1 

 

Data wykładu: 9 marca 2010 

Wykładowca: Krzysztof Matuszek 

 

Filozofia polityczna 

 

•

  John Rawls – teoria sprawiedliwości: 

•

  Sprawiedliwość – problem ważny w starożytności; 

•

  Platon przedstawia sprawiedliwość w „Państwie”; 

 

Państwo idealne będące również państwem sprawiedliwym. 

 

 

•

  Trazymach  –  sprawiedliwość  to  wola  silniejszego,  sprawiedliwość  jest  to,  czego 

chce silniejszy; nawiązuje do nurtu kultury greckiej; To co silniejszy jest w stanie osiągnąć 
jest sprawiedliwością; 

 

 

•

  Sprawiedliwość ma na celu dobro rządzących, obywateli, a nie dobro rządzących.   

 

•

  Tyrania rządy jednostki, nie liczy się dobro ogółu, a własne korzyści, opiera się na strachu 

poddanych,  podtrzymywanie  konfliktów,  sporów  w  społeczeństwie,  musi  usuwać  ludzi 
cnotliwych,  prawych;  otoczony  przez  obłudników,  podłych,  nigdy  nie  jest  pewny  swojej 
władzy,  bo  może  zostać  zgładzony.  Tyran  to  BESTIA  w  niewoli  własnych  rządów 
wg Platona; 
 

•

  Glaukon  –  sprawiedliwość  dobro  pośrednie,  między  wyrządzaniem  niesprawiedliwości 

bezzasadnych, a wyrządzaniem krzywdy bez możliwości sprawiedliwości. Sprawiedliwość 
jako wynik umowy. Platon uważa, że sprawiedliwość nie jest konkurencją państwową, nie 
jest  uwarunkowana  kulturowo,  nie  jest  umową.  Sprawiedliwość  to  odwzorowanie 
odwiecznej idei spraw, która jest taka sama dla wszystkich. 

 

Platon  nawiązuje  do  Sokratesa,  bo  Sokrates  uważa,  że  sprawiedliwość  to  kwestia 
poglądów, do wiedzy tej trzeba dojść. 

 

 
Opis państwa idealnego – różnie definiowany. 

•

  Składa  się  z  trzech  stanów:  filozofowie,  strażnicy  i  rzemieślnicy.  Sprawiedliwość 

to porządek:  urzeczywistnienie  idei  sprawiedliwości  –  hierarchia  w  państwie,  porządek, 
w państwie powinni rządzić filozofowie, bo wiedzą czym jest sprawiedliwość. 

 

Strażnicy/wojownicy  –  dbają  o  bezpieczeństwo  państwa,  cnotą  ich  jest  męstwo. 
Strażnik powinien  być  jak  „pies”  –  dobry  pies  łagodny  dla  swoich,  groźny 
dla nieprzyjaciół.    
Ważne  jest  wychowanie!  Emocje  człowieka  można  kształtować  przez  praktykę.  
Rzemieślnicy – cnotą jest umiarkowanie. Platon o nich najmniej mówi, dostarczają dobra 
potrzebne  do  przeżycia.  Uważano  koncepcję  państwo  Platona  za  komunistyczną. 
Pozbawieni  własności  prywatnej  i  nie  mogą  zakładać  rodzin  –  Filozofowie  i  Strażnicy 
(mężczyźni i kobiety). Własność i dzieci są wspólne – dzieci to obywatele; 

2 

 

•

  W państwie idealnym ma być cenzura – ograniczenia twórczości artystycznej, eliminacja 

kultury pokazującej przemoc, podstęp, bo bogowie są rozumni.  
 

Platon  chciał  zrealizować  koncepcję  państwa  idealnego.  Może  chodzi  Platonowi 
o sprawiedliwość duszy człowieka. Dusza człowieka dzieli się na trzy części: 

1.

  Rozumna; 

2.

  Gniewliwa; 

3.

  Pożądliwa – pożądania, instynkty. To są emocje. 

 
Dusza człowieka nie jest monolitem.   
 
Tym częściom dusz odpowiadają następujące cnoty: 

−

  Roztropności;   

−

  Męstwa; 

−

  Umiarkowania.   

 

•

  Sprawiedliwość  jest  nadrzędną  cnotą,  równowaga  między  tymi  trzema  cnotami. 

Sprawiedliwość  jako  dzielność  właściwa  duszy.  To  państwa  idealne  na  początku 
ludzkości istniało. Nauka o degeneracji nastąpi. 

 

 

•

  Stopniowa degeneracja;   

 
Etapy: 

1.

  Arystokracja – ulega zepsucia, rządy najlepszych; 

 

2.

  Timokracja – rządy strażników, chodzi o męstwo, zaszczyty, wojenne sprawy; 

3.

  Oligarchia  -  gromadzenie  majątku,  nie    zajmuje  się  sprawami  wojennymi.  

Rządy  mniejszości,  rządy  nieumiarkowane,  bogaci  naciskają  biednych  → 
rewolucja biedni wygrali; 

 

4.

  Demokracja – to jeszcze gorący ustrój, Platon nie lubi demokracji, bo to anarchia 

samowola, zanik autorytetów, ustrój w którym nauczyciel boi się uczniów, starzy 
upodabniają się do młodych, by się im przypodobać. Chaos. Sokrates zabity przez 
demokratów; 

5.

  Przejęcie  władzy  przez  demagoga,  manipuluje  lubym,  sam  przejmuje  władzę, 

intencje władzy interesem → TYRANIA jest o krok do zniewolenia.