1 ) CO TO JEST POLITYKA. KONCEPCJA POLITYKI
Polityka jest to pojęcie wieloznaczne. Mówiąc o polityce mamy na myśli władze,pewne konkretne zjawiska z
którymi możemy się bezpośrednie zetknąć. Są różne polityki-w ich ramach realizuje się określone cele i
zadania. Przedmiotem polityki są zachowania o charakterze władczym , to są konkretne działania , które
podejmujemy w ramach pewnego stosunku, który łączy rządzących z podporządkowanymi. Polityka jest
określonym działaniem ludzkim, zawsze to będzie działanie człowieka, którego celem jest osiągnięcie
określonego celu poprzez narzucenie własnej woli., przy użyciu odpowiednich metod. Te metody to metody
władcze. Narzucenie własnej woli następuje jednak przy pomocy działań o charakterze kompromisowym, czyli
rezygnacja z części własnych interesów aby zrealizować te które uważa się za priorytetowe. Człowiek
polityczny – człowiek układny, kompromisowy, łatwy w kontakcie. „ polityka to zespół działań podejmowanych
przez określone podmioty w celu narzucenia swojej woli i osiągnięcia określonych celów.” Są dwa stanowiska –
jedno to to, że polityka ściśle się wiąże z państwem, co oznacza, ze polityka powstaje dopiero wówczas gdy
istnieje państwo oraz drugi pogląd, zgodnie z którym takiej zależności nie ma. Polityka w skali macro np.
uchwalenie ustawy – i tu jest brak relacji pomiędzy podmiotami i polityka w skali mikro np. stosunki face to
face – czyli bezpośredni kontakt.
Koncepcje polityki? - Ideologia to zespół wartości który uzasadnia zachowania ludzi. ideologiczne podstawy
wyznaczają treść wykonywania władzy.
Swoją koncepcje polityki Arystoteles oparł na tym że człowiek jest istotą społeczną ,żyje wśród ludzi, a to
wymusza organizacje , struktury , podział ról . Państwo traktuje jako rzecz wspólną i dlatego powinno być
przedmiotem wspólnej troski. Arystoteles twórca pojęcia dobra wspólnego - twierdził też że ludzie są sobie
równi- chodziło oczywiście o równość wśród ludzi wolnych. Każda Polis (państwo -miasto) było dobrem
wspólnym). Widział on, że ludzie mają różny potencjał umysłowy, różne możliwości intelektualne, a także
różne możliwości materialne dlatego kto ma ich więcej powinien w większym stopniu pracować na rzecz dobra
wspólnego i ponosić większą odpowiedzialność. To jest fundamentalna zasada ,,dostałeś więcej od Boga , to
musisz w większym stopniu się wykazać,, Czyli państwo jest rzeczą wspólną , każdy ma obowiązki wobec
państwa ale one są wyznaczone możliwościami, a z możliwości wynika zakres odpowiedzialności. Arystoteles
jako pierwszy napisał że odpowiedzialność jest cechą władzy. Arystoteles uważał, że system może ulec
degeneracji jeżeli ludzie są do siebie wrogo nastawieni.
Sw. Tomasz z Akwinu swoją koncepcje polityki opierał na Arystotelowskiej koncepcji „ dobra wspólnego”-
realizację tego dobra traktował jako obowiązek władzy. Uważał że władza po to istnieje ażeby dobro wspólne
realizować. Zadaniem władzy jest ułatwienie człowiekowi drogi do zbawienia. Punktem wyjścia jest to że
władza pochodzi od Boga, ale atrybut boskości może utracić , jeżeli sprzeniewierzy się zasadom boskim , wtedy
można odmówić jej posłuszeństwa. Był przedstawicielem teistycznej teorii władzy. Obarczył władzę troską o
zbawienie człowieka oraz przyjmował, że władza jest służba na rzecz ludzi.
W epoce oświecenia – zrywa się z rozumieniem władzy pochodzącej od Boga. Te koncepcje się zmieniły gdyż
władza i polityka stają w roli podmiotu który ma rozstrzygać o wyborze chronionych interesów. Weber
traktował politykę jako działanie podejmowane w celu ochrony interesów różnych grup społecznych,dążył do
odideologizowania polityki , oraz uznania że polityka polega jedynie na pragmatycznym działaniu – pojawia się
umiejętność kompromisowego działania.
Marksistowska koncepcja polityki jest bardzo rozbudowana. Wykonywanie władzy i polityka są ściśle
związane z powstaniem instytucji państwa. Władza polityczna jest genetycznie związana z własnością środków
produkcji.Wg marksistów nie można mieć władzy , nie mając własnych środków produkcji. Warunkiem
powstania państwa jest rozwój sił wytwórczych. Państwo i władza mają charakter klasowy dlatego, że stoją na
straży interesów określonej grupy społecznej czyli klasy. Społeczeństwo dzieli się dychotomicznie , dochodzi do
zwielokrotnionych sytuacji antagonistycznych.
Koncepcja nauki społecznej kościoła – ma wpływ na powstanie w Niemczech ordoliberalizmu - daje to w
konsekwencji społeczną gospodarkę rynkową. Fundamentalnym pojęciem do którego odwołuje się nauka
społeczna kościoła jest też idea dobra wspólnego. Jan XXIII w encyklice „mater et magistra” stwierdził, że
dobro wspólne obejmuje sumę tych warunków życia społecznego, w jakich ludzie mogą pełniej i szybciej
osiągnąć swoja doskonałość” - a więc rozwój duchowy i materialny, a władza istnieje po to by te dobra
realizować. Potrzebne są dochody państwa ( 50 % podatku – pomysł z 2004 r ) powstaje wariant zasady
pomocniczości – jeżeli jednostka sama nie potrafi sobie pomóc, a druga zasada to samorządność , która jest
fundamentem demokratycznego państwa.
2) KONCEPCJA ROZUMIENIA SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO
Obywatelskość to pewien zespół wartości, który uważa się za podstawowy dla wspólnoty narodowej i państwa.
Koncepcje tego pojęcia są dwojakiego rodzaju
-można to rozumieć że są to tylko różnego rodzaju organizacje z wyłączeniem jednak państwa- bo jest
oczywista sprzeczność interesów pomiędzy państwem jako instytucją a jednostką , państwo narzuca swoją wolę
regulując wiele kwestii powoduje ograniczenie wolności człowieka i to z istoty rzeczy prowadzi do
nierównowagi w stosunkach z państwem , jesteśmy w sytuacji podmiotu podporządkowanego
-druga koncepcja odwrotnie zakłada ,że społeczeństwo i państwo mogą wspólnie tworzyć tzw.społeczeństwo
obywatelskie.
Proponowane jest przyjęcie pierwszego sposobu pojmowania tego terminu , uznając oczywiście niezbędność
istnienia państwa , konieczność podporządkowania się i troski o to państwo ze strony obywatela. Sprzyja to
rozwojowi państwa i społeczeństwa. Idea społeczeństwa obywatelskiego to dążenie do zachowania wolności
człowieka ale jednocześnie dążenie do ochrony państwa i zapewnienia jego rozwoju.
3.TYPY POJECIA SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSTWA
Niestety nic na temat typów pojęcia społeczeństwa obywatelskiego nie znalazłam!!!!!!!!!!!!!!!
Jest to pewna forma zorganizowania społeczeństwa, której cechą podstawową jest tworzenie organizacji
reprezentującej potrzeby i interesy różnych grup społecznych. Tworzenie tych organizacji odbywa się w
pewnych warunkach i nie zawsze stworzy to społeczeństwo obywatelskie. Powstawanie tych organizacji musi
odbywać się w warunkach pełnej wolności – chodzi o wolność od państwa. Mamy na myśli sytuację, że te
organizacje powstają z nieprzymuszonej woli samych zainteresowanych, z ich własnej inicjatywy, państwo nie
podejmuje żadnych działań w tym kierunku. Aktywność państwa w tej dziedzinie nie przynosi nigdy
pozytywnego skutku. Wolność od państwa oznacza brak nacisków państwa w powstawaniu tych organizacji.
Organizacje społeczne są wynikiem pluralizmu społecznego, tzn. na bazie zróżnicowania społecznego tworzą
się różne organizacje. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane i świadome tych różnic, tym więcej będzie
powstawało organizacji społecznych. W praktyce oznacza to, że konsekwencją jest trudność w ustaleniu
wspólnego stanowiska, ponieważ przy dużym zróżnicowaniu bardzo trudno jest ustalić kompromis. Oznacza to,
że nie ma możliwości działania w sposób sprawny i skuteczny i następuje rozbicie (np. parlamentu). Takie
zjawiska są negatywne. Nadmierny pluralizm w praktyce oznacza niezdolność do podejmowania decyzji i
podejmowania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie można podejmować decyzji bo nie ma
porozumienia. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządów koalicyjnych. Trudno zawrzeć
i utrzymać porozumieniem, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który ma więcej niż trzy partie
przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych
granicach.
4. Społeczeństwo pluralistyczne, a społeczeństwo obywatelskie
Jeśli system jest demokratyczny to należy wyjść z założenia że każde społeczeństwo jest pluralistyczne.
Społeczeństwo jest pluralistyczne i trzeba ten pluralizm odpowiednio wyartykułować tzn. uwzględnić
dopuszczalne w strukturze samoorganizowanie się(tzn. że społeczeństwo potrafi własnymi siłami stworzyć taki
model sprawowania władzy, który służy interesom całości poszczególnych ludów).Samoorganizowanie się
wynika z pluralizmu. Pluralizm prowadzi oczywiście do wielości organizacji tj. naturalna konsekwencja
naturalnie istniejącego pluralizmu. Te zjawiska są naturalne i oczywiste, ale oczywiste są negatywne tego
konsekwencje. Pluralizm jest naturalny i samoorganizowanie także jest kwestią naturalną. Prowadzi to często do
negatywnych konsekwencji. To czerpanie z idei i pluralizmu może utrudniać prawidłowe działanie organizacji,
efektywność. W przypadku istnienia bardzo wielu organizacji trudno jest o uzyskanie efektów w postaci
reprezentatywności. Trudno jest o kompromis. Jeśli jest dużo organizacji to zawarcie kompromisu nie jest proste
bo ten kompromis musi iść bardzo daleko, bardzo głęboko dot. bardzo daleko posuniętych uszczegółowień. I
działania są nie efektywne. Chodzi o to ażeby uwzględniać konieczność samoograniczenia się mając na
względzie także obywatelskość. Obywatelskość oznacza przekonanie o konieczności działania w interesie
wspólnym. Działania w interesie wspólnym czyli obowiązek kojarzenia interesu indywidualnego i grupowego z
interesem powszechnym, czyli interesem całości ta zgodność do samoograniczenia jest cechą, którą trzeba się
nauczyć tę zdolność nabywa się z biegiem lat i ćwiczeń. W pewnym interesie wspólnego działania a nie
sterowania przez aparat państwowy. Człowiek i społeczność uczy się we wspólnym działaniu ale nie pod
kierownictwem państwa. Państwo zarządza, ale nie uczy nas.
Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego
jest niewątpliwie poczucie wolności człowieka wynikające
z pluralizmu jako naturalnego zjawiska to wszystko powoduje, że chcemy te wszystkie cechy i dążenia
realizować i w związku z tym tworzymy różne organizacje mając własne poczucie wolności w stosunku do
państwa oraz uświadomienie sobie własnej wolności i zdolności do samodzielnego działania, które nie jest
inicjowane przez państwo, które odbywa się w ramach oznaczonych normą prawną. Wolność nie wynika z
nakazu państwowego, nie wynika z nadania państwowego jest czymś co wynika z naszej godności i godność
człowieka jest źródłem jego wolności a nie decyzja państwa. Ale zrozumienie ograniczeń wolności zwłaszcza w
aspekcie konieczności podporządkowania się interesom innych to jest cecha, której się uczymy w procesie
działania. Wolność od państwa nie może być rozumiana jako krytyka państwa jako eliminowanie państwa
wogóle, ozn.to że jest sfera wolności w stosunkach z państwem i granice wolności są wyznaczone decyzja
państwa
Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury
interesu to jest nie możliwe. Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego
państwa a więc swoboda tworzenia organizacji a więc samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie
pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie
samoograniczenie się. Ono dot. poczucia obowiązku szukania rozwiązań kompromisowych.
Pluralizm jest z jednej strony zjawiskiem naturalnym, koniecznym i prawidłowym, ale z drugiej strony bywa
zjawiskiem negatywnym, bo może prowadzić do rozwoju takiej liczby organizacji, że społeczeństwo staje się
całkowicie zdezorganizowanie. Tzn., że nie umie z tej wolności korzystać.
Celem działania społeczeństwa obywatelskiego jest stworzenie takiej liczby organizacji by były one
reprezentatywne i skutecznie działały. Czyli mogły stanowić przeciw wagę dla innych interesów, w tym także
interesów państwa.
===========można też inaczej do wyboru!=====================
Społeczeństo obywatelskie jt pewna forma zorganizowania społeczeństwa, której cechą podstawowa jest
tworzenie organizacji reprezentującej potrzeby i interesy rożnych grup społecznych. Tworzenie tych organizacji
odbywa sie w pewnych warunkach i nie zawsze stworzy to społeczeństwo obywatelskie. Powstawanie tych
organizacji musi odbywać sie w pewnych warunkach i nie zawsze stworzy to społeczeństwo obywatelskie.
Powstawanie tych organizacji musi odbywać się w warunkach pełnej wolności-chodzi o wolność od państwa.
Mamy na myśli sytuacje, że te organizacje powstają z nieprzymusowej woli samych zainteresowanych, z ich
własnej inicjatywy, państwo nie podejmuje żadnych działań w tym kierunku. Aktywność państwa w tej
dziedzinie nie przynosi nigdy pozytywnego skutku. Wolność od państwa ozn.brak nacisków państwa w
powstawaniu tych organizacji. Obywatelskość zmniejsza aktywność państwa.
Społeczeństwo pluralistyczne- Organizacje społeczne sa wynikiem pluralizmu społecznego, tzn.na bazie
zróżnicowania społecznego tworzą sie różne organizacje. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane i
świadome tych różnic, tym więcej będzie powstawało organizacji społecznych. W praktyce ozn.,to ze
konsekwencją jest trudność w ustaleniu wspólnego stanowiska, ponieważ przy dużym zróżnicowaniu bardzo
trudno jest ustalić kompromis. oznacza to, że nie ma możli8wości działania w sposób sprawny i skuteczny i
następuje rozbicie(np.Parlamentu)Takie zjawiska są negatywne. Nadmierny pluralizm w praktyce
ozn.niezdolność do podejmowania decyzji podejmowania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie
można podejmować decyzji bo nie ma porozumienia. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządów
koalicyjnych. Trudno zawrzeć i utrzymać porozumieniem, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który
ma więcej niż trzy partie przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi byc
utrzymywany w pewnych granicach.
5. Samoograniczenie jako warunek społeczeństwa obywatelskiego
Społeczeństwo obywatelskie, które tworzy się wyłącznie o zasadę pluralizmu musi jeszcze dochodząc do
pewnego stopnia dojrzałości uwzględnić racjonalność samoograniczając się. I to jest określenie używane dla
wyjaśnienia tego procesu. Musi nastąpić samoograniczenie. Tak budowały się społeczeństwa krajów
demokratycznych. Tj. tych wysoko rozwiniętych właśnie.
Samoorganizowanie jest wynikiem pluralizmu. Wielość organizacji, która może być następstwem bardzo
rozbudowanego pluralizmu i konieczność samoograniczenia się, która jest wynikiem poczucia obywatelskości.,
której się społeczność uczy
Tzn. uznania, że istnieją wartości nadrzędne, które mogą wymuszać na mnie rezygnację z moich
indywidualnych celów. Indywidualnych moich i mojej grupy.
Trzeba uzupełnić to wskazaniem, że osiąga się taki etap rozwoju po pewnym procesie trudnych zmian. To jest
trudny proces, ale należy mieć świadomość konieczności organizowania się właśnie w tym duchu określone
przez zasady społeczeństwa obywatelskiego. Dobrze zorganizowania struktura społeczna pozwala współdziałać
z aparatem państwa. Oddziaływać na treść podejmowanych decyzji, skutecznie walczyć o własne interesy.
Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury
interesu to jest nie możliwe. Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego
państwa a więc swoboda tworzenia organizacji a więc samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie
pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie
samoograniczenie się. Ono dot. poczucia obowiązku szukania rozwiązań kompromisowych.
6. Weberowska koncepcja władzy politycznej
Omawiając koncepcje Maxsa Webera, należy odwołać się do koncepcji Marksistowskiej, bo one maiły
największy wpływ na współczesność.
Weber traktował politykę jako działanie podejmowane w celu ochrony interesów różnych grup społecznych i
szczegółowo przedstawił je w swojej koncepcji władzy politycznej. Generalnie można by powiedzieć, że Weber
skłaniał się zdecydowanie w kierunku uznania kompromisu jako metody działania politycznego.
Marksiści twierdzili że państwo powstaje na określonym etapie rozwoju sił wytwórczych. Siły wytwórcze
muszą być na tyle rozwinięte, że umożliwiają powstanie nadwyżki produkcyjnej, którą można zawłaszczać..
Państwo wg. Marksistów służy właśnie do tego, by chronić to co ja mam w nadmiarze, co pozostało mi, może
pomnażać mój majątek.
Marksiści mówili, że państwo ma charakter klasowy, bo gromadzenie tego majątku pozwala ukształtować się
nowej klasie społecznej - klasie właścicieli. Państwo stoi na straży interesów a więc jest klasowe. W takim
państwie władzę mają ci, którzy maja odpowiednią pozycje. Marksiści twierdzili również, że władza wynika z
posiadanej własności, bo ona umożliwiła im pozyskanie tej pozycji. Wniosek jest taki, że władza polityczna jest
genetycznie związana z własnością środków produkcji.
W koncepcji władzy wg Webera, wtedy ta własność się pojawi ale w znacznie słabszym wymiarze, inaczej jest
traktowana niż robili to marksiści. Tu robi się wszystko szczegółowo, szczegółowo się omawia i szczegółowo
przedstawia, bo koncepcja jest taka, nie wszystkie odnosiły się do każdej kwestii i zwłaszcza jeśli zagadnienie
nie odgrywało roli, jeśli się ogranicza funkcję państwa, to co na ten temat można powiedzieć, jak najmniej
państwa – w tym jest tyle treści, że to wystarcza. W liberalizmie mówimy o wolności od państwa, nie mówimy
o wolności od drugiego człowieka. W Marksizmie mówimy odwrotnie, jak najwięcej państwa, bo państwo
zapewni ci szczęście
Koncepcja władzy autorstwa Maksa Webera czerpie z założeń arystotelesowskich.Władza jest szansą
urzeczywistnienia wewnątrz określonego stosunku społecznego własnej woli, niezależnie od tego na czym się
owa szansa opiera. Dlatego, że Arystoteles traktował władzę jako rodzaj stosunku społecznego, byt realny.
Trzeba pamiętać, że kiedy Weber określał, charakteryzował pojęcie władzy, to nie było to takie oczywiste, że
władza jest rodzajem stosunku społecznego i bytem realnym. Dlatego, że pozwala weryfikować ustalenia
teoretyczne, oceniając zjawiska faktycznie się dziejące. Dlatego podkreślamy, że władza jest bytem realnym i
rodzajem stosunku społecznego.
Ten punkt widzenia Weberowski, przyjęty za Arystotelesem umożliwia weryfikacje w praktyce wykonywanych
ustaleń, tych teoretycznych właśnie. Z definicji, którą państwu przedstawiłam wynika także, że władza to jest
przede wszystkim określony sposób działania i możliwość zastosowania określonych środków.
Władza to rodzaj stosunku społecznego i jak to określił Weber aktu wolicjonalnego, tzn. aktu
wynikającego z władczej woli uczestników. Cechą immanentną tego stosunku, czyli taką której nie możemy
pominąć, która jest wpisana w treść istoty rzeczy jest konflikt.
Władza ma zatem charakter konfliktowy. Ma to praktycznie duże znaczenie, bo jeżeli uznajemy, że w każdym
przypadku przynajmniej potencjalnie istnieje konflikt, to musimy tak konstruować realnie działającą władzę,
żeby ten konflikt był uwzględniony i pokojowymi środkami rozstrzygany.
Wyeksponowanie przez Webera konfliktowego charakteru władzy, co wydaje się słuszne, powoduje też
konieczność podkreślenia innych cech władzy: przymusu i przemocy. To jest konsekwencja tego konfliktu,
gdyby go nie było to nie potrzebny nam jest przymus. On się pojawia wtedy, gdy chcemy wymusić określone
zachowanie podmiotu i tylko wtedy. To jest konsekwencja konfliktowego charakteru władzy.
Weber przyjmował, że władza ma prawo zastosować przymus oraz przemoc ale powinny one być legalne.
Jednocześnie twierdził, że przymus i przemoc powinny być rozwiązaniem ostatecznym. Używamy te środki w
ostateczności, gdy inne są nieskuteczne, zawiodły.
