Nauka o organizacji

Dr Tomasz Dryl

WSAiB Gdynia 2008

Program przedmiotu

1. Teoria organizacji jako dyscyplina naukowa
2. Tradycja i nowoczesność w nauce o organizacji
3. Materialne i niematerialne podstawy działalności 

organizacji

4. Organizacja jako obiekt badań
5. Prawno-organizacyjne i własnościowe  formy 

5. Prawno-organizacyjne i własnościowe  formy 

zorganizowanego działania

6. Zarządzanie – podsystem organizacji
7. Tworzenie i przekształcenie organizacji
8. Współdziałanie organizacji
9. Zmiana jako warunek rozwoju organizacji
10. Organizacja w przyszłości

2008-05-17

2

Literatura:

1. B. Kożuch, Nauka o organizacji, CeDeWu 2007
2. A. Czermiński, M. Czerska, B. Nogalski, R. Rutka, A. 

Apanowicz, Zarządzanie organizacjami

3. R. Griffin Podstawy zarządzania
4. A. Koźmiński, Zarządzanie. Teoria i praktyka

4. A. Koźmiński, Zarządzanie. Teoria i praktyka
5. J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert, Kierowanie, 

PWE, Warszawa 1997

6. P.F. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość, PWE, 

Warszawa 1992,

7. P.F. Drucker, Praktyka zarządzania, Czytelnik 

Nowoczesność, AE w Krakowie 1994

2008-05-17

3

Dlaczego istotny jest temat

zarządzania organizacjami?

•

Gdyż współczesny świat jest światem 
organizacji.

•

Gdyż otaczające nas organizacje są różne, 
jednak mają wiele cech wspólnych.

jednak mają wiele cech wspólnych.

2008-05-17

4

Różne organizacje mają wiele cech

wspólnych

Funkcje zarządzania:

•

Planowanie 

•

Organizowanie 

•

Organizowanie 

•

Przewodzenie 

•

Kontrolowanie 

2008-05-17

5

Dlaczego tak ważne są organizacje?

•

Organizacje osiągają cele

•

Organizacje przechowują wiedzę

•

Organizacje tworzą kariery

•

Organizacje wpływają na otoczenie

•

Organizacje wpływają na otoczenie

2008-05-17

6

Luka między powszechnością organizacji

a poziomem rozwoju nauki

2008-05-17

7

Wyzwania, przed jakimi stoi 

nauka o organizacji

2008-05-17

8

Istota i pojęcie nauki

•

Ogół wiedzy ludzkiej, uporządkowanej w 
system zagadnień i wyrażonej w sądach 
prawdziwych lub przypuszczeniach

•

Dyscyplina badawcza odnosząca się do 

•

Dyscyplina badawcza odnosząca się do 
określonej dziedziny rzeczywistości

•

Zespół poglądów stanowiących 
usystematyzowaną całość, wchodzących w 
skład określonej dyscypliny badawczej

2008-05-17

9

Naukowe poznanie rzeczywistości

•

Wymaga ukształtowania zespołu twierdzeń i 
hipotez o poszczególnych dziedzinach 
rzeczywistości i zbudowania teorii dla tych 
dziedzin

dziedzin

•

Wypracowania właściwych metod i narzędzi 
badawczych  

2008-05-17

10

Aby teoria była nazywana naukową 

musi spełniać kryteria naukowości:

1. Sprawdzalność

2. Empiryczność

3. Wiarygodność

4. Niesprzeczność

4. Niesprzeczność

5. Uniwersalność

6. Precyzyjność

7. Operacyjność 

2008-05-17

11

Geneza nauki o organizacji 

•

K. Adamiecki, J. Zieleniewski, W. Kieżun, L. 
Krzyżanowski, A. Czermiński, M. Bielski

•

Wielkie zadania organizatorskie: stocznie 
rzymskie 260rpne

rzymskie 260rpne

2008-05-17

12

Organizacja 

•

W różnych sferach ludzkiej działalności 
funkcjonują organizacje, które tworzy się aby 
osiągnąć określone cele

•

Poszczególne organizacje mają wyznaczone 

•

Poszczególne organizacje mają wyznaczone 
różne cele:

•

Szkoły mają kształcić, 

•

Szpitale i sanatoria – leczyć,

•

Przedsiębiorstwa – wytwarzać produkty i 
usługi, etc.

2008-05-17

13

Organizacja 

Termin pochodzący od słów:

•

greckiego słowa organizo (urządzanie czegoś, 
tworzenie uporządkowanych, harmonijnych 
całości z zespołu różnych elementów)

całości z zespołu różnych elementów)

•

greckich organikos – wytworzony przy pomocy 
narzędzia i organon – narzędzie, instrument, 
przyrząd 

•

łacińskiego organisatio – system 

2008-05-17

14

Organizacja 

•

To formalna, planowo koordynowana 
struktura, która obejmuje osoby i środki, 
zmierza do osiągnięcia wspólnego celu i 
charakteryzuje się określonym układem 

charakteryzuje się określonym układem 
(hierarchią) władzy i stopniem podziału pracy.

•

Organizacja to grupa ludzi, która 
współpracuje ze sobą w sposób 
uporządkowany i skoordynowany, aby 
osiągnąć pewien zestaw celów 

2008-05-17

15

Trzy wspólne cechy każdej organizacji:

1. Każda organizacja ma swój cel (powód), dla 

którego istnieje (wspólna realizacja celu, 
którego nie można uzyskać w pojedynkę)

2. Każda organizacja składa się z ludzi

2. Każda organizacja składa się z ludzi

3. Każda organizacja ma wewnętrzną strukturę. 

Ludzie zgrupowani są w każdej organizacji w 
jakiś określony sposób.

(hierarcha – podział zadań, występowanie 

kierownictwa / przywództwa)

2008-05-17

16

Inne wspólne cechy organizacji to:

•

Organizacje są systemami otwartymi, które 
kontaktują się z otoczeniem pozyskując z 
otoczenia zasoby i oddając do otoczenia „wyroby 
gotowe”. 

•

Każda organizacja jest systemem, ale nie każdy 

•

Każda organizacja jest systemem, ale nie każdy 
system jest organizacją.

•

Każda organizacja powinna mieć program lub 
sposób zrealizowania wyznaczonych celów.

•

Żadna organizacja nie jest zbyt skuteczna bez 
jakiegoś planu działania.

2008-05-17

17

2008-05-17

18

CZTEROCZŁONOWY MODEL 

ORGANIZACJI WG H.LEAVITTA 

(1/2)

•

Spośród różnych prób schematycznego przedstawienia 
organizacji najbardziej znany jest czteroczłonowy 
model organizacji. 

•

Według H.Leavitta organizacja składa się z czterech 
podstawowych elementów: ludzi, celów (zadań), które 

podstawowych elementów: ludzi, celów (zadań), które 
wyznaczają ludzie, techniki oraz struktury. 

•

Elementy te są ze sobą wzajemnie powiązane. Jest to 
model ilustrujący społeczno-techniczny charakter 
organizacji i współzależności podsystemów. 

•

Ludzie oraz zadania (cele) tworzą element społeczny. 

2008-05-17

19

CZTEROCZŁONOWY MODEL 

ORGANIZACJI WG H.LEAVITTA

•

Natomiast technika i struktura tworzy element 
techniczny.

•

Organizacja dąży do wewnętrznej równowagi. 

•

Zmiana wymuszona przez otoczenie w jednym 

•

Zmiana wymuszona przez otoczenie w jednym 
podsystemie musi pociągnąć za sobą zmiany 
adaptacyjne pozostałych podsystemach. 

•

Mimo swej popularności model ten ma poważną 
wadę: pomija człon kierowniczy (sterujący) 
organizacji

2008-05-17

20

Podsystem ludzki:

1) Poziom jednostkowy (akcentuje różnorodność 

jednostki – aspiracje, charakter)

2) Poziom grupowy (akcentuje na działalność 

grup formalnych Rysunek nieformalnych)

grup formalnych Rysunek nieformalnych)

3) Poziom kulturowy

2008-05-17

21

Podsystem celów / zadań:

1) Cele funkcjonalne (np. AE – kształcenie, 

zakład fryzjerski – strzyżenie)

2) Cele podstawowe

Dwa podstawowe cele każdej organizacji to:

Dwa podstawowe cele każdej organizacji to:

-PRZETRWANIE

-ROZWÓJ

2008-05-17

22

2008-05-17

23

Podsystem techniczny:

techne z łaciny to sztuka robienia czegoś. 
Podsystem techniczny obejmuje maszyny, 

urządzenia i technologie. 

Ze względu na stopień sztywności, szczegółowości i 

sformalizowania zastosowane w organizacji 

sformalizowania zastosowane w organizacji 
techniki można podzielić na:

a) algorytmy – zasady postępowania w konkretnych 

fazach określające w jaki sposób postępować, aby 
uzyskać określony cel.

b) technologie – konkretny sposób dochodzenia do 

danych wyników

c) procedury – sposoby postępowania

2008-05-17

24

Podsystem struktur:

-więzi informacyjne

-więzi technologiczne

-więzi funkcjonalne

-więzi hierarchiczne

-więzi hierarchiczne

2008-05-17

25

Organizacja 

Organizacja jest 
wyodrębnioną częścią 
rzeczywistości o pewnej 
wewnętrznej strukturze, 

wewnętrznej strukturze, 
składającej się z części 
uporządkowanych według 
ustalonych reguł, które 
określają ich wzajemne 
relacje. Jest więc systemem.

