plik

Legiony

w bitwach

Opisy niektórych walk boha

terskich, jakie stoczyły L e 

giony z Moskalami, skreślo

ne żołnierską ręką uczestni
ków i komendantów

: : :

TOMIK I

N A K Ł A D E M K .O .N ., 1225 N. A S H L A N D A V E„ C H IC A G O , I L L .

Legiony

w bitwach

Opisy niektórych walk boha

terskich, jakie stoczyły L e 

giony z Moskalami, skreślo

ne żołnierską ręką uczestni
ków i komendantów

: :

TOMIK r

N A K Ł A D E M K . O. N .. 1225 N. A S H L A N D A V E „ C H IC A G O , I L L

J. PIĘTRZYĆ KI

Polskim żołnierzom

O S

Ustroim kiedyś w cudną wspomnień sławę

G)asze proporce i pałasze rdzawe

I imion

Cs?) a

szych będzie m poczet święty

Czcić Jako krwawe Polski sakramenty....

;

Bowiem w dzień siejby —dzień mozołem

długi

0 Wasze kości dźwiękną nasze pługi,
1 w proch krwi Waszej — rzucim w ziemię

czarną

Dla nowej Polski złote, pilskie ziarno

<-911 c u

te,i. f 1,000

7 7 6 6 4 8 ,

JASTKOWSKI BÓJ.

W oczach nam je sz c z e sto i obraz, kiedy w dzień 15

lipca  na  piotrk ow sk ich   błon iach   stan ęliśm y   w  zw ar
ty ch   szereg ach , by  w ysłu ch ać m szy,  na  in ten cy ę  o rę
ża  odpraw ianej.  W śró d   dźw ięków   o rk iestry ,  narodo

we g ra ją c e j pieśni, w obliczu starod aw n eg o grodu
p iotrkow skiego, je g o p a try o ty cz n ej, licznie zebranej

publiczności

odpraw iała się ta h isto ry cz n a msza

zm artw y ch w stały ch C zw artaków , p o d ejm u jących
oręż przodków przeciw odw iecznem u w rogow i. A

potem   —   p am iętam y,  ja k   zasypyw ani  k w iatam i,  ż e
gnani  łzam i  i  słow am i  serdecznem i,  szliśm y  uśm ie
chnięci,  pełni  m łod ej,  n iezachw ianej  siły,  cali  w słu
chani  w  h u czącą  m uzykę,  co  nam   na  w ym arszu   g ra
ła  ów   sta ry   C zw artaków   m arsz  “T y s ią c   w alecz

n y ch ” — szliśm y u licam i starod aw n eg o grodu, radu
ją c się, że idziem y na zaszczy tn e i sercem w ym arzo

ne b o je. Szliśm y , b io rąc z m iastem żeg nanie serd e

czne. I K arp atczy k ó w h u fiec b itn y , w śród których

stary S zerau c i m łody S ik o rsk i b a ta lio n y w iedli —
szliśm y o ch o tn icy m łodzi z K r ó le s tw a : z P io trko w a

i  N ow oradom ska,  a  w śród  nich  kap.  A n d rzej  G alica,
o  któ rych   pieśni  ju ż   po  ch atach   ziem i  p iotrk ow sk iej
śpiew ać  zaczęto.  Na  czele  zaś  na  rw ący m   koniu  je
chał  now y  wódz  C zw artaków ,  B o le sła w   R O JA -  Nie-

u straszeńcem go nazw ano. D ziś z g ór karpackich.

gdzie pierw szorzęd ną zd obył sław ę zstąp ił na ro zło

ż y ste pola m azow ieck iej ziem i i na czele hufców

m łodych szedł na now e pole sław y. Z ap am iętały so

bie oczy p iotrkow ian obraz p olskiego w odza, idą
cego na b o je na czele

polskich

za stęp ó w : Je g o

tw arz o gorzałą od w ichrów k arp ack ich , je g o w zrok

surow y  a  o gn isty .  —   O d eszliśm y  pełni  siły  i  rado
ści  —   a  dziś  nad  niejed n ym   z  n aszych  tow arzy szy
serdecznych  w  brzozow ych  lask ach   m ogiła  się

w znosi.

Na O stró w , O żarów spalony p o szliśm y ku w iel

k iej, p o lskiej rzece. P od A nnopolem dnia 16-go pon
tonow ym m ostem p rzeszliśm y W is łę i długą sw o ją

kolum ną zanurzyli się w piachy ziem i lu b elsk iej,

serdecznie nas w ita ją c e j. Id ącą na czele kom panię
tech n iczn ą z podpor. H elm an em u progu pierw szej

w iejsk iej ch aty w H u cie dziew częta polskie w dzię-

cznetni rączkam i zasy p ały k w iatam i polnym i. B y ł to

ja k b y znak sym boliczn y, zapow iedź te j serdeczno

ści, z ja k ą w szędzie w itała nas ziem ia lu belska.

W śró d wsi i m iast, w yp alonych ręką co fa ją ce g o się

w roga, w śród straszn y ch obrazów rozpaczy i nie

doli ludu polskiego, pragnieniem zem sty h a rtu ją c
w sobie m ęstw o, szliśm y na K siężo m ierz, D zierzk o

w ice i U rzędów . T a m to dnia 19 lipca po raz pierw szy
K om end a L eg io n ó w i pułk 4-ty zetk n ęły się z w al

czącym od daw na na polskiej ziem i Jó z e fe m P iłsu d s

kim  i  je g o   sztabem .  —   W a ż n a   to   chw ila  dla  w o jsk a
polskiego,  ro zd artego   na  odrębne  c z ę ś c i!  —   W   dal
szym   pochodzie  w ypadł  dw udniow y  p o stó j  w  L u -
dw inow ie  i  M ajd an ie  L ud w inow skim ,  w  czasie  k tó

rego kilk u nastu m łodych żołnierzyków , sp rag n io

nych g orączk i w alki, k o rz y sta ją c z po blizk iej b itw y ,
sam i na o ch o tn ika poszli na linię ognia. D w u z nich,

Św id nik i ja k iś “K a z ik ” śm iercią przepłaciło sw o ją

g o rączk ę  w alki,  gdy  re sz ta   w ró ciła  dum na,  że  oto
pierw si  z  C zw artaków   zaznali  ro zk oszy   b o ju .  Z  L u -
dw inow a  poszliśm y  na  K azim ierzó w ,  skąd  ze  w zgó
rza  m ogliśm y  obserw ow ać  w  ca łe j  pełni  ro z g ry w a ją
cą  się  w  dole  bitw ę.  D n ia  23-go  m aszeru jem y   przez
K ło d n icę  do  M ajd an u   B o d zech o w skieg o   i  w raz  z  I

bry gad ą w chodzim y ja k o rezerw a w k rąg działań

to c z ą c e j się b itw y. W czasie ro zw ijan ia się b a ta lio

nów   pod  laskiem   b orzech ow sk im   po  raz  pierw szy
w eszliśm y   pod  ogień  arty lery i  ro sy jsk ie j,  k tó ry   j e
dnak  w yrządził  nam   n ieznaczn e  szkody,  m ieliśm y
ty lk o   10  lekko  rannych-  P ie rw szy   pełny  ch rzest
ogn iow y  w zięliśm y  na  polach,  na  p ółnocny  zachód

od L u b lin a położonych, w trzyd niow ej za ciętej b i

tw ie pod Jastk o w e m .

P o kilkudniow ym p o sto ju w C zółnie, szybkim

m arszem p oszliśm y na Ś cieszk o w ice i p rzeszliśm y

linię kolei iw an grod zkiej w ty m sam ym dniu, kiedy

to  praw ie  rów nocześnie  szw adrony  B e lin y   i  O stoi
w kro czyły   do  L u b lin a,  w itan e  tam   o w acy jn ie  przez
ludność,  ja k o   w ybaw iciele  od  “w o jsk a  pod palaczy” .

Sp ęd ziw szy noc w U n iszo w icach dnia 31-go na ży

cz e n ie podpułk. R o ji z rezerw y p oszliśm y do pierw

sz ej linii ogn iow ej.

Ju ż w czesnym rankiem w śród huku arm at ro

sy jsk ic h , b iją c y c h od Ja stk o w a i folw arku Józefó w ,

■bataliony I. G alicy i I I I . Szerau ca, rozw in ęły się w

linię ty ra lie rsk ą ,

z a jm u ją c pozycye na w yn io sło

ściach nad D ąbrow icam i. T e ren e m w alki b y ła pła

szczy zn a, sfalow ana szeregiem pagórków i od pier

w szych ch at wsi sk łan iająca się ku szosie w arszaw
sko - lu b e lsk ie j. T e re n przew ażnie b y ł od kryty, w

k ilk u zaledw ie m iejsca ch w idniały m ałe laski sosno

we i zag ajn ik i brzozow e. T u i ów dzie pozostałe j e

szcze łany zbóż i k a rto flisk a daw ać m ogły m ałe k ry

cie. N iep rzy jaciel siln ie się okopał z je d n e j stro n y

szosy pod w sią Ja s tk ó w , z drugiej zaś pod Snopko-

wem, szczegó ln ie przed folw arkiem Jó ze fó w , cz y
niąc /. niego praw dziw ą niezd obytą redutę.

