KARTA PRACY Z ZADANIEM EGZAMINACYJNYM  

 

Polecenie 

 
Gwara  jako  element  tożsamości  mieszkańców.  Omów  zagadnienie  na 
podstawie analizy fragmentu opisu serwisu  www.gwara-warszawska.waw.pl 
zamieszczonego na portalu Facebook. 
 

Tekst 

 
Strona  powstała  po  to  aby  zainteresować  warszawiaków,  zarówno  tych 
rodowitych  jak  i  "flancowanych",  gwarą  warszawską.  Chcę  ocalić  od 
zapomnienia  język  Warszawy  pokazać,  że  "warsiaska  nawijka"  jest  czymś 
naprawdę  fajnym  i  godnym  uwagi  zwłaszcza  w  dzisiejszych  czasach,  gdy 
zalewani jesteśmy wszechobecną bylejakością i nijakością. 
Gwara warszawska jest tym cenniejsza, że w swoich cechach zawiera esencje 
charakteru miasta. Jego przebojowość, humor, cwaniackość. To wszystko, co 
sprawiło, że miasto wciąż trwa i się rozwija. 
Zarówno nowi jak i zasiedziali mieszkańcy Warszawy maja mgliste pojęcie na 
temat  gwary.  Jeżeli  w  ogóle  o  niej  słyszeli  to  sądzą,  że  jest  zabytkiem, 
reliktem minionych czasów , co wcale nie jest prawdą. Wystarczy przejść się 
ulicami  Warszawy  (nie  tylko  tej  prawobrzeżnej),  żeby  usłyszeć  zwroty, 
powiedzonka,  słowa  charakterystyczne  dla  tego  miasta.  Problem  polega  na 
ty,  że  większość  "rodaków  warszawskich"  nie  ma  pojęcia,  że  jest  to  gwara.  
A  skoro  nie  potrafią  jej  rozpoznać  to  sądzą,  że  nie  istnieje.  
Wiem,  że  czasy  kiedy  Wiech  pisywał  swe  felietony  w  "Expresiaku"  a  cała 
Warszawa z radością mówiła "Wiechem", już nie powrócą. Ale może uda się 
choć  zwrócić  uwagę  mieszkańców  stolicy  i  zainteresować  ich  tematem 
gwary.  
Chciałbym,  aby  warszawiacy  potrafili  ją  rozpoznać  i  chcieli  ją  chronić  przed 
zapomnieniem, żeby byli z niej dumni tak jak Ślązacy czy Górale są dumni ze 
swojej. 
Nie mamy się czego wstydzić! 
 
Profil serwisu gwara-warszawska.waw.pl na portalu Facebook 

https://www.facebook.com/gwarawarszawska/info

 

 

Realizacja 
tematu 

 
Określenie problemu: 
 

 
 

 
Postawienie tezy: 
 

 

 

 

 

 

Argumentacja: 

 

 

Argument 

 

 

Cytat z artykułu  

i wiedza 

językoznawcza  

 

 

Materiał literacki 

A  
 

 
 

 

 

B  
 

 
 

 

 

 

C 
 

 
 

 

 
 

 

 
Podsumowanie: 
 
 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

KLUCZ ODPOWIEDZI 

 
 

Polecenie 

 
Gwara  jako  element  tożsamości  mieszkańców.  Omów  zagadnienie  na 
podstawie analizy fragmentu opisu serwisu  www.gwara-warszawska.waw.pl 
zamieszczonego na portalu Facebook. 
 