Ustalenie źródeł władzy ma duże znaczenie dla nałożenia obowiązku posłuszeństwa wobec niej co
ozn.podporządkowanie się władzy.
Dla ukształtowania się władzy mogą mieć wpływ źródła o charakterze socjologicznym – a więc tych, które
kształtują samo zjawisko, a nie konkretną władzę jako instytucję. I możemy także mówić o źródłach
legitymizacji władzy, wtedy kiedy mamy na myśl podporządkowanie się konkretnej władzy.
Weber też nie miał i wskazywał władzę ekonomiczną jako jedno ze źródeł władzy politycznej. Środki
ekonomiczne ułatwiają dostęp do życia publicznego i zwalniają z obowiązku troski o byt własny i innych
podmiotów. Istotny argument i we współczesnym życiu politycznym bardzo ważny. Daje możliwość
łatwiejszych kontaktów z rządzonymi i wyborcami.. To jest po prostu jeden z instrumentów, który ułatwia
pozyskanie poparcia, kontaktów, możliwości prowadzenia działalności propagandowej. W tym sensie władza
ekonomiczna ma spore znaczenie. Natomiast ona nie ma zależności genetycznej, nie istnieje ta zależność
pomiędzy władza ekonomiczną a władzą polityczną jak twierdził Weber. Nie muszę być właścicielką środków
produkcji, żeby uzyskać władzę polityczną. Ten związek jest - ale nie genetyczny.
Weber odwoływał się do bardzo wielu czynników o charakterze socjologicznym i psychologicznym. Traktując
je, jako źródła władzy. Zwracał uwagę na to, że człowiek jest istotą, która chce wykonywać władzę dla samej
przyjemności wykonywania władzy. Człowiek jest istotą rządną władzy. O możliwości pozyskania władzy
mówimy także wtedy, kiedy osobę cechuje swoista charyzma, zdolność narzucania swojej woli przez
umiejętność perswazji, przez umiejętność wpływu na drugi podmiot. Możemy zatem odwołać się do pewnych
cech osobowościowych człowieka, które umożliwiają, ułatwiają zdobycie władzy. Obok tych cech możemy
wymienić: wiedzę, doświadczenie, wykształcenie - to są także źródła władzy. Te pierwsze, osobowościowe
występują bardzo wyraźnie wówczas gdy oceniamy rankingi popularności polityków, bardzo często kryteria
klasyfikowane w takich rankingach są pozamerytoryczne, wiążą się z cechami osobowościowymi, ze zdolnością
nawiązywania kontaktów, komunikatywnością. Weber mówił, że sama władza może być źródłem szacunku,
prestiżu, poważania, autorytetu. I raz jeszcze trzeba by zwrócić uwagę na potraktowanie władzy jako źródło
osobistej satysfakcji, wykonywania władzy dla samej władzy.
Pojęcie władzy- jest szczególną konstrukcją, centralnym pojęciem polityki, które definiuje się jako dążenie do
zdobycia i utrzymania władzy.
Weberowska koncepcja władzy: M.Weber żył na przełomie XIX i XX w. Weber odwołał się do
Arystotelesowej wizji władzy i uznał władzę jako rodzaj stosunku społecznego. Traktujemy władzę w ten
sposób, że jest to realny stosunek społeczny dwóch podmiotów.
Chodzi o realnie istniejący stosunek społeczny, bo daje to możliwość weryfikowania w praktyce. Podstawową
cechą stosunku władzy jest nierównorzędność stron.
Istotą jest narzucenie woli przez jedną ze stron wbrew oporowi i niezależnie od tego z czego narzucenie woli
wynika.
Jest to nierównorzędny układ między podmiotami. Zdolność narzucenia swej woli i dziś wynika z przymusu.
Przyjmujemy, że władza dysponuje przymusem – przymus legalny przewidziany prawem. Władza nie może
działać arbitralnie.
Ochrona w postaci weryfikacji decyzji (sądy). Muszą one być pojmowane w kategorii przeciwdziałania
arbitralności, w interesie podmiotów, które zwracają się o ochronę do sądów w trosce o wolność człowieka.
Weber mówił, że władza jest stosunkiem społecznym i aktem wolicjonalnym tzn. wynikającym w władczej
woli.
Cechą władzy jest konflikt , który jest wpisany w treść tego stosunku. Pozwala to zrozumieć mechanizm
rządów demokratycznych. Cechą demokracji jest konflikt, problemem jest sposób w jakim zostanie on
rozstrzygnięty. Jednak konfliktu się nie wyeliminuje. Przydatną jest wiedza o strukturze społecznej, o
organizacjach i metodach . . . . . .
Demokracja uczestnicząca odnosząca się do kwestii udziału człowieka w życiu społecznym, do organizowania
się.
W Polsce zaledwie 30% obywateli bierze udział w organizacjach.
Źródła władzy. Wg Webera władza jest zjawiskiem personalizowanym. Uważał że źródłem władzy jest przede
wszystkim jednostka rzadziej grupa społeczna.
Przewidywał kilka płaszczyzn oglądu władzy:
- antropologiczną,
- psychologiczną,
- socjotechniczną,
- ekonomiczną
Zwracał uwagę na aspekty etyczne władzy.
WŁADZA
Są różne koncepcje tego pojęcia.
Weberowska koncepcja władzy jest najbardziej zbieżna z rzeczywistością, najlepiej oddaje charakter władzy.
Max Weber odwołał się do Arystotelesa, nawiązał do jego wyobrażenia o władzy, a to już jest zauważalne w
wyjaśnieniu pojęcia władzy. Weber mówi, że władza jest szansą urzeczywistnienia wewnątrz określonego
stosunku społecznego własnej woli, także wbrew oporowi i niezależnie od tego, na czym się owa szansa opiera.
W treści tej def mieści się odwołanie do Arystotelesa. Arystoteles twierdził, że władza jest rodzajem stosunku
społecznego. To jest stosunek nie równorzędny, także wbrew oporowi. Można wymusić pożądane zachowanie.
Ten stosunek społeczny, którego treścią jest wykonywanie władzy jest nie równorzędny. Jeden z podmiotów jest
podporządkowany, bo na nim można wymusić konkretne zachowanie. Możemy powiedzieć, że władza jest
rodzajem stosunku społecznego i aktem wolicjonalnym, tzn aktem wynikającym z władczej woli. Można
narzucić swoją wolę. Bardzo wyraźnie zaakcentowany jest konfliktowy charakter władzy, właśnie z tego
względu że podmiot sprawujący władzę może swoją wolę narzucić. Polityka jest zjawiskiem konfliktowym,
konflikt jest niezbywalną cechą władzy (inmamentną). Oznacza to, że nie można sobie wyobrazić stosunku
władzy, który nie groziłby konfliktem, ten konflikt może się nie ujawnić. Uznanie konfliktowego charakteru nie
oznacza wcale, że on musi wystąpić, ale jest on wynikiem zróżnicowania interesów, a zróżnicowanie interesów
jest oczywiste ze względu na to, że naturalną cechą każdej społeczności jest pluralizm, tj właśnie zróżnicowanie.
Pluralizm jest cechą naturalną każdej społeczności. Te rozwiązania, o których mówi Weber są dostosowane do
stanu faktycznego. Skoro naturalną rzeczą jest pluralizm to naturalną rzeczą będzie konflikt. Im wyżej
rozwinięte społeczeństwo, im bardziej ustrukturyzowane tym mniej jest konfliktów. Tym więcej jest
mechanizmów, które pozwalają rozstrzygać konflikty.
Wniosek:
Wszystkie te rozwiązania można weryfikować w rzeczywistości. Tworząc system władzy musimy uwzględniać
zróżnicowanie i potencjalny konflikt. Tworzenie systemu ustrojowego powinno bazować na takich ustaleniach
(co dzieje się w strukturze społecznej, jak ona jest zbudowana). Jeśli struktura jest niezorganizowana to konflikt
może powstać w każdej chwili, a powodów do konfliktów jest bardzo dużo. Jak się ma taki obraz
społeczeństwa to do tego dostosowuje się (jeśli się ma możliwości polityczne) odpowiednią konstrukcję
ustrojową. Ustrój państwa musi być dostosowany do jego rzeczywistości społecznej. To muszą być płaszczyzny
ściśle ze sobą powiązane inaczej grozi to wybuchem konfliktu, bo nie da się poprzez reguły ustrojowe
uzewnętrznić zróżnicowania interesów przy pomocy środków legalnych, pokojowych rozstrzygnąć konflikt.
Zróżnicowanie interesów musi być uzewnętrznione, do tego są partie polityczne, grupy interesów, parlament,
senat itd. Całą ta struktura służy temu, żeby można było się dowiedzieć co kto myśli na istotny temat publiczny.
Musi być pełna korelacja, to wynika z faktu konfliktowego charakteru władzy. Tam się zetną różne interesy i
dopiero kompromisowe działanie pozwoli na ich rozstrzygnięcie. Oczekiwanie by system demokratyczny był
cichy, bezkonfliktowy jest nierealny, nie przyniesie efektu. Ten spór musi się ujawniać, bo demokracja polega
na tym że my go ujawniamy a nie chowamy. Weberowski model stawia sprawy jasno, rozwiązanie
weberowskie pokazuje zjawisko władzy tak jak ono faktycznie w rzeczywistości występuje. Natomiast nasilenie
pewnych cech będzie różne.
Przemoc i przymus
Konfliktowy charakter władzy przesądza o tym, że musi być ona uprawniona do stosowania przymusu i
przemocy, bez tych instrumentów nie ma możliwości do skutecznego działania. To są instrumenty wymuszania
określonego zachowania ze strony podmiotów podporządkowanych. Weber zaznaczył, że te środki muszą być
legalne a stosuje się je tylko w ostateczności, gdy przy pomocy innych środków nie można wyegzekwować
określonego zachowania. To są środki ostateczne i legalne.
7. Trzy typy prawomocnego panowania?
Mamy trzy typy prawomocnego panowania (to znaczy to samo co legitymowanego):
-
tradycyjny, charyzmatyczny, racjonalny (legalny).
Tradycyjny typ wyjaśnia posłuszeństwo wobec władzy, tłumaczy w sposób tradycyjny, np. władza przechodzi z
pokolenia na pokolenie, z ojca na syna - zawsze tak było, jest i będzie i fakt tego przyzwyczajenia, uznania
znaczenia tradycji, powoduje że jesteśmy tej władzy posłuszni.