2008-05-17

26

Organizacja – otoczenie 

•

Organizacja działa w określonej rzeczywistości, 
czyli otoczeniu. 

•

Jest systemem składającym się z wielu 
elementów, które zależą wzajemnie od siebie, 
korzysta z zasobów otoczenia zewnętrznego, 

korzysta z zasobów otoczenia zewnętrznego, 
przetwarza je oraz zwraca w przetworzonej 
formie

•

Podstawową konstrukcję organizacji tworzą 
zgodnie z modelem H. Leavitta następujące 
elementy: cele i zadania, struktura, ludzie, 
technika

2008-05-17

27

Organizacja jako system 

2008-05-17

28

Pomiędzy tymi elementami zachodzą silne wzajemne powiązania 

wewnątrz organizacji, jak również z otoczeniem zewnętrznym. 

Ze względu na relację z otoczeniem można wyróżnić 3 podstawowe 

typy systemów:

•

Deterministyczny – najprostszy system, w którym zmiany są łatwo 
przewidywalne. 

•

Stochastyczny, w którym zmienność otoczenia powoduje małą 

•

Stochastyczny, w którym zmienność otoczenia powoduje małą 
przewidywalność zmian, a szacowane zmiany są obarczone dużym 
błędem. W celu analizy i przewidywania tych zmian wdrożony jest 
system planowania i kontroli czynników mających wpływ na 
funkcjonowanie systemu. 

•

Adaptacyjny, który cechuje zdolność do ciągłego dostosowywania 
się do zmian zachodzących w otoczeniu. Istotą tych zmian jest 
ciągłość reagowania oraz całościowe dostosowywanie systemu do 
zachodzących zmian, nie tylko zmiany wybranych jego parametrów. 

2008-05-17

29

Podstawowe cechy organizacji jako systemu:

•

Organizacja jest systemem otwartym, który prowadzi z otoczeniem 
wymianę materii, energii i informacji. 

•

Organizacja jest uporządkowanym systemem 
społeczno-technicznym. 

•

Organizacje są systemami tworzonymi celowo. 

•

Organizacje charakteryzują się budową hierarchiczną, co oznacza, że 
organizacja jako system dzieli się na podsystemy. 

organizacja jako system dzieli się na podsystemy. 

•

Organizacje mają zdolność doskonalenia się, podnoszenia swojej 
sprawności i stopnia zorganizowania. 

•

Organizacje dążą do zachowania równowagi z otoczeniem poprzez 
zmiany swojej struktury. 

•

Funkcje kierownicze w organizacjach znajdują wyraz w procesach, 
które określa się mianem „sterowania” i „regulacji”. 

•

Organizacje charakteryzują się ekwifinalnością, co oznacza 
możliwość osiągania podobnych efektów w różnych typach struktur 
organizacyjnych 

2008-05-17

30

•

Podstawową wytyczną sprawnego działania 
organizacji jest zalecenie, aby działać w 
sposób zorganizowany. 

•

Zasadę sprawnego działania uogólnił Henry 

•

Zasadę sprawnego działania uogólnił Henry 
Le Chatelier w postaci cyklu organizacyjnego

2008-05-17

31

Cele organizacji 

•

Najistotniejszym etapem cyklu 
organizacyjnego jest uświadomienie 
i wyznaczenie celu (misji), w jakim organizacja 
została powołana. 

została powołana. 

•

Sformułowanie misji pozwala opracować 
zestaw celów, które organizacja powinna 
realizować na różnych szczeblach oraz w 
różnych obszarach swej działalności. 

2008-05-17

32

Cele organizacji 

•

W związku z tym misja powinna być 
sformułowana w sposób wyraźnie wskazujący na 
rzeczywisty charakter dążeń kierownictwa i 
organizacji. 

•

Powinna ona uwzględniać oczekiwania otoczenia 

•

Powinna ona uwzględniać oczekiwania otoczenia 
organizacji, jak również jej uczestników. 

•

P.F. Drucker podkreśla potrzebę ustalania celów w 
każdej dziedzinie, której wydajność i rezultaty 
wpływają bezpośrednio i żywotnie na egzystencję 
i powodzenie biznesu 

2008-05-17

33

Cele można podzielić ze względu na:

•

przydatność działania – cele główne i uboczne, 

•

spontaniczność wyboru – własne i zadane, 

•

hierarchię – końcowe i pośrednie, 

•

zakres – indywidualne, partykularne, 
instytucjonalne, 

instytucjonalne, 

•

zgodność – niesprzeczne, konkurencyjne, 
alternatywne, 

•

stopniowalność – stopniowalne, niestopniowalne, 

•

czas realizacji – długookresowe, 
średniookresowe, krótkookresowe 

2008-05-17

34

P. Drucker określa podział celów na 

uchwytne i nieuchwytne

•

1. cele ustalone dla pozycji rynkowej 
przedsiębiorstwa, innowacyjności, 
produktywności, zasobów fizycznych i 
finan-sowych, rentowności, 

finan-sowych, rentowności, 

•

2. wydajność menedżerów, wydajność 
pracowników, odpowiedzialność publiczną 
przedsiębiorstwa 

2008-05-17

35

Ocena celów

•

problemem w procesie ustalania celów jest 
ocena, na ile zostały one zrealizowane, 

•

łączy się to z ustaleniem przedmiotu oraz 
instrumentu pomiaru. 

instrumentu pomiaru. 

•

W organizacjach możliwym sprawdzianem 
osiągnięć w marketingu, innowacji czy 
produktywności jest zysk jako funkcja 
miernika oraz rekompensaty ryzyka 
podejmowanego na skutek prowadzenia 
działalności.

2008-05-17

36

Cele organizacji 

•

Najważniejszym celem organizacji jest 
przetrwanie,

•

następnie wypracowanie nadwyżki, która 
umożliwi pokrycie własnego ryzyka oraz pokrycie 
strat tych organizacji, które zysku nie przynoszą. 

strat tych organizacji, które zysku nie przynoszą. 

•

Ważną funkcją organizacji wypracowujących zysk 
jest również udział w pokrywaniu kosztów 
społecznych -ochrona zdrowia, szkolnictwo, 
bezpieczeństwo itp. 

2008-05-17

37

Cele organizacji 

•

Nie należy jednak rozumieć, że głównym 
celem organizacji jest maksymalizacja zysku, 
gdyż może to oznaczać osiąganie zysku za 
wszelką cenę, czyli zagrażać przetrwaniu 

wszelką cenę, czyli zagrażać przetrwaniu 
organizacji. 

•

Ważne jest takie wyznaczanie celów, by 
realizowany zysk był źródłem dalszego 
rozwoju i pomnażania zasobów organizacji

2008-05-17

38

2008-05-17

39

W szerokim ujęciu za organizację 

uznaje się: 

•

Otwarty system społeczno-techniczny, zorientowany 
celowo i uporządkowany strukturalnie, zdolny do 
wykonywania danej funkcji transformacyjnej oraz 
utrwalania określonych zachowań ludzi i całego 
systemu przy stałej integracji ze składnikami otoczenia

•

Zespół ludzi mających wspólny cel wraz z ogółem 

•

Zespół ludzi mających wspólny cel wraz z ogółem 
używanych przez nich zasobów, którymi posługują się w 
osiąganiu tego celu

•

Dynamiczny układ elementów powiązanych ze sobą na 
zasadzie współprzyczyniania się do powodzenia całości, 
zorientowany na osiągnięcie określonych celów i 
mający charakter społeczny

2008-05-17

40

Organizacja to rodzaj systemu 

zależnego od: 

•

Układu kulturowego (system wartości, 
przekonań, oczekiwań, symboli, np. kultura 
wschodu)

•

Struktury (materialne aspekty istnienia 

•

Struktury (materialne aspekty istnienia 
organizacji, struktura hierarchiczna, formalne 
zagadnienia zarządzania i kontroli)

2008-05-17

41

Organizacja to otwarty system 

pozostający w ciągłej interakcji z 

otoczeniem ogólnym i zadaniowym,

dostosowuje swoje wewnętrzne 

dostosowuje swoje wewnętrzne 

działania do zmian otoczenia 

2008-05-17

42

Zachowaniem organizacji rządzą 

określone zasady:

•

Homeostaza 

•

Entropia i entropia ujemna

•

Struktura, funkcja, zróżnicowanie i integracja

•

Niezbędna różnorodność

•

Niezbędna różnorodność

•

Ekwifinalność

•

Ewolucja systemu

2008-05-17

43

Homeostaza 

•

Zdolność do samoregulacji i utrzymania stanu 
stabilności

•

Sprzężenie zwrotne sprawia, że odchylenia od 
standardu lub normy wywołują działania, 

standardu lub normy wywołują działania, 
które mają skorygować odchylenie i 
doprowadzić układ do równowagi

2008-05-17

44

Entropia i entropia ujemna

•

Cechą systemów zamkniętych jest entropia w 
tym sensie, że wykazują one tendencje do 
stawania się gorszymi i do upadku, systemy 
otwarte usiłują podtrzymać swoje istnienie, 

otwarte usiłują podtrzymać swoje istnienie, 
pobierając energie z otoczenia w celu 
przezwyciężenia tendencji do entropii 
(odznaczają się ujemną entropią)