W czesn ym ran kiem w yprow adził podpułk. R o

ja sw o je oddziały m ałą dróżką na w y n io sło ść m ię

dzy  Staw k ą  A lek san d row sk ą  a  B arak iem .  N a  m ie j
scu  otw artem ,  skąd  był  w idok  na  całe  pole  w alki,
wśród  dębów ,  pod  nam iotem ,  założyw szy  głów ną
k w aterę  pułku,  w śród  huku  arm at  ro sy jsk ic h   i  p rze
raźliw ego  gw izdu  kul  poprow adził  je   do  w alki.  B a
talion   II I-   sk ierow ał  na  lew e  skrzydło,  I.  na  praw e,

II. zaś z kap itan em Siko rsk im zatrzy m ał w rezer

wie. M im o silneg o ognia a rty lery i i en erg iczn ej pal

by k arabinow ej ze stron y n iep rzy jaciela, k tó ry n a

sze szeregi zw olna p o su w ające się po pochyłościach

widział  ja k   na  dłoni,  w eszliśm y   w  ogień  z  dużą  b ra
wurą.  Nie  b acząc  na  pierw sze  stra ty   w  p oległych  i
rannych  posunęliśm y  się  pew nie  i  śm iało  z:a  k o m en
dantam i  sw ym i.  Z ająw szy   pozycye  i  okopaw szy  się
ja k o   tako,  wśród  ognia  p iekielnego  w ytrw aliśm y
dzień  cały,  gdy  zaś  w ieczór  nadszedł  o  godz.  7-m ej
zerw aliśm y   się  do  szturm u.

D alek o w darł się w

obręb działania ognia n iep rzy jacielsk ieg o stary w e

teran  legionow y  kap.  Szerau c  ze  sw ym   I I I .  b a ta lio
nem.  K o m p an ie  je g o   zeszły  ze  stoku,  przeszły   przez
m okradła,  z a jęły   niew ielki  lasek  brzozow y  i  okopa
ły  się  z  je g o   p ółnocnej  strony   w  bezp ośred niej  bliz-

kości n iep rzy jaciela. N a sk raju lasu, nad k otlin ą, na

natu ralnym jftj w ale osad ził jed en ze sw ych k a r a

binów m aszynow ych podpor. K lisiew icz, silnie za

panow aw szy nad p o zy cjam i ro sy jsk iem i. K om panie

z a ję ły pozycye w n astę p u jący m p o rząd k u : tuż obok

pierw szego pułku, w alczącego na lew ym skrzydle,

stan ęła 11-ta kom pania por. N ow akow skiego, dalej

idąc ku praw em u skrzyd łu 10-ta por. R u tk o w sk ieg o,

12-ta por- B acz y ń sk ieg o i w reszcie 9-ta podpor. K a -
m ińskiego. E n e rg ic z n e posu nięcie się naprzód oku

pił batalion pokaźnem i stra ta m i w żołn ierzach i sto
sunkow o w dużej m ierze w o ficerach . N a czele sw o

ich szeregów w p ierw szy ogień idąc ran y ciężkie od
n ie ś li: podpor. Ja m ró g , k tó ry w dni k ilk a zm arł w

L u b lin ie, por. R u tk o w sk i, chor. G utek,

podchor.

K r z y s ik — dnia n astęp n eg o chor. W a sse rb e rg e r i

•chor. K o rd zik. W sz y sc y oni przykładem

sw oim

św iecili, dzielnie prow adzeni przez “dziadka” Sze-

rau ca.  d obrego  i  serd ecznego  w  pogaw ędce  to w a
rz y sk ie j  i  życiu   pry w atnem ,  lecz  tw ard ego  żołnierza
w   bo ju .  P od  je g o   to   okiem   sw ą  w o jen n ą  pracę  roz

p oczynał a d ju ta n t batalion u , ch or. H u b ert K o rab
B rzo zo w sk i, syn K a ro la , poety - p ow stań ca, na od

gło s now ej w alki o w o ln o ść z d alekiej L ao d icei azy-

aty ck ie j p rzybyły. Za k om end an tam i szedł dzielnie

żołnierz. 127 ran n y ch i zab ity ch stra cił b atalio n I I I .
w jastk o w sk im bojii-

W ry ce rsk ie szran k i w stąp ił w tym dniu b a ta

lion kap. G alicy , po raz pierw szy sta ją c y w polu.

P od czas gdy bow iem b atalio n I I . i I I I . sk ład ają się

przew ażnie ze stary ch K arp atczy k ó w , zapraw ionych

do bo ju , b atalio n I. tw orzą głów nie m łodzi o ch o tn i

cy,  zw erbow ani  przez  G alicę  i  je g o   oficerów   z  ziem i
O lk u sk iej,  N ow oradom skiej  i  P io trk o w sk iej.  P ie rw
szy   sw ój  egzam in  b itew n y   im  zdaw ać  w  niezw ykle
ciężk ich   ja k   dla  n ow icyu szy  w aru n kach .  A  jed n ak

zdali go w szyscy św ietnie. I kom endant kap. G alica,

p o ry w a ją cy ja k zaw sze sw ą pod halańską w erw ą i

rozm achem i je g o a d ju ta n t chor. Jó z e f R elid zyńsk t
z W arszaw y i w szyscy kom endanci podkom panii.

god zin ie 6 ran o stoso w n ie do św ieżo zm ienio

nej dyspozycyi o trzy m ał b atalio n t. rozkaz zajęcia

odcinka po lew ej stron ie szosy naprzeciw Ja stk o w a .

W ypad ł mu w udziale n a jn ie k o rz y stn iejsz y teren ,

bo z w yjątkiem m ałego lasku p rzestrzeń była zupeł

nie od kry ta i o p ad ająca w yraźnie ku szosie. Stąd

to n iep rzy jaciel, k tó ry silnie osadził się w Jó zefo w ie,
broniony w ysokim i okopam i i drutam i k o lczasty m i,

widział ja k na dłoni w szy stk ie nasze ruchy i silnym

ogniem k arabin ó w m aszynow ych utrudniał rozw i

nięcie się n aszej linii ty ra lie rsk iej-

P om im o te g o

dwie  kom panie  w  najw ięk szy m   porządku  rozw inęły
się  i  zajęły   pozycye  w  oddaleniu  ja k ich   500  kroków
od  n iep rzy jaciela,  3-cia  z  podpor.  G refn erem   n aw ią
zała  łączn o ść  z  batalionem   Szerau ca,  4-ta  zaś  por.
U d ołow icza  na  praw em   skrzyd le  w eszła  po  pew nej
chw ili  w  k o n tak t  z  V I .  batalionem   I.  brygad y.  Z  ty
łu  ja k o   pierw sza  rezerw a  stanęły  kom pania  I-sza

R ończy [Jzd ow skiego i 2-ga podp. G rzybow skiego.
M im o siln ego ognia, na oczach M oskali zdołali się

okopać  i  w ytrw ali  do  w ieczora.  O  godz.  6 -tej  zaczę
ła  h u czeć  a rty lery a   au stry ack a,  zasy p u jąc  gradem
pocisków   pozycye  w'roga.  N iebaw em   przyszedł  roz

kaz szturm u. P ch n ą ł w tedy kap. G alica obydw ie
kom panie, sto ją c e w tyle, celem zg ęszczen ia linii.

O godz.7 m- 15 pierw szy porw ał się do atak u dziel

ny por. B o ń cz a U zd ow ski, stary w eteran „ strz elec

k i”, a choć w' chw il parę padł ciężko ugodzony dwu

krotnie w nogę, kom pania je g o z im petem posunęła
się z ja k ich 300 kroków naprzód. P oszły za nią i in

ne kom panie. D w ie godziny trw a ł atak , k tó ry choć
nie doszedł do okopów n iep rzy jaciela, zm usił go do

w ytężen ia w szy stk ich sił na tym froncie, przez co

o słab ił g o na innych od cinkach. W dw ugodzinnym

ty m sztu rm ie, “chłop cy G alicy ” p atrafili w ydobyć
z siebie en erg ię boh ateró w .

N iesły ch an a pogarda

śm ierci,  bezp rzykład ne  m ęstw o  z a jaśn iały   w  całej
p e łli,  a  ch o ć  śm ierć  raz  po  raz  poryw ała  sw e  o fia
ry,  ch o ć  g ęsty m   p okotem   ciał  zaścieliła  się  ziem ia,
an i  na  chw ilę  nie  zachw iało  się  serce  w  m łodym   żo ł
nierzu.  O ficero w ie  szli  na  czele  i  chw alebn ym   św ie
c ili  przykładem   w y trw an ia  i  b o h atersk ieg o   zgonu.

P ad ł w krw aw ym b o ju dnia teg o chor. Ja n u sz R o -

liński.  R an n y   d otkliw ie  w  rękę  prow adzi  d alej  sw ój
p luton,  szuka  dla  niego  lepiej  k ry teg o   m ie jsca ,  aż
w  tej  nieu stęp liw ej  ry ce rsk iej  p racy   zdradziecka  ku
la  w roga  odnalazła  je g o   szlach etn e  serce  i  śm ierci

pocałunkiem w ydarła go tow arzyszom . Ś m ie rć zn a

la z ł także m łod zieniaszek chor. R o m an B e re sk i, stu

dent g im n azy aln y z P rzem y śla, co m a ją c za sobą
chw alebny udział w dzielnych czy n ach I. brygady,

przyszed ł tu ta j, by sw ego ry ce rsk ieg o ży cia dokonać

w “czw artack im ” szturm ie- R a n y ciężkie odnieśli

d zielni po d ch o rążo w ie: O tto , M ajk u ciń sk i, P o la k ie

wicz, lż e jsz e podpor. G refn er i chor. K ra je w sk i. A

za nim i w ślady poszła żo łn iersk a w iara, sk ład ając
O jc z y ź n ie o fiarę w zab ity ch i rann ych .