Charyzmatyczny typ opiera się o charyzmę, obdarzony charyzmą (tak mówimy), są to szczególne cech,
wyjątkowe cechy, odbiegające od przeciętnego, np. zdolności przywódcze - stratega wojskowego bo wygrywa
bitwy, ochronił naród przed inwazją, poprowadził do zwycięstwa, ze współczesnych tak był postrzegany de Gol.
A To jedna ze znaczących postaci.
Inny to Napoleon. A w Polsce – J. Piłsudzki, innego chyba nie było o takiej skuteczności oddziaływania.
Dla wykorzystania charyzmy charakterystyczne jest, że ona w jakim stopniu może wynikać z przesłanek
emocjonalnych, nie zawsze musi być to do końca racjonalna, często znajdziemy i takie całkiem nie racjonalne
myślenie o takim przywódcy. Niewątpliwie to widać w przypadku Napoleona..
Należy również uwzględnić i to, że charyzma może się skończyć w pewnym momencie i posłuszeństwo wobec
charyzmatycznego przywódcy sięga granic wiary w skuteczność jego działania. Jeśli tracimy wiarę w takiego
przywódcę, to nie będziemy mu posłuszni.
Odwołać można się do de Gola, bo on na tym właśnie bazował, stracił poparcie, przestał oddziaływać swoim
wielkim duchem - już nie przywódcy narodowego z czasów wojny, ale przywódcy odbudowującego wielkość i
potęgę Francji. Wtedy kiedy w 58 r. doszedł do władzy i został Prezydentem V Republiki, w 69 roku –
odchodzi, bo poparcie, które miał zostało mu cofnięte. Przychodzi nowe pokolenie, które nie mają tych relacji i
charyzma wygasa.
Racjonalny (legalny) typ polega na tym, że posłuszeństwo wynika z powołania władzy poprzez zastosowanie
norm prawnych. Normy prawne określają sposób powołania władzy, nadając tej władzy zdolność egzekwowania
swoich rozkazów.
8) WSPÓŁCZESNA KONCEPCJA PRAWOMOCNEGO PANOWANIA
Mamy trzy typy prawomocnego panowania tj.: tradycyjny, charyzmatyczny i racjonalny.
Te trzy typy wyjaśniają dlaczego władza skutecznie rządzi. Panowanie jest urzeczywistnieniem władzy.
Weber zakładał, że są to typy idealne tzn., że w rzeczywistości w tej czystej postaci nie występują nigdy, ale nie
mówił żeby jednocześnie stosować dwa. Współcześnie typy się mieszają, w rzeczywistości politycznej ze
względu na stopień skomplikowania legitymizacja następuje poprzez kombinacje różnych typów.
Np. W Wielkiej Brytanii i innych monarchiach, mamy dwa typy zastosowane, racjonalny i tradycyjny. Z badań
wynika, że te dwa systemy wzajemnie się wzmacniają. Monarcha wzmacnia system konstytucyjny a ten
umożliwia także monarsze oddziaływanie. Wielokrotnie próbowano zlikwidować monarchię, nie skutecznie,
trwa nadal.
Innym przykładem może być Hiszpania w 1978 r konstytucyjni restauruje się monarchię, a przecież 50lat
istniała republika. Aby ochronić byt państwa i jedność narodu dlatego zdecydowano się na monarchę.
Przykładem może być także Francja – Prezydent de Gol ogromne znaczenie miał jego autorytet
charyzmatycznego przywódcy.
Taka różnorodność i takie odejście od modelu Weberowskiego twierdzi się, że wynika z wielowymiarowości
władzy. Władza jest wielowymiarowa i nie da się jej w sposób prosty i jednoznaczny uporządkować
9) NA CZYM POLEGA SPOŁECZNA AKCEPTACJA PORZĄDKU KONSTYTUCYJNEGO
(tj. porządku władzy politycznej)?
Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego to jest pojęcie, które obejmuje elementy poza formalne.
Z kampanii wyborczej przeciwstawienie – Polska liberalna – Polska solidarna. To jest pewna koncepcja
dotycząca porządku konstytucyjnego – czy ta droga liberalna jest wybrana czy solidarna. Takie
przeciwstawienie sobie dwóch skrajnych rozwiązań i pytanie o akceptacje – tylko którego z tych wariantów. Bo
podział jest zawsze dychotomiczny, nie ma żadnych niuansów. Zderzenie dwóch modeli – rzeczywistości –
wcale to tak nie wygląda. Ale w propozycji dla wyborców jest tak dychotomicznie i antagonistycznie ustawione.
I w doskonały sposób spełnia oczekiwania społeczne, które nie są werbalizowane w sposób jasny zupełnie.
Samo społeczeństwo nie potrafi wypowiedzieć tego zdecydowanie. To jest pewna sugestia polityczna dla
ustalenia co w ramach porządku konstytucyjnego będzie społecznie akceptowane. Czy taki model, czy inny. I
wyraźne ukierunkowanie na materialny aspekt porządku konstytucyjnego i to jest cecha charakterystyczna
wszystkich systemów politycznych. Cechą wszystkich systemów politycznych jest ukierunkowanie na ocenę
społeczną ze względu na zaspokajanie materialnych potrzeb człowieka.
Począwszy od połowy XIX w. tendencją jest - ukierunkowanie oceny działania władzy w ramach istniejącego
porządku konstytucyjnego na zaspakajanie materialnych potrzeb człowieka. I to jest zasadniczy wyznacznik,
zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy. Dla reguł, które stanowią podstawę porządku prawnego
systemu, formułuje się postulat realizacji potrzeb materialnych.
Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego (to jest z 2005r)
Musimy się odwołać do koncepcji funkcji państwa, które rozwijały się stopniowo, ewolucyjnie. Dziś możemy
wyróżnić 2 kocepcje:
1. państwa opiekuńczego,
2. państwa liberalnej demokracji
Koncepcja państwa opiekuńczego – oznacza, że wypełnia ono zadanie podmiotu, który ma zabezpieczyć wysoki
poziom życia materialnego ludzi. To jest zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy .
W ostatnich 150-200 latach ta koncepcja rozwijała się bardzo wyraźnie – Wielka Brytania, Szwecja, Niemcy.
Kryterium legitymującym władzę obok legalności jest właśnie ocena skuteczności władzy ze względu na jej
zdolność do zaspokajania potrzeb materialnych. I to stanowi kryterium oceny władzy. Proces ten rozpoczął się
od poł. XIX w.
Państwo liberalnej demokracji pośrednio troszczy się o byt człowieka, w inny sposób określa zadania, które
mają do tego celu prowadzić.
Żadna władza nie może odejść od tzw. pokoju społecznego
10) ZNACZENIE AUTORYTETU POLITYCZNEGO i co jest jego źródłem?
Władza ma mieć autorytet. Jeżeli mówimy o suwerenie i że suwerenem jest naród to kształtujemy w ten sposób
pojęcie autorytetu politycznego w sensie doktrynalnym. Źródłem autorytetu politycznego jest zasada
suwereności narodu. My zakłdamy, że władza która pochodzi od narodu ma autorytet bo pochodzi od narodu.
Czyli żródłem autorytetu władzy jest zasada suwerenności narodu. Zasada ta ma chrakter powszechny i
uniwersalny. Istotne jest, że autorytet wybikający z zasady suwerenności może okazać się niewustarczający.
W przypadkach kiedy działania władzy powodują dewalucję jej autorytetu. Naród prekzauję tą szczególną
wartość, ale może się okazać w trakcie wykonywania władzy że został zatracony. Jeżeli władza traci autorytet
dany przez naród, w następnych wyborach naród przekazuje autorytet w ręce innych przedstawicieli. Autorytet
nie jest czymś danym raz na zawsze.
11) CZY W POLSCE NASTĄPIŁ KRYZYS LEGITYMIZACJI WŁADZY?
Legitymizacja - dotyczy podstawy zgody na posłuszeństwo wobec władzy, zgody na decyzje władzy, czyli
kwestia bardzo ważnabo rozstrzygająca o ostatecznym kształcie stosunków pomiędzy władzą a rządzonymi. Od
tego zależy jak te relacje będą się układać i jakie formy srawowania władzy trzeba wprowadzać, żeby
egzekwować decyzje. Wybory są formą legitymizowania władzy. Wybory kończą pewnien okres oceny będący
podstawą albo do ponownego legitymizowania dotychczasowej władzy, albo odmowy tej legitymizacji. Przy
tak drastycznie i szybko spadającej frekwencji może dojśc do poziomu delegitymizacji systemu wogóle. To
znaczy moze dojśc do sytuacji w któej nie wiadoo jak rządzić. Udział w wyborach potwierdza pozytywny
stosunek do systemu, pozwala władzę legitymizować. Jeżeli nie uczestnicze w wyborach to odrzucam system.
Przy wyrażnie spadającym udziale społecznym w wyborach stanowi to z całą pewnością co najmniej sygnał o
negatywnych konsekwencjach w zjawisku delegitymizacji systemu.
12) ZASADA SUWERENNOŚCI JAKO ŹRÓDŁA LEGITYMIZACJI
Art. 4 Konstytucji:
1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Głownym źródłem legitymizacji jest zasada suwerenności. Monarchia spełnia rolę czynnika wspomagającego
skuteczne działanie tej zasday. Istnieją takie rozwiązania ustojowe, które będą zasadę suwerenności narodu jako
źródło legitymizacji ograniczać. Np. Rada wojskowa WRONA z okresu wojennego, lub Rada Rewolucji
Portugalii. Takie Rady nie mają umocowania w zasadzie suwerenności narodu, nie wspomagają władzy.
13) UZUPEŁNIAJĄCE ŹRÓDŁA WŁADZY
Możemy dokonać pewnej kwalifikacji, klasyfikacji źródeł władzy i mówić o :
a) Źródłach o charakterze socjologicznym – a więc tych, które kształtują samo zjawisko, a nie konkretną
władzę jako instytucję.
b) źródłach legitymizacji władzy - wtedy kiedy mamy na myśl podporządkowanie się konkretnej władzy.
c) władzy ekonomicznej, która może być źródłem władzy politycznej.
Weber wskazywał władzę ekonomiczną jako jedno ze źródeł władzy politycznej. Środki ekonomiczne ułatwiają
dostęp do życia publicznego i zwalniają z obowiązku troski o byt własny i innych podmiotów. Daje możliwość
łatwiejszych kontaktów z rządzonymi i wyborcami. I tu o żadnych korupcyjnych uwarunkowaniach nie ma
mowy. To jest po prostu jeden z instrumentów, który ułatwia pozyskanie poparcia, kontaktów, możliwości
prowadzenia działalności propagandowej. W tym sensie władza ekonomiczna ma spore znaczenie. Natomiast
ona nie ma zależności genetycznej, nie istnieje ta zależność pomiędzy władza ekonomiczną a władzą polityczną
jak twierdził Weber. Weber odwoływał się do bardzo wielu czynników o charakterze socjologicznym i
psychologicznym. Traktując je, jako źródła władzy. Zwracał uwagę na to, że człowiek jest istotą, która chce
wykonywać władzę dla samej przyjemności wykonywania władzy. Człowiek jest istotą rządną władzy. O
możliwości pozyskania władzy mówimy także wtedy, kiedy osobę cechuje swoista charyzma, zdolność
narzucania swojej woli przez umiejętność perswazji, przez umiejętność wpływu na drugi podmiot.
