. Ze względu na ryzyko wycie-
ku moczu w rutynowym postępowaniu
nie stosuje się oligopiopsji.
Śledziona
Budowa narządu sprawia, że pobrana
próbka często zawiera znaczną ilość krwi,
która utrudnia prawidłową ocenę. Przy
badaniu szczególnie istotne jest ominię-
cie dużych naczyń.
Wątroba
Badanie wykonuje się w celu jednoznacz-
nego zdefiniowania stanu narządu wyka-
zującego zmiany echogeniczności, zabu-
rzenia struktury lub/i zmiany parame-
trów biochemicznych. Próbka pobrana
w biopsji cienkoigłowej pozwala na roz-
poznanie np. stłuszczenia wątroby czy
chłoniaka. Badanie histologiczne próbki
pobranej na drodze oligobiopsji jest pod-
stawowym kryterium przy podejrzeniu
ostrej martwicy i ostrego zapalenia wą-
troby, zapaleniu dróg żółciowych i wą-
troby, przewlekłym aktywnym zapaleniu
wątroby, zwłóknieniu, marskości wątro-
by, zmian nowotworowych oraz chorób
spichrzeniowych. Dane uzyskane tą dro-
gą są niezbędne do ustalenia prawidłowe-
go postępowania oraz pozwalają określić
rokowanie. Istotne przy pobieraniu prób
jest, aby w bioptacie znalazły się zraziki,
dlatego wskazane jest użycie tnących igieł
biopsyjnych lub typu tru-cut. Przy wyko-
nywaniu biopsji zmian ogniskowych (na-
wet tych w bezpośrednim sąsiedztwie to-
rebki) istotne jest, aby igłę wprowadzać
przez przyległy do zmiany zdrowy frag-
ment miąższu, co pozwala zredukować
ryzyko krwawienia. Przeciwwskazaniem
do biopsji jest podejrzenie występowa-
nia ropni. Przy wprowadzaniu igły na-
leży unikać uszkodzenia dużych naczyń
i dróg żółciowych (13).
Gruczoł krokowy
Wskazaniem są stwierdzone zmiany roz-
siane lub ogniskowe (7, 8). Dla zróżni-
cowania stanów zapalnych i procesów
nowotworowych gruczołu krokowego
wskazana jest oligobiopsja. W przypad-
ku cyst lub ropni czynność diagnostyczna
może być połączona z postępowaniem te-
rapeutycznym, tj. ewakuacją zawartości,
podaniem leku lub skleroterapią (9). Przy
tego typu postępowaniu należy uwzględ-
nić odpowiedni dobór igieł (grubość oraz
długość). Należy wziąć pod uwagę, iż duże
torbiele w miarę opróżniania kurczą się,
zsuwając z igły. W przypadku nakłucia
zakażonej treści torbieli zawsze istnieje
ryzyko rozprzestrzenienia procesu (10).
W czasie punkcji należy unikać uszko-
dzenia cewki moczowej.
Przewód pokarmowy
Wskazaniem są zmiany w postaci tworów
śródściennych, powodujące zgrubienie
ściany. Ze względu na możliwość perfora-
cji niewskazane są igły o średnicy powyżej
0,7 mm. Przy tego typu postępowaniu istot-
ne jest odpowiednie przygotowanie pacjen-
ta (głodówka oraz stosowanie środków re-
dukujących ilość gazów jelitowych), (1).
Klatka piersiowa
Stwierdzenie obecności mas tkankowych
nasuwających podejrzenie procesu nowo-
tworowego, bezpowietrzne obszary płuc,
stwierdzenie obecności płynu w worku
osierdziowym mogą stanowić powód dla
wykonania badania biopsyjnego pod kon-
trolą USG. Ogólne wskazania dotyczą uni-
kania nakłucia zdrowej tkanki płuc oraz
naczyń krwionośnych. Przy wykonywa-
niu biopsji na terenie klatki piersiowej ist-
nieje ryzyko odmy, w związku z czym igła
powinna być wprowadzana dwuetapowo:
po przebiciu skóry następuje zmiana kąta
wprowadzania, tak aby po usunięciu na-
Ryc. 4
Ryc. 5
Ryc. 6
DIAGNOSTYKA KLINICZNA
WETERYNARIA W PRAKTYCE
www.weterynaria.elamed.pl
MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007
13
rzędzia biopsyjnego lub cewnika doszło
do samoistnego zamknięcia kanału przez
przesuwające się tkanki.
Prawidłowo przeprowadzone badanie
USG oraz rzetelnie wykonana biopsja są
warunkiem uzyskania użytecznych infor-
macji z badań cyto- lub histologicznych.