W sztu rm ie celem w zm ocnien ia lew ego sk rzy

dła w zięła udział i 7-m a kom pania

I I . batalionu .

P rzech od zą z rezerw^y do linii, zaskoczon a stra sz li
w ym ogniem , nie m ogła posu nąć się naprzód. W te d y

to por. B ro n . P ie ra ck i p rzykładnie w ysu nął się na

czoło, by porw ać za sobą ludzi. W te j chw ili rażony
kulą w pierś m im o straszn eg o bólu w ysiłk iem w oli

u trzy m u je się na nogach, b o ją c się, że gdy upadnie,

cofną sio je g o ludzie, dwie god ziny je sz c z e sprawru je

kom endę, aż z upływ u k rw i osłabiony upadł na zie

mię.

P o sztu rm ie p rzy szła noc n iesp o ko jn a. R az za

razem   szły   o ch o tn icze  p atro le  pod  okopy  w roga,  w y
suw ały  się  w  je g o   stro n ę  n asze  “m ack i”,  b a d ające
czu jn ie,  co  on  zam yśla.  O d kryw ane  w  św ietle  rak iet
i  reflek to ró w ,  dostaw ały  się  w  straszliw y   ogień.  Za
każdym   razem   pozostaw ał  tam   k to ś  rann y   i  ty lk o
przeraźliw e,  błag aln e  jęk i  dochodziły  z  pod  drutów
kolczastych-  P om im o   to  n ieu straszen ie  szli  na  ocho
tn ika  na  now e  w yw iady.  B y ła   chw ila  k ry ty czn a,  gdy

m iędzy trzeci a p ierw szy batalio n zaczął klinem się

w dzierać n iep rzy jaciel, ale na pom oc

zaw ezw ana

kom pania 6-ta z I I . b atalio n u wrraz z 7-m ą pod k o
m endą por. W ito ż eń ca , w ypełniła lukę i odrzuciła

napór.

N a drugi dzień pow tórzono znow u szturm o g o

dzinie 11 -tej w południe, ale i tym razem nie o sią

g nięto linii okopów n ie p rzy jacie lsk ich , bronionych

zarów no zaw zięto ścią w roga ja k i sam ym terenem .

W n astęp stw ie teg o rozw inęła się w alka p o zy cy jn a,

k tóra trw ała aż do późnej nocy dnia następnego.

P rzeraźliw y   ło m o t  dział,  huk  w y b u ch ający ch   szra-
pneli,  przeciągły  gw izd  karabin o w ych   kul,  denerw u
ją ce   pękanie  ekrazy tów ek ,  k tó rem i  M o skale  strz e
lali,  w reszcie  od  czasu  do  czasu   zry w ający   się  te rk o t
karabinów

m aszynow ych,

w szy stk o to tw orzyło

g ro źną m uzykę b o ju , w śród k tó rej m łodzi, nieobe-

znani  przew ażnie  je sz c z e   z  w alką  żołnierze  w ytrw ać
m usieli  dwa  dni  i  trzy  noce,  ciągle  bez  w ytchn ienia,
bez  snu,  trw a ją c  na  pozycyi  i  bro n iąc  się  zaw zięcie
m im o  stra t.  W   nocy  w śród  św iatła  k siężycow ego,
o św iecająceg o   pole  śm ierci,  poczęły  się  znużonym

żołnierzom o słab szy ch nerw ach zw idyw ać ja k ie ś

w idziadła i zjaw isk a niep o ko jące. W tak ie to ch w i
le kom endanci um ieli w porę z ja w ić się przy żołnie

rzu i odpow iednim i rozkazam i salw karabin ow ych

c z y też palby k arabin ów m aszy n ow y ch o tu chę w

serce w lew ać. W bitwńe te j dzielnie p raco w ały k ara
b in y m aszynow e chor. A jd u k iew icza

na praw em

skrzyd le i podpor. K liszew icza w cen tru m , spraw nie
i sk u teczn ie w y k o n u jąc swro ją fu n k cję.

T rzy d n io w a bitw a ja stk o w sk a b y ła egzam inem

w szy stk ich   sił  bo jo w y ch   4-g o   pułku.  Sk u teczn ie  i  po
bo h atersk u   p racow ał  oddział  san ita rn y   pod  kom en
dą  kap.  B o b ro w sk ieg o .  W   niew ielk iej  od ległości  od
lin ii  ty ra lie rsk iej  przed  rezerw ą  założyli  sw e  m iejsce
p ierw szej  pom ocy  Dr-  Z ach arsk i  i  dla  I-g o   a  D r.  K u

ch arsk i dla I l l - g o batalio n u ,

w śród

u staw iczn ie

p rz e la tu ją cy ch   kul  niosąc  pierw szą  pom oc  rannym ,
ze  w sz y stk ich   stro n   znoszonym   przez  san itary u szy .
O  b o h aterstw ie  teg o   oddziału  św iad czy  choćby
śm ierć  żo łn ierzy   san itarn y ch   R a ch w a ła   i  W a rc h o -
łow skiego.  P ie rw sz y   z  nich,  o p atrzyw szy

oficera

rannego, wr czasie w yw iadu pod druty k o lczaste, ju ż

w racał z nim do okopu, gdy n agle u jrz a ł u p ad ające

go żołnierza, pow rócił, podbiegł ku niem u, ukląkł,

w y jął  bandaż  —   i  nagle  w  te j  pozycyi  śm ierć  go  za
stała.  C iężkie  rany  odnieśli  rów nież  w  czasie  opa
tryw ania  z  I l J - g o   batalio n u   K u źn iarsk i,  W ie rz b ick i,

K an calak . T a k ż e i te le fo n iści d zielnie spraw ow ali
się w ogniu, odnosząc rany, ja k M an iak , U rbanik,

M ucha. W sz y stk ie oddziały spraw nie w ykon yw ały

sw o je  zadania,  w szy scy   szli  za  sw oim   w odzem ,  k tó
ry  ja k   zaw sze  św iecił  przykładem .  Z ałożyw szy   sw ą
k w aterę  w o jen n ą  pod  dębem   na  w zgórzu,  o strzeli-
w anem   bezu stan n ie  przez  w roga,  nie  u sied ział  tam
jed n ak   sp ok ojn ie.  Co  chw ila  op u szczał  to  m iejsce

i  odw iedzał  pozycye,  ja k   zaw sze  nie  b acząc  na  nie
b ezp ieczeństw o,  m a ją c  przy  boku   sw oim   to w arzy
szących  mu  stale,  ad j.  kap.  Z arzyckieg o,  chorążych

O rkan a, G w iżdżą i m łod ziutkiego, p ełnego fan tazy i
M a rja n k a . A ch o ć kule i szrapnele padały blizk o —

raz  g ra n a t  zran ił  mu  konia  —   pułkowmik  nie  okazy
w ał  lęku,  żartob liw ie  m ów iąc,  i e   “tam   gdzie  R o ja —
pośw ięcone  to   m ie js c e ”.  W   n o cy   z  2-go  na  3-go  u
n iep rzy jaciela,  n aciśn ięteg o   na  inn ym   fro n cie,  zau
w ażono  n iep okój.  W te d y   to   Szerau c  z  1 1-tą  kom p a

nią  opu ściw szy  okopy,  śm iałym   ruchem   z a ją ł  nie
p rzy jacielsk ie  szań ce  i  zaraz  w raz  z  całym   b atalio
nem  puścił  się  w  pościg.  O   św icie  dnia  3-go  Ja s tk ó w
b y ł  w  ręku  C zw artaków .

T a k im to b o jem zaciętym i k rw aw ym , o fiarą

sw ych to w arzy szy - żołn ierzy w kupił się wr szereg i

legionow e pułk czw arty. Z asłu ży ł sobie na koleżeń
stw o b ro n i z d zielnym żołnierzem T-ej bry gad y , w e

spół  z  k tó rą   w alczył-  N a  ty ch   sam y ch   szań cach   pa
d ając,  w  tym sam y m   boju ,  m im o  w oli  zaw ierali  ze
sobą  ślub  serd e cz n y :  i  nieugięci  P iłsu d czy cy   i  m ło

dzi C zw artacy , z K arp atczy k ó w przew ażnie złożeni.

Ponad tem , co nas dzieliło, siln iejszem je s t praw o

w spólnej k rw i ofiary , sp rzęg ające naa w jed n o w o j
sko polskie.

L iczn e zaś m ogiły, k tó re w yrosły w laskach

brzozow ych, drew niane k rzyży ki nagrobn e zd ają się

skład ać rap o rt w ym ow ny, ja k tw ard ym b y ł pierw

szy  ch rzest  b o jo w y   C zw artaków ,  ja k   jed n a k   nie  po
w stydzą  się  nas  nieugięci  O jco w ie  z  pod  B o g u sław
skiego  znaku.

D o sław nych pól G rochow a i O stro łęk i p rzy by

ło now e czw artaków b o jo w isk o : ja stk o w sk ie błonie.

Boi. P.

Z WALK MEGO BATALIONU

W KARPATACH.

N iezap rzeczen ie z obydw u pułków , w alczący ch

w  K a rp a ta ch ,  baon  I I .   pułku  3  b y ł  n ajru ch liw szy
i  n a jw ięcej  przeprow adzał  sam od zielnych ,  zaw sze
pom yślnych  ak cy i.  B ęd ąc  bez  przerw y  w  ogniu  lub
m arszu,  zw ykle  zdała  od  reszty   L eg io n u ,  batalio n

nasz, je ż e li chodzi o ten szlach etn y ro zg ło s i sław ę,

b y ł  i  je s t  upośledzony,  bo   sukcesów   sw oich  sam i
ty lk o   je ste śm y   św iadkam i,  a  chw alba  w łasna  praw
dziwemu  żołnierzow i  trud no  przez  u sta  przechodzi.