Możemy zatem odwołać się do pewnych cech osobowościowych człowieka, które umożliwiają, ułatwiają
zdobycie władzy. Obok tych cech możemy wymienić: wiedzę, doświadczenie, wykształcenie - to są także
źródła władzy.
•
Te pierwsze, osobowościowe
występują bardzo wyraźnie wówczas gdy oceniamy rankingi popularności
polityków, bardzo często kryteria klasyfikowane w takich rankingach są pozamerytoryczne, wiążą się z
cechami osobowościowymi, ze zdolnością nawiązywania kontaktów, komunikatywnością.
Te wszystkie cechy dotyczące jednostki odgrywają istotną rolę jako źródło władzy, bo potem one wywołują
skutek w postaci wyboru do Parlamentu, wyboru na Prezydenta i także w wyborach lokalnych.
* Możemy także odwołać się tu do cech przywódczych jednostki, do jej zdolności narzucania swojej woli.
Weber mówił, że sama władza może być źródłem szacunku, prestiżu, poważania, autorytetu.
14) KONSEKWENCJE WIELOWYMIAROWOŚCI WŁADZY
Władza jest wielowymiarowa, bo jeden czynnik nie jest wystarczający aby ustalić kryteria zgody na
władzę. Jest wiele płaszczyzn oglądu władzy. Nie wystarczy stwierdzić, że władza została legalnie
wybrana. Jeżeli na władzę patrzymy tak jak to zrobił Weber to widzimy tylko jeden element, a
mianowicie zastanawiamy się na tym w jaki sposób podmiot doszedł do władzy czy była to taka droga
czy inna, co jest źródłem tego, że ma ona władzę.
To może być urodzenie - tradycja, wybory - model racjonalny. To może być szczególna cecha np.
bohaterstwo na wojnie, patriotyzm itd. - i to jest cecha tego modelu charyzmatycznego. Ale patrzymy
na to zagadnienie tylko z punktu widzenia jednego elementu. Natomiast wykonywanie władzy w
praktyce wygląda jednak inaczej. Nie możemy się ograniczyć tylko do pytania w jaki sposób władzę
się uzyskuje, co jest bezpośrednio źródłem władzy, powołania konkretnej osoby na stanowisko władzy.
I na ten złożony charakter władzy, na tą jej wielowymiarowość zwrócił uwagę Dawid Beetham on
jako pierwszy jednoznacznie wskazał, że władzę musimy postrzegać w sposób wielowątkowy. W
przeciwnym razie nie będziemy potrafili oddać jej pełnej charakterystyki. Takie spojrzenie na władzę
daje nam możliwość widzenia różnych cennych zakresów bo uwzględnia się wszystkie elementy,bądź
w każdym razie te najważniejsze:
- na pierwszym miejscu wymieniamy - zgodność z ustalonymi regułami,
- po drugie wymieniamy - uznanie tych reguł za usprawiedliwione (przy czym musimy tutaj
zaznaczyć, że dokonują tego zarówno rządzący jak i rządzeni. Jedna i druga strona uznaje reguły za
usprawiedliwione).
- trzeci element - istnieją przejawy akceptacji określonych stosunków władzy ze strony
podporządkowanych
W ten sposób przyjmujemy trzy pewne założenia (przesłanki), które stanowią punkt wyjścia dla
charakterystyki relacji pomiędzy władzą a rządzonymi.
15) PARLAMENTARNY a KORPORACYJNY MODEL REPREZENTACJI INTERESÓW
Reprezentacja interesów jest podzielona na system parlamentarny i korporacyjny.
Model Parlamentarny – interesy reprezentują partie dążąc do zdobycia i utrzymania władzy.W
demokraty- cznym systemie partie tworzone są w sposób wolny, czyli obowiązuje wolność tworzenia
partii politycznych. Każdy może się wpisać do partii, ale nie musi- wolność przynależności do partii.
cechuje go: wolność tworzenia organizacji, w parlamencie wolna gra sił politycznych,
konkurencyjność
Negatywne cechy: upolitycznienie interesów, konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia,
przewlekłość procedury, niestabilność.
Model korporacyjny- a) nie ma wolności tworzenia organizacji , jest przymus organizacyjny oraz b)
przymus przynależnośći (trzeba należeć do organizacji) c) interesy (pewne kategorie) są
reprezentowane na zasadzie wyłączności, przez ściśle określone podmioty.
Interesy korporacyjne wyłączone są z parlamentarnego modelu. Niektóre interesy na zasadzie
wyłączności reprezentowane są przez system korporacyjny. Jedna organizacja na zasadzie wyłączności
te interesy reprezentuje np. związki zawodowe.
Negatywną cech jest również brak konkurencyjności, ograniczenie wolności zrzeszania się, czyli czy
występuje.
Cechy pozytywne korporacyjności :sprawność działania, racjonalność i odpolitycznienie
Ten model korporacyjny ma charakter merytoryczny. Jeśli chodzi o cechy negatywne to: ogranicza wolność,
ogranicza możliwość wyboru. Dlatego powinien dotyczyć tylko tych aspektów, które tego wymagają.
W rozwoju korporacjonizmu pomaga państwo, tzn. wzmacnia jego pozycje ponieważ państwo jest podmiotem
mediującym, to jest mediator, a jako takie będzie miało oczywiście silniejszą pozycje.
Druga strona jest taka że, państwo jest podmiotem który pośredniczy w ustalaniu porozumienia, przy czym
państwo nie może być podmiotem własności , w przypadku gdy jest właścicielem nie może prowadzić mediacji,
to jest możliwe tylko wtedy kiedy państwo nie jest podmiotem własności.
16) CECHY PARTII POLITYCZNYCH (grup interesu)
Można wymienić 4 elementy cechujące partie polityczną
1. Organizacja
2. Cel lub funkcja
3. Ideologia
4. Program
Ad 1.
Nie ma ustalonych reguł w organizacji partii. Albo partia jest luźno zorganizowana, posiada luźna strukturę albo
struktura jej jest sztywna-typowa dla partii wodzowskich. Zorganizowanie partii polega na wyodrębnieniu ich
ról lub funkcji. Istnieje pełna swoboda organizowania się. Ważne aby działalność partii była skuteczna.
Ad 2.
Celem każdej partii jest dążenie i utrzymanie władzy. Aby osiągnąć ten cel, musi być spełniony jeden z
warunków. Uszczegółowieniem tego warunku jest uzależnienie od dotacji. Od uzyskania pewnej minimalnej
liczby mandatów. Brak wsparcia finansowego spycha partię w niebyt. Nadmierna liczba partii jest regulowana
przez instrumenty finansowe. Niezależnie od regulacji prawnych z całą pewnością celem partii jest zdobycie i
uzyskanie władzy. To jest jej podstawowe zadanie. W myśl Art. 11 ust.1 Konstytucji „(…) Partie polityczne
zrzeszają się (…) w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki partii” . Ta nasza
konstytucyjna regulacja nie jest rozwiązaniem dobrym. Jest bowiem pewna nieścisłość: partii nie powołuje się
aby wpływała tylko, żeby tą władzę miała, bo wpływ na władzę mogą wywierać różne podmioty nawet mogą
one nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być grupy interesu, związki zawodowe różnego rodzaju inne
organizacje, które np. wpływają na kształt rozstrzygnięć prawnych. . Wpływ nie obejmuje zdolności do
podejmowania decyzji, a władza tą cechę posiada. Każda partia polityczna takie zadanie musi wykonywać bo to
jest przecież cel, który ma osiągnąć bez względu na swoich wyborców.
Ad 3.
Partie wyrastają z określonych ideologii. reprezentują one interesy pewnych grup społecznych i im dalej cofamy
się tym bardziej widać ścisły związek określonych grup społecznych z określonymi partiami. I jeśli
reprezentacja robotnicza to - partia robotnicza, jeśli reprezentacja interesów mieszczaństwa to partia
mieszczaństwa. Ideologia realizowana jest poprzez program partii. Zawsze istniały różnice pomiędzy
ideologiami, np. zdecydowanie liberalna, zdecydowanie robotnicza czyli lewicowa. Na pewno w XIX wieku
moglibyśmy bardzo ściśle połączyć określone partie z ideologiami i ten proces uległ pewnej zmianie,
złagodzeniu właściwie w okresie po II wojnie światowej. I im bardziej zacierają się różnice społeczne i
ekonomiczne tym mniej wyraźne są także różnice ideologiczne. Konflikt jest efektem różnic społecznych. Po II
wojnie światowej wyraźny jest proces zmniejszania się różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy różnymi
grupami to także różnice ideologiczne się zmniejszają .
To jest proces tzw. konwergencji. Różnice są bardzo małe i nie ma potrzeby stosowania jakiejś ostrej walki.
mimo konwergencji to jednak te związki z ideologią są nadal żywe. W Europie zachodniej różnice ideologiczne
są mniejsze. We wsch. Europie zakorzenił się marksistowski punkt widzenia: z tego wynika, że nie da się
ideologii wyeliminować.
Są ludzie, dla których istotne znaczenie mają inne wartości. Dla wielu działań ludzi, grup ludzi ideologia ma
istotne znaczenie. Status materialny nie jest jedynym kryterium oceny aktywności człowieka.
Z tego wynika, że nie da się ideologii wyeliminować. Dlatego też partie w dalszym ciągu są powiązane z
różnego typu ideologiami.
Ideologia nadal budzi emocje to jest zawsze najbardziej zapalny punkt ideologia i finanse.
Ad 4.