2008-05-17

45

Struktura, funkcja, zróżnicowanie i 

integracja

•

Ścisłe powiązania tych elementów mają 
podstawowe znaczenie dla funkcjonowania 
organizmów żywych. Podobne wzajemne 
zależności między nimi można dostrzec w 

zależności między nimi można dostrzec w 
systemach społecznych, takich jak organizacje  

2008-05-17

46

Niezbędna różnorodność

•

Mechanizmy regulacyjne systemu muszą być 
tak samo różnorodne jak otoczenie, z którym 
wchodzą w interakcje

•

Dzięki temu system może sobie radzić z 

•

Dzięki temu system może sobie radzić z 
różnorodnością otoczenia i z zagrożeniami z 
jego strony

•

Każdy system izolujący się od różnorodności 
panującej w otoczeniu zmierza do zaniku 

2008-05-17

47

Ekwifinalność

•

W systemie otwartym może istnieć wiele 
różnych dróg, które pozwalają dotrzeć do 
danego stanu końcowego 

•

Modele organizacji powinny być więc 

•

Modele organizacji powinny być więc 
elastyczne i umożliwiać osiąganie określonych 
rezultatów przy wychodzeniu z różnych 
punktów i z wykorzystaniem rozmaitych 
sposobów na wiele sposobów

2008-05-17

48

Ewolucja systemu

•

System powinien mieć zdolność przechodzenia 
do bardziej złożonych form zróżnicowania i 
integracji

•

Większa różnorodność w obrębie systemu 

•

Większa różnorodność w obrębie systemu 
ułatwia mu radzenie sobie z zagrożeniem i 
wykorzystanie możliwości, jakie stwarza 
otoczenie

2008-05-17

49

Współczesne organizacje muszą 

przypominać kameleona i charakteryzować 

się 5. podstawowymi cechami:

•

Wielką elastycznością

•

Zaangażowaniem w sprawy jednostki

•

Czerpaniem z potencjału pracy zespołowej

•

Silnymi kompetencjami podstawowymi

•

Zamiłowaniem do róznorodności

2008-05-17

50

Nauka o organizacji

Nauka o organizacji to dyscyplina naukowa 

zajmująca się zorganizowanym zbiorowym 
działaniem ludzi

Głównym przedmiotem badań są organizacje 

Głównym przedmiotem badań są organizacje 

funkcjonujące w różnych sferach życia 
społeczno-gospodarczego

2008-05-17

51

Nauka o organizacji

Celem tej nauki jest diagnozowanie, wyjaśnienie 

i prognozowanie istniejących prawidłowości z 
zakresu funkcjonowania organizacji

Nauka ta ma charakter multidyscyplinarny, gdyż 

Nauka ta ma charakter multidyscyplinarny, gdyż 

zasilana jest przez takie nauki jak: ekonomia, 
socjologia, nauki techniczne, psychologia, 
fizjologia i antropologia

2008-05-17

52

W nauce o organizacji wyróżnia się 3 

znaczenia pojęcia organizacja:  

•

Czynnościowe

•

Atrybutowe 

•

Rzeczowe 

2008-05-17

53

Czynnościowe 

•

Czynność organizowania

•

Tworzenie lub przekształcenie 
zorganizowanych całości

•

Organizacja w ujęciu czynnościowym to 

•

Organizacja w ujęciu czynnościowym to 
inaczej proces organizowania

•

Działanie powinno mieć cechę zorganizowania 
– spójny układ czynności, przedsięwzięć i 
funkcji

2008-05-17

54

Etapy cyklu zorganizowanego 

•

Sformułowanie celu

•

Planowanie pracy

•

Pozyskiwanie i alokacja zasobów

•

Realizacja i kontrola

•

Realizacja i kontrola

2008-05-17

55

Cykl działania zorganizowanego H. Le Chateliera

1. Postawienie jasnego, ściśle określonego celu

2. Zbadanie środków i warunków, niezbędnych 

do zastosowania, aby osiągnąć zamierzony 
cel

cel

3. Przygotowanie środków i warunków

4. Wykonanie zamierzonych czynności zgodnie z 

przyjętym planem

5. Kontrola otrzymanych wyników i 

wyciągnięcie z nich wniosków

2008-05-17

56

Ujęcie rzeczowe (przedmiotowe)

•

Organizacja to pewien obiekt, który można 
odróżnić od innych ze wzglądu na jego cechy 
charakterystyczne 

2008-05-17

57

Ujecie atrybutowe

•

W ujęciu atrybutowym organizacja jest cechą 
przedmiotów złożonych, nazywaną 
zorganizowaniem

•

Oznacza to że cecha ta może przysługiwać 

•

Oznacza to że cecha ta może przysługiwać 
różnym obiektom w róznym stopniu, czyli –
innymi słowy – mogą być mniej lub bardziej 
zorganizowane, np. 

–

Pluton wojska jest bardziej zorganizowany niż koło 
gospodyń wiejskich 

2008-05-17

58

Struktura organizacyjna

•

Struktura organizacyjna jest jednym z 
podsystemów organizacji. 

•

Składa się ona z wielu elementów, którymi są 
ludzkie i rzeczowe zasoby organizacji. 

ludzkie i rzeczowe zasoby organizacji. 

•

Pomiędzy tymi elementami zachodzą różne 
powiązania i zależności, określane jako więzi 
organizacyjne. 

2008-05-17

59

Struktura organizacyjna

Ze względu na kierunek oraz charakter tych powiązań 

można je podzielić na:

•

służbowe – łączące kierowników z ich podwładnymi, 

•

techniczne (technologiczne) – łączące poszczególne 
stanowiska pracy, które uczestniczą w tym samym 

stanowiska pracy, które uczestniczą w tym samym 
projekcie w różnych jego fazach, 

•

funkcjonalne – więzi zachodzące pomiędzy 
stanowiskami lub grupami stanowisk realizującymi 
różne funkcje, 

•

informacyjne – więzi zachodzące na tle wymiany 
informacji . 

2008-05-17

60

Struktura organizacyjna

•

Podstawowym elementem struktury 
organizacyjnej jest stanowisko pracy 
obejmujące niezbędne zasoby w 
wyodrębnionej przestrzeni, przeznaczone do 

wyodrębnionej przestrzeni, przeznaczone do 
wykonania konkretnego zadania. 

2008-05-17

61

Struktura organizacyjna

•

Stanowisko organizacyjne jest to formalnie 
określony zbiór obowiązków, uprawnień i 
odpowiedzialności oraz więzi organizacyjnych, 
łączących to stanowisko z innymi. 

łączących to stanowisko z innymi. 

2008-05-17

62

Struktura organizacyjna

•

Zbiór stanowisk podlegający wspólnemu 
kierownictwu tworzy komórkę organizacyjną, 
czyli najmniejszą zespołową jednostkę 
organizacyjną 

organizacyjną 

2008-05-17

63

Struktura organizacyjna

•

Podstawowym zadaniem struktury 
organizacyjnej jest wyznaczanie ram działania 
organizacji oraz stwarzanie warunków 
działania poprzez ciągłe doskonalenie 

działania poprzez ciągłe doskonalenie 
sprawności funkcjonowania organizacji. 

2008-05-17

64

•

Koniec w 8.03

2008-05-17

65

Struktura organizacyjna

•

Na rzeczywistą strukturę organizacyjną 
składają się: układ stanowisk organizacyjnych, 
komórek organizacyjnych tworzących 
statyczną stronę struk-tury organizacyjnej, 

statyczną stronę struk-tury organizacyjnej, 
dopełnioną poprzez przebieg procesów pracy, 
czynności logicznie powiązanych, czyli 
strukturę dynamiczną. 

2008-05-17

66

Struktura organizacyjna

Formalna struktura organizacyjna jest 

prezentowana w różny sposób: 

•

poprzez opis stanowisk, 

•

kompetencji różnych osób, 

•

kompetencji różnych osób, 

•

instrukcje służbowe, 

•

inne uregulowania zawarte w regulaminach 
zakładowych. 

Najczęściej spotykanym i najbardziej syntetycznym 

sposobem jest schemat organizacyjny 
prezentowany w postaci wykresu

2008-05-17

67

•

Na kształt struktury organizacyjnej wpływa 
wiele różnych czynników. 

•

Jednym z podstawowych czynników 
strukturotwórczych jest strategia 

strukturotwórczych jest strategia 

2008-05-17

68

•

Nauka o organizacji  wyróżnia dwa zasadnicze 
typy struktur organizacyjnych: organiczną i 
mechanistyczną. 

Struktura mechanistyczna jest charakteryzowana 

jako:

jako:

•

wysoko sformalizowana i scentralizowana, 

•

o niskich kwalifikacjach pracowników i dużej 
rozpiętości kierowania, 

•

pionowej pisemnej komunikacji, 

•

koordynacji i kontroli przez ścisłe uregulowania, 
budżet i sprawozdania

2008-05-17

69

Struktura organiczna charakteryzuje się:

•

niskim stopniem formalizacji i centralizacji, 

•

dużą rolą doświadczenia i kwalifikacji 
pracowników, 

pracowników, 

•

małą rozpiętością kierowania, 

•

komunikacją poziomą o dużej liczbie 
kontaktów bezpośrednich, 

•

koordynacją i kontrolą w grupie poprzez 
dyskusje i normy społeczne 

2008-05-17

70

•

H. Steinmann i G. Schreyogg – poza grupami 
czynników, które wyznaczają kształt organizacji 
czyli otoczeniem, technologią, ludźmi –
zwracają uwagę na wpływ aktualnego etapu 

zwracają uwagę na wpływ aktualnego etapu 
rozwoju na cykl życia organizacji. 