P o d a ją c  poniższych  parę  z  ty sią ca   epizodów ,  czyn ię
to  dlatego,  ażeby  ludzie  moi  nie  zarzu cili  mi,  że  ich
n iejed n o kro tn e  b o h aterstw o   pod  korcem   chow am .

Chrzest szrapnelowy.

P ierw szy raz batalio n nasz znalazł się napraw dę

w ukropie 24 października przy zdobyw aniu N a

dw orny.  W ire m   bitw y   rzu cone  kom panie  w ym iesza
ły  się  z  innym i  batalionam i.  P o   z ajęciu   P a sie cz n e j,
w  pościgu  za  p osu w ającym   się  n iep rzy jacielem   zna

leźliśm y się z dw iem a kom paniam i na praw ym fla n

ku lin ii n a jw ię c e j na fro n t w ysu nięci. D o N adw orny
w kro czyły pierw sze ow e kom panie i to form alnie

od stron y N azaw izow a to znaczy od stron y półno

cno - w sch od n iej, gdy re sz ta L eg io n u zajm o w ała

sk raj południow y. W n astęp stw ie teg o w ypadło nam

pierw szym o czy szczać N ad w órnę z n iep rzy jaciela,

p o su w ając się ciąg le ku N azaw izow u i T a rn aw icy .

“C zyszczenie szło p om yślnie aż do sk ra ju półn o cn e

go w si N azaw izow a. N iep rzy jaciel co chw ila s ta
w iał opór, zab ezp ieczając w ten sposób od w rót sw o

im  kolum nom .  S ta n ęliśm y   u  sk ra ju   w si,  rozw inięci
w  tyralierkę-  N araz  każdy  z  nas  d o zn aje  niem iłego
w rażenia,  ja k o b y   je g o   sąsiad  za  uchem   mu  w y strz e

lił.  —   T o   po  raz  pierw szy  re k ru t  L eg io n ó w   w  w y
praw ie  k arp ack ie j  zn alazł  się  w  sferze  -skutecznego
ognia  artyler.yi

ro sy jsk ie j.

D łu g i s trz a ł!

K ró tk i

s t r z a ł! — s a lw a ! i ton e c h a ; cylind rem szrapnelo-
w ym w n iek ształtn ą m asę zm ieniony leg ł pierw szy

rekru t  L eg io n ista ,  pod  N azaw izow em .  R e sz ta   ja k
m ur  zo stała  na  m iejscu ,  w  linii,  ani  jed n a  próba
ucieczki,  ani  jed en   o krzyk   p rzestrachu .  W ia ra   do
stała  ch rz est  szrapnelow y  i  w y trzy m ała  go  po  ry
cersku.  D op iero  na  w yraźn y   m ój  rozkaz  w ycofali

się p ojed ynczo do wsi, gdzie nadal o słan iali w raca
ją ce do N adw orny nasze zw ycięskie baon y. L e g io

nista zabity — niew iadom ego nazw iska zo stał po

chow any razem z zabitym tego dnia o ficerem L e
gionów C zechow iczem w N adw orny. P o z o sta ła mi

po nim jed n a pam iątka, plam a na płaszczu od jeg o
m ó«gu — padł o 2 k roki odem nie.

W alki koło Nadworny.

P rzez pięć dni grupa pod m o ją kom endą, złożo

na  z  3  baonów   i  1  b a te ry i  dział  polow ych  ucierała
się  pod  N azaw izow em ,  T a rn a w icą   leśną,  F itk o w em
i  P rzcro ślem .  —   T u   p ierw szy  raz  ch łop cy  w yp róbo

w ali sw e siły w regu larn y m atak u na b a g n ety i na

padach  nocnych.  N ocnym   atak iem   trz ecia   kom pania
za jęła   T a rn o w icę  leśną,  w yp ęd zając  stam tąd   prze
szło  500  kozaków ,  jed n a  część  ó sm ej  z a ję ła   F itk ó w
i  w  ten   sposób  na  dalsze  dni  u sta lił  się  spokój  na
naszym   froncie.  M iędzy  innym i  zd arzył  się  w  tych
b itw ach   ciekaw y  i  h u m o ry sty czn y   przypadek.  J e
den  z  naszych  patroli  w yw iadow czych,  sk ład ający
się  z  8  ludzi,  zap u ścił  się  pod  P ary szcze.

N araz

zoryentow ali się, że są w środku kolum ny n ieprzy

ja c ie lsk ie j,  m aszeru jącej  w  stro n ę  M ajd an u ,  zask o
czeni,  n iezgrabn ie  co fn ęli  się  do  zarośli  i  przypad
kow o  poczęli  u ciekać  w  stro n ę  M ajd an u .  N iep rzy ja
ciel  nie  zo ry en to w ał  się,  z  ja k ą   siłą  ma  do  czynien ia
i  w  pogoń  w ysłał  około  5  sotn i  kozaków ,  k tó re  po

pędziły w stro n ę M ajd an u i tu niespodzianie do
stały się pod m orderczy ogień karabin ów m aszy no
w ych

p osp olitego

ru szen ia i p oniosły o lbrzym ie

straty- Z te j przypadkow ej w yp raw y p atro l w yszedł
cało.

P od M ołotkow em batalion nasz strz eg ł lew ego

skrzydła na górze H y g a i tu przez cały dzień opie

rał się czterem n iep rzy jacielsk im

batalio n o m , nie

d opuszczając  jed n o cześn ie  do  przesu nięcia  się  nie
p rzy jaciela  na  ty ły   n aszy ch   w o jsk .  W   bitw ie  te j
zginął  nieodżałow any  to w arzy sz  Stan isław   L em ań
ski  (P re tw ic z ),  ad w okat  z  P etersb u rg a.

Nasza defenzywa w Kosowskiem.

P o tem szereg w alk, pochodów , ciężk ich ja k pie

kło. — T a ta ró w , W o ro ch ta , Żabie. B a ta lio n znów

o trzy m u je  sam odzielne  zadanie  defenzyw y  pod  K o
sow em .  Sok ołów k a  s ta je   się  placem   sześciod niow ych
w alk  i  u tarczek .  Sam   kw aterow ałem   w  n a jb liż sz ej

wsi Jaw o ro w ie, w So k ołó w ce zaś dniem i nocą u cie

rały   się  na  zm ianę  trzy   kom panie.  6  grud nia  o trz y
m u ję  m eldunek  z  Sok ołów k i,  że  n ie p rzy jacie l  silnie
naciera.  U d a ję   się  na  plac.  M o je   kom panie  w y czer
pane  praw ie  tygod n iow ym   b o jem   o słabły   i  bez  du

cha k ro k po kroku u stęp u ją. Z rezerw użyłem dla
polepszenia sy tu acy i dwa p lu ton y — jed en na p ra

we,  drugi  na  lew e  skrzyd ło.  P lu to n   na  praw e  sk rzy
dło  poprow adził  podporucznik  W ito rz e n ie c .  Z  20
ludzi  d o stał  się  n iem ał  na  ty ły   m oskiew skie  i  sa l
w am i  począł  o strzeliw ać  zw arte  kolum ny  oraz  ar-
ty lery ę.  N iep rz y ja ciel  nie  m ó gł  się  długo  zo ry en to -

w ać,  skąd  p ad ają  strzały ,  bo  W ito rz e n ie c  strzelał
ty lk o   w ted y,  kiedy  p o w staw ał  h ałas  na  całym   fro n
cie-  A rty lery e  m u siały  się  cofnąć.  Z  kom panii  nie

p rzy jacielsk iej wielu padło, na placu zo stał k apitan
ro sy jsk i. So k ołó w k a z pow rotem zo stała z ajęta.

Je d n a k nasze słabe i w yczerp ane kom panie m u

siały na noc pozostać w lin ii i w śniegu m arznąć.
K o ło p ółnocy m eld ują, że n iep rzy jaciel podprow a

dził silne rezerw y, że linie leżą naprzeciw siebie o

20 kroków . T o b y ła okropna noc. W ie m , że o św i

cie  silny  n iep rzy jaciel  ruszy  na  bag n ety .  N ie  m ogę
pomódz  sobie  rezerw am i,  k tó ry ch   ju ż   niem am .  T rz y
godziny  ciężk iego   i  p rzykrego,  nerw ow ego  o czek i

wania, przeryw anego ty lk o zdaw anym i m eld unka

mi. O godzinie 4 w nocy przychodzi rozkaz opu
szczenia So k ołó w k i i m arszu do K rzyw orów n i.

Powodzenie w Krzyworówni.