Każda partia ma program, lepszy bądź gorszy. Rozróżniamy głównie 2 rodzaje programów:
a) program wyborczy:
-ułożony w postaci haseł wyborczych np. „liberalizm a solidaryzm” Ustawiony konfrontacyjnie. Jest tak
skonstruowany, aby był przygotowany dla najmniej przygotowanych odbiorców. Ten program musi być podany
w odpowiednim „opakowaniu”, musi wywołać określone emocje- hasłowo, skrótowo, populistycznie. Granica
takiego programu wyborczego jest wyznaczona etyką i moralnością (etyka kapitalizmu), bowiem nie
skonstruuje się realnej demokracji bez etyki. Etyka jest niezbędna.
b) na czas kadencji
-oprócz programów wyborczych są programy działania na okres kadencji działania partii politycznych i
wszystkie nasze partie mają takie programy. Właściwie nie ma żadnej okazji by z tym programem można byłoby
się zapoznać, bo nie ma tekstu pisanego (ulotek). Te programy są krótkie. Bardzo rzadko można mówić o
planach partyjnych na dłuższy okres niż kadencja.
c) programy zależne od okoliczności, warunków działania
-partie tworzą koalicje. Tworząc koalicje partie muszą dokonywać jakiś cięć programowych. Musi dojść do
kompromisu. Gdzie jest granica kompromisu? I tą granicę stanowi zachowanie tożsamości. Ustępstwa nie
mogą być tak daleko idące, że naruszają tożsamość państw, ten jej ideologiczny obraz. Jeżeli podstawowym
hasłem programu partii, programu wyborczego jest budowa IV Rzeczpospolitej, to włączenie Leppera do
władzy dowodzi istotnego problemu. Obawa o utratę tożsamości, o sprzeniewierzenie ideowych. To jest ta
granica, której przy kompromisie przekroczyć nie można chyba, że ze wszystkimi konsekwencjami.
17. FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH (z uwzględnieniem sytuacji w Polsce-umotywowana ocena
własna)
Wyróżniamy 3 funkcje partii
I Funkcja kształtowania postaw i opinii politycznych
II Funkcja wyborcza
III Funkcja rządzenia
Żeby wygrać wybory (II), to trzeba ukształtować postawy i opinie wyborców(I)
I. Partia kształtuje postawy i opinie polityczne. Nie tylko partie kształtują świadomość ale także pozyskują
informacje tej drugiej strony. To także wyborcy pokazują partii swoje potrzeby, swoje oczekiwania. Wyborcy
maja swoja wizję
Ta I Funkcja dzieli się na 2 płaszczyzny:
a) artykulacja interesów
b) reprezentacja interesów
ad a)
Trzeba ustalić jakie są interesy. Oznacza to, że partie przedstawiają pewna ofertę tego co one proponują. Oferta
dot. M.in. rozwiązań gosp.. socjalnych, ustrojowych. Oparta jest o ideologie. Przedstawiana jest w różnych
formach , np. publikacjach prasowych. Jest to oddziaływanie na świadomość i podświadomość. Kształtuje
opinię. Oferta składana jest pewnym określonym adresatom, którzy przyjmują ją ze zrozumieniem i akceptacją.
Wymaga to rozpoznania tego adresata (wiek, wykształcenie, status społeczny). Musimy wiedzieć jakie są
oczekiwania tych adresatów i mówić do nich zrozumiałym językiem. Trzeba po prostu przeanalizować ta grupę
społeczną. Oferta musi być dobrze „zaadresowana”. W takim dialogu obie grupy(grupy społeczne i partie)
współdziałają i kształtują swoje opinie. Trzeba pamiętać, że podstawą działania musi być etyka! Wykorzystuje
się różne środki do pozyskiwania informacji o grupach społecznych np.
●kontakt osobisty,
●umiejętność nawiązywania kontaktów(jazdy po kraju)
●środki przekazu(własne, partyjne)
●udział w imprezach, spotkaniach
ad b)
Płaszczyzna reprezentacji interesów ma 2 wizje:
●wizje partyjną.
●wizje społeczną
Tj. partia reprezentuje interesy wąskiej grupy. W artykulacji ustalamy jakie to SA interesy, jak widzi to partia, a
jak adresat(wyborcy). Nie da się przedmiotowo traktować wyborcy. Dialog społeczny-jest niezbędny. Niezbędne
jest wypracowanie kompromisu. Partie reprezentują postawy grup społecznych, ich interesy. Te interesy są
zróżnicowane. Ten kompromis wypracowywany jest właśnie w ramach tego zróżnicowania interesów. Oferta
musi być kompromisowa, taka aby mogła być przyjęta. Musi być zachowana tożsamość. Konieczność
monitorowania stopnia poparcia stabilnego elektoratu. Partie powinny tą funkcję sprawować permanentnie, bo
władze wykonuje się w dialogu społecznym.
W Polsce ta forma jest bardzo słaba, pomimo, że społeczeństwo w Polsce jest bardziej wykształcone. Formuła
współcześnie wykonywanej władzy to jest współpraca. Jest inna niż 100 czy 50 lat temu. Wynika to z
wyedukowania społeczeństwa. Pomimo tego struktura społeczna jest rozwarstwiona, co wyrażone jest przez
określone grupy społeczne, reprezentujące pewne postawy wobec rzeczywistości (np. Samoobrona- repr.
Środowisko wiejskie i miejskie) A ponieważ jest takie wielkie zróżnicowanie, więc konieczne jest
wypracowanie kompromisu .W Polsce jest to trudne. Dlaczego tak jest? Jak to zrobić?
To zależy kogo się reprezentuje i jakie jest zróżnicowanie tych interesów. Wyborcy muszą znaleźć taką
reprezentacje interesów, aby była zgodna z ich poglądami – prawicową bądź lewicową.
II. Funkcja wyborcza
Umocowanie tymczasowe, bo trzeba być zawsze przygotowanym i myśleć perspektywicznie. Ważny jest sposób
w jaki w partiach desygnuje się kandydatów. O samych wyborach decydują przepisy prawa. Rozróżniamy
wybory: parlamentarne, prezydenckie i jeszcze wybory lokalne. W wyborach lokalnych koalicje lokalne
powinny mieć największe szanse, natomiast w wyborach parlamentarnych odwrotnie.
Jeśli chodzi o funkcje wyborczą to rozgraniczamy:
● wybory do organów jednoosobowych
● wybory do organów kolegialnych
● wybory do organów jednoosobowych - przykład we Francji – nie partia desygnuje, ale kandydat sam się
desygnuje. Prezydent nie jest związany z opcją polityczną, ale reguły na to nie ma. Może być zgłoszony przez
partie jak i indywidualnie. Prezydentowi opracowywują program różnie. Jeśli prezydent ma silną władzę, to
jego wpływ na politykę powinien być duży i wtedy udział w programowaniu się zwiększa. Prezydent jest
odpowiedzialny przed historią. Oczekiwania wobec prezydenta SA znaczne
●wybory do organów kolegialnych – jaki jest udział władz centralnych partii w typowaniu kandydatów?
Kandydaci wpisywani są na listy: albo wieloosobowe, albo jest to jeden kandydat, albo jeden mandat. Kto ma
znaczenie w tym działaniu? Władze centralne czy władze terenowe?
W demokratycznym systemie władze terenowe maja znaczenie. W niedemokratycznym władza centralna
decyduje o władzach w terenie(system wodzowski).Władze centr. Nie powinny tego robić.
Kandydat jest zawsze związany programowo z partią, która go desygnowała. Obowiązuje go dyscyplina
partyjna, ale za program odpowiada partia
III Funkcja rządzenia
Każda partia chciałaby rządzić i nie zawsze może. W ramach tej funkcji rozróżniamy:
1. Rządzenie sensu stricte
2. Działalność opozycyjną
Ad 1
Rządzenie sensu stricte obejmuje 2 aspekty:
a) opracowanie programu rządowego
b) powołanie rządu
Program rządowy to jest zupełnie co innego niż program partyjny. Na dodatek rząd może być jedno i
wielopartyjny. Generalnie przyjmujemy, że jeśli jest więcej niż 3 partie to właściwie rząd nie jest w stanie
reformatorsko działać. On wykonuje bieżące czynności ale ten mniejszościowy też wykonuje. Tylko
samodzielny rząd lub rząd składający się z 2 partii o bardzo zbliżonym sposobie działania daje szanse na daleko
posunięty rozwój państwa. W warunkach Polskich jest nie możliwy. Czy mogą mieć wpływ działacze partyjni?
Mogą mieć nawet znaczny wpływ jak w przypadku rządów Polskich gdzie mamy 2 rząd działający na tych
zasadach. Bo rząd AWS-u działał ze wsparciem AWS – Krzaklewski. Program rządu zalezy od składu. Musi
istnieć porozumienie, które jest podstawa rządzenia. Kto jest autorem? Najczęściej reprezentant partii
najsilniejszej. W przypadku jednej partii to ona ma wkład w program rządowy. Program rządowy to program
polityczny i jest podstawa rozliczenia.
Ad 2
Opozycja jest warunkiem istnienia systemu demokratycznego w takim skrótowym ujęciu można powiedzieć,
że to jest „krzywe zwierciadło dla rządzących”. Minimum demokratyczności systemu to zgoda partii co do tego,
że opozycji się nie likwiduje. Bez opozycji nie ma żadnej możliwości działania. Opozycja może być
zinstytucjonalizowana wzorem brytyjskim a może być na zasadzie wolnego strzelca. W Polsce były próby
zinstytucjonalizowania ale nie w takim sensie jak w Wielkiej Brytanii. Cechą brytyjską jest to, że opozycja jest
opłacana z budżetu państwa. W takim kraju jak Polska jest zupełnie nie możliwe. W Wlk. Brytanii są
porozumienia pomiędzy liderem opozycji, liderem izby. To jest zinstytucjonalizowane, gwarantowane
(„oposition day”). Istnieją też formy rządzenia tzw. koncyliacyjne (model w Szwajcarii), gdzie jest duża
współpraca miedzy rządem a opozycja. Jest to rezygnacja z konkurencyjności. Takie są tam założenia ustrojowe.
Cechą czasów współczesnych jest dążenie do porozumienia, dążenie do zacierania różnic pomiędzy opozycja a
partią rządzącą. W niektórych zakresach polityki konieczny jest szeroki konsensus. Mianowicie w polityce
zagranicznej i polityce obronnej.
18. Znaczenie społeczne i polityczne partii politycznych i grup interesu (+ Polska j.w.)
Partii nie powołuje się aby wpływała tylko, żeby tą władzę miała. To jest zasadnicza różnica bo wpływ na
władzę mogą wywierać różne podmioty nawet mogą one nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być grupy
interesu, związki zawodowe różnego rodzaju inne organizacje, które np. wpływają na kształt rozstrzygnięć
prawnych. Wykonywanie władzy musi być zorganizowane. Ale żeby władzę wykonywać to trzeba mieć
poparcie od dołu. Takie poparcie właśnie dają tzw. grupy interesów. Relacja pomiędzy grupami interesów a
partiami może być różna. Ale powiązania są i to bardzo istotne. Grupy interesów realizują te interesy poprzez
wpływanie na decyzje. One chronią interesy swych członków. Same we władzy nie uczestniczą. Im jest
potrzebny podmiot, np. partia, która w tej władzy będzie uczestniczyć i będzie chronić interesów takiego
podmiotu albo będzie kładła bezpośredni nacisk na ośrodek decyzyjny różnych szczebli. Organizacje mają
charakter ogólnokrajowy, ogólnopaństwowy mogą być lokalne, regionalne. To jest cały skomplikowany system
grup interesów, które oddziałują na ośrodki decyzyjne względnie mogą oddziaływać na partie chcąc uzyskać
decyzje o określonej treści dot. to grup interesów o charakterze ekonomicznym, bo to jest grupa podstawowa.