2008-05-17

71

Cykl życia organizacji

•

Kolejne etapy cyklu życia organizacji: 
powstanie, rozwój, dojrzałość, odnowa 
wymagają zdolności przystosowawczej, jaką 
muszą mieć struktury organizacyjne, aby 

muszą mieć struktury organizacyjne, aby 
podołać problemom wynikającym z 
poszczególnych faz

2008-05-17

72

Cykl życia organizacji 

•

jest to sekwencja etapów, przez które 
przechodzi większość organizacji w trakcie 
swego istnienia. 

•

Etapy te wykazują określone różnice zarówno 

•

Etapy te wykazują określone różnice zarówno 
pod względem ilościowym, jak tez 
jakościowym. 

•

Są one stymulowane przez różnego rodzaju 
siły wewnętrzne i zewnętrzne.

2008-05-17

73

Narodziny 

•

Narodziny - głównym celem przedsiębiorstwa 
jest walka o przetrwanie i utrzymanie się na 
rynku. 

•

Podmiot jest mały i prosty, zarządzany przez 

•

Podmiot jest mały i prosty, zarządzany przez 
jednego człowieka. 

•

Strategia, jaka jest realizowana, polega na 
nastawieniu się na szybkie wykorzystanie 
pojawiających się szans. 

2008-05-17

74

•

Koniec w 2.03

2008-05-17

75

Młodość

•

etap ten, następujący po narodzinach 
przedsiębiorstwa, nacechowany jest wzrostem i 
ekspansją, elastycznością, adaptacyjnością, 
szybkością działania, a także innowacyjnością i 
kreatywnością. 

kreatywnością. 

•

Jeśli przedsiębiorstwo rozwija się prawidłowo, 
następuje szybkie i odczuwalne zwiększenie zysku 
oraz profesjonalizacja działalności, co często 
prowadzi do zwiększenia rozmiarów organizacji

2008-05-17

76

Dojrzałość

•

w tym etapie następuje stabilizacja obrotów 
przedsiębiorstwa, jego rozmiarów. 

•

Przedsiębiorstwo będące na tym etapie rozwoju 
ma wypracowaną pozycję na rynku, czerpie 

ma wypracowaną pozycję na rynku, czerpie 
korzyści z osiągniętego poziomu wzrostu. 

•

Organizacje takie często mają możliwość 
rozporządzania znacznymi zasobami, posiadają 
doświadczona kadrę kierowniczą, a także mają 
niskie koszty dzięki ekonomii skali. 

2008-05-17

77

Schyłek

•

przedsiębiorstwa schyłkowe charakteryzują się 
tym, iż znajdują się w kryzysie, który wskutek 
kumulacji wielu zjawisk zagraża pozycji 
konkurencyjnej na rynku oraz zdolności 
generowania zysku, a w konsekwencji egzystencji 
danej jednostki gospodarczej. 

generowania zysku, a w konsekwencji egzystencji 
danej jednostki gospodarczej. 

•

Przyczyny kryzysu mogą być zewnętrzne (np. 
spadek popytu na oferowane dobro) i 
wewnętrzne (np. błędy w zarządzaniu). 

•

Aby uchronić się przed schyłkiem, muszą zostać 
podjęte odpowiednie działania, gdy 
przedsiębiorstwo jest na etapie dojrzałości

2008-05-17

78

Organizacja rozwijając się przechodzi od stanu 

początkowego, poprzez różne stany pośrednie, do 
stanu końcowego, podążając tak zwaną drogą 
rozwoju. 

H.Jackson i C.P.Morgan w rozwoju systemów 

H.Jackson i C.P.Morgan w rozwoju systemów 

społecznych wyróżnili trzy podstawowe fazy:

•

powstanie – formowanie się oraz wstępny rozwój;

•

dynamiczny rozwój i stabilizację – dynamiczną 
równowagę;

•

zmianę lub schyłek, upadek i rozpad (linia 
przerywana na wykresie).

2008-05-17

79

2008-05-17

80

IV.  ORGANIZACJA JAKO SYSTEM

IV.  ORGANIZACJA JAKO SYSTEM

2008-05-17

81

Organizacja jako system 

(1/3)

• System to układ elementów i ich wzajemnych powiązań, 

realizujących wspólne cele za pomocą procesów (elementy na rzecz 
systemu, system na rzecz elementów).

• Miarą organizacji systemu są różnice między 

prawdopodobieństwem każdego elementarnego zdarzenia, a 
prawdopodobieństwem jego alternatywy.

• System wymaga dopływu informacji. Informacja to to co zmienia 

prawdopodobieństwo elementarnego zdarzenia.

• Informacje są hierarchiczne i dotyczą:

– celów długookresowych (np. zaufanie u odbiorców, poszerzanie 

rynku, redukcja kosztów nie tworzących jakości, zaufanie 
pracowników do firmy, ...)

– planów średnio-okresowych (plany cykli procesowych)

– zobowiązań bieżących

2008-05-17

82

Organizacja jako system 

(2/3)

– procedur procesowych

– instrukcji roboczych

Wiadomość jest informacją jeśli tworzy Feed Back.

• Istotą systemu są relacje. Firmy o podobnych standardowych 

czynnikach wytwórczych (elementach) działają z różną

czynnikach wytwórczych (elementach) działają z różną
skutecznością.

• Współzawodnictwo miedzy elementami systemu jest destrukcyjne. 

Budującym narzędziem jest kooperacja. Kooperacja wymaga 
kanałów komunikowania się.

• OPTIMUM 

≠

MAXIMUM rezultatów elementów

OPTIMUM = MAXIMUM dostosowania wzajemnego elementów

2008-05-17

83

Organizacja jako system 

(3/3)

• Zarządzanie procesowe (Up stream) stwarzają silniejszą 

dźwignię niż zarządzanie funkcjonalne (Down stream)

• Można kierować systemem zgodnie z teorią. Najlepszym 

• Można kierować systemem zgodnie z teorią. Najlepszym 

potwierdzeniem teorii jest potwierdzenie w praktyce 
faktów przyjmowanych jako prognoza przy budowaniu 
procesu.

2008-05-17

84

Techniczny podsystem organizacji 

(1/2)

Podsystem techniczny to nie tylko urządzenia, technologia i 
organizacja produkcji. Podsystem techniczny jest to zbiór ogólnych i 
szczegółowych sposobów, technik oraz narzędzi służących realizacji 
organizacyjnych zadań. Sposoby określają działania, jakie powinny być 
podjęte dla wykonania zadań. Techniki działania stosowane w 
organizacjach podzielić można na: ogólne algorytmy, technologie, 

organizacjach podzielić można na: ogólne algorytmy, technologie, 
procedury.

Algorytmy wyznaczają w postaci kolejnych faz sposób postępowania 
w określonych sytuacjach. Organizacje wykorzystują je dla 
racjonalizacji swojego funkcjonowania.

2008-05-17

85

Techniczny podsystem organizacji 

(2/2)

Pojęcie technologii stosuje się przede wszystkim do zadań w 
sferze wytwarzania dóbr i usług materialnych. Rozumie się 
je wówczas węziej, jako metodę lub sposób 
uporządkowania procesów technicznych, chemicznych, 

uporządkowania procesów technicznych, chemicznych, 
fizycznych.

Procedury działania natomiast regulują tryb podejmowania 
niektórych organizacyjnych decyzji.

2008-05-17

86

Formy własności majątku organizacji

(1/2)

Każda organizacja, aby móc funkcjonować, musi dysponować 
określonymi środkami rzeczowymi oraz środkami finansowymi. 
Możliwość dysponowania nimi nie jest jednak tożsama z ich 
własnością czy posiadaniem. Owe środki mogą być własnością:

a) jednostek lub spółek osób fizycznych (udziałowców)

a) jednostek lub spółek osób fizycznych (udziałowców)

b) grup (np. w przypadku spółdzielni lub towarzystw akcyjnych)

c) społeczności (państwowej, samorządowej)

2008-05-17

87

Formy własności majątku organizacji

(2/2)

Forma własności określa, kto inwestuje w działalność organizacji, kto 
czerpie z niej zyski, kto ponosi finansowe ryzyko. Forma własności w 
sposób istotny wpływa na sposób zarządzania organizacją i bardzo 
często na sprawność jej funkcjonowania.

Formy własności mogą być następujące:

Formy własności mogą być następujące:

•własność prywatna,

•spółka z o.o.,

•spółka akcyjna,

•spółdzielnia,

•jednoosobowa spółka skarbu państwa.

2008-05-17

88

ORGANIZACJA

Segment „natura”

• globalne trendy rynkowe

• przyroda

• procesy demograficzne

• przemiany kulturowe i świadomościowe w 

skali masowej

Segment „gra”

• klienci

• dostawcy

• banki

• firmy usługowe

• firmy doradcze

Segment 

„władza”

• instytucje 

państwowe

ORGANIZACJA

• firmy doradcze

• giełdy

• firmy 

ubezpieczeniowe

• pośrednicy

• akcjonariusze

• instytucje 

państwowe

• właściciel (e)

• „Centrale”

Segment „walka”

• konkurenci i przeciwnicy

2008-05-17

89

Otoczenie organizacji 

(1/3)

Każda organizacja jest podmiotem działania wyodrębnionym z 
otoczenia w sensie prawnym, ekonomicznym oraz w sensie 
organizacyjnym. otoczenie nie tylko stwarza organizacji możliwości 
przetwarzania i szansę na rozwój; w nim tkwią również główne 
zagrożenia dla tych podstawowych organizacyjnych wartości.

