1 

 

Irena Pilch, MAKIAWELIZM JAKO ELEMENT CIEMNEJ TRIADY OSOBOWOŚCI 
WYKŁAD 2a 
 

„Ciemna triada” jako zestaw pokrewnych cech, opisujący eksploatacyjny styl  interpersonalny 

wysoce egoistyczny, opary na fałszu, oszustwie i manipulacji

   

 
PSYCHOPATIA 

  Osobowość nieprawidłowa,  

pozbawiona "uczuć złożonych" 

+ antyspołeczne zachowanie 

  współczesne badania odwołują się do ujęcia psychopatii Cleckleya (1941/1982); stworzona przez 

niego lista cech opisujących osobowość nieprawidłową,  zawierała zarówno właściwości 
osobowościowe, jak i kryteria behawioralne 

  pojęcie niejednoznaczne, obecnie w klasyfikacji DSM-IV nazywane  „antysocjalnymi 

zaburzeniami osobowości” 
 

Koncepcje współczesne: 



  dwuczynnikowe (czynnik  1 - afektywno-interpersonalny czyli psychopatia pierwotna; czynnik 2 - 

behawioralny, czyli psychopatia wtórna;  Hare), 



 

trójczynnikowe (rozhamowanie (disinhibition), zuchwałość (boldness) i nikczemność (meanless); 
Patrick) 



 

czteroczynnikowe (czynniki: interpersonalny, afektywny, styl życia i antyspołeczne zachowanie; 
nowa koncepcja Hare)

 



   

Badania współczesne: 



 

Poszukiwanie deficytów:  

o  afektywnych (

niewłaściwe odczytywanie bodźców emocjonalnych, niewłaściwa  emocjonalna 

regulacja zachowania

),  

o  poznawczych (

słabe uczenie się pod wpływem kar

)   

o 

reaktywności (

zaburzona reaktywność ogólna i emocjonalna)

 



 

Neurobiologiczne podłoże: dysfunkcje płatów czołowych i amygdala 

 
PSYCHOPATIA  NIEKRYMINALNA (SUBKLINICZNA) 



 

Psychopaci w populacji ogólnej: kliniczni 1%, subkliniczni 5-15% (LeBreton i in. 2006) 



 

Ujęcie kategorialne (

zgodnie z którym do grupy psychopatów klasyfikuje się ludzi korzystając z 

listy symptomów,  

np. PCL-R) zastąpione zostało wymiarowym 

(psychopatia traktowana jako 

wymiar)

 



 

Samoopis jako wiarygodne źródło informacji o poziomie psychopatii 

 
Rozumienie psychopatii subklinicznej: 

1.  subkliniczna manifestacja zaburzenia wynika z niższego poziomu psychopatii (różnica 

ilościowa) 

2.  niepełna manifestacja pełnego zaburzenia (złagodzona przez inne czynniki, np. 

inteligencja, edukacja) 

3. 

interpersonalno-afektywne właściwości psychopatii są etiologicznie odmienne od 
antyspołecznego zachowania (szukanie potencjalnie adaptacyjnych cech składających się na 
psychopatię i psychopatów dobrze funkcjonujących) 

 

 
 

2 

 

 
NARCYZM (SUBKLINICZNY) 
 

o  Narcyzm kliniczny - od Freuda; obecnie w klasyfikacji zaburzeń DSM-IV. 
o 

Osoba skoncentrowana na sobie, o nieadekwatnie wysokiej samoocenie, zaangażowana w 
działania autoprezentacyjne, nieempatyczna i egoistyczna 

o  Inni ludzie – traktowani przedmiotowo – stanowią „lustro” odzwierciedlające jej  idealny 

obraz „JA”,  

o 

Główny  mechanizm obrony samooceny – dewaluacja innych. Narcystyczna wściekłość 
reakcją na krytykę. 

 
POMIAR - Skala NPI (Narcissistic Personality Inventory) Raskina i Halla w adaptacji 
Bazińskiej i Drat-Ruszczak ; 34 pytania. Podskale:  

  Domagania się podziwu (pragnienie bycia zauważanym, podziwianym, sławnym)  
  Przywództwa (przekonanie o własnych zdolnościach przywódczych i umiejętności 

wywierania wpływu) 

  Próżności ("miłość do siebie", aprobata własnej cielesności)  
  Samowystarczalności (przekonanie o własnej niezależności, indywidualizmie, 

kompetencjach i sukcesie) 

 
 
MAKIAWELIZM  
 

•  Osobowość człowieka osiągającego cele drogą manipulacji interpersonalnej 

(Christie, Geis, 1970)  

•  Dwulicowy styl interpersonalny, oparty na cynicznych poglądach i pragmatycznej 

moralności (Jones, Paulhus, 2009)    

 

 

 

 

 

 

 
 
 
 

makiawelizm 

makiaweliczna wizja 

świata społecznego 

egocentryczna 

motywacja 

makiaweliczna 

 

moralność 

3 

 