Partie polityczne to organizacje, które dążą do zdobycia i utrzymania władzy. Natomiast grupy interesu są
powoływane i działają w celu realizacji interesów grupowych. Grupy interesu nie dążą do zdobycia władzy.
Grupy interesu mogą działać na wszystkich szczeblach władzy: centralnej, lokalnej, regionalnej. Dla
społeczeństwa taka relacja miedzy partiami a grupami interesu ma olbrzymie znaczenie, bowiem poprzez
wybory powszechne wyborcy pokazują partii swoje potrzeby, swoje oczekiwania, swoje możliwości. Ponadto
partie kształtują świadomość, ale także pozyskują informacje tej drugiej strony. W relacji tych dwóch
podmiotów kształtuje się władza. Straty, które ponieśliśmy z powodu 50 lat Polski Ludowej są widoczne. Jest to
przede wszystkim niechęć do udziału w życiu publicznym nie tylko wywołana przez tamtą epokę, ale i
nieznajomość wzorców, brak nawyków do wspólnotowego działania a partia to działanie wspólne i cały szereg
innych konsekwencji.
Niestety w Polsce Konstytucja nie dostrzega w Art. 11 ust. 1 właściwego znaczenia partii. Sprowadza ją tylko
do oddziaływania, wpływu na kształt polityki państwa, a nie na bezpośrednim dążeniu do władzy.
19. Pojęcie systemu partyjnego – ocena sytuacji w Polsce
SYSTEMY PARTYJNE – formy i warunki koegzystencji wielu partii istniejących w danym kraju. To jest
koncepcja Morisa Duvergera – kryterium: wielość partii, konkurencyjność i realne szanse na zdobycie władzy
przez różne partie. System partyjny musi być oparty o konkurencję, przynajmniej w demokratycznym
państwie. Można powiedzieć że w Polsce Ludowej był system partyjny , ale nie było żadnej demokracji,
wprawdzie były trzy partie, a więc więcej niż jedna , ale nie było żadnej konkurencji, bo nie tylko liczba partii
rozstrzyga o konkurencyjności. Istniała bowiem najpierw faktyczna, a potem konstytucyjna regulacja zasady
nadrzędności kierowniczej roli partii komunistycznej. Nie było również bumu partyjnego, gdy nagle odzyskana
wolność stworzyła możliwość tworzenia partii , w naszym kraju po roku 1989 nie powstała jakaś szczególnie
duża ich ilość jak na takie duże państwo jak Polska . Możemy zauważyć bardzo słabe zainteresowanie
rozwojem jakichkolwiek organizacji , zarówno politycznych, jak i nie politycznych, takich które nie uczestniczą
w tych najbardziej negatywnie ocenianych działaniach publicznych. Tak więc w oparciu o dwie generalne
zasady należy klasyfikować systemy partyjne: konkurencyjność partii i liczba partii.
Możemy dokonać podziału na systemy:
- wielopartyjne
- dwupartyjne
Dwupartyjny – występuje więcej niż 2 partie ale tylko dwie mają realną szansę zdobycia i utrzymania władzy.
Pozostałe mogą służyć jedynie jako wsparcie w sytuacji kiedy którejś z partii zabrakło głosów, czy mandatów i
to co te partie sobą reprezentują jest wystarczające. Potencjał dwóch dużych partii jest mniej więcej taki sam,
one się różnią przede wszystkim programem Władza wykonywana na zasadzie rotacji, raz jedna, raz druga
Zasadniczo to tylko one władzę sprawują, nikt inny tego zrobić nie może. System jest w związku z tym stabilny
i to jest jego pozytywna cecha.
Wielopartyjne – władzę sprawują więcej niż dwie partie zdolne do zdobycia władzy (zawsze powstaje
koalicja): Ten układ może różnie się organizować:
*System rozbicia wielopartyjnego
(duża ilość słabych partii, rozdrobienie, konieczna koalicja, nietrwałe rządy,
częste kryzysy, upadki gabinetów, ogranicza się swobodę wolności małych partii np. Polska - klauzule zaporowe
tzn. stawia się warunek uzyskania odpowiedniej liczby głosów w skali całego kraju a nie tylko okręgu , co
uniemożliwia wejście do Sejmu całkiem drobnym partiom),
*dwublokowy
( podobny do 2 partyjnego ,ale we władzy może uczestniczyć więcej partii, a tak naprawdę to
trzy Tworzy się przynajmniej po 1 stronie układu politycznego blok partyjny, czyli właśnie 2 partie i one
stanowią stabilną reprezentację, i umożliwiają powołanie rządu. np. system niemiecki on jest stabilny, jego
powstanie nie jest efektem rozwiązań prawnych tylko praktycznych), taki blok powstaje albo przed, albo po
wyborach.
*Kooperacji partii u władzy
*1 .niezależnie od liczby partii, konkurencyjność tylko przy wyborach, potem partie działają na zasadzie
współpracy, rezygnują z konkurencyjności.
*2 w razie wystąpienia zagrożenia bytu narodowego partie rezygnują z konkurencyjności i powołują wspólny
rząd, który często nazywa się rządem jedności narodowej . Taki rząd trwa tak długo jak długo istnieje realne
zagrożenie bytu narodowego, kiedy ono ustępuje taki rząd upada i partie wracają do swoich tradycyjnych
zachowań politycznych.
*3.gdy siły partii politycznych są tak wyrównane ,że partie muszą decydować się na wspólny rząd bo innego
wyjścia nie ma np. Austria na przełomie lat 50 i 60- partie były bardzo słabe i żadna nie zdecydowała się na
samodzielne działanie stworzyć rządu),
*jednej partii dominującej
- to taki szczególny układ, system jest wielopartyjny , ale 1 partia zajmuje
szczególną pozycję (wg.koncepcji Duverger”a.,wykazuje się szczególne cechy tej partii domin.np. że
reprezentuje ona szczególnie ważne i dominujące trendy w danym społeczeństwie i jednocześnie zdobywa
największe poparcie. Wg, koncepcji M.Sobolewskiego partia domin. To taka która otrzymuje więcej niż 50 %
mandatów, a pozostałe partie systemu nie stanowią alternatywy wyborczej, bo są zbyt małe i skłócone.
20. Siła grup interesu
GRUPY INTRESU – organizacje, które chronią interesy członków i nie dążą do zdobycia władzy. Wpływają
na ośrodki decyzyjne tak by wydawały decyzje zgodne z interesami ich członków. Są zorganizowane. Lokalne,
regionalne, ogólnokrajowe.
Siła grup interesu zależy od:
1.potęgi finansowej – środki finansowe grup interesu nie mają służyć do korumpowania wszystkich naokoło bo
korupcja to patologia, mają służyć do tego aby organizacja mogła działać, szkolić swoich członków, zwłaszcza
nowych, uczyć fachowości, prawidłowej organizacji, specjalizacji, na to wszystko
niezbędne są środki materialne itd.)
2.reprezentatywności grupy- w szeregach danej organizacji są faktycznie wszyscy lub prawie wszyscy w
imieniu których ona występuje. Traktowana jest jako rzeczywisty reprezentant jakiegoś środowiska, wiadomo
dokładnie czyje interesy ona reprezentuje, ponieważ można je ściśle określić.
3.spoistości organizacji- struktura grupy interesu powinna być taka, która zapewnia możliwość racjonalnego
działania , muszą być powoływane w ramach tej struktury organizacyjnej takie jednostki wewnętrzne , które
zapewnią stabilność struktury i jej zdolność do racjonalnego działania, muszą umożliwić rozstrzyganie
wewnętrznych konfliktów,( dyscyplina, właściwa organizacja, własne sądownictwo koleżeńskie)
4.prestiż społeczny – jest efektem w/w cech organizacji, i prestiż albo organizacja ma , albo go nie ma . Te
które go mają cieszą się większym poparciem.
21 Charakterystyka programów wyborczych w Polsce.
Każdy program wyborczy musi być tak skonstruowany, żeby najbardziej przeciętny wyborca wiedział co
ma z tym zrobić, czyli jest on adresowany do tego wyborcy najmniej przygotowanego do percepcji. Są to
krótkie teksty układane w postaci haseł np. liberalizm-solidaryzm, zastosowane są w nich wszystkie metody
marketingu handlowego i politycznego. Ten program musi być podany w odpowiednim opakowaniu, tak samo
jak towar handlowy, zawiera skrótowe hasła , najbardziej ogólne,i tu trzeba postawić pytanie do jakiej granicy
można w ten sposób postępować? W programie musi być granica etyczna etyka jest elementem niezbędnym w
działalności publicznej. Żeby wygrać wybory lub przynajmniej uzyskać przyzwoity wynik to trzeba przekonać
wyborców do swojego programu czyli w odpowiedni sposób ukształtować ich poglądy.To oznacza że partia
przedstawia pewną ofertę dot. Np. rozwiązań gospodarczych, socjalnych, ustrojowych opartą o ideologię i to
odbywa się w oficjalnych dokumentach partyjnych, publikacjach prasowych poprzez zaprzyjaźnioną prasę , ale
nie jest to tylko oferta w sensie handlowym, ale także propozycja do dyskusji, do rozważania, do analizy, jest to
oddziaływanie na świadomość, na podświadomość, na kształtowanie opinii i postaw. A to wymaga rozpoznania
potencjalnego adresata, środowiska do którego kieruje się swoje koncepcje, trzeba wiedzieć kto nim jest, co
sobą reprezentuje i wiedzieć jakie są jego oczekiwania, trzeba dokonać analizy tej grupy do której będzie się
kierować ofertę. Ta oferta musi być dobrze zaadresowana i oczywiście dziś partie polityczne nie są tak
zidentyfikowane z konkretnym środowiskiem, one mają ogólnonarodowy aspekt działania, więc muszą
adresować swoje programy do różnych grup społecznych i dlatego nasze partie korzystają z fachowej pomocy
aby pozyskać informacje o tych grupach społecznych, wykorzystują różne narzędzia z zakresu socjologii,
ankiety, badania. Stosują jeszcze inne formy działania politycznego a mianowicie kontakt osobisty między
politykami, a różnymi grupami społecznymi. Ta umiejętność nawiązywania kontaktów osobistych jest bardzo
ważna- można to stwierdzić na przykładzie Leppera jeżdżącego po całej Polsce, Kwaśniewskiego w I kadencji
wyborów, czy Tuska który jak zdobył poparcie wyborców wg, przeprowadzonych sondaży to ograniczył
bezpośredni kontakt z wyborcami i przegrał wybory. Dlatego tak duży nacisk kładzie się na kontakt
bezpośredni,
na
umiejętność
komunikowania
się
z
wyborcą.