O trzy m aw szy 2 działa g ó rsk ie

przeprow adzi

łem batalion z So k ołó w k i do K rzyw o ró w n i, gdzie

o trzy m ałem zadanie pow strzym yw ania naporu nie

p rzy jacielsk ieg o aż do wfycofan ia się L eg io n u z tej

lin ii. P rz ez dw a dni zn ajd ow aliśm y się w ukropie

arty iery i.  Z ataraso w aliśm y   p rz e jście  z  K rz y w o ró
wni  do  Ż abiego  w  w yżnej  g ó rsk iej  szyi  i  tu ta j  je
den  pluton  pod  kom endą  p od chorążego  Sm o raw iń

skiego (4 kom p ania) w sile 30 ludzi przez cały dzień

w strzy m y w ał a ta k bard zo siln eg o n iep rzy jaciela,

now ym i. A rty lery a ro sy jsk a oddała teg o dnia koło
200 strzałów , k arabin y m aszynow e strz ela ły naprze-

m ian praw ie bez przerw y. M im o to pluton S m o ra

w ińskiego  w y trzy m ał  przez  cały   dzień,  nie  poniósł
żadnych  stra t,  p o czy n ił  n ato m iast  w rogow i  o lb rzy
mie  szkody,  przez  o strzeliw an ie  ogniem   salw ow ym
zw artej  kolum ny  n iep rzy jaciela,  k tó reg o   batalio n

m anew row ał w o d ległości 400 m- drogą z Jaw o ro w a

do Jasie n io w a. Stw ierdzono, że od ty ch salw padło

na m iejscu 27 zab ity ch M o skali. N a drugi dzień b a

talio n p rzem aszero w ał przez Ż abie ku W o ro ch cie ,

a n ie p rz y ja cie l przez dwa dni je sz c z e nie odw ażył

się p rz e jść przez s z y ję w K rzyw orów ni.

Najcięższe przejścia.

P o czterod niow em dopędzaniu L eg io n u znów

ja k o kom end ant gru p y sk ła d a ją ce j się z m ego b a

talionu , jed n eg o z batalionów I I I-g o pułku oraz pół-

b a te ry i dział g ó rsk ich now ego typu znalazłem się w

R ok am ezo, z zadaniem p rze jścia przez niezm iernie

ciężk ie g óry i zaatak ow an ia od zachodu u fo rty fik o

w anych pozycyi ro sy jsk ic h koło M ajd an u i R yp en ie,
podczas gdy inne grupy atak o w ały od południa.

Im p reza ta liczy się do n a jcięż sz y ch w h isto ry i

n aszeg o batalio n u . B ez dachu nad głow ą, w śród

śn ieżn ej g ó rsk iej zaw iei “ n o co w ali” ludzie na szczy

ta c h przez trzy noce z rzędu. G rzb iet przechodziło
się trzy razy w przeciągu tygod n ia. O sta tecz n ie po

uporczyw ych w alkach w niezm iernie trud nych w a

runkach z powodu nad zw yczaj dłu giego frontu uda

ło się u sta lić fro n t i dać ludziom z n o śn ie jsze w arun

ki bytu. P rzez tydzień cod ziennie by w ały atak i na
okopy n iep rzy jacielsk ie. P rz ez tydzień praw ie bez

przerw y  trw ał  ogień  arty lery i  —   naw et  w  nocy.  J e
dnej  nocy  przełam ał  n iep rzy jaciel  lin ię  fo rp o czt  i
w darł  się  do  w si,  w  k tó re j  k w atero w ałem .  P a tro le

ro sy jsk ie , lub naw et p oszczególni żołnierze k rąży li,

s ta ra ją c   się  w prow ad zić  zam ęt  w  nasze  szeregi.  M ię
dzy  innym i  na  d łu gość  bag n etó w   sp o tk ał  się  ż o ł
nierz  polski  i  ro sy jsk i,  a  w  n astę p u jący   sposób  za
łatw ili  spraw ę.

— P ro b jo sz m ien ia? — p yta L eg io n ista (K r ó -

lew iak u m iejący po ro s y js k u ).

— P r o b ju ! — odpowiada M oskal-

— ■

Nu, tak ja tieb ia tak że p r o b ju !

— T a k łu czsze razajd io m sia b ra t — rzekł M o

skal.

I rozeszli się.

Szturm na szańce.

W dniu 22 g rudnia poszed ł nasz b atalio n do

szturm u  na  beto n ow e  szańce  ro sy jsk ie .  P oszed ł  i
zdobył  je ,  z a b ie ra ją c  przytem   50  je ń c a   i  kładąc  tru
pem  około  drugie  ty le  M o skali,  sam   zaś  tra c ą c   za
ledw ie  2  rannych.  N a  drugi  dzień  20  ludźm i  o b sa
dziłem   zdobyte  szańce,  gdyż  spodziew aliśm y  się,  że
będą  silnie  a rty lery ą  o strzeliw ane.  P rz ez   8  godzin

bez przerw y trw ały salw y gran ató w i szrapneli —
20 ludzi pod kom endą

podpor.

C zum y bez stra t

u trzy m ało się na szań cach, k tó re zn ajd ow ały się w
od ległości 200— 300 kroków od n astęp n ej linii ro

s y js k ie j.

C iągłe w alki i służba tak w yn iszczy ły grupę, że

ludzie zasypiali w ogniu celn y ch szrap neli. T rz e b a

by ło używ ać n ad zw y czajn y ch środków , ażeby ludzi

trzy m ać rezerw am i. K ied y było ju ż bard zo źle, co

się głów nie u jaw n iło w te n sposób, że zdenerw ow a

ny żołnierz strz ela ł za dużo i n iesy stem aty czn ie, w
nocy zaś lada cień u w ażał za M oskala, zaaplikow a

łem   nocne  napady  i  strzelan ie  salw am i  po  podpeł-
znięciu   bardzo  blizko,  na  100  kroków   od  okopów   ro
sy jsk ich .  B y ła   chw ila,  że  n ie p rzy jacie l  zdenerw ow a
ny  niezrozum iałym i  dla  n iego  m anew ram i,  opuścił

okopy i ty lk o dzięki przypadkow i na sta łe ich nie

stracił. 10 ludzi pod Sm o raw ińskim w eszło w nocy

do w si, k tó ra leżała na ty le fo rty fik a cy i ro sy jsk ich

i zapaliło szopę, d a ją c jed n o cześn ie g ęste salw y, w y
w o łu jąc przez to popłoch i u cieczk ę trenów i arty -
leryi.

Nasza wilia.

W ie c z ó r w ig ilijn y b y ł b o g ato

ilum inow any

b ły sk am i p ę k a ją cy ch szrapneli- T e g o dnia arty lery a

ro sy jsk a   zdołała  “w y m acać”  naszą.  Z am iast  cofnąć,
rozsu nąłem   ją   naprzód  do  w si  na  noc,  zaś  ro sy jsk a
arty lery a   do  późna  w  noc  p raży ła  “bard zo  ce ln ie”

d aw ną pozycyę n aszej arty lery i.

S tra ty .

je ż e li chodzi o s tra ty , to m im o w szystko b a ta

lion a raczej grupy p o z o sta ją ce pod m o ją kom endą,

m iały dużo szczęścia. W ciągu o statn ich d w utygo
d niow ych ataków przy celn o ści a rty lery i ro sy jsk ie j

m iały 86 ran n y ch i 4 zab ity ch . R an n i przew ażnie
lekko. P rz y p isu ję to rzad kości ty ralierek .

Maryan Żegota Januszajtis.

Major Januszajtis w Kampanii

N ad dniest rzańskiej.

D n ia 15 lu tego o trzy m aliśm y rozkaz w S tan o w -

cach z a ję c ia Z ału cza za C zerem oszem , k tó re, ja k i

W y so k i O b it, by ły przez p iechotę i kaw alery ę ro s y j
ską. obsadzone. P on iew aż m o st b y ł spalony, byliśm y

przy przepraw ie w prost siln ie ostrzeliw ani, d lateg o

też pow zięto plan forsow n ego m arszu ze S tan o w ic

przez W o ło k ę i R u sk ą B a n illę , by się n a z a ju trz pod

Z ieln ikam i  przep raw ić  za  C zerem osz.  G rupę  naszą,
k tó rej  kom panię  o b ją ł  pułk.  Z ieliń sk i,  stan o w iły   1,
3,  4,  batalio n   I I .  pułku  i  2  b atalio n   I I I .   pułku,  n ad to
b atery a  połow a  dział-  G rupa  ta  od była

forsow ny

m arsz dnia 16 lu tego, idąc od 11 godziny rano do
11 w nocy.

P od czas m arszu w ysłano z W 'ołoki p atrol z 3

kom panii, I. bat., I I . pułku pod kom endą ch o rążeg o

M ozdyniew icza na W aszk o w ce, z a ję te je sz c z e w tedy

przez n iep rzy jaciela. K ied y M odzyniew icz w szedł

do W aszk o w ic bez żadnych przeszkód, sp o strzeg ł,
że n ajd ow ały się tam ju ż p atro le au stry ack ie k on ne

i piesze i że nikt nie sta ra ł się p rzeszkod zić k oza
kom w niszczeniu m ostu, k tó ry ci o statn i p ostanow i

li zdem olow ać. M o st ten bard zo w ażny, bo leży na

drodze do Z ałucza, zo stał w łaśn ie przez chor. M oz-

d yniew icza u ratow any. O bsad ził go on sw ym p lu to

nem  i  b ro n ił  aż  do  n astęp n eg o   dnia  do  w ieczora.
W p raw d zie  kozacy   uszkodzili  g o  ju ż   nieco,  ale  był
on  je sz c z e   cały,  zaś  beczek  z  n aftą  żadną  m iarą  nie

zdołali podtoczyć, jak k o lw iek u siłow ali to k ilk a k ro t

nie u czynić. Z a tę rozum ną in icy aty w ę i zrozu m ie
nie spraw y, zo stał ch orąży M ozdyniew icz podany

dó odznaczenia.