KOMPONENTY 

  cyniczny pogląd na naturę ludzką –  inni ludzie są słabi i niegodni zaufania, 
  egocentryczna motywacja, 
  brak przywiązania do społecznie podzielanych  zasad moralnych, 
  przekonanie o skuteczności manipulacji i wola angażowania się w 

manipulacyjne zachowanie,  

  w sytuacjach społecznych orientacja na poznanie, nie na emocje, 
  odporność na wpływ społeczny, 
  nastawienie na kontrolę sytuacji, 
  chłód emocjonalny, egocentryzm, brak empatii, 
  niska  ugodowość i sumienność  

 

MAKIAWELIZM A SKUTECZNOŚĆ DZIAŁAŃ 

 

ODMIENNOŚCI "ŚWIATÓW" makiawelistów i  niemakiawelistów 
 

 

 
PRIORYTETY 

 

 

Świat „złych ludzi” i 

godnych pożądania  

przedmiotów 

Orientacja na wymianę 

Strategia 

indywidualistyczna 

Cenią cechy sprawnościowe 

 

Świat „dobrych ludzi” i 

wzajemnych więzi 

Orientacja na wspólnotę 

Strategia prospołeczna 

Cenią cechy moralne,  

zachowują się etycznie 

MACH NISKI  

Ważny jest cel własny (częściej 

niematerialny), cele partnera i 

relacja  

Nacisk na respektowanie norm 

wymiany 

Ważny jest dobór partnera - 

kooperatora 

MACH WYSOKI 

Ważny jest własny cel (częściej 

materialny) 

Nacisk na sprawność działań 

Ważne jest uniknięcie kary za „złe” 

zachowanie 

Ważne jest utrzymanie reputacji 

4 

 

Istotne pytania dla badacza makiawelizmu: 

  Czy makiaweliści mają ponadprzeciętną inteligencję emocjonalną? 
  Czy są "urodzonymi przywódcami"? 
  Czy są skuteczniejsi i odnoszą większe sukcesy w pracy zawodowej? 

 
 

 

Makiawelista  sporządza  bilans zysków  i  strat: 

 

 

Makiawelizm i normy społecznej wymiany a skuteczność działań: 

 

 

 

 

ZYSKI 

STRATY 

NORMY (wzajemności, sprawiedliwości) 

„ŁAMACZE” 

NORM 

Wrażliwość 

na karę 

Trafne rozróżnianie 
sytuacji  zagrożenia 

i braku zagrożenia  

karą  

„STRAŻNICY” 

NORM 

Wrażliwość na 

sprawiedliwą 

wymianę 

Trafne rozróżnianie 

kooperatorów i 

eksploatatorów 

SKUTECZNE DZIAŁANIE 

MAKIAWELISTA 

Czerpie zyski z 

manipulacji 

partnerem  unikając 

zachowań 

zagrożonych  karą 

Zachowuje się „jak 

gdyby” był 

niemakiawelistą 

(mimikra) 

5 

 

Źródła przewagi strategii makiawelicznej: 

1.  Gotowość do łamania norm społecznego współżycia i czerpania zysków z manipulacji 
2.  Bezwzględność wobec partnera 
3.  Kierowanie się bilansem zysków i strat 
4.  Umiejętność oceny zagrożenia karą i dostosowywania zachowania 
5.  Utrzymywanie długoterminowych związków dzięki mimikrze 

 
 
Źródła przewagi strategii niemakiawelicznej: 

1.  Wysoka empatia i inteligencja emocjonalna 
2.  Wola i umiejętność współpracy 
3.  Unikanie eksploatatorów, poszukiwanie kooperatorów 
4.  Inwestowanie zasobów w zachowania karzące (co może jednocześnie osłabiać 

skuteczność osoby karzącej) 

 
Cechy sytuacji podnoszące skuteczność strategii makiawelicznej 
 

 

 
 
Pomiar makiawelizmu 



  Skale Mach IV i Mach V (Christie, Geis, 1970) 



  Skala makiawelizmu Allsoppa i Eysencka (1991) 



  Mach-B Aziza  



 

Machiavellian Personality Scale(MPS) Dahlinga, Whirakera i Levy’ego (2009) 



  Skala Draheima – makiawelizm „zimny” i „gorący” (Draheim, 2004). 

 
 
Literatura polecana: 

Pilch I. (2008). Osobowość makiawelisty i jego relacje z ludźmi. Katowice, Wyd. UŚ 

Ułatwiają  

wywieranie wpływu 

Bezpośredni kontakt z 
partnerem  

Sytuacja słabo 
ustrukturalizowana 

Sytuacja wzbudza 
emocje partnera 

Zapewniają korzystną relację 

zysków do strat 

 Brak reguł postępowania, reguły niejasne → 
trudność w określeniu jakie zachowanie jest 
dopuszczalne 

Brak kontroli i słaba kontrola → małe 
prawdopodobieństwo wykrycia oszusta 

Brak /słabe sankcje za łamanie zasad