Muzyka w kształceniu 

zintegrowanym

Muzyka   jest   sztuką,   która   towarzyszy   człowiekowi   niemal   na   każdym   kroku.   Codziennie, 

w różnych okolicznościach spotykamy się z mnóstwem najróżniejszych dźwięków. Na ogół nie 
zastanawiamy się nad tym, co słyszymy. Są to przecież tylko przypadkowe kontakty z muzyką, 

podczas których nie przyjmujemy postawy odbiorczej. Słyszenie nie jest jeszcze słuchaniem. 
Jak   więc   nauczyć   dziecko   słuchania,   wręcz   wsłuchiwania   się   w   muzykę?   Jak   sprawić,   by 

odróżniało to, co wartościowe od tego co kiczowate? Co zrobić by chciało śpiewać, grać, bawić 
się muzyką?

Należy kształcić u dzieci kompetencję muzyczną. Największa rola w jej kształceniu przypada 

szkole. Jest tak, ponieważ wpływ środowiska rodzinnego, który dawniej pełnił istotną rolę w 
rozwoju   muzycznym   dzieci,   wraz   z   coraz   szerszym   dostępem   do   mediów,   zaczął   zanikać. 

Rzadko można obserwować muzykowanie w domu, wspólny śpiew, czy inną formę aktywności 
muzycznej.   Coraz   częściej   za   to   zauważa   się   wpływ   popularnej   muzyki   emitowanej   przez 

telewizję na kształtowanie zainteresowań i smaku muzycznego. 

Nauczyciel, aby umiejętnie kształcić dzieci w kierunku muzycznym musi być kompetentny. Na 
te kompetencje składają się: 

–

umiejętności muzyczne,

–

umiejętności metodyczne,

–

umiejętności wykorzystywania funkcji muzyki w kształceniu i wychowaniu,

–

umiejętności kształtowania swoich cech osobowościowych,

–

wiedza o muzyce,

–

znajomość literatury muzycznej,

–

umiejętność rozumienia i przeżywania estetycznego muzyki.

Kompetentny   nauczyciel,   który   rozumie   konieczność   zaznajamiania   dzieci   nie   tylko 
z   czytaniem,   pisaniem,   liczeniem,   ale   też   kulturą   muzyczną   pozwoli   dziecku   wsłuchać   się 

w otaczający świat. W dźwięki w mieszkaniu, za oknem. Pozwoli mu na wszechstronny rozwój. 

Edukacja   muzyczna   rozwija   wrażliwość   estetyczną,   czyli   zdolność   i   potrzebę   przeżywania 
piękna   w   sposób   wszechstronny.   Powinna   ona   rozpocząć   się   już   w   dzieciństwie,   gdyż 

zaniedbana w tym okresie wrażliwość emocjonalna rzadko pojawia się spontanicznie w latach 

późniejszych. Przeżycie estetyczne u dzieci jest powodowane przede wszystkim zmysłową 

reakcją na piękno przedmiotu, jego kształtu, barwy, rytmu. W kontakcie z muzyką dziecko 
szuka w pierwszym rzędzie piękna melodii. Wybierajmy więc, komponując repertuar wokalny, 

piosenki melodyjne i pozwólmy dzieciom przy nich podskakiwać, kołysać się, machać rękami. Te 
przeżycia zbliżają dzieci do siebie, często przełamują ich nieśmiałość, a nawet rekompensują im 

niepowodzenia związane z wiodącymi edukacjami. 

Podczas zajęć muzycznych powinniśmy starać się wykorzystywać wszystkie formy muzyczne, 
bo tylko wtedy zajęcia nie są monotonne, nudne i nieciekawe. Owe formy muzyczne to: mowa, 

śpiew, piosenka, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, percepcja, tworzenie. Ruch przy 
muzyce kształci poczucie rytmu, pamięć muzyczną, estetykę ruchu, wrażliwość muzyczną. Gra 

na instrumentach przyczynia się szybkiego rozwoju wrażliwości na współbrzmienia. Dziecko 
musi świadomie operować dynamiką, tempem, współdziałać z innymi. Nauka śpiewu wpływa 

na   umuzykalnienie,   kształci   słuch   muzyczny,   poczucie   tempa,   budzi   potrzebę   i   nawyk 
śpiewania. 