Otoczenie, w którym znajduje się organizacja można podzielić na klika 
segmentów: segment „władza”, segment „gra”, segment „natura” oraz 
segment „walka”.

Władza dla współczesnych organizacji to przede wszystkim państwo 
stanowiące prawa i egzekwujące ich stosowanie.

2008-05-17

90

Otoczenie organizacji 

(2/3)

Segment „gra” tworzą najróżniejsi partnerzy organizacji, głównie jej 
rynkowi kontrahenci. Realizują oni własne interesy i cele. Wymieniają 
dobra, usługi, informacje.

Na segment „natura” składają się globalne trendy rynkowe, procesy 
demograficzne, przyroda i związana z nią ochrona środowiska, 

demograficzne, przyroda i związana z nią ochrona środowiska, 
przemiany kulturowe i świadomościowe w skali masowej.

Segment „walka” też jest pewnego rodzaju grą, z tym że chodzi w niej 
tym razem o zniszczenie przeciwnika lub znaczne jego osłabienie. 
Wygrana jednej ze stron oznacza przegrana drugiej.

2008-05-17

91

Otoczenie organizacji 

(3/3)

Otoczenie organizacji staje się coraz bardziej:

1. rozległe (globalizuje się rynek, wymiana informacji, skutki lokalnych 

kataklizmów i konfliktów);

2. zróżnicowane (nowe wyspecjalizowane organizacje; wąskie i 

2. zróżnicowane (nowe wyspecjalizowane organizacje; wąskie i 

specyficzne „nisze rynkowe”; grupy klientów o specjalnych, 
wyrafinowanych potrzebach);

3. niestabilne (coraz krótszy „okres życia” produktów, coraz silniejsza 

konkurencja, „rewolucje” technologiczne, przełomy polityczne, 
aktywna i zmienna ingerencja państwa);

4. kompleksowe (coraz większa współzależność procesów oraz 

zjawisk).

2008-05-17

92

Koniec w 09.03., koniec 29.03 (g21-

27)

Rozwój organizacji

Jako główne wskaźniki rozwoju organizacji przyjmuje się:

• wzrost ilościowy mierzony wielkością zatrudnienia;

• udział produktów firmy w rynku lokalnym, regionalnym czy 

globalnym

• wzrost kapitału, zysków i rentowności;

• wzrost kapitału, zysków i rentowności;

• zaawansowane technologie i nowoczesność wyrobów;

• zróżnicowanie produkcji;

• złożoność struktury organizacyjnej;

• złożoność problemów rozwiązywanych w organizacji.

2008-05-17

94

Społeczny podsystem organizacji

Ludzie są najważniejszym i bardzo różnym od innych 

składnikiem każdej organizacji 

W społecznym podsystemie organizacji wyróżnia się 

trzy poziomy:

•

jednostkowy, uznający zróżnicowanie osobowości 

•

jednostkowy, uznający zróżnicowanie osobowości 
za jego najbardziej charakterystyczną cechę, 

•

grupowy, akcentujący mechanizmy powstawania i 
funkcjonowania grup społecznych, 

•

kulturowy, przesądzający o klimacie społecznym 
organizacji

2008-05-17

95

Grupa w organizacji 

•

Grupa jest częścią organizacji i podstawą 
wykonania znacznej części pracy. 

•

Jest to mała ilość osób, które często 
komunikują się ze sobą bezpośrednio i 

komunikują się ze sobą bezpośrednio i 
identyfikują się jako grupa . 

•

Według R.W. Griffina grupa to co najmniej 
dwie osoby, które wchodzą ze sobą w 
regularne stosunki dla realizacji wspólnego 
celu . 

2008-05-17

96

Grupa w organizacji 

W organizacjach można wyróżnić następujące 

typy grup:

•

funkcjonalne, 

•

zadaniowe, 

•

zadaniowe, 

•

nieformalne i grupy interesu

2008-05-17

97

Grupa w organizacji 

Wyodrębnienie grupy funkcjonalnej związane 

jest z realizacją bieżących celów organizacji. 

Złożoność procesu realizacji wymaga tworze-nia 

grup zadaniowych dla względnie wąskiego 

grup zadaniowych dla względnie wąskiego 
zakresu celów w wyraźnie określonym 
horyzoncie czasu. 

Cele realizowane przez te grupy są ściśle 

związane z formalnym funkcjonowaniem 
organizacji.

2008-05-17

98

Formalizacja 

•

jest to proces tworzenia systemu wzorców 
właściwych dla danej organizacji.

•

Formalizacji podlegają cele i struktura 
organizacji, cele formułowane dla komórek i 

organizacji, cele formułowane dla komórek i 
stanowisk. 

2008-05-17

99

Formalizacja 

•

Poprzez formalizację utrwalane są więzi 
organizacyjne (hierarchiczne, funkcjonalne, 
informacyjne, techniczne). 

•

Przedmiotem formalizacji są również zasady i 

•

Przedmiotem formalizacji są również zasady i 
kryteria oceny pracowników, zasady porządku 
i dyscypliny pracy, ochrony, BHP itp. 

•

Formalizacja jest jednym z warunków 
sprawnego działania organizacji

2008-05-17

100

Techniczny podsystem organizacji

•

Podsystem techniczny organizacji jest to zbiór 
ogólnych i szczegółowych sposobów, technik 
oraz narzędzi służących realizacji 
organizacyjnych zadań. 

organizacyjnych zadań. 

•

W.R. Griffin określa technikę jako zestaw 
procesów i systemów wykorzystywanych 
przez organizację do przekształcania zasobów 
w produkty lub usługi 

2008-05-17

101

Procedury 

•

Specyficznym zestawem działań są w 
organizacjach, poza technologią, procedury. 

•

zwykle sformalizowane i ściśle określone. 

•

Celem jest usprawnienie działania organizacji. 

•

Celem jest usprawnienie działania organizacji. 

•

Podstawą do tworzenia są podstawowe 
państwowe akty prawne, normy 
wewnątrzorganizacyjne

2008-05-17

102

Formalizacja 

Usystematyzowany zbiór przepisów organizacyjnych 

tworzy dokumentację organizacyjną, na którą 
składają się:

•

akt erekcyjny, 

•

statut, 

•

statut, 

•

regulamin organizacyjny i schemat organizacyjny, 

•

instrukcje obiegu dokumentacji, 

•

regulamin pracy, 

•

księga jakości, 

•

instrukcje organizacyjne

2008-05-17

103

Utworzenie organizacji 

W zależności od formy prawno-organizacyjnej 

przedsiębiorstwa, za moment jego utworzenia 
uznaje się:

•

zawarcie umowy w formie aktu notarialnego 

•

zawarcie umowy w formie aktu notarialnego 
dla spółek prawa handlowego, 

•

aktu o utworzeniu przedsiębiorstwa dla 
przedsiębiorstwa państwowego 

•

statutu dla spółek akcyjnych. 

2008-05-17

104

Utworzenie organizacji 

•

Statut spółki akcyjnej, jak i umowa spółki 
prawa handlowego określają firmę, siedzibę 
oraz przedmiot działalności przedsiębiorstwa

•

Określają poza tym czas trwania spółki, 

•

Określają poza tym czas trwania spółki, 
wysokość wniesionego kapitału, sposób jego 
zgromadzenia, liczbę oraz rodzaj udziałów, 
warunki, sposoby nabywania, sprzedaży 
udziałów oraz ich umarzania. 

2008-05-17

105

Utworzenie organizacji 

•

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych powinny 
również zawierać postanowienia dotyczące ilości i 
rodzaju tytułów uczestnictwa w dochodach. 

•

W przypadku przedsiębiorstwa państwowego 
statut jest aktem jego wewnętrznej organizacji, 

statut jest aktem jego wewnętrznej organizacji, 
podczas gdy w spółkach prawa handlowego jest z 
jednej strony aktem erekcyjnym, a także określa 
częściowo kwestie związane ze sprawami 
organizacyjnymi

2008-05-17

106

Regulamin organizacyjny

•

Drugim podstawowym aktem wewnątrz 
organizacji jest regulamin organizacyjny. 

•

Zawiera on szczegółowe ustalenia dotyczące 
zakresu działania, podziału czynności, 

zakresu działania, podziału czynności, 
odpowiedzialności osób pełniących funkcje 
kierownicze i samodzielne. 

2008-05-17

107

Regulamin organizacyjny

•

Schemat organizacyjny jest uzupełnieniem 
regulaminu i przedstawia graficzny obraz 
schematu struktury organizacyjnej. 

•

Podstawowym wyznacznikiem graficznego 

•

Podstawowym wyznacznikiem graficznego 
modelu struktury powinna być rozpiętość 
kierowania i liczba szczebli organizacyjnych

2008-05-17

108

Obieg dokumentów

•

Duże znaczenie dla sprawnego 
funkcjonowania organizacji ma instrukcja 
obiegu dokumentów, która określa zasady, 
wymogi, przebieg czynności związany z 

wymogi, przebieg czynności związany z 
wystawianiem, zatwierdzaniem i kontrolą 
dokumentów występujących w działalności 
organizacji. 