22) CZY W POLSCE ISTNIEJA ELITY POLITYCZNE- jakiego typu (trzeba konkretnie uzasadnić)
Elity to pewne grupy wyróżniające się określonymi cechami, wybitnymi zdolnościami, nieprzeciętna wiedzą. Są
różne elity – artystyczne, zawodowe, polityczne.
Jak każdy w każdym kraju również w Polsce występują elity polityczne. Rozwijają się one prawidłowo, gdy
jest przepływ z mas do elity oraz gdy droga otwarta jest również w druga stronę. Chodzi mianowicie o
swobodne opuszczanie elit.
Jakie osoby wybierze się do Parlamentu, takie potem są te elity, które decydują w Parlamencie o losach całego
społeczeństwa.
Amerykańscy politolodzy (Burton, Chigley, Gunter) opracowali pewna koncepcje elit, dostosowana do
współczesności. Wg. Nich możemy wyróżnić 3 rodzaje elit:
-
elita sfragmentaryzowana;
-
elita zintegrowana normatywnie;
-
elita zintegrowana ideologicznie.
Elita sfragmentaryzowana charakterystyczna jest dla demokracji nieskonsolidowanej , charakteryzuje ją duże
wewnętrzne zróżnicowanie (ona nie jest jednolita wewnętrznie). Taka elita polityczna dzieli się na frakcje (tak
jak społeczeństwo dzieli się na grupy). Im więcej frakcji tym więcej pomysłów, im więcej frakcji tym trudniej o
porozumienie, tym trudniej znaleźć kompromis, tym trudniej znaleźć wspólny cel. W elicie
sfragmentaryzowanej charakterystyczny jest minimalny stopień strukturalnej integracji (tzn. związku pomiedzy
frakcjami) i normatywnego konsensusu (porozumienia). Zdarza się, że jedna z frakcji występują przeciwko
podstawom systemu. Konsekwencja sfragmentaryzowania elit jest niestabilność władzy i kryzysy.
Elita zintegrowana normatywnie jest przeciwieństwem elita sfragmentaryzowanej, występuje tu relatywnie mało
frakcji. Frakcje nie występują przeciwko podstawom systemu. Frakcje są zdolne do porozumienia. Występuje
wysoki poziom porozumienia normatywnego. Jest to demokracja skonsolidowana. Rządy są stabilne, sprawne.
Ale osiągnięcie tego poziomu jest uzależnione od odpowiednio wykształconej struktury społecznej.
Elita zintegrowana ideologicznie. Jest to elita niedemokratyczna. W skrajnych sytuacjach nie dzieli się na żadne
frakcje (przykład PRL-u zasadniczo, formalnie były 3 frakcje w rzeczywistości była jedna PZPR. Istniejący
wówczas Front Jedności Narodu – był strukturą, która w imieniu wszystkich wystawiała listy wyborcze). Elita
zintegrowana ideologicznie nie dopuszcza żadnych innych ideologii.
Biorąc powyższe pod analizę można stwierdzić, że w Polsce mamy do czynienia z brakiem porozumienia elit.
Był czas, że zastanawiano się czy czasem nie jesteśmy demokracją skonsolidowaną, ten okres się szybko
skończył. Można powiedzieć, że w stosunku do liczby mieszkańców, w Polsce działa i przystępuje do wyborów
niewielka liczba partii. Zatem i w Parlamencie działa tych partii jeszcze mniej, pomimo tego nie są w stanie
dojść do porozumienia, kompromisu. Wydaje się, że w chwili obecnej byłoby nieporozumieniem powiedzieć, że
osiągnęliśmy etap demokracji skonsolidowanej, tzn. że istnieje porozumienie pomiędzy elitami. To rozumienie
powinno obejmować 2 elementy a mianowicie porozumienie co do norm, na których system się opiera i tu
porozumienie jest. Żadna z sił politycznych nie występuje przeciwko podstawom systemu, nie neguje jego
podstaw . Ten warunek jest spełniony a 2 dot. relacji dot. pomiędzy frakcjami elity. Jak już wspomniałam w
Polsce relatywnie dużo frakcji nie ma. Na dobrą sprawę jest ich około 10. Pomimo tego nie są one zdolne do
tworzenia porozumień trwałych. Pomiędzy nimi są różnice tak daleko idące, że tego porozumienia zawrzeć się
nie da. I to powinno nas prowadzić do wniosku, że osiągnęliśmy etap demokracji nie skonsolidowanej. Jest to
sytuacja niełatwa ale demokracja nie skonsolidowana może prowadzić do skonsolidowanej wtedy - kiedy elity
zdołają opanować kryzys, wyjść z niego pozytywnie, eliminując najbardziej skrajne poglądy.
23) HISZPANIA
Hiszpański sposób przekształceń demokratycznych
W latach 30-ych XX wieku monarchia hiszpańska została obalona, powołano republikę, którą jednak po prawie
50-ciu latach zniesiono i powołano ponownie monarchię. Monarchia hiszpańska pojawia się, jako organ
konstytucyjny, nie uosabiający suwerenności. Monarchia kojarzyła się z określoną formą ustrojową i ściśle
określonym miejscem monarchy we władzy. W przypadku Hiszpanii monarcha jest usytuowany na poziomie
organu państwowego, o bardzo ograniczonych kompetencjach. Działanie monarchy hiszpańskiego możliwe jest
właściwie tylko poprzez jego autorytet. Gdy jest to podmiot o bardzo wysokim autorytecie, to jego znaczenie
może znacznie wzrosnąć. Przy tak ograniczonym zakresie kompetencji muszą zaistnieć określone warunki,
które pozwolą działać monarsze (np. zagrożenie wewnętrzne, przewroty). Wówczas monarcha może w sposób
aktywny podjąć jakieś działania, ale musi być podatny grunt polityczny. Nie ma gwarancji skuteczności tych
działań – ale punktem wyjścia jest jego autorytet. Monarchia hiszpańska nie powstała przypadkowo, na zasadzie
środka zaradczego. Te zmiany, które nastąpiły pod koniec lat 70-ych XX wieku i zakończyły się uchwaleniem
konstytucji, były wynikiem wprowadzenia w życie przemyślanych koncepcji wprowadzenia władzy po śmierci
gen. Franco. Te zmiany były przygotowywane już od lat 50-ych, Juan Carlos był w tym celu odpowiednio
kształcony (kontakty w armii). Cała ta zmiana była przemyślana i wykonywana przez kilkanaście lat.
24) TYPOLOGIA DEMOKRACJI
Demokracja to rządy ludu. Zgodnie z koncepcją amerykańskiego socjologa ROBERTA DAHLA musimy
odwołać się do aspektów formalnych a konkretnie procedurach Dahle scharakteryzował demokrację odwołując
się do sposobu przeprowadzania wyborów. Skonstruował taki typ idealny demokracji proceduralnej, jako
kryterium przedstawiając w nim następujące cechy:
1. rządy wynikają z wolnych wyborów;
2. wybory są oparte o autentyczną rywalizację;
3. wybory są otwarte.
Mamy zatem 3 cechy które pozwalają nam zbudować takie modelowe rozwiązanie pod nazwą demokracja
proceduralna. Co to znaczy, że rząd wynika z wolnych wyborów? Wybory są autentyczne, nieskrępowane,
oparte są o ideę wolności, szeroki dostęp organizacji zgłaszających kandydatów. Odpowiednia atmosfera i to
wszystko składa się na pojęcie wolnych wyborów. Autentyczna rywalizacja wyborcza oznacza, że w każdy
system demokratyczny jest oparty o zasadę suwerenności narodu. Wybory muszą być autentyczne, tzn. że musi
być jeszcze jeden kontrkandydat i nie fikcyjny tylko realny. To gwarantują przepisy albo także sposób
zachowania władzy. Otwarte wybory - pojęcie otwartych wyborów sprowadza się do wskazania, że bariery
uczestnictwa w wyborach muszą być relatywnie niskie . Np. granica wieku – musi być relatywnie niska.
Dahle formułował te swoje zasady po to by dokonać typologii demokracji. Biorąc zatem pod uwagę
stopień zorganizowania i zintegrowania elit oraz cechy proceduralne wymienić można następujące typy
demokracji:
1. pseudo-demokracja;
2. demokracja ograniczona;
3. demokracja nie skonsolidowana;
4. demokracja skonsolidowana.
Jeśli chodzi o pseudo-demokrację należy stwierdzić, że nie są spełnione żadne warunki określone koncepcją
demokracji proceduralnej i nie trzeba sięgać do dodatkowego elementu. Bo w pseudo-demokracji nie ma
wolnych wyborów, ani nie mam wyborów opartych o jakąkolwiek rywalizację. Wybory nie są otwarte, a jeśli są
otwarte to wyłącznie jeśli chodzi o czynne prawo wyborcze natomiast bierne prawo wyborcze w sposób
oczywisty jest bezwzględnie ograniczone. Przykładem pseudo-demokracji może być np. Polska Ludowa.
Trzy kolejne typy demokracji mają już inny charakter. Mogą one wystąpić w ścisłym ze sobą związku a
mianowicie mogą wzajemnie wynikać ze siebie. No bo demokracja ograniczona, nie skonsolidowana i
skonsolidowana w pewnych przypadkach może wynikać jedna z drugiej.
Demokracja skonsolidowana jest najdoskonalszym typem demokracji.
Demokracja ograniczona- cechą charakterystyczną jest to, że część mieszkańców nie posiada uprawnień, praw
wyborczych. Mamy zatem sytuację kiedy wybory nie są otwarte, kiedy niekoniecznie są w pełni wolne, w
zasadzie ta sytuacja trwa do momentu upowszechnienia prawa wyborczego bo powszechność prawa
wyborczego usuwa bariery wyborcze.
Demokracja nie skonsolidowana – ten typ demokracji spełnia wszystkie wymogi proceduralne ale w tym typie
jest brak porozumienia elit a to powoduje skutek w postaci częstych zmian rządu, niestabilną demokrację.
Document Outline