Do podstawowych ćwiczeń rytmicznych należą zabawy z gestodźwiękami i tataizacją. 

Gestodźwięki to wystukiwanie rytmu za pomocą rąk i nóg: 

uderzenie o uda, 
tupnięcie, 

klaśnięcie, 
pstryknięcie palcami. 

Tataizacja to sylaby rytmiczne: 

półnuta: ta - a, 
ćwierćnuta: ta, 

ósemka: ti,
szesnastka: di - ri,

pauza ćwierćnutowa: sza,
pauza ósemkowa: es.

Ucząc śpiewu powinniśmy skoncentrować się najpierw na utworach bliskich dzieciom, a więc 

o najbliższym środowisku, na utworach ludowych, piosenkach o technice. Melodia piosenki nie 
może przekraczać rozpiętości skali głosu dzieci. Ciekawym ćwiczeniem jest wymyślanie melodii 

do krótkiego wierszyka. 

Podczas   gry   na   instrumentach   dziecko   bardziej   niż   przy   śpiewie   musi   operować   tempem, 
dynamiką,   rytmem.   Wykonywaniu   utworu   towarzyszy   przeżycie   emocjonalne   i   estetyczne. 

Dzieci poddają się nastrojowi wykonywanej muzyki, doznają wzruszeń. Gra na instrumentach 
wymaga pokonania przez dziecko trudności technicznych oraz poznania lokalizacji tych miejsc 

instrumentu, w których następuje dobre brzmienie dźwięku. Gry na flecie uczymy zaczynając 
od dźwięków wysokich, to jest od g, przez a, h i górne c. Są to dźwięki łatwe do zagrania. Do 

ćwiczeń wybieramy utwory proste, oparte na trzech dźwiękach, o nieskomplikowanym rytmie. 
Gramy w klasie. Ważne jest granie zbiorowe, ale nie należy rezygnować z gry indywidualnej. 

Przy grze na instrumentach perkusyjnych pozwólmy dzieciom improwizować. Dopiero później 
wprowadzajmy prosty zapis rytmiczny dla poszczególnych instrumentów. Zanim rozpoczniemy 

grę, przećwiczmy z każdą grupą jej akompaniament. 

Do najtrudniejszej formy należy  percepcja muzyki. Jest ona niezwykle ważna, gdyż kształci 

pamięć muzyczną i wyobraźnię. Poza tym wyrabia gust muzyczny. 

Słuchanie muzyki należy prowadzić zapoznając dzieci z fragmentami utworów, nie dłuższymi 
niż 5 minutowymi. Dzieci powinny spostrzegać pojedyncze zjawiska muzyczne z otoczenia, 

rozróżniać głosy ludzkie, rozpoznawać brzmienia podstawowych instrumentów, poznać tańce 
ludowe   i   narodowe,   rozpoznawać   wysokość   dźwięków,   barwę,   dynamikę,   artykulację, 

powtarzać ze słuchu dźwięki, motywy, frazy znanych utworów. Powinny także malować obrazy 
do wysłuchanego utworu, nadawać mu swój tytuł, mieć możliwość wygłoszenia swojej opinii 

na jego temat. 

Wychowanie muzyczne wpływa na usprawnienie procesów poznawczych i myślowych, rozwija 
wrażliwość   emocjonalną.   Poprzez   przeżycia   muzyczne   rozwijają   się   uczucia,   wzrasta 

emocjonalna   akceptacja   siebie   i   umiejętność   przyjmowania   postaw   empatycznych.   Daje 
możliwość   wypowiedzenia   swoich   przeżyć   w   sposób   indywidualny,   nie   narzucony   przez 

nikogo.   Jest   także   czynnikiem   profilaktycznym,   bo   uspokaja   dziecko   napięte,   a   pobudza 
i inspiruje bierne. W natłoku codziennych zajęć dydaktycznych, problemów wychowawczych, 

prócz czytania, pisania i liczenia starajmy się znaleźć czas na edukację artystyczną.

Nauczyciel muzyki mgr  Aleksandra  Pilarska