2008-05-17

109

Obieg dokumentów

•

Powinna zawierać odpowiednie załączniki 
opisujące poszczególne rodzaje dokumentów. 

•

Sporządzanie tej instrukcji i okresowa jej 
weryfikacja jest ważnym elementem kontroli 

weryfikacja jest ważnym elementem kontroli 
stopnia sformalizowania organizacji

2008-05-17

110

Regulamin pracy 

•

reguluje zasady związane z przebiegiem 
procesu pracy. 

•

Określa wzajemne obowiązki organizacji i 
pracowników oraz przewidywane kary za 

pracowników oraz przewidywane kary za 
ich naruszenie. 

2008-05-17

111

Regulamin pracy 

•

Najczęściej w regulaminie pracy określa się: 
zasady bhp, wypłaty wynagrodzeń, dyscypliny 
służbowej, normy dotyczące czasu pracy, 
zasady dotyczące trybu kontaktowania się 

zasady dotyczące trybu kontaktowania się 
zarządu organizacji z pracownikami. 

•

Regulamin ten jako wewnętrzny dokument 
organizacyjny powinien szczególnie 
uwzględniać specyfikę organizacji

2008-05-17

112

•

Koniec w 31, 32,  11.05

2008-05-17

113

Typologie organizacji

Typologia organizacji – kryterium 

funkcji genotypowej 

wg Bielskiego

•

Organizacje gospodarcze, których podstawę 
działania stanowi zasada ekonomiczności

•

Organizacje służące zaspokajaniu niematerialnych 
potrzeb społeczeństwa (org. niekomercyjne)

•

Organizacje administracyjne ogólnopaństwowe i 

•

Organizacje administracyjne ogólnopaństwowe i 
lokalne, militarne i policyjne

•

Organizacje społeczne: partie polityczne, 
stowarzyszenia, związki zawodowe

•

Organizacje religijne

Różnice – zaspokajanie potrzeb społecznych

2008-05-17

115

Typologia organizacji 

A. Etzioniego –

kryterium: typ relacji między uczestnikami 

organizacji a nią samą

•

Organizacje przymusowe 

•

Organizacje utylitarne

•

Organizacje normatywne 

2008-05-17

116

Organizacje przymusowe 

•

Źródłem władzy jest przymus

•

Podporządkowanie ma charakter alienatywny

•

Np. więzienia, obozy pracy

2008-05-17

117

Utylitarne 

•

Władza wynika z dysponowania środkami na 
nagrody dla uczestników organizacji – w 
formie płac i premii

•

Podporządkowanie ma charakter utylitarny, 

•

Podporządkowanie ma charakter utylitarny, 
mający na celu korzyści praktyczne, materialne 
albo określoną wygodę

•

Oparty na kalkulacji (kalkulatywne
podporządkowanie), jakie nagrody można 
osiągnąć w zamian za podporządkowanie 

•

Np. organizacje gospodarcze

2008-05-17

118

Normatywne 

•

Źródło władzy – normy moralne i przekonania

•

Np. prestiż

•

Podporządkowanie ma  charakter moralny, 
wiąże się z osobistym zaangażowaniem w 

wiąże się z osobistym zaangażowaniem w 
funkcjonowanie organizacji

•

Np. kościoły, partie polityczne, stowarzyszenia

2008-05-17

119

Typologia D. Katza i R.L. Kahna –

kryterium funkcji genotypowej

•

Produkcyjne - gospodarcze, dostarczające 
społeczeństwu dobra i usługi

•

Scalające – podtrzymujące porządek społeczny, 
socjalizujące, przekazujące ludziom system wartości, 
norm i wzorów kulturowych, zapewniające ochronę, 

norm i wzorów kulturowych, zapewniające ochronę, 
np. szkoły, służba zdrowia, kościoły 

•

Adaptacyjne – zapewniające rozwój społeczny i 
gospodarczy przez rozwijanie wiedzy, np. placówki 
badawcze, uniwersytety

•

Polityczne – pełniące podobną rolę jak struktury 
kierownicze w organizacji, np. instytucje państwa, 
związki zawodowe, stowarzyszenia

2008-05-17

120

Typologia wg charakteru zaspokajania potrzeb i 

motywu podejmowania zorganizowanego działania

•

Organizacje komercyjne (biznesowe)

•

Organizacje publiczne 

•

Organizacje społeczne 

2008-05-17

121

Organizacje komercyjne –

przedsiębiorstwo 

•

Jednostka wyodrębniona pod względem 
prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym. 

2008-05-17

122

Odrębność ekonomiczna

•

Przedsiębiorstwo dysponuje posiadanymi 
zasobami , prowadząc na własne ryzyko 
działalność o charakterze wytwórczym, 
budowlanym, handlowym lub usługowym

budowlanym, handlowym lub usługowym

•

i z własnych przychodów osiąganych ze 
sprzedaży wytwarzanych produktów lub usług 
pokrywa swoje wydatki

2008-05-17

123

Odrębność ekonomiczna

•

Czyli: wyodrębnienie ekonomiczne –
przedsiębiorstwo jest właścicielem 
określonych zasobów i zysków jakie z tego 
użytkowania wynikają

użytkowania wynikają

2008-05-17

124

Odrębność organizacyjna

•

Zatrudnione w firmie osoby podlegają 
wspólnemu kierownictwu nawet przy bardzo 
rozbudowanej strukturze organizacyjnej, czyli 
przedsiębiorstwo ma wspólny zarząd 

przedsiębiorstwo ma wspólny zarząd 

2008-05-17

125

Odrębność prawna 

•

Możliwość wchodzenia przedsiębiorstwa w 
stosunki prawno-ekonomiczne z innymi 
jednostkami gospodarczymi lub realizującymi 
funkcje gospodarcze, także z państwem

funkcje gospodarcze, także z państwem

2008-05-17

126

Organizacje publiczne 

•

Stworzone w celu realizacji interesu publicznego

•

Instytucje w różnych sferach życia publicznego –
polityka, administracja państwowa, nauka i 
edukacja, ochrona zdrowia

edukacja, ochrona zdrowia

•

Gospodarka narodowa jako zorganizowana 
całość, wyodrębnione jej części – regiony, 
wspólnoty gospodarcze krajów, państwo jako 
forma politycznej organizacji społeczeństwa oraz 
bloki polityczne państw.

2008-05-17

127

Rodzaje usług organizacji publicznych

•

Świadczenie usług dla obywateli 
(posiadających obywatelstwo lub 
zamieszkujących określone terytorium) np. z 
zakresu bezpieczeństwa, ochrony środowiska 

zakresu bezpieczeństwa, ochrony środowiska 

2008-05-17

128

Rodzaje usług organizacji publicznych

•

Dostarczanie użyteczności gospodarstwom 
domowym – w zakresie sfer życia społeczno-
gospodarczego najważniejszych z punktu  
widzenia państwa  i jego obywateli, gdy inne 

widzenia państwa  i jego obywateli, gdy inne 
org. tego nie wykonują (zbyt duże ryzyko, 
koszty) np. organizowanie i świadczenie 
pomocy społecznej, bezpłatna oświata 
podstawowa

2008-05-17

129

Rodzaje usług organizacji publicznych

•

Świadczenie usług tworzących warunki do 
funkcjonowania wszystkich sektorów: 
prywatnego, społecznego i publicznego, np. 
inwestycje w infrastrukturę społeczną i 

inwestycje w infrastrukturę społeczną i 
techniczną, bezpieczeństwo obrotu 
gospodarczego, regulacje zapewniające równe 
traktowanie wszystkich sektorów 

2008-05-17

130

Organizacje społeczne 

Określenia podobne (częściowe)

•

Organizacje trzeciego sektora (obok 
publicznego i prywatnego,  

•

Pozarządowe

•

Pozarządowe

•

Engeous

•

Obywatelski 

•

Non profit

Łatwiej jest powiedzieć czym organizacje społeczne nie są niż to czym 

rzeczywiście są 

2008-05-17

131

Organizacje społeczne – wg Druckera

„organizacje społeczne, nazywane pozarządowymi, robią coś, zasadniczo 

odmiennego od tego, czym się zajmują firmy i władze. Firma dostarcza 
towarów  i usług. Władza określają i egzekwują przepisy. Zadanie firmy 
kończy się w chwili, gdy klient kupuje  wyrób, płaci za niego i jest 
zadowolony. Władze wywiązują się ze swoich funkcji, o ile prowadzona 
przez nie polityka sprawdza się w praktyce. Organizacja pozarządowa nie 

przez nie polityka sprawdza się w praktyce. Organizacja pozarządowa nie 
dostarcza rynkowi towarów i usług  ani nikim nie rządzi. Jej wyrób to nie 
para butów czy zbiór przepisów. Produktem organizacji jest zmiana, która 
zachodzi w człowieku pod wpływem jej działania. Organizacje są agentami 
zmian zachodzących w ludziach. Ich produktem jest wyleczony pacjent, 
uczące się dziecko, młody mężczyzna i młoda kobieta, którzy mają 
szacunek dla samych siebie. Ten wyrób to zmiana zachodząca w ludzkiej 
egzystencji”

(Drucker, 1995, s.10)

2008-05-17

132

Organizacje społeczne 

•

Najczęściej organizacje prywatne, 
strukturalnie niezależne od państwa, 
formalnie zorganizowane, nie posiadające 
zysku do podziału, samorządne, działajace dla 

zysku do podziału, samorządne, działajace dla 
dobra wspólnego, korzystające z ochotniczego, 
społecznego uczestnictwa.