Tekst 

 
Strona  powstała  po  to  aby  zainteresować  warszawiaków,  zarówno  tych 
rodowitych  jak  i  "flancowanych",  gwarą  warszawską.  Chcę  ocalić  od 
zapomnienia  język  Warszawy,  pokazać,  że  "warsiaska  nawijka"  jest  czymś 
naprawdę  fajnym  i  godnym  uwagi  zwłaszcza  w  dzisiejszych  czasach,  gdy 
zalewani jesteśmy wszechobecną bylejakością i nijakością. 
Gwara warszawska jest tym cenniejsza, że w swoich cechach zawiera esencje 
charakteru miasta. Jego przebojowość, humor, cwaniackość. To wszystko, co 
sprawiło, że miasto wciąż trwa i się rozwija. 
Zarówno nowi jak i zasiedziali mieszkańcy Warszawy maja mgliste pojęcie na 
temat  gwary.  Jeżeli  w  ogóle  o  niej  słyszeli,  to  sądzą,  że  jest  zabytkiem, 
reliktem minionych czasów , co wcale nie jest prawdą. Wystarczy przejść się 
ulicami  Warszawy  (nie  tylko  tej  prawobrzeżnej),  żeby  usłyszeć  zwroty, 
powiedzonka,  słowa  charakterystyczne  dla  tego  miasta.  Problem  polega  na 
tym, że większość "rodaków warszawskich" nie ma pojęcia, że jest to gwara. 
A  skoro  nie  potrafią  jej  rozpoznać  to  sądzą,  że  nie  istnieje.  
Wiem,  że  czasy  kiedy  Wiech  pisywał  swe  felietony  w  "Expresiaku"  a  cała 
Warszawa z radością mówiła "Wiechem", już nie powrócą. Ale może uda się 
choć  zwrócić  uwagę  mieszkańców  stolicy  i  zainteresować  ich  tematem 
gwary.  
Chciałbym,  aby  warszawiacy  potrafili  ją  rozpoznać  i  chcieli  ją  chronić  przed 
zapomnieniem, żeby byli z niej dumni tak jak Ślązacy czy Górale są dumni ze 
swojej. 
Nie mamy się czego wstydzić! 
 
Profil serwisu gwara-warszawska.waw.pl na portalu Facebook 

https://www.facebook.com/gwarawarszawska/info

 

 

Realizacja 
tematu 

 
Określenie problemu: 

Gwara jest ważnym składnikiem tożsamości przedstawiciela danej grupy. 
Dzięki  swemu  specyficznemu  kolorytowi,  nadaje  procesowi  komunikacji 
unikatowego charakteru. Należy ją chronić i upowszechniać. 

 

Postawienie tezy: 

Gwara  jest  ważnym  elementem  tożsamości  mieszkańców  Warszawy. 
Należy  ją  pielęgnować  i  uświadamiać  szerokiego  odbiorcę,  szczególnie 
młode  pokolenie,  o  jej  bogactwie,  które  powinno  być  szanowane  
i rozpowszechniane. 

 

 

 

Argumentacja: 

 

 

Argument 

 

 

Cytat z artykułu  

i wiedza 

językoznawcza  

 

 

Materiał literacki 

A  
gwara jako antidotum na 
bylejakość i nijakość 

 
pokazać, że 
"warsiaska 
nawijka" jest 
czymś naprawdę 
fajnym i godnym 
uwagi zwłaszcza  
w dzisiejszych 
czasach, gdy 
zalewani jesteśmy 
wszechobecną 
bylejakością  
i nijakością. 
 

 

 
 

B  
podtrzymanie tradycji dzięki 
aktywizacji naturalnych 
użytkowników gwary 

 
Problem polega 
na tym, że 
większość 
"rodaków 
warszawskich" nie 
ma pojęcia, że jest 
to gwara. A skoro 
nie potrafią jej 
rozpoznać to 
sądzą, że nie 
istnieje.  
 

 

 

 

C 
wzbudzenie dumy i chęci 
pielęgnowania oraz ochrony 
gwary 

 
Chciałbym, aby 
warszawiacy 
potrafili ją 
rozpoznać i chcieli 
ją chronić przed 
zapomnieniem, 
żeby byli z niej 
dumni tak jak 
Ślązacy czy Górale 
są dumni ze 
swojej. 
 

