Szereg homologiczny to grupa związków o podobnej 
budowie i właściwościach chemicznych różniących się o 1 
lub kilka grup -CH

2 

Reguła markownika – w reakcji addycji w związku o wzorze ogólnym 
HX do nienasyconego alkenu atom wodoru połączy się do atomu 
węgla połączonego z mniejszą ilością atomów wodoru  

Izomery to związki o tym samym wzorze sumarycznym a 
różnym strukturalnym  

Kraking to przemysłowy proces rozkładu ciężkich frakcji ropy 
naftowej, drewna, i węgla lub smoły węglowej, którego celem jest 
produkcja m.in. alkenów: paliw ciekłych (np. benzyny) i gazu (gazy 
krakowe)  

Izomeria geocentryczna typu cis-trans – tworzą się w 
cząsteczkach z wiązaniem wielokrotnym , ponieważ 
wiązanie podwójne powoduje usztywnienie fragmentu 
cząsteczki  

Reforming to wysokotemperaturowe ogrzewanie lekkich frakcji ropy 
naftowej (lub produktów krakingu) pod zwiększonym ciśnieniem w 
celu otrzymania paliw o dobrych własnościach antydetonujących lub 
węglowodorów aromatycznych. 

Wzór sumaryczny – CH

4

; C

2

H

6

 

Wzór strukturalny 

 

destylacją frakcyjną procesowi rektyfikacji ropy naftowej. Ropę 
wprowadza się do pieca destylacyjnego i podgrzewa do ok. 350

o

C. 

Dzięki różnicom temperatur wrzenia poszczególnych składników 
ropy rozdzielają się one na frakcje. 

Wzór półstrukturalny – CH

4

; CH

3

-CH

3 

Wzór szkieletowy tetra edr – czworościan foremny 

 

Gaz ziemny - zwany również błękitnym paliwem – paliwo kopalne 
pochodzenia organicznego, gaz zbierający się w skorupie ziemskiej w 
pokładach wypełniających przestrzenie, niekiedy pod wysokim 
ciśnieniem. Pokłady gazu ziemnego występują samodzielnie lub 
towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego. Zawartośd 
składników jest zmienna i zależy od miejsca wydobycia, jednak 
głównym składnikiem stanowiącym ponad 90% gazu ziemnego jest 
zawsze metan. Oprócz niego mogą występowad niewielkie ilości 
etanu, propanu, butanu i innych związków organicznych i 
mineralnych. 

Liczba oktanowa, LO umowny wskaźnik charakteryzujący 
przeciwstukowe własności paliwa używanego do napędu 
silników spalinowych z zapłonem iskrowym, oznaczana za 
pomocą silników wzorcowych. 
Ropa naftowa (olej skalny, czarne złoto) – ciekła kopalina, 
złożona z mieszaniny naturalnych węglowodorów 
gazowych, ciekłych i stałych (bituminów), z niewielkimi 
domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszczeo. Ma 
podstawowe znaczenie dla gospodarki światowej jako 
surowiec przemysłu chemicznego, a przede wszystkim jako 
jeden z najważniejszych surowców energetycznych. 

Reakcja subdycji - reakcja chemiczna polegająca na wymianie 
jednego lub kilku atomów w cząsteczce związku chemicznego. 

 

Reakcja abdycji- reakcja chemiczna  polegająca na dodaniu 
jednego lub kilku atomów w cząsteczce związku 

chemicznego. 

 

Reakcja polimeryzacji to reakcja, w wyniku której związki chemiczne 
o małej masie cząsteczkowej zwane monomerami lub mieszanina 
kilku takich związków reagują same ze sobą, aż do wyczerpania 
wolnych grup funkcyjnych, w wyniku czego powstają cząsteczki o 
wielokrotnie większej masie cząsteczkowej od substratów, tworząc 

polimer.

 

Lp. 

nazwa 

Wzór   lp 

nazwa 

wzór 

1 

Metan 

CH

4 

6 

Heksan 

C

6

H

14 

2 

Etan  

C

2

H

6

 

7 

Heptan 

C

7

H

16 

3 

Propan 

C

3

H

6 

8 

Oktan 

C

8

H

18 

Alkeny (-) 
C

n

H

2n+2 

Alken(=) 
C

n

H

2n 

Alkiny ( ) 
C

n

H

n 

Węgl. Arom.  