2008-05-17

133

PRAWNO-ORGANIZACYJNE I 
WŁASNOŚCIOWE FORMY 
ZORGANIZOWANEGO DZIAŁANIA 

2008-05-17

134

Formy prawne:

•

1. prawa publicznego

•

2. prawa handlowego

Ad.1 jednostki użyteczności publicznej, stanowiące własność 

państwową lub komunalną (w zasadzie nienastowione na 
zysk), jednostki gospodarki publicznej mogą nie posiadać 

zysk), jednostki gospodarki publicznej mogą nie posiadać 
osobowości prawnej i wtedy stanowią część wewnętrzną 
jednostki administracji terytorialnej

Ad.2 jednoosobowe przedsiębiorstwa osoby fizycznej, 

działalność gospodarcza pod imieniem wspólników 
związanych umową spółki cywilnej, spółki osobowe (jawna, 
partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, sp. joint 
venture, spóldzielnie

2008-05-17

135

Rodzaje przedsiębiorstw (wg 

kryteriów):

•

Forma organizacyjno-prawna: 

–

prywatne, 

–

spółdzielcze, 

–

państwowe, 

–

państwowe, 

–

innych organizmów publicznych (sektor publiczny)

2008-05-17

136

Rodzaje przedsiębiorstw (wg 

kryteriów):

•

System prawny – działające w oparciu o: 

–

ustawę o przedsiębiorstwach państwowych (np. 
przedsiębiorstwa państwowe), 

–

Kodeks handlowy i cywilny (spółki osób fizycznych, 

–

Kodeks handlowy i cywilny (spółki osób fizycznych, 
kapitałowe itd.)

–

Szczegółowe unormowania prawne (spółdzielnie, 
fundacje itd.)

2008-05-17

137

Rodzaje przedsiębiorstw (wg 

kryteriów):

•

Funkcji ekonomicznych – przedsiębiorstwa 
przemysłu ciężkiego, lekkiego, rolno-
spożywczego itd.

•

Wielkości – małe (do 50 osób), średnie (51-

•

Wielkości – małe (do 50 osób), średnie (51-
250 osób), duże (powyżej 250 osób)

•

Struktury organizacyjnej – jedno- i 
wielozakładowe (koncerny i holdingi)

2008-05-17

138

•

Koniec w 27-28 25.04 

2008-05-17

139

Wybór formy organizacyjnej zależy od:

•

Rozmiaru działalności

•

Wielkości posiadanych zasobów kapitałowych

•

Możliwości pozyskania wspólników

•

Czasu niezbędnego na uruchomienie 

•

Czasu niezbędnego na uruchomienie 
przedsiębiorstwa

•

Kosztów prowadzenia ewidencji finansowo-
księgowej

•

Wyboru formy zatrudnienia w firmie

•

Posiadanych przez organizatorów przedsięwzięcia 
kwalifikacji 

2008-05-17

140

Działalność gospodarcza osób 

fizycznych 

•

Najpowszechniejsza forma działalności 
gospodarczej (ok. 2,5 mln podmiotów)

•

Podstawa prawna – ustawa z 2.07.2004r. O 

•

Podstawa prawna – ustawa z 2.07.2004r. O 
swobodzie działalności gospodarczej oraz 
postanowienia Kodeksu Cywilnego

2008-05-17

141

Działalność gospodarcza osób 

fizycznych 

•

Podstawowe cechy: 

–

relatywnie małe nakłady potrzebne do rozpoczęcia 
działalności gospodarczej, 

–

łatwość i szybkość dostosowania się do wymogów 
rynku, 

rynku, 

–

osiągany zysk w całości należy do właściciela, który 
ponosi odpowiedzialność za działalność firmy, 

–

zdolność do gromadzenia kapitału ograniczona jest 
wielkością zysków właściciela

2008-05-17

142

Przedsiębiorstwo jednoosobowe

•

Jeden właściciel

•

Cel: wypracowanie zysku

•

Małe podmioty, zaangażowanie właściciela, 
jego główne źródło utrzymania

jego główne źródło utrzymania

2008-05-17

143

Spółki 

– dominująca forma organizacyjno-

prawna 

•

Współdziałanie osób z kapitałem

•

Prowadzą do realizacji wspólnych celów 
gospodarczych

•

Wg prawa: umowa

•

Wg prawa: umowa

•

Wg ekonomii: umowny związek wspólników i 
ich kapitałów w celu prowadzenia zarobkowej 
działalności gospodarczej lub osiągnięcia w 
innej formie wspólnego celu gospodarczego

2008-05-17

144

Cechy spółki

•

Umowa między wspólnikami

•

Wspólnicy wnoszą wkład kapitałowy

•

Przedmiot działalności: działalność 
gospodarcza

gospodarcza

•

Wspólnicy mają wytyczony cel

•

Uzyskują odpowiedni zysk do wniesionego 
kapitału

2008-05-17

145

Rodzaje spółek

•

Wg źródeł prawa:

–

Spółki cywilne – wg przepisów art. 860-875 
Kodeksu Cywilnego,

–

Spółki handlowe – wg Kodeksu Spółek 

–

Spółki handlowe – wg Kodeksu Spółek 
handlowych, ustawa z 15.09.2000r.

2008-05-17

146

Spółki cywilne 

•

Spółki osobowe, nieposiadające osobowości 
prawnej

•

Rejestruje je się w urzędzie skarbowym dla 
celów podatkowych 

celów podatkowych 

•

Forma zorganizowanego współdziałania na 
podstawie zawartej na piśmie umowy dwóch 
lub więcej osób dla osiągnięcia wspólnego 
celu gospodarczego

•

2008-05-17

147

Spółki cywilne 

•

Jest umową i w związku z tym  stanowi zespół 
wspólników

•

Od 1.01.2001r. przedsiębiorcą nie jest spółka, ale 
jej wspólnicy
Każdy wspólnik jest uprawniony do równego 

•

Każdy wspólnik jest uprawniony do równego 
podziału w zyskach i tym samym stopniu 
uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj

•

Za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie 
wspólnicy całym swym majątkiem wspólnym i 
osobistym)

2008-05-17

148

Spółki cywilne 

•

Majątek łączny spółki stanowią wkłady 
pieniężne lub rzeczowe wniesione przez 
wspólników w momencie zawierania umowy 
spółki oraz majątek uzyskany w trakcie 

spółki oraz majątek uzyskany w trakcie 
funkcjonowania spółki

2008-05-17

149

Spółki cywilne – korzyści 

•

Dodatkowe środki finansowe wnoszone przez 
wspólników zwiększają możliwości rozwoju 
przedsiębiorstwa

•

Nowe pomysły i doświadczenia związane z 
organizacją firmy, jakie mogą wnieść wspólnicy

organizacją firmy, jakie mogą wnieść wspólnicy

•

Proste i korzystne rozwiązania podatkowe i 
prawne – tworzy się je podobnie jak firmy 
jednoosobowe (wpis do ewidencji), a dochód z 
działalności jest opodatkowany jako dochód 
osobisty wspólników

2008-05-17

150

Spółki cywilne – wady 

•

Nieograniczona odpowiedzialność za 
zobowiązania spółki

•

Ograniczone zasoby kapitału – zależnie od 
dochodów, majątku wspólników i zdolności do 

dochodów, majątku wspólników i zdolności do 
zaciągania kredytów

•

Nietrwałość – konflikty, rozpad 

2008-05-17

151

Spółki handlowe – spółki osobowe

•

Jawna

•

Partnerska

•

Komandytowa

•

Komandytowo-akcyjna

•

Komandytowo-akcyjna

Podstawową ich cechą jest to, że opierają swoją 

działalność na osobistej pracy wspólników w 
przedsiębiorstwie spółki

2008-05-17

152

Spółka jawna

•

Prowadzi przedsiębiorstwo zarobkowe pod 
własną firmą 

•

We  wspólnym imieniu

•

Przez dwóch lub więcej wspólników 

•

Przez dwóch lub więcej wspólników 

•

Odpowiadających bez ograniczenia całym 
swym majątkiem osobistym solidarnie z 
pozostałymi wspólnikami ze spółką za 
zobowiązania wobec wierzycieli

2008-05-17

153

Spółka jawna

•

Wierzyciele mogą prowadzić egzekucję z 
majątku wspólnika dopiero gdy egzekucja z 
majątku spółki okaże się bezskuteczna

•

Wspólnik przystępujący do spółki odpowiada 

•

Wspólnik przystępujący do spółki odpowiada 
za jej zobowiązania powstałe przed jego 
wstąpieniem

•

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie 
wniesione jako wkład lub nabyte

2008-05-17

154

Cechy spółki jawnej

•

Tworzona jest w celu prowadzenia 
przedsiębiorstwa zarobkowego

•

Majątkiem spółki dysponują łącznie wszyscy 
wspólnicy

wspólnicy

•

Jest spółką osobową – odpowiedzialność 
wspólników jest osobista i solidarna

•

Wspólnicy wnoszą wkłady pieniężne, rzeczowe 
lub świadczenia 

•

Majątek spółki stanowią wkłady oraz dobra 
nabyte w czasie jej trwania 

2008-05-17

155

Spółka partnerska 

•

Osobowa

•

W celu wykonywania wolnego zawodu w 
spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod 
własną firmą

własną firmą

•

Nie posiada osobowości prawnej

•

Firma spółki powinna zawierać nazwisko co 
najmniej jednego z partnerów oraz dodatkowe 
oznaczenia – sp. partnerska ,… i partner