P rzep raw a przez C zerem osz trw ała od ran a do

południa. O ry g in aln y tran sp o rt, zd aje się poraź

pierw szy  w  L eg io n a ch   zastoso w an y   przejazd   g ru
pam i  na  w ozach  przez  wodę.  T y m cz a se m   n ieprzy
ja cie l,  ja k   się  dow iedzieliśm y,  opu ścił  w  ciągu   u bie
g łej  doby  Z ałucze  i  co fn ął  się  na  Ś n iaty n .  W o b e c
tego   o bsad ziliśm y  pod  Śn iaty n em   sta cy ę  k olejo w ą

Ś n ia ty n   -  Z ałucze,  dokąd  dochodziły  p atro le  k ozac
kie.  C ałą  noc  m ieliśm y  strzelan in ę  na  te j  linii.  T e re n
od  Z ałucza  do  Ś n iaty n a  b y ł  dla  nas  stano w czo   nie
k o rzy stn y ,  bo  rów ny  ja k   stół,  a  z  lekka  ku  Ś n ia ty -

nowi o p ad ający , n ato m iast od ległość b y ła tak w iel

ka,  że  arty lery a   nie  m ogła  rozp ocząć  sk u teczn ego
działania  bez  podjazdu  —   ten   b y ł  zaś  niem ożliw y,
gdyż  zdradziłby  jesz c z e   przed  ak cy ą  pozycyę  naszą

nieprzyjacielow i-

N ad to d oniosły p atro le w yw ia

dow cze, że cała linia Ś n ia ty n - M ik u liń ce - U ście
je s t u fo rtyfik o w an a i obsadzona 12— 18 działam i.

T y m czase m tegoż dnia je sz c z e o trzy m ał pułk.

Z ieliń ski  rozkaz  za jęcia   Śn iaty n a.  P o w sta ła   w obec
tak ieg o   stanu   rzeczy   ta k ty czn a  kolizya.  Z  jed n ej
stro n y   n ie p rzy jacie l  za  silny,  teren   n iek o rzy stn y   -—
a  z  d ru giej  rozkaz  k a te g o ry c z n y !

N a z a ju trz do południa zeszed ł czas na rekogno-

skow aniu terenu i naradach. P rz e jś c ie przez P ru t
pod siln ym ogniem zb y t blisk ieg o

n iep rzy jaciela,

b y ło ciężkiem do przeprow adzenia zadaniem . P o

w zięto w ięc m yśl p rz e jścia P ru tu brodam i od strony

Zaw ała. Je d n a k i to m ogło się sk oń czyć k atastro fą,

gdyż w razie od m aszerow ania w szy stk ich sił od Z a

w ała m ógł nam siln y w Ś n iaty n ie n iep rzy jaciel od

cią ć d rogę g o ściń cem Ś n ia ty n — Z ałucze, a co g o r

sza, zam k n ąć nas rów nocześn ie w ciasn y ch w idłach
rzeczny ch . P oło żen ie b y ło nad w yraz k ry ty czn e, co

odczuw ali dobrze sam i dow ódcy. N a szczęście z o-

presyi te j w yrato w ali nas M oskale.

P on iew aż m a jo r Ja n u s z a jtis słusznie p rzy p u

szczał, iż na w y so k iej i d o m in u jącej nad całą okolicą
w ieży ratu szo w ej w Ś n iaty n ie, m a ją M o skale z w iel

ką pew nością sw ego o b se rw a to ra ,' p rzeto po stan o
w iono z co tta 227, gdzie zajm o w ała m iejsce nasza

a rty lery a,  zdem olow ać  w ieżę.  O ddano  dwa,  czy   trzy
strz a ły   bezsku teczn ie,  —   p rzestan o   w ięc  o strzeliw a
nia,  a  cały   pułk  m iał  m aszero w ać  do  Z ału cza  i  bro
nić  na  razie  napraw y  m ostu   na  C zerem oszu.

Zdaw ało się, że Ś n ia ty n — m im o k ateg o ry czn e

go rozkazu nie będzie m ó gł byrć w ziętym . P rzed nie

nasze  stra ż e  z a ję ły   ju ż   w zgórza  227  .  206.  T y m c z a
sem   jed n ak   m a jo r  Ja n u s z a jtis   sp o strzeg ł  przez  sw e
silne  szkła  b iało   -  czerw oną  chorągiew ,  pow iew ającą
ze  śn ia ty ń sk ie j  w ieży.

M o g łob y to b y ć copraw da li złudzeniem opty-

cznem ,  gdyż  zestaw ienie  barw   ro sy jsk ic h   na  taką
od ległość  toż  sam o  czy n ić  m ogło  w rażenie,  pow odu
ją c   ly lk o   om yłkę-  N iem n iej  przecież  m a jo r  naprzód

w żartach zapew niał sw ych oficerów , że m a 99%
pew ności, iż dziś jesz cz e będzie wr Śn iaty n ie, —- na

stępnie w ysyła na p atro l pluton pod dow ództw em

chor. O cetk ow icza, g ościń cem na m o st ku Ś n iaty -
now i. O b serw u jąc d alej po w ysłan iu patro li przez

szkła  okolicę  zau w ażył  ruch  około  m ostu   na  P ru cie .
T o   m ieszkańcy  Ś n ia ty n a   w ychodzili  naprzeciw ,  w y
g lą d a ją c  zapew ne  naszego  w kroczenia.  N ab rał  tedy
m ajo r  uzasadn ion ej  pew ności,  i e   Ś n iaty n   m u siał  zo
sta ć  przez  M o skali  opróżniony.  I  rz e c z y w iśc ie !  —
ju ż  w  pół  god ziny  potem   p atro le  doniosły,  że  Ś n ia
ty n   je s t  w olny.  T e g o ż   dnia  przez  silne  szkła  dało
się  w id zieć  w ielk ie  oddziały  ro sy jsk ie ,  m aszeru jące
od  K o ło m y i  i  od  C zerniow iec  gościń cem .  T ę   sp iesz
ną  ew akuacyę  Ś n iaty n a  spow odow ały  w łaśnie  owe
nieliczne  strzały   arm atn ie,  któ rem i  zam iast  w  w ieżę,

przypadkow o trafio n o w sam środ ek zw arty ch k o
lum n ro sy jsk ich , m asze ru jący ch g ościń cem od Ś n ia

tyna ku H orod ence.

W o b e c teg o stanu rzeczy p rzedsięw zięliśm y

n aty ch m iast u ciążliw y m arsz do Z aw ala, skąd pod

K u łaczyn em p rzepraw iliśm y się na prom ie, nap ra
w ionym dla nas, na p olecenie śn iaty ń sk ieg o b u rm i

strza i w kro czyliśm y do Śn iaty n a. B y ło to dnia 18

lutego w ieczorem . P ie rw szy w szed ł O cetk iew icz,

k tó reg o   ludzie  przepraw ili  się  częścio w o   w bród,  a
częściow o  przeszli  po  m oście.  19-go  b y ła  w  Ś n ia ty
nie  ju ż   i  głów n a  K o m en d a  L eg io n ó w .  D n ia  20  lu te

g o o 10j^ n astąp ił odm arsz ku H orod ence. Szliśm y

m arszem b o jow y m , śc ig a ją c uchodzącego n ieprzy
ja ciela . 21-go b y liśm y w S te c o w e j, a tegoż dnia w ie

czorem w H orodence.

D zień 22 z a ją ł m arsz do G w oźdźca, skąd ju ż

k o leją 23 d o staliśm y się do O tty n ii. T u ta j zaszła

w naszej grupie ta zm iana, że b atalio n 4-ty p o zo stał
w G w ożdźcu cz e k a ją c dla braku w agonów na tra n

sport- Grupę zaś oddaną pod kom endę m aj. Ja n u -

sz a jtisa s ta n o w iły : 1, 2, 3 batalio n I i- g o pułku i 2

batalion I i i- g o , nadto oddział karabinów m aszy no

w ych, nasza a rty lery a i k aw alery a. G rupie te j ro z

kazano m im o zm ęczen ia w sk u tek u ciążliw ej jazd y

k o le ją o d m aszerow ać do H ryn iow iec. M arsz ten 22

kilom etrow y trw a ł od 2-g iej po południu do późna.
N azaju trz grupa w ym ieniona

pod

dow ództw em

m a j. Ja n u s z a jtis a o trzy m ała rozkaz n a stę p u ją c y : je

den batalio n z jed n em działem rew olw erow em m a

p rzeciąć g o ścin iec T y śm ie n ic a — N iżniów pod B ra -
tyszow em . Chodzi m ianow icie o separow anie N iż-

niow a  od  g ościń ca,  n ato m iast  trz y   pozostałe  b a ta
liony  z  re sz tą   arty lery i  m a  iść  pod  kom endą  kapi
tan a  N.  N.,  rozp ocząć  op eracyę  pod  O stry n ią   i  przed
sięw ziąść  a ta k   ku  B u k ow n ie.  M a jo r  Ja n u s z a jtis   zdał
kom endę  nad  ow ym i  trzem a  b atalio n am i,  a rty lery ą
i  k aw alery ą  naszą  kapitanow i  L o rsch o w i,  sam   zaś
p o zo stał  przy  kom endzie  1-go  batalionu   i  w ziąw szy
jed n o   działo  poszedł  przez  T łu m a cz   i  Ł o k u tk i  na

B raty szó w . T y m cz a se m na teren ie O sty n i i w ogó-

le aż po D n ie str nie by ło na ty m odcinku n ie p rz y ja

ciela, k tó reg o m ajo r ze sw oim 1-szym batalionem
i karabinem m aszynow ym

w yp arł z B raty szo w a.

U ta rcz k a była w praw dzie lekka, ale nasi chłopcy

szli z takim im petem , że im się M o skale op rzeć nie
m ogli. N astępn ie z a ją ł dw ór

B raty szo w ie na

w schodniem narożu w si położony i p an u jący nad

N iżniow em . D osk o n ałe to m iejsce panow ało nad ca

łym g ościńcem . Za nam i w od ległości 2 kim . z n a j

dow ał się w ęg ierski b atalio n z konną a rty lery ą po
łow ą.

