BORELIOZA – Choroba z  Lyme, Krętkowica kleszczowa 

 

Przewlekła, wielonarządowa, przenoszona przez kleszcze choroba o fazowym przebiegu, 

wywołana przez krętek Borrelia burgdorferi, występująca u ludzi i zwierząt (ssaków). 

 

Należy rozróżnić boreliozę jako zakażenie krętkami oraz  
chorobę z Lyme jako zakażenie i występowanie objawów chorobowych. 

 
- Nazwa pochodzi od miasteczka Old Lyme w stanie Cunnecticut w USA, gdzie w połowie lat 70tych 
wystąpiły masowe zachorowania dzieci spowodowane przez Borrelia burgdorferi. 
- Pierwsze izolacje i określenie zarazka zostały wykonane w latach 1981/82 przez dr Willego 
Burgdorfera. 
 
 
ETIOLOGIA 

  Borrelia burgdorferi 

  Rodzina: Spirochetaceae, Rodzaj: Borrelia 
  W obrębie gatunku zbiorczego B.burgdorferi sensu lato wyróżnia się tzw. 

podgatunk

i, np. 

B.affzeli, B.garini, grupa SV 116

 

  Kształt nieregularnej spirali o dł. 10-40 mikrometr. 
  Organ lokomocyjny w postaci pęczka 7-11 rzęsek, zdolność do ruchu rotacyjnego 
  Wysokie wymagania hodowlane 

 
CECHY ZARAZKA WARUNKUJĄCE CHOROBOTWÓRCZOŚĆ 
*

Ruchliwość

 

*

Umiejscowienie międzykomórkowe i możliwość  inwazji do wewnątrz komórki 

( a więc ucieczka 

przed działaniem leków-antybiotyków) 

*

Immunogenetyczna podstawa zmian stawowych 

( krętki stymulują makrofagi i limfocyty do 

produkcji IL-1, która w płynie stawowym pobudza komórki błony maziowej do wytwarzania 
kolagenozy uszkadzającej chrząstkę) 

*

Cytotoksyczność

 

*

Zmienność antygenowa 

- przeszkoda w produkcji wysokoskutecznych szczepionek 

*

Tropizm do tkanki łącznej serca, błony maziowej stawów, śródbłonka naczyń krwionośnych, 

więzadeł i przyczepów ścięgien 

 
REZERWUAR 



 

Zwierzęta dzikie, głównie gryzonie (myszy, nornice ziemne) oraz wiewiórki, króliki i 
zwierzyna łowna (sarny, jelenie, łosie) a nawet jaszczurki i owce 

 
WEKTORY ZAKAŻENIA 



  Kleszcze – 

Ixodes ricinus, Dermacentor reticularis

 



  Owady krwiopijne – 

moskity, muchy końskie, pchły kocie, wszy

 



 

Równocześnie przenosicielem oraz żywicielem mogą być

 ptaki

 



 

Zakażenia kleszczy: 

transowarialne

 (samica-potomstwo),

 transstadialne

 (nimfa-postać 

dorosła) 



 

Procent zainfekowanych kleszczy Ixodes ricinus (dane dotyczą form dorosłych)  waha się od 
35-55% na terenach uznanych za endemiczne (np. Puszcza Białowieska) do kilku procent na 
pozostałym obszarze kraju ( woj.olsztyńskie-11,5%,  białostockie 8,8%, gdańskie 6,5%) 

 
DROGI ZAKAŻENIA 



 

Droga pośrednia

 – kontakt z zainfekowanym moczem (psy) 



 

Droga alimentarna i dospojówkowa

 (koty) 



 

Droga bezpośrednia

 – ukłucie przez kleszcza lub nimfę (która ma większe znaczenie u ludzi) 



 

Zakażenia zdarzają się od kwietnia do października z dwoma szczytami: wiosennym 
(maj,czerwiec)  i letnio-jesiennym ( sierpień-wrzesień) 

 
PATOGENEZA 
Miejsca zakażenia – 

droga krwionośna

 – tkanki ustroju gospodarza – komórki śródbłonka naczyń 

krwionośnych i substancji międzykomórkowej – przestrzenie międzykomórkowe (rodzaj nisz 
chroniących krętki przed elementami systemu odpornościowego gospodarza) – skupiska zarazków 
głównie na komórkach maziówki stawów oraz wokół małych naczyń krwionośnych (różne narządy) 
 
OBJAWY KLINICZNE 
Psy: 



 

Często mimo seropozytywnego wyniku brak jest objawów klinicznych 



  Spadek apetytu 



 

Gorączka 



 

Ostra kulawizna w 1 stawie, czasem powracająca co 2-3 tyg. 



 

Obrzęk stawów 



  Myocarditis 



  Zmiany behawioralne – neuroborelioza 



  Czasem zapalenie skóry 



  Letarg 

Koty: 



  Rzadko występują reakcje seropozytywne 



 

Z reguły brak objawów klinicznych i prawdopodobnie wysoka odporność gatunkowa 

Konie: 



 

Spadek apetytu na początku zakażenia 



  Ostra kulawizna – główny objaw choroby, gorączka, objawy neurologiczne,  zapalenie 

tęczówki, zamieranie płodów 



 

U koni borelioza występuje stosunkowo często, a krętkowica kleszczowa rzadko 

Bydło: 



  Kulawizna, zapalenie szpary racicznej 



 

Gorączka 

 
DIAGNOSTYKA 



 

Izolacja zarazka z pobranego materiału

 (

bioptat skóry, krew, płyn stawowy 

– posiew na 

podłoże BSK) 



  Test ELISA 



 

Test IF pośredniej 



  Metoda PCR 



  Western blotting 

 
TRUDNOŚCI W DIAGNOZOWANIU 



 

Podawanie antybiotyków hamuje  produkcję przeciwciał 



 

Różne testy nie dają zadowalającej zgodności między sobą 



 

Reakcje krzyżowe dodatnie z Leptospira sp. i Treponema sp. (wyniki fałszywie dodatnie z 
chorobach przyzębia) 

 
LECZENIE 



  Terapia antybiotykowa przez 3-4 tyg 



  Tetracykliny, ampicylina, amoksycylina, cefalosporyny 



  Eliminacja objawów chorobowych 

 
 
 

ZAPOBIEGANIE 



  Unikanie terenów opanowanych przez kleszcze 



 

Obroże przeciw kleszczom 



  Preparaty naskórne stosowane metoda spot-on 



 

Stała kontrola i wyczesywanie zwierząt domowych 



  Mechaniczne usuwanie kleszczy 



  Szczepienia ochronne – dostępna szczepionka dla psów 



 

W Słowenii choroba podlega obowiązkowi zgłaszania 

 

ZAPOBIEGANIE SWOISTE 
- większość nie daje pewnej pełnej ochrony - różne genogatunki 
- dostępne preparaty oparte na: 
          - całych komórkach bakteryjnych 
          - rekombinantach białka OspA lub OspA i OspB 
- szczepienie powinno być wykonane dwukrotnie w odstępie 3 tygodni 
- doszczepianie po roku 
- szczepienie nie jest uniwersalnym sposobem ochrony zwierzęcia 
- szczepienie nie zawsze chroni przed zakażeniem  
- minimalny wiek szczepionego zwierzęcia 4 tyg. (szczepionka ProLyme - rekombinant białka OspA; 
adjuwant +; szczepienie s.c.)