 

 
 

 

 

 

 
Podsumowanie: 

1.  Gwara jest ważnym elementem tożsamości mieszkańców Warszawy. 
2.  Należy ją pielęgnować.  
3.  Uświadamiać  szerokiego  odbiorcę,  szczególnie  młode  pokolenie,  
o jej bogactwie.  
4.  To ono powinno być szanowane i rozpowszechniane. 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

MODELOWA ODPOWIEDŹ 

 

Szanowni Państwo, 

 

tematem  mojej  prezentacji  jest  gwara  jako  element  tożsamości  mieszkańców.  Chcę  przede 

wszystkim zwrócić uwagę na to, że gwara jest ważnym składnikiem tożsamości przedstawiciela 

danej  grupy.  Dzięki  swemu  specyficznemu  kolorytowi,  nadaje  procesowi  komunikacji 

unikatowego charakteru. Należy ją chronić i upowszechniać. 

Społeczna  pozycja  gwar  obecnie  zmienia  się  m.in.  na  skutek  modnej  obecnie 

tendencji  do  regionalizacji,  do  pielęgnowania  swoich  korzeni,  związku  ze  swoją  „małą 

ojczyzną”,  a  więc  także  z  jej  językiem.  Jeszcze  niedawno  były  uważane  za  gorszą  odmianę 

języka wobec języka ogólnego. Tymczasem trzeba pamiętać, że jest to inna niż polszczyzna 

ogólna  odmiana  języka  narodowego.  Nie  można  zatem  ich  wartościować  i  rozpatrywać  w 

kategoriach:  „lepsza”  –  „gorsza”  odmiana  języka.  Obie  odmiany  są  równie  dobre,  ale są 

stosowane  w  określonych  sytuacjach  komunikacyjnych.  Gwara  ze  względu  na  swój  ścisły 

związek  z  regionem,  a  więc  ograniczony  zasięg  terytorialny,  niewielkie  zróżnicowanie 

funkcjonalne z definicji obsługuje tylko kontakty lokalne (regionalne).  

Gwara  jest  ważnym  elementem  tożsamości  mieszkańców  Warszawy.  Warszawska 

gwara kryje w sobie wiele pięknych wyrazów, które powoli idą w zapomnienie. Nie  mówiąc 

już  o  akcencie,  który zanika  i  miesza  się  w  tłumie  przyjezdnych.  Na  szczęście  powoli  wraca 

moda  na  szukanie  lokalnej  tożsamości.  Należy  ją  pielęgnować  i  uświadamiać  szerokiego 

odbiorcę,  szczególnie  młode  pokolenie,  o  jej  bogactwie,  które  powinno  być  szanowane  i 

rozpowszechniane. 

Portal  ma  zwrócić  uwagę  mieszkańców  na  to,  że  coś  takiego  jak  gwara  warszawska 

wciąż  istnieje.  Przekonuje  o  tym  idea  założyciela  serwisu  gwara-warszawska.waw.pl,  który 

wylicza szereg korzyści związanych z przywróceniem świetności nieco spatynowanej tradycji 

mówienia gwara, kiedyś tak powszechnej wśród warszawiaków. 

A więc, po pierwsze, gwara postrzegana jest jako antidotum na bylejakość i nijakość.  

W świecie, w którym bardzo trudno o oryginalność ona ja daje i gwarantuje niezmiennie ten 

sam  wysoki  poziom,  zarówno  tego,  kto  gwara  się  posługuje,  jak  i  tego,  kto  jedynie  gwary 

słucha.  

 

 

Gwara  warszawska  jest  tym  cenniejsza,  że  w  swoich  cechach  zawiera  esencje 

charakteru miasta. Poznając ją i posługując sie nią, poznajemy historię, która jest nie zbiorem 

faktów, ale barwnych ludzkich losów, uczuć, marzeń, porażek i zwycięstw. Charakterystyczne 

cechy warszawskiego charakteru to przebojowość, humor i cwaniackość. I to widać, gdy się 

posłucha tych, którzy w charakterystyczny sposób opowiadają o mieście i świecie. 