N asza 4 kom pania I- b atalio n u I I . pułku zajęła

nocnym atakiem N iżniów .

A tak b y ł poprzedzony

silnym ogniem , trw a ją cy m przez całe popołudnie,
z n aszej jed y n e j arm atki i to z dobrym skutkiem ,

bo skoro n az a ju trz liczono tru p y n iep rzy jacielsk ie,

narachow ano ich 23 p oległych od je j strzałów . N a

sza kom pania m iała w szy stk ich s t r a t : 2 ran nych i 1
zabity. R az w nocy przez p rzew ażająceg o liczebnie

n iep rzy jaciela odparta, zajęła ran kiem o godz. 9 -tej

N iżniów po raz drugi. B y ł to dzień 24 lu tego. N ie

p rzyjaciel p o zo staw iając ja sz cz y k i a rty le ry jsk ie i

m asę trupów ludzkich i koń sk ich u stąp ił za rzekę,

paląc m o st za sobą. T rz e b a dodać, że na za jęcie N i-
żniow a silnie w płynęły n asze k arab in y m aszynow e

Nr. 2, k tó re się dzielnie sp isyw ały pod kom endą por.

Siczk a.

W tym czasie przym aszerow ały do B raty szo -

wa 2 batalio n y L o rsc h a i 3 L au en h ard ta. B a ta lio n y

te  pod  kom endą  kap.  L o rsch a   i  ow a  konna  batery a
w ęgierska  zo stały   w  N iżniow ie  z  zadaniem   u trz y
mania  go  w  ręku  i  nieprzepuszczenia  n iep rzy jaciela
przez  D n iestr.  B atalio n   2  I I I .   pułku  m aj.  F ab ry ceg o
d o stał  się  do  B u k ow in y,  zaś  b at.  1  II-  pułku  bat.  Ja -
n u szajtisa,  o trzy m ał  rozkaz  m arszu

do O lszan icy

przez  O leszów   i  K łu b o w ce.  Je d n a   noc  w ypadła  w
O leszow ie,  druga  w  Zzinie.  W   O lszan icy   znajd ow ał
się  pułkow nik  Z ieliń sk i,  wraz  z  4  bat.  T y m czase m
w sku tek  zm ian  w  sy tu acy i  arm ii,  o p eru ją ce j  pod
U zinem   i  Stan isław o w em   n astąp ił  dnia  27  lu tego
u ciążliw y  m arsz  po  o kru tn y ch   b ło ta ch !

D n ia tego bow iem o trzy m aliśm y całkiem od

m ienny rozkaz m arszu do Je z ie rz a n z zadaniem o b
sadzenia linii D n iestru od N ieźw isk po K u ty sk a.

M a jo r sam z rezerw ą m iał zo stać w Jez ierz a n a ch .
N iżniów , ja k ju ż

w iem y,

obsad ził

kap. L o rsch

/  dw om a  b atalio n am i,  nasza  zaś  grupa,  począw szy
od  dnia  28  p atro lu je  u staw iczn ie  sobie  w yznaczoną
linię  D n iestru .  T rw a ło   to   przez  k ilk a  dni,  przyczem

nic nad zw yczajn ego nie w yd arzyło się. W p raw d zie

nasze śm iałki w ypraw iali się za D n ie str i przy w ie

dli 25 koni w raz z kozakam i, z a b ie ra ją c jed en patrol

kozacki w W o ziło w ie, drugi w Ścian ce, a trz eci w

K o śn u erzy n ie, ale są to rzeczy w L eg io n a ch zw y

cz a jn e ju ż , ja k pow iada m ajo r. N ik t z n aszy ch nie
zginął.

T y m cz a se m 2 i 3 m arca n astąp ił odm arsz arm ii

z pod Stan isław o w a w kieru nku na C hocim ierz, a 4

by ły   ju ż   ich  kom endy  w  Jez ierz a n a ch .  T a k   sam o
ow a  dyw izya  k aw alery i  o  4  po  południu  i  5  rano  od-
m aszerow ała  z  pod  T łu m a cz a ,  n ato m iast  cała  nasza
grupa  L eg io n ó w   o trzy m ała  o  5  rano  rozkaz  za jęcia
stan o w iska  b o jo w eg o   na  w zgórzach,  w ysu niętych
na  północny  zachód  od  Jez ierz a n   przez  O leszę,  po

dw ór Zielona, fro n tem ku T łu m aczo w i. N iep rz y ja

ciel zajm o w ał G ruszkę i w zgórza rów noleg łe do na
szej linii. Jed n o cze śn ie dały się odczuć ru chy w o jsk

ro sy jsk ich .la sa m i, drogą z T łu m a cz a na O lesżę.

U grup ow anie nasze by ło n a s tę p u ją c e : Na pół

noc od g o ściń ca T łu m acz — Je z ie rz a n y poszedł ba
talio n 1 i 4 I I . pułku- O d O lszy oba szw adrony k a

w aleryi,  m a ją ce  za  zadanie  u bezpieczenie  boczne  na
linii  T łu m acz— O lesza.  N a  północ  zn ajd ow ały   się
bat.  ?  i  3  I I .  pułku  i  2  trzecieg o ,  zaś  b a te ry a   2  na
północ  od  g o ściń ca  w  jezierzań sk im   dw orze,  gdzie
rozlokow ano  tak że  i  rezerw y.  C ałą  grupą  dowodził
pułkow nik  Z ieliń sk i,  praw em   skrzyd łem   m aj.  Ja n u

sz a jtis, a lew em kap. L o rsch . K o ło południa, kiedy

ju ż owa 5 dyw izya k aw alery i huzarów odm aszero-

w ała na C hocim ierz, nadszedł do nas rozkaz ataku
na T łu m acz. B ez w iększy ch przeszkód ze stro n y nie

p rzy jaciela, u ży w ając od czasu do czasu karabinów

m aszynow ych na w iększą od ległość, z a jęło około

god ziny 8 praw e skrzyd ło Ja ck ó w k ę , lew e zaś w zgó

rza na zachód. O godz. 9.45 w ysłano do m iasta wy
wiad z 1 bat. II . pułku, k tó ry sp atro lo w ał m iasto i

doniósł, że n iep rzy jaciel na sk u tek naszych operacyi

u stęp u je  w  kierunku  na  K łu b o w ce.  W   n astęp stw ie
tego  ju ż   o godz.  W]Ą  w  nocy  zn ajd ow ały   się  w sz y st
kie  oddziały  L eg io n ó w   na  k w aterach   w  Tłum aczu-

K om end a nasza pozostała w G ruszce, zaś do

w ództw o nad cało ścią w T łu m aczu o b ją ł pod pułk.
F a sse r, kom en d ant b at. posp. ru szenia, k tó ry jed n o

cześnie z nam i zajm o w ał T łu m a cz od stron y H ry-

niow iec. W o b e c tego, że podobno znaczne siły ro

sy jsk ie m iały zag rażać naszem u stanow isku od la
sów C zarnołoskich o trzy m aliśm y znów o 6 rano roz

kaz ustąpienia z T łu m a cz a i z a ję c ia now ych stan o

wisk w K róló w ce. T y m cz a se m arty lery a ro sy jsk a

lasów C zarnołoskich siln ie i celn ie o strzeliw ała k o

lum ny podpułkow nika F a sse ra , m aszeru jące z T łu

macza na K roló w k ę, przyczem nie obeszło się bez

stra t w ludziach i m atery ale. W ted y to w śród na

szych zg in ął od arm atn ieg o pocisku dzielny chor.
G acek.

M a jo r ja n u s z a jtis in iał w łaśnie w nocy za ją ć

Ja ck ó w k ę z b atalio n am i 1 i 4-ty m . Z n alazłszy się je

dnak na gościń cu T łu m a c z -Je z ie rz a n y ,

m ając za

m iar  po  otrzym an iu   rozkazu   d o stać  się  przez  fo l
w ark  K o ro p iec  do  K o ro ló w k i,  lecz  w idząc  co  się
św ięci,  kiedy  arty lery a   ro sy jsk a   rozpoczęła  o strz e
liw anie  ow ej  g ru p y   i  ch cąc  zapobiedz  k on sekw en-
cyom   tego,  w yk on ał  nagle  św ietnie  pom yślany,  atak
m ask u jący   w  bok.  A ta k   ten  pozw olił  posp.  ruszeniu
pułk.  F a sse ra ,  ja k   rów nież  i  naszym   batalion om   na
zebranie  się  w   G ru szce  i  K o ro ló w ce.

Z ająw szy

w zg ó rzeX ., o strzeliw ał m a jo r przez pew ien czas sil
nie n iep rzy jaciela z karabin u m aszynow ego, nako-

niec i on po spełnieniu sw ego zadania i o siągnięciu

sw ego zam iaru, p o leg ająceg o na zm yleniu n ieprzy
ja cie la i rozdw ojeniu je g o

sił,

odm aszerow ał do

K o ro lów k i, silnie przez n iep rzy jaciela o strzeliw an y,

przyczem   zginęło  4  je g o   ludzi.  W   czasie  ty ch   opera-
cyi,  ładny  b y ł  m iędzy  innym i  ten  m om ent,  kiedy  na
si  ch łop cy   rzu cili  się  na  o ch o tn ik a  ku  arm atom ,  cią
g n ąc  je   spory  kaw ał  przez  błota,  zam iast  koni.

