ROZDZIA 1. TERMODYNAMIKA
Mariusz Mroczek
Ad e) Na pocz¡tek obliczymy liczb¦ moli gazu, pomno»on¡ przez staª¡ gazow¡, poniewa» wiel-
ko±¢ nR b¦dzie wyst¦powaªa w kolejnych wzorach. Do tego celu mo»na skorzysta¢ z równania
stanu, np. dla stanu A:
p
A
V
A
= nRT
A
,
nR =
p
A
V
A
T
A
=
2 · 10
5
· 10 · 10
−3
400
= 5
J/K.
Warto sprawdzi¢, »e wynik jest taki sam dla stanu B oraz C.
Dla izochorycznej przemiany A → B mamy:
Q
AB
= nc
V
∆T
AB
= n
3
2
R ∆T
AB
=
3
2
· 5 · (1000 − 400) = 4 500
J;
∆U
AB
= Q
AB
(z wªasno±ci przemiany), ∆U
AB
= 4 500
J;
W
AB
= 0.
Dla izobarycznej przemiany C → A mamy:
Q
CA
= nc
p
∆T
CA
= n
5
2
R ∆T
CA
=
5
2
· 5 · (400 − 1000) = −7 500
J;
∆U
CA
= nc
V
∆T
CA
= n
3
2
R ∆T
CA
=
3
2
· 5 · (400 − 1000) = −4 500
J;
∆U
CA
= Q
CA
+ W
CA
,
−4 500
J = −7 500 J + W
CA
,
W
CA
= 3 000
J.
Zwró¢my uwag¦ na znaki obliczonych wielko±ci.
Przykªad 1.8.6 (Cykl przemian, sprawno±¢ cyklu)
Na zamieszczonym wykresie, w pªaszczy¹nie parametrów stanu (V, p), przedstawiony jest pe-
wien cykl przemian gazu doskonaªego. Temperatura gazu w stanie A wynosi T
A
= 400 K
.
a) Doko«cz zdania:
Przemiany A → B oraz C → D s¡ przemianami ...............................
Przemiany B → C oraz D → A s¡ przemianami ...............................
b) Oblicz |W
u
|
- warto±¢ bezwzgl¦dn¡ pracy u»ytecznej otrzymanej w efekcie cyklu przemian
A → B → C → D → A
.
c) Oblicz temperatury gazu: T
B
, T
C
, T
D
, gdy znajdowaª si¦ on odpowiednio w stanach: B,
C
, D.
32
EDUKARIS
1.8. PRZYKADY Z ROZWIZANIAMI
d) Korzystaj¡c z rozwi¡zania podpunktu b), narysuj wykres przemian w cyklu A → B →
C → D → A
w pªaszczy¹nie (T, p).
e) Na których etapach cyklu gaz pobiera ciepªo a na których oddaje ciepªo?
f) Oblicz ilo±¢ ciepªa wymienionego z otoczeniem na poszczególnych etapach cyklu. Ile wy-
nosi ich suma? Przyjmij, dla tego gazu C
V
=
3
2
R
.
g) Oblicz sprawno±¢ tego cyklu.
Rozwi¡zanie
Oznaczenia oraz dane przyjmujemy jak w tre±ci zadania oraz jak na rysunku.
Ad a)
Przemiany A → B oraz C → D s¡ przemianami izobarycznymi.
Przemiany B → C oraz D → A s¡ przemianami izochorycznymi.
Ad b) Warto±¢ bezwzgl¦dna pracy u»ytecznej otrzymanej w efekcie cyklu przemian A → B →
C → D → A
jest równa liczbowo polu ograniczonemu gur¡ ABCD. W tym wypadku mo»na
ªatwo obliczy¢ pole:
|W
u
| =
pole gury ABCD = 4 · 10
5
· 2 · 10
−3
J = 800 J.
Ad c) Temperatury w odpowiednich stanach obliczamy z wªasno±ci przemian. Poniewa»
przemiana A → B jest izobaryczna, to dla takiej zachodzi:
V
A
T
A
=
V
B
T
B
,
T
B
=
V
B
V
A
T
A
=
4 · 10
−3
2 · 10
−3
· 400
K = 800 K.
Dla izochorycznej przemiany B → C mamy:
p
B
T
B
=
p
C
T
C
,
T
C
=
p
C
p
B
T
B
=
4 · 10
5
8 · 10
5
· 800
K = 400 K.
Nast¦pna przemiana, C → D, jest izobaryczna:
V
C
T
C
=
V
D
T
D
,
T
D
=
V
D
V
C
T
C
=
2 · 10
−3
4 · 10
−3
· 400
K = 200 K.
Ad d) Wykres cyklu w pªaszczy¹nie (T, p) prezentuje zamieszczony ni»ej rysunek.
33
ROZDZIA 1. TERMODYNAMIKA
Mariusz Mroczek
Ad e) W przemianie A → B gaz pobiera ciepªo (rozpr¦»anie izobaryczne, wzrost tempera-
tury).
W przemianie B → C gaz oddaje ciepªo (izochoryczne chªodzenie, spadek temperatury).
W przemianie C → D gaz oddaje ciepªo (spr¦»anie izobaryczne, spadek temperatury).
W przemianie D → A gaz pobiera ciepªo (izochoryczne ogrzewanie, wzrost temperatury).
Ad f) Na pocz¡tek obliczymy liczb¦ moli gazu, pomno»on¡ przez staª¡ gazow¡, poniewa» wiel-
ko±¢ nR b¦dzie wyst¦powaªa w dalszych wzorach. Do tego celu mo»na skorzysta¢ z równania
stanu, np. dla stanu A:
p
A
V
A
= nRT
A
,
nR =
p
A
V
A
T
A
=
8 · 10
5
· 2 · 10
−3
400
= 4
J/K.
Obliczamy ciepªo pobrane przez gaz w przemianie izobarycznej A → B:
Q
AB
= nc
p
∆T
AB
;
Q
AB
= n
5
2
R ∆T
AB
=
5
2
· 4 · (800 − 400) = 4 000
J.
Obliczamy ciepªo oddane przez gaz w przemianie izochorycznej B → C:
Q
BC
= nc
V
∆T
BC
;
Q
BC
= n
3
2
R ∆T
BC
=
3
2
· 4 · (400 − 800) = −2 400
J.
Obliczamy ciepªo oddane przez gaz w przemianie izobarycznej C → D:
Q
CD
= nc
p
∆T
CD
;
Q
CD
= n
5
2
R ∆T
CD
=
5
2
· 4 · (200 − 400) = −2 000
J.
Obliczamy ciepªo pobrane przez gaz w przemianie izochorycznej D → A:
Q
DA
= nc
V
∆T
DA
;
Q
DA
= n
3
2
R ∆T
DA
=
3
2
· 4 · (400 − 200) = 1 200
J.
Zauwa»my, »e ilo±¢ ciepªa wymienionego z otoczeniem wynosi:
Q
pobrane
+ Q
oddane
= 4 000
J + 1 200 J − 2 400 J − 2 000 J = 800 J,
tyle, co praca u»yteczna uzyskana w cyklu. Odpowiedz dlaczego tak jest?
Ad g) Obliczamy sprawno±¢ naszego cyklu:
η =
|W
u
|
Q
pobrane
,
η =
800
4 000 + 1 200
≈ 0, 15.
34