Z tego też powodu niezbędna jest ścisła
współpraca między lekarzem wykonują-
cym badanie a patologiem. Współpraca
ta często określa również sposób przygo-
towania badania, rodzaj użytych narzędzi
oraz prowadzenie zabiegu. Każdy pozy-
skany preparat powinien być zaopatrzony
w opis wskazujący na: miejsce pobrania,
wielkości, konsystencję zmiany, oceny
USG (zmiana lita, torbielowata) itd.
Decydując się na przeprowadzenie bada-
nia biopsyjnego należy również uwzględ-
nić ryzyko związane z potencjalnym krwo-
tokiem, infekcją i znieczuleniem. Często
wskazywane ryzyko rozsiewu komórek
nowotworowych nie znajduje odzwier-
ciedlenia w przeprowadzanych obserwa-
cjach. Obecnie większość badaczy skłania
się ku zdaniu, że krążenie pojedynczych
komórek nowotworowych nie wystarcza
do powstania przerzutu (11).
W
NIOSKI
Badanie biopsyjne pod kontrolą USG,
zarówno BAC, jak również oligobiopsję,
należy uznać za badanie mało obciążają-
ce i o małym ryzyku (5) – śmiertelność
0,008%, inne powikłania 0,05%. Posiada
ono natomiast wiele zalet, tj. nieinwazyj-
ność, szybkość w pozyskaniu obiektyw-
nych informacji, powszechność stoso-
wania, powtarzalność oraz niskie kosz-
ty. Aby uzyskać satysfakcjonujące wyniki,
należy jednak pamiętać o odpowiedniej
kwalifikacji pacjentów do badania, za-
równo ze względu na stan zdrowia, jak
i rodzaj stwierdzonych zmian.
Piśmiennictwo
1. Holt P.E.: Evaluation of transanal endosco-
pic treatment of benign canine neoplasia.
2. “J Small Anim Pract.”, 2007, 48 (1), 17-25.
3. Benigni L., Lamb C.R., Corzo-Menendez
N., Hollaway A., Eastwood J.M.: Lympho-
ma affecting the urinary bladder in three dogs
and a cat. “Vet Radiol Ultrasound.”, 2006,
47(6), 592-6.
4. Travlos G.S.: Normal structure, function, and
histology of the bone marrow. “Toxicol. Pa-
thol.”, 2006, 34 (5), 548-65.
5. Hidaka Y., Hagio M., Uchida M., Hara Y.:
Primary hemangiosarcoma of the humerus
in a Maltese dog. “J.Vet. Med. Sci.”, 2006,
68 (8), 895-8.
6. Cieśla A., Mach T., Szczepański W.: Pro-
gnozowanie krwawienia jako powikłania
przezskórnej biopsji gruboigłowej wątroby.”
Wiad. Lek.”, 2006, 59 (1-2), 16-22.
7. Barr F.: Percutaneous biopsy of abdominal
organs under ultrasound guidance. “J Small
Anim Pract.”, 1995, 36 (3), 105-13.
8. Farrow C.S.: Veterinary diagnostic imaging
the dog and cat. Vol. I. Mosby. St Louis
2003.
9. Boland L.E., Hardie R.J., Gregory S.P.,
Lamb C.R.: Ultrasound-guided percutaneous
drainage as the primary treatment for prosta-
tic abscesses and cysts in dogs. “J Am Anim
Hosp Assoc.”, 2003, 39 (2), 151-159.
10. Saito S.: Transrectal ultrasound-guided punc-
ture, drainage, and minocycline hydrochlori-
de sclerotherapy for the symptomatic prostatic
cyst. “J Endourol.”, 2002, 16 (9), 693-5.
11. Ruel Y., Barthez P.Y. i wsp.: Ultrasonographic
evaluation of the prostate in healthy intact dogs.
“Vet. Radiol. Ultrasound”, 1998, 39, 212.
12. Kremer H., Dobrinski W.: Diagnostyka ul-
trasonograficzna. Wydawnictwo Medyczne
Urban & Partner, Wrocław 2004.
13. Horzinek M.C., Schmidt V., Lutz H.: Prak-
tyka kliniczna: koty. Wydawnictwo Galak-
tyka, Łódź 2006.
14. Kealy&McAllister: Diagnostic radiology and
ultrasonography of the dg and cat. W.B. San-
deurs Company, Philadelphia 2000.
dr n. wet. Roman Aleksiewicz
Stowarzyszenie
Śląska Poliklinika Weterynaryjna
41-500 Chorzów, ul. Stefana Batorego 11
e-mail: provet1@poczta.onet.pl