 

 

 
 

4 

Butan 

C

4

H

10 

9 

Nonan 

C

9

H

20 

5 

pentan 

C

5

H

12 

10 

Dekan  

C

10

H

22 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Szereg homologiczny to grupa związków o podobnej 
budowie i właściwościach chemicznych różniących się o 1 
lub kilka grup -CH

2 

Reguła markownika – w reakcji addycji w związku o wzorze ogólnym 
HX do nienasyconego alkenu atom wodoru połączy się do atomu 
węgla połączonego z mniejszą ilością atomów wodoru  

Izomery to związki o tym samym wzorze sumarycznym a 
różnym strukturalnym  

Kraking to przemysłowy proces rozkładu ciężkich frakcji ropy 
naftowej, drewna, i węgla lub smoły węglowej, którego celem jest 
produkcja m.in. alkenów: paliw ciekłych (np. benzyny) i gazu (gazy 
krakowe)  

Izomeria geocentryczna typu cis-trans – tworzą się w 
cząsteczkach z wiązaniem wielokrotnym , ponieważ 
wiązanie podwójne powoduje usztywnienie fragmentu 
cząsteczki  

Reforming to wysokotemperaturowe ogrzewanie lekkich frakcji ropy 
naftowej (lub produktów krakingu) pod zwiększonym ciśnieniem w 
celu otrzymania paliw o dobrych własnościach antydetonujących lub 
węglowodorów aromatycznych. 

Wzór sumaryczny – CH

4

; C

2

H

6

 

Wzór strukturalny 

 

destylacją frakcyjną procesowi rektyfikacji ropy naftowej. Ropę 
wprowadza się do pieca destylacyjnego i podgrzewa do ok. 350

o

C. 

Dzięki różnicom temperatur wrzenia poszczególnych składników 
ropy rozdzielają się one na frakcje. 

Wzór półstrukturalny – CH

4

; CH

3

-CH

3 

Wzór szkieletowy tetra edr – czworościan foremny 

 

Gaz ziemny - zwany również błękitnym paliwem – paliwo kopalne 
pochodzenia organicznego, gaz zbierający się w skorupie ziemskiej w 
pokładach wypełniających przestrzenie, niekiedy pod wysokim 
ciśnieniem. Pokłady gazu ziemnego występują samodzielnie lub 
towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego. Zawartośd 
składników jest zmienna i zależy od miejsca wydobycia, jednak 
głównym składnikiem stanowiącym ponad 90% gazu ziemnego jest 
zawsze metan. Oprócz niego mogą występowad niewielkie ilości 
etanu, propanu, butanu i innych związków organicznych i 
mineralnych. 

Liczba oktanowa, LO umowny wskaźnik charakteryzujący 
przeciwstukowe własności paliwa używanego do napędu 
silników spalinowych z zapłonem iskrowym, oznaczana za 
pomocą silników wzorcowych. 
Ropa naftowa (olej skalny, czarne złoto) – ciekła kopalina, 
złożona z mieszaniny naturalnych węglowodorów 
gazowych, ciekłych i stałych (bituminów), z niewielkimi 
domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszczeo. Ma 
podstawowe znaczenie dla gospodarki światowej jako 
surowiec przemysłu chemicznego, a przede wszystkim jako 
jeden z najważniejszych surowców energetycznych. 

Reakcja subdycji - reakcja chemiczna polegająca na wymianie 
jednego lub kilku atomów w cząsteczce związku chemicznego. 

 

Reakcja abdycji- reakcja chemiczna  polegająca na dodaniu 
jednego lub kilku atomów w cząsteczce związku 

chemicznego. 

 

Reakcja polimeryzacji to reakcja, w wyniku której związki chemiczne 
o małej masie cząsteczkowej zwane monomerami lub mieszanina 
kilku takich związków reagują same ze sobą, aż do wyczerpania 
wolnych grup funkcyjnych, w wyniku czego powstają cząsteczki o 
wielokrotnie większej masie cząsteczkowej od substratów, tworząc 

polimer.

 

Lp. 

nazwa 

Wzór   lp 

nazwa 

wzór 

1 

Metan 

CH

4 

6 

Heksan 

C

6

H

14 

2 

Etan  

C

2

H

6

 

7 

Heptan 

C

7

H

16 

3 

Propan 

C

3

H

6 

8 

Oktan 

C

8

H

18 

Alkeny (-) 
C

n

H

2n+2 

Alken(=) 
C

n

H

2n 

Alkiny ( ) 
C

n

H

n 

Węgl. Arom.  

