UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Jest to niebezpieczny stan dla życia

Utrata przytomności zakłóca prawidłowe spostrzeganie i 

świadomość zdarzeń. Różny jest czas trwania nieprzytom-

ności – od kilkunastu sekund do wielu miesięcy. Różny jest 

też stopień jej głębokości – od stanu senności przypomi-

nającej senność fizjologiczną, po śpiączkę, w której są znie-

sione ważne odruchy obronne (bólowy, kaszlowy, połykowy, 

źreniczny). Różne są też przyczyny utraty przytomności, róż-

ne rokowania i odmienny sposób leczenia. Wspólne jest na-

tomiast zagrożenie dla życia.

Objawy:

• nieprzytomny nie reaguje na pytania i nie odpowiada na 

głośne wołanie (brak możliwości nawiązania kontaktu słow-

nego), 
• nieprzytomny nie reaguje normalnie na bodźce bólowe, np. 

na szczypanie skóry,
• mięśnie są zazwyczaj niesłychanie wiotkie (wyjątek stano-

wią ataki skurczów) - osoba jest "lejąca". 

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Przyczyny

Utrata przytomności może być następstwem np.:
• urazu głowy np. uderzeniem,
• zatrucia (lekami, środkami chemicznymi, narkotyka-
mi, alkoholem),
• niewystarczającej ilość tlenu w mózgu np. mała ilość
tlenu w wdychanym powietrzu,
• zaburzenia przemiany materii np. spadek lub wzrost 
stężenia glukozy we krwi,
• porażenia prądem,
• udaru mózgu,
• działania wysokiej temperatury,
• nadmiernego ochłodzenie organizmu.

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

W przypadku gdy nieprzytomny znajduje się w pozycji 
leżącej na wznak może dość do zatkania dróg odde-
chowych przez zapadającą się nasadę języka lub przez 
ciało obce znajdujące się w jamie ustnej lub gardle. Pod-
czas wystąpienia wymiotów istnieje zagrożenie wchło-
nięcia do płuc treści żołądkowej. 

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Pierwsza pomoc

Należy skontrolować oddech poprzez obserwacje ruchów od-

dechowych lub ich wyczuwanie - przyłożenie płasko dłoni na 

klatce piersiowej i nadbrzuszu odsłuchiwanie lub wyczu-

wanie powietrza wydobywającego się z ust lub nosa nieprzy-

tomnego - przystawienie dłoni, twarzy do ust lub nosa

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Pierwsza pomoc

Badanie oddechu powinno trwać przez ok. 10s. Oddech ba-

damy próbując usłyszeć go, wyczuć na policzku i obser-

wując ruchy klatki piersiowej poszkodowanego. Powin-

niśmy wyczuć co najmniej 2 oddechy. Jeżeli wyczuwamy 

oddech należy przekręcić nieprzytomnego na bok - w ten 

sposób zabezpieczymy go przed zachłyśnięciem się w razie 

wystąpienia wymiotów. W oczekiwaniu na pomoc należy 

obserwować chorego i sprawdzać w krótkich odstępach 

czasu jego oddech i tętno.
Równocześnie z badaniem tętna należy sprawdzić czy rato-

wany oddycha. Należy zwrócić uwagę na ruchy klatki pier-

siowej i nadbrzusza. Jednak nie są to objawy najpew-

niejsze, gdyż przy zatkaniu dróg oddechowych np. przez 

wymiociny lub ciała obce, mięśnie oddechowe kurczą się

czasem bardzo gwałtownie, a mimo to człowiek ginie wsku-

tek uduszenia. 

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Pierwsza pomoc

Tętno sprawdza się na tętnicy promieniowej, a jeszcze lepiej 
na obydwu tętnicach promieniowych. Należy to wykonywać
trzema palcami, gdyż jeden palec może odbierać własne 
tętnienie opuszki. Gdy nie wyczuwa się tętna na nadgarstku 
należy sprawdzić na szyi nieprzytomnego, gdzie przebiegają
duże tętnice odchodzące bezpośrednio od aorty.

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Pierwsza pomoc

Przy obniżonym ciśnieniu krwi (np. wskutek krwotoku)

tętno na nadgarstku może być niewyczuwalne, ale występuje 

nadal w tętnicach szyjnych. Brak tętna stwarza konieczność

przystąpienia do reanimacji. 

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Pierwsza pomoc

Przy sprawdzaniu oddechu musi-

my upewnić się, że ust lub nosa ra-

towanego wydobywa się powietrze. 

W przypadku kiedy nie stwierdzi-

my oddechu należy sprawdzić dro-

żność jamy ustnej (może znajdo-

wać się w niej ciało obce (np. pro-

teza zębowa) i ewentualnie usunąć. 

Następnie przekręcamy chorego 

na wznak i odginamy głowę do ty-

łu. Powoduje to wyprostowanie 

szyi. Jeżeli tym sposobem uda się

przywrócić oddech należy chorego 

ułożyć na boku. W przeciwnym 

wypadku należy rozpocząć sztucz-

ne oddychanie.

UTRATA PRZYTOMNOŚCI 

Pierwsza pomoc

Obowiązuje 6 zasad postępowania ze spontanicznie oddycha-

jącym nieprzytomnym: 
• ułożenie poszkodowanego powinno być jak najbardziej 

zbliżone do pozycji bocznej, z odchyloną głową, dla umożli-

wienia swobodnego odpływu zawartości jamy ustnej, 
• ułożenie powinno być stabilne, 
• należy unikać jakiegokolwiek ucisku na klatkę piersiową, 

mogącego upośledzać oddychanie, 
• ze względu na możliwość uszkodzenia odcinka szyjnego 

kręgosłupa, powinna istnieć możliwość, łatwego i bezpiecz-

nego odwracania poszkodowanego na bok i na plecy, 
• należy zapewnić możliwość dostępu i obserwacji dróg odde-

chowych, 
• pozycja sama w sobie nie może spowodować żadnych 

obrażeń poszkodowanego.

OMDLENIE

Omdlenie jest spowodowane chwilowym niedoborem 
tlenu w mózgu i związaną z tym krótkotrwałą utratą
przytomności. Często przed omdleniem występują obja-
wy złego samopoczucia, zawroty głowy, bladość skóry. 
Przeważnie po upadku osoba omdlała sama dochodzi do 
siebie. Dzieje się to dlatego, że w pozycji leżącej jej 
mózg, serce i inne narządy znajdują się na tym samym 
poziomie dzięki czemu ukrwienie mózgu szybko docho-
dzi do stanu prawidłowego. Zemdlonego należy wynieść
na  świeże powietrze i pozwolić mu odpoczywać w 
spokoju. 

OMDLENIE

Pierwsza pomoc

W przypadku głębszego omdlenia - utraty przytomnoś-
ci - przy zachowanym oddechu i tętnie należy na kilka-
naście sekund unieść do góry kończyny dolne i górne.

OMDLENIE

Gdy takie postępowanie nie przynosi pozytywnego efek-
tu należy wezwać pomoc, ułożyć poszkodowanego w po-
zycji bocznej i obserwować. Brak powrotu świadomości 
może świadczyć, że nie jest to proste omdlenie. Jeżeli w 
ciągu około 1 minuty osoba nie odzyskuje świadomości 
istnieje podejrzenie poważniejszego zaburzenia.

Nie należy poić pacjenta ani podawać mu leków według 
własnego uznania. 

Skutkami omdlenia przeważnie są urazy powstałe na 
skutek upadku, które mogą wymagać zastosowania 
pierwszej pomocy.