Jak mówią „warsiawiacy“? Charakterystyczny jest przyrostek „-ak“ widoczny w takich 

słowach jak Poniatoszczak, schaboszczak czy piątak. Najbardziej jednak chyba rozpoznawalną 

cechą mowy mieszkańców stolicy (ale nie tylko – bo i całego Mazowsza) jest mieszanie grup 

„ke“  i  „kie“  oraz  „ge“  i  „gie“  –  „gęś“  to  „gięś“,  „giełda“  to  „gełda“,  „keks“  to  „kieks“,  

a „cukier“ – „cuker“. Poza tym: wiadoma rzecz – „stolyca“ – w Warszawie „li“ wymawiało się 

jako „ly“. 

Gwara  miejska  to  język  używany  przez  zazwyczaj  niewykształconych  mieszkańców 

miast; jest on w pewnym sensie częścią dialektu, na którego obszarze znajduje się to miasto. 

Dlatego  w  gwarze  warszawskiej  jest  wiele  cech  typowych  dla  Mazowsza,  jak  właśnie 

mieszanie „ke“ i „ge“ z „kie“ i „gie“.  

Życie  ówczesnych  warszawiaków  toczyło  się  zazwyczaj  w  obrębie  jednego  miasta. 

Częściej  mówili  oni  językiem  swojej  małej  ojczyzny.  Nieraz  nawet  jednej  dzielnicy  -  bo 

przecież inaczej mówi warszawiak z Powiśla, a inaczej ze Starówki. Język każdej społeczności 

odzwierciedla  jej  sposób  życia,  warunki,  obyczaje  itp.,  dlatego  w  gwarze  warszawskiej  było 

dużo  słownictwa  związanego  z  życiem  miejskim.  Dialekt  Warszawy  był  „zasilany“  w  dużej 

mierze przez gwarę więzienną i złodziejską.  

Ważne  jest  więc  ocalenie  od  zapomnienia  tego  skarbca.  A  to  sprawa  bardzo  pilna, 

ponieważ  z  reguły  ludzie  sądzą,  że  gwara  jest  zabytkiem,  reliktem  minionych  czasów  ,  co 

wcale nie jest prawdą. Możliwe jest przez podtrzymanie tradycji. a w tym przypadku możliwe 

jest ono dzięki aktywizacji naturalnych użytkowników gwary. trzeba im jedynie uświadomić 

jaki skarb posiadają z dziada pradziada i ze nie powinni się go wstydzić. Wprost przeciwnie, 

gdzie  tylko  mogą  pokazywać  z  dumą  swą  tradycję  językową.  Tylko  wtedy,  dzięki 

autentyzmowi  bezpośrednich  spadkobierców  dawnej  gwary,  możliwe  jest  zainteresowanie 

nią nowych pokoleń. 

A  jest  to  o  tyle  trudne,  że  gwara  warszawska  nie  cieszy  się  taka  estymą  jak  np.  ta 

góralska.  Dla  budowania  silnej  tożsamości  warszawskiej  warto  wspomóc  kultywowanie 

języka  ojców  i  dziadów.  Ponieważ  wzbudzenie  dumy  i  chęci  pielęgnowania,  to  naturalna 

 

 

droga  do  budowania  tak  tożsamości,  jak  i  lokalnego  patriotyzmu.  A  to  dzięki  temu  będzie 

możliwa efektywna ochrona gwary. 

Zwłaszcza,  że  Warszawa  jednak  przestała  już  się  wstydzi  tego,  że  jest  Warszawą. 

Skoro pomiędzy wieżowcami, pędem i przyjezdnymi jest jeszcze miejsce na lokalny koloryt, 

warszawską  piosenkę  i  uroczy akcent,  to  tradycja  trwa.  A,  że  portal,  który powstał  nie  jest 

jedynym nawiązującym do ducha dawnej stolicy, to można mieć nadzieję. Na co? Że ludzie 

znów  zaczną  mówić  dawnym  językiem?  Zdecydowanie  nie.  Ale  warto,  by  mieszkańcy 

pamiętali, że ten język to część miasta.  

Podsumowując, gwara jest ważnym elementem tożsamości mieszkańców Warszawy. 