K ied y w o jsk a nasze opu ściły K o ro lów k ę, a gen-

L ilien h o f o d je ch ał do C hocim ierza, otrzy m aliśm y

rozkaz  po  z ajęciu   T łu m a cz a ,  zeń  się  w yco fać,  z a ją ć
K o ro lów k ę,  stąd  co fn ąć  się  do  C hocim ierza,  nare-
szczie  jesz c z e   raz  z a ją ć   K o ro lów k ę.  N ak on iec  w szy
stk ie  oddziały  tej  grupy  L eg io n ó w   o bsad ziły  B o rtn i-
ki,  w y sta w ia ją c  stam tąd   straże  przednie  na  Ł y s e j
G ó rze  w  stron ę  K o ro lów k i.  T u ta j  rozpoczęły  się  nad
w yraz  ciężkie  dni  dla  L eg io n ó w .  L u d zie  leżeli  na
p ozycyach,  p ełniąc  służbę  po  tylu  trud ach  i  p rzepra

wach po 48 a czasam i i po 72 godzin bez przerw y,

w śród psiej m arcow ej pogody, w zad ym kach śn ie

życ i d eszczach na przem iany. M im o to urządzili

ja k zw ykle ju n ack ie w ypraw y, ja k n. p. na K o ro

lów kę  w  10  ludzi,  z  jed n ą   arm atk ą  rew olw erow ą.
S k u tek   te j  w ypraw y  b y ł  tak i,  że  400  kozaków   “zw ia
ło ”  z  K o ro ló w k i  przed  nim i,  z  ogrom nem i  stratam i.

ju ż z teg o przebiegu spraw ozdania w idać, ja k

się spraw ow ał nasz legend arn y niem al “ najm ło d szy
z m ajo ró w ” Ja n u s z a jtis , zaw sze

czynny, zaw sze

sp ręży sty   i  czu jn y ,  nad  w yraz  b y stry ,  pełen  inicy a-
tyw y,  sam od zielności  i  żo łn iersk iej  iście  odw agi.  T o
też  n aczelna  kom enda  podała  g o  do  aw ansu  na  ran
g ę  podpułkow nika.  A le  i  żołnierz  z  dum ą  o  nim   m ó
w i  i  k och a  go  m oże  na  rów ni  z  pułkow nikiem   Z ie
liń skim .  N iejed en  je g o   śm iały  czy n,  o  k tó ry m   sły

szeliśm y od żołnierzy, zo stał p om inięty przez niego
sam ego w je g o opow iadaniu.

A le bo sk ro m n ość

i p ro sto ta są cech ą w łaśn ie praw dziw ie niepośledniej

m iary ludzi.

T a k ie są szczegółow e d zieje te j kam panii,

stw ie rd z a ją ce rzeteln e zasługi L eg io n ó w , co o c e

niła u iety lk o K om end a L eg io n ó w , z a z n aczając w
ro zkazie dziennym cały szereg m ianow ań i odzna

czeń, ale i K o m en d a arm ii sp rzy m ierzo n ej, w spół-

o p eru jące j tu ta j z nam i.

Ju n a c tw o

przechodzi

w p rost

siły

ty ch dzielnych chłopaków , a odpow iednio skierow a

ne, cudów dopraw dy dokonać je s t zdolne. I teraz—

je sz c z e nim u płynęła połow a czasu na odpoczynek

p rzeznaczonego —- a ju ż potw orzono z

naszych

chłopców doborow e “m arsz-b atalio n y ” i popchnięto
je na now e w alki, zn o je i b o je !

J- A- T.

NIEŚMIERTELNA SZARŻA.

T rz y n a ste g o czerw ca. N ietylko m y, którzyśm y

ten dzień przeżyli, lecz cała P o lsk a p am iętać będzie

ten  dzień  chw ały  i  sm utku.  J a k   ongi  So m o sierra  zło-
temi  zgłoskam i  w ryła  się  w  k a rty   h isto ry i  oręża  pol
skiego  —   tak  dzieci  nasze  u czy ć  się  będą  'h istoryi

tego dnia, hardzi nasi opiew ać szarżę ro tm istrza

W ąsow icza na w zgórza nad R o k itn ą . . .

Nad ranem w ykonała nasza p iechota atak na

w zgórza. D o ta rła aż po k ra j w si i — stan ęła. D opóki
na w zgórzach p iechota ro sy jsk a , doskonale u kryta

w sw ych row ach, d ysp onu jąca m nóstw em k arab i
nów, szeregiem karabinów m aszynow ych i arm at,

dopóty każdy atak unurza się w nad m iarze krw i i
nie d o jd z ie .. .

W ięc przyszed ł rozkaz, by in aczej sforsow ać

te zam ienione w fo rtece w zgórza. K aw alery ą.

D rugi szw adron m iał rozkaz ten w ykonać.

Poszedłem w linię ty ra lie rsk ą n aszej p iecho t)

i p a trz ę:

W pięć m inut po otrzy m an iu rozkazu stanął

szw adron w szyku. P a rsk a ją rum aki, siedzą na nich

d ziarskie chłopaki. N a przedzie ro tm istrz W ąso w icz,

z nim p o ru czn icy W ło d e k i T o p ó r, w ach m istrze
A dam ski, N ow akow ski, Sok oło w sk i. N aw et w o fi

cerze prow iantow ym szw adronu F ą fa rz e ro zeg rał

się anim usz i p o ciągn ął na szarżę. Za szw adronem

na b iały m koniu lekarz dr. B u ja lsk i.

P o g n ali przez pola i w odległości z ja k ic h 3 km-

od linii n iep rzy jacielsk ich rozw inęli się. I ju ż cz te

ry plutony z kom endantam i na czele na linię, ju ż

z kłu sa przechodzą w cw ał, coraz dzikszy, coraz

szy b szy . P ęd zą ja k w iatr, za niem i z ugorów rw ie

tum an,  przed  nim i  b ły szczą  w  słońcu   w y ciąg n ięte  do
szarży   s z a b l e ...  Ju ż   są  pod  linią.  Ju ż   przeskoczyli
pierw szy  —   p u sty  —   rząd  row ów   strzeleck ich ,  ju ż

g n a ją pod d r u g i .. .

W t e m ! Z atrzęsło się pow ietrze — w rzask i —-

h u k !  —   g ro m y !  T o   salw y  M o skali,  to  straszn a  pu
kanina  ro sy jsk ich   k arabin ów   m aszyn ow ych   z  flan
ki,  to   ro zsy p u ją  się  złom y  szrapneli  ro sy jsk ic h .  A

ułani  W ąso w icza  pędzą,  p ę d z ą ...-  O to   zleciał  je
den  —   oto  ja k   w ichura  gna  koń  bez  jeźd źca  —   o to
tam   stan ął  dęba  i  k to ś  p o to czy ł  się  do  okopu  —   oto

znów kilku z le c ia ło .. . A salw y i szrapn ele bez opa
m ię ta n ia ! N a m iło ść B o s k ą ! Ju ż są za d rugim ro

wem  strzeleck im ,  ju ż   d o b ieżają  ziersianek,  ju ż   ich
znow u  kilku  pokotem   leży,  ju ż   znow u  k ilk a  p rzera
żonych  koni  bez  jeźd źców   m knie  w  dal,  ju ż   przesko
czy li  ziem ianki  i  z n ik a ją .  .  .

ja k b y się w ziem ię z a p a d li...

C ichn ą salw y,

p rz e sta je   g rzech o tać  k arabin   m aszynow y,  b lak n ą  na
niebie  szare  chm u rk i  eksplozyi  szrapnelow ych.
S tra sz n a   n a sta je   chw ila  c i s z y .. .   K ażd em u   z  nas
puka  serce,  ja k b y   rozsad zić  ch ciało   piersi  —-  coś  nas

dław i, d u s i .. . P a trz ę na naszy ch o fice ró w . . . N ie

p o zn aję ich w z r o k u ... D ziw to by ł, zjaw a — czy

rzeczy w isto ść?  R o z e g ra ło   się  to   festum   oręża  p o l
skiego  przed  naszem i  oczym a,  czy  śn iliśm y   na  jaw ie
sen  o  h u sarskich  skrzyd łach,  o  rycerzu   p olskim ?

! ju ż przez w ieś śc ią g a ją się i ci. co przez tę

gehenn ę p rzeszli i ju ż znoszą i sp row ad zają ty ch , co

przez całe życie nosić będą znaki n ajw ięk szeg o b o
haterstw a, na ja k ie now oczesny człow iek zd obyć się
mógł.

W ięc śc ią g a ją — zap am iętajcie sobie te nazw i

ska ! r a n n i: poru cznik F ą fa ra z przestrzelonem li

dem ; ch o rąży Sokołow ski z połam anym o b o jc z y
kiem ; kapral S p e r b e r — ten słyn ny ju ż w B ry g ad zie

sow izdrzał “Jó z io k ap ral” — z p rzestrzelo n ą nogą ;
ułan M etsch k e, tech n ik z M o n a ch iu m ; stu d en t gi-

m nazyalny K raw czy ń sk i, ro b o tn ik rolny Ja n isz y n ,
rolnik B rin k en , rolnik S cib o rsk i, stu d en t techniki

B o k alsk i, co to całą noc przeleżał, u d ając tr u p a ,

bardzo, n ie ste ty , ciężko ran ni M eched in, R o tk e l, K u

łakow ski, S te m b a rt z przestrzelo n em i płucam i, Se-

now ski, Jak u b o w icz, Z am oyski, S tach u ra. F irlit.

Zw olna. Ho w ieczora — ściąg a w szystko, c o . . .

przeżyło.

B. M.