 

 

 
 

4 

Butan 

C

4

H

10 

9 

Nonan 

C

9

H

20 

5 

pentan 

C

5

H

12 

10 

Dekan  

C

10

H

22 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Właściwości 
fizyczne  

Metan CH

4

 

Eten (etylen) C

2

H

4

 

Etyn (acetylen)C

2

H

2

 

Benzen 

C

6

H

6 

Stan skupienia   gaz 

gaz 

Gaz 

Ciecz 

Barwa 

Bezbarwny 

bezbarwnym 

Bezbarwny 

Bezbarwny 

Zapach  

Bezwonny 

słodkawym zapachu 

Charakterystyczny, wyczuwalny 

Rozpuszczalnika  

Rozpuszczalnośd  Nie rozpuszczalny w 

H

2

O 

bardzo dobrze w 
rozpuszczalnikach 
niepolarnych np.: arenach i 
alkanach. 

bardzo słabo rozpuszczalny w 
H

2

O i innych rozpuszczalnikach 

polarnych, rozpuszcza się bdb w 
acetonie 

Nie rozpuszczalny w H

2

O i nie 

tworzy mieszaniny z H

2

O 

Od powietrza  

lżejszy 

 

lżejszy 

 

Zastosowanie  

jako paliwo do 
silników jako 
surowiec do 
otrzymywania 
tworzyw sztucznych 
w przemyśle 
energetycznym 
 

 jest do produkcji 
polietylenu i wielu 
kopolimerów, etylobenzenu 
(do produkcji styrenu), tlenku 
etylenu, chloropochodnych 
(chlorek winylu, 
dichloroetan), etanolu i 
wyższych alkoholi 
alifatycznych. 

w palnikach acetylenowo-
tlenowych do spawania i cięcia 
metali (acetylen w dużej ilości 
tlenu spala się w temperaturze 
3100 °C) w lampie 
acetylenowej do oświetlenia w 
przemyśle chemicznym (m.in. do 
produkcji tworzyw sztucznych) 

do produkcji tworzyw 
sztucznych, włókien 
syntetycznych, barwników, 
leków, detergentów, 
pestycydów, otrzymywania 
aniliny, fenolu acetonu 
(metoda kumenowa) 
bezwodnika maleinowego. 

Właściwości 
fizyczne  

Metan CH

4

 

Eten (etylen) C

2

H

4

 

Etyn (acetylen)C

2

H

2

 

Benzen 

C

6

H

6 

Stan skupienia   gaz 

gaz 

Gaz 

Ciecz 

Barwa 

Bezbarwny 

bezbarwnym 

Bezbarwny 

Bezbarwny 

Zapach  

Bezwonny 

słodkawym zapachu 

Charakterystyczny, wyczuwalny 

Rozpuszczalnika  

Rozpuszczalnośd  Nie rozpuszczalny w 

H

2

O 

bardzo dobrze w 
rozpuszczalnikach 
niepolarnych np.: arenach i 
alkanach. 

bardzo słabo rozpuszczalny w 
H

2

O i innych rozpuszczalnikach 

polarnych, rozpuszcza się bdb w 
acetonie 

Nie rozpuszczalny w H

2

O i nie 

tworzy mieszaniny z H

2

O 

Od powietrza  

lżejszy 

 

lżejszy 

 

Zastosowanie  

jako paliwo do 
silników jako 
surowiec do 
otrzymywania 
tworzyw sztucznych 
w przemyśle 
energetycznym 
 

 jest do produkcji 
polietylenu i wielu 
kopolimerów, etylobenzenu 
(do produkcji styrenu), tlenku 
etylenu, chloropochodnych 
(chlorek winylu, 
dichloroetan), etanolu i 
wyższych alkoholi 
alifatycznych. 

w palnikach acetylenowo-
tlenowych do spawania i cięcia 
metali (acetylen w dużej ilości 
tlenu spala się w temperaturze 
3100 °C) w lampie 
acetylenowej do oświetlenia w 
przemyśle chemicznym (m.in. do 
produkcji tworzyw sztucznych) 

do produkcji tworzyw 
sztucznych, włókien 
syntetycznych, barwników, 
leków, detergentów, 
pestycydów, otrzymywania 
aniliny, fenolu acetonu 
(metoda kumenowa) 
bezwodnika maleinowego.