Należy ją pielęgnować i uświadamiać szerokiego odbiorcę, szczególnie młode pokolenie, o jej 

bogactwie, które powinno być szanowane i rozpowszechniane. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PYTANIA POGŁĘBIAJĄCE TEMAT Z PRZYKŁADOWYMI ODPOWIEDZIAMI  

 

Pyt. 1 Czym jest gwara? 

 

Język, a więc i gwara jako odmiana języka narodowego, stanowi podstawowy symbol 

i nośnik kultury, której wytwory są opisywane właśnie w języku. W gwarze - jak w zwierciadle 

-  możemy  się  przyjrzeć  kulturze  ludowej.  W  niej  bowiem  jest  utrwalone  całe  słownictwo 

nazywające  wytwory  tej  kultury  (zarówno  materialnej,  jak  i  duchowej).  Możemy  śledzić 

historię tej kultury, historię społeczności posługujących się daną gwarą. 

 

Pyt. 2 Czym gwara bywała? 

 

Gwara  w  przeszłości  na  terenach  znajdujących  się  pod  obcym  panowaniem,  np.  na 

Mazurach, Warmii, na Śląsku, była podstawowym symbolem polskości. To dzięki polszczyźnie 

gwarowej zachowała się polskość tych ziem.  

 

Pyt. 3 Jakie znaczenie ma gwara? 

 

Gwara  ma  ogromne  znaczenie  dla  utrzymywania  więzi  rodzinnych,  sąsiedzkich, 

lokalnych  (np.  słownictwo  związane  z  kuchnią  i  obrzędami  przekazywane  z  pokolenia  na 

pokolenia  nawet  po  wielu  latach  pobytu  w  zupełnie  innych  regionach  kraju  pozostaje  w 

użyciu,  jest  łącznikiem  między  przedstawicielami  różnych  pokoleń  w  rodzinie).  Gwara 

poznawana  w  dzieciństwie  jako  pierwsza  odmiana  języka  pozostaje  na  zawsze  językiem 

kojarzonym z dzieciństwem i stronami rodzinnymi, czymś bliskim sercu. 

 

Pyt. 4 Czy gwara to wyznacznik tożsamości regionalnej? 

 

Gwara była w historii i jest też dziś, szczególnie tam, gdzie jest ona wysoko oceniana  

i  pozytywnie  wartościowana,  a  więc  gdzie  cieszy  się  prestiżem,  stanowi  podstawowy 

wyznacznik tożsamości regionalnej (lokalnej), pozwala identyfikować się z całą społecznością 

posługującą  się  nią,  tworzy  poczucie  wspólnoty,  a  więc  stanowi  wyznacznik  przynależności 

do „swoich”, a nie do „obcych”. Tak dzieje się np. na Śląsku, gdzie gwary śląskie uznawane za 

 

 

prestiżowe,  równoważne  polszczyźnie  ogólnej,  pełnią  ważną  funkcję  nie  tylko  środka 

codziennej  komunikacji  w  regionie  także  w  sytuacjach  mniej  lub  bardziej  oficjalnych,  lecz 

także scalania śląskiej społeczności, podkreślania regionalnej odrębności. 

 

Pyt. 5 Co ma gwara do rozwoju języka? 

 

Gwary  są  nie  tylko  sposobem  porozumiewania  się  lokalnej  społeczności,  są  także 

cennym świadectwem rozwoju języka polskiego, gdyż polszczyzna literacka powstała właśnie 

z gwar. W gwarach zachowało się wiele reliktów dawnej polszczyzny, co umożliwia w wielu 

wypadkach śledzenie rozwoju języka literackiego.  

 

Pyt. 6 Gdzie wykorzystywane są gwary? 

 

Są  również  wyzyskiwane  w  literaturze  do  stylizacji  językowej  (gwarowej),  dzięki 

czemu nadają językowi utworów literackich piętno autentyczności. Stanowią także niezwykle 

cenny  materiał  do  badań  dla  badaczy  -  przedstawicieli  różnych  dziedzin  nauki: 

językoznawców, historyków, socjologów czy etnografów.