2008-05-17

156

Partnerzy 

•

Adwokat, architekt, biegły rewident, broker 
ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, 
farmaceuta, księgowy, lekarz, lekarz 
stomatolog, lekarz weterynarii, notariusz, 

stomatolog, lekarz weterynarii, notariusz, 
pielęgniarka i położna, radca prawny, rzecznik 
patentowy, rzeczoznawca majątkowy, tłumacz 
przysięgły

2008-05-17

157

Spółka komandytowa

•

Spółka osobowa

•

Cel: prowadzenie większego przedsiębiorstwa 
zarobkowego lub rolnego pod własną firmą

•

Wobec wierzycieli, za zobowiązania spółki, wprost 
i bezpośrednio, bez ograniczenia całym swym 

i bezpośrednio, bez ograniczenia całym swym 
majątkiem odpowiada jeden wspólnik 
(komplementariusz), a odpowiedzialność co 
najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) 
jest ograniczona do wysokości wkładu 
kapitałowego (sumy komandytowej) i nie ma on 
prawa reprezentowania spółki

2008-05-17

158

Spółka komandytowa

•

Komandytariuszem jest z reguły wspólnik, 
który finansuje przedsięwzięcie i odpowiada 
do sumy komandytowej

•

Komplementariusz bierze rzeczywisty udział w 
prowadzeniu praw spółki

•

Rzadko spotykana forma

2008-05-17

159

Spółka komandytowo-akcyjna

•

(spółka K.A.) jest typem spółki wprowadzonym 
do polskiego prawa przez kodeks spółek 
handlowych (art. 125 - 150)

•

Ukształtowana z myślą o ochronie 

•

Ukształtowana z myślą o ochronie 
przedsiębiorców, którzy zamierzają 
dokapitalizować (przez emisję akcji) swe 
przedsiębiorstwo, posiadające z reguły 
ugruntowaną pozycję na rynku, nie chcąc 
równocześnie narażać się na 
niebezpieczeństwo wrogiego przejęcia. 

2008-05-17

160

Spółka komandytowo-akcyjna

•

spółka osobowa,

•

cel polegający na prowadzeniu przedsiębiorstwa 
(czyli działalności gospodarczej) pod własną firmą 

•

Występowanie dwóch kategorii wspólników: co 
najmniej jednego wspólnika, który wobec 

najmniej jednego wspólnika, który wobec 
wierzycieli za zobowiązania spółki odpowiada bez 
ograniczenia (komplementariusz) i co najmniej 
jednego wspólnika będącego akcjonariuszem (nie 
odpowiadającego za zobowiązania spółki wobec 
jej wierzycieli).

2008-05-17

161

Spółka komandytowo-akcyjna

•

Komplementariusz - osoba fizyczna, jak i prawna. 

•

Komplementariusz może być jednocześnie 
akcjonariuszem spółki.  

•

K.A. przeznaczona jest raczej do wykonywania 
działalności 

działalności 
w większym rozmiarze, z uwagi na konieczność 
wniesienia kapitału zakładowego 
w wysokości co najmniej 50.000 zł. 

•

Spółka KA, nie posiadając osobowości prawnej, może 
we własnym imieniu nabywać prawa, w tym prawo 
własności, zaciągać zobowiązania, pozywać i być 
pozywaną.

2008-05-17

162

Spółka komandytowo-akcyjna

Wymagania wobec firmy spółki K.A.

•

Firma (nazwa) spółki K.A. powinna zawierać 
nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy 
oraz dodatkowe oznaczenie: „spółka 

oraz dodatkowe oznaczenie: „spółka 
komandytowo-akcyjna"; dopuszczalne jest też 
używanie skrótu „S.K.A.". 

2008-05-17

163

Powstanie spółki KA

•

Aktem regulującym wewnętrzne stosunki w 
spółce nie jest umowa spółki, tylko statut. 

•

Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien 
być sporządzony w formie aktu notarialnego. 
Założycielami spółki są osoby podpisujące statut. 

•

Założycielami spółki są osoby podpisujące statut. 

•

Statut powinni podpisać co najmniej wszyscy 
komplementariusze.

•

Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą 
wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

2008-05-17

164

Statut sp. KA powinien zawierać: 

•

firmę i siedzibę spółki, 

•

przedmiot działalności spółki, 

•

czas trwania spółki, jeżeli jest określony, 

•

oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego 
komplementariusza oraz ich wartość, 

•

wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość 

•

wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość 
nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy 
na okaziciela, 

•

liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, 
jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów, 

•

nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich 
siedziby, adresy albo adresy do doręczeń, 

•

organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej ( jeżeli 
powołuje się radę nadzorczą)

2008-05-17

165

Spółki kapitałowe 

•

Spółki kapitałowe są odrębnymi od 
wspólników osobami prawnymi, 

•

Ich  majątek jest ich majątkiem własnym, a nie 
wspólników. 

wspólników. 

•

Same też odpowiadają za swoje zobowiązania. 

2008-05-17

166

Cechy spółek kapitałowych 

•

Skład osobowy może ulegać zmianom na 
skutek rozporządzania udziałami przez jej 
wspólników, a zmiany składu osobowego nie 
wpływają na byt prawny spółki. 

wpływają na byt prawny spółki. 

•

Wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za 
zobowiązania spółki, a są oni jedynie 
zobowiązani do świadczeń określonych w 
umowie spółki.

2008-05-17

167

Spółka z o.o.

•

Założenie spółki:
1) zawarcia umowy spółki;
2) wniesienia całego kapitału zakładowego;
3) ustanowienia władz spółki;

3) ustanowienia władz spółki;
4) wpisu do rejestru sądowego.

2008-05-17

168

Umowa sp.z o.o powinna być zawarta w formie 

aktu notarialnego i określać:

•

firmę i siedzibę spółki; firma może być obrana 
dowolnie, ale powinna zawierać dodatek -
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; w 
obrocie może ona używać skrótu: spółka z o.o. 

obrocie może ona używać skrótu: spółka z o.o. 
lub sp. z o.o.;

•

przedmiot działalności spółki, czyli czym się 
ona będzie zajmowała

•

czas trwania spółki - jeśli jest ograniczony;

2008-05-17

169

Umowa powinna określać co najmniej:

•

wysokość kapitału zakładowego; minimum -
50.000 zł. (czytaj: kapitał zakładowy);

•

czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział; 

(minimalna wysokość jednego udziału nie może 
być niższa niż 500 zł). Jeśli zgodnie z umową 

być niższa niż 500 zł). Jeśli zgodnie z umową 
wspólnicy mogą mieć po kilka udziałów to są one 
równe, jeśli zaś mają tylko po jednym udziale to 
ich wysokość może być nierówna. 

•

liczbę i wartość nominalną udziałów objętych 
przez poszczególnych wspólników

2008-05-17

170

Kapitał zakładowy

•

Kapitałem zakładowym jest oznaczona kwota 
pieniężna stanowiąca sumę udziałów 
wszystkich wspólników a zarazem będąca 
pierwotnym majątkiem spółki. 

pierwotnym majątkiem spółki. 

•

Minimalna wysokość kapitału zakładowego 
wynosi 50.000 zł

2008-05-17

171

Kapitał zakładowy

•

Cały kapitał zakładowy powinien być przez 
założycieli spółki objęty i wpłacony przed 
powstaniem spółki, tzn. przed wpisem do rejestru 
sądowego. Może on być wniesiony bądź w formie 
gotówkowej, bądź w formie wkładu 
niepieniężnego, czyli aportu (ruchomości, 

gotówkowej, bądź w formie wkładu 
niepieniężnego, czyli aportu (ruchomości, 
nieruchomości, prawa majątkowe itp.). Kapitał 
dzieli się na części, czyli udziały, będące 
odzwierciedleniem praw i obowiązków wspólnika, 
wynikających ze stosunku spółki. 

2008-05-17

172

Władze

•

Kodeks spółek handlowych zalicza:
- zarząd, 
- zgromadzenie wspólników,
- i ewentualnie - radę nadzorczą lub komisję 
rewizyjną, powinny być powołane w umowie 
spółki bądź późniejszej uchwale, ale w każdym 

rewizyjną, powinny być powołane w umowie 
spółki bądź późniejszej uchwale, ale w każdym 
razie - przed zarejestrowaniem spółki. Powołanie 
rady albo komisji rewizyjnej jest konieczne, gdy 
kapitał spółki jest wyższy niż 500.000 zł, a 
wspólników jest więcej niż 25-ciu.

2008-05-17

173

Powstanie sp. z o.o.

•

Powstanie spółki z o.o. jest uzależnione od 
dokonania wpisu w rejestrze sądowym, co 
oznacza, że wpis ma charakter konstytutywny. 

•

Z chwilą zarejestrowania spółka z o.o. nabywa 

•

Z chwilą zarejestrowania spółka z o.o. nabywa 
osobowość prawną. 

2008-05-17

174

Zgłoszenie sp z o.o.

•

Wpis od rejestru następuje na podstawie 
zgłoszenia zawiązania spółki przez jej zarząd. 

•

Wniosek powinien być podpisany przez 
wszystkich członków zarządu. 

wszystkich członków zarządu. 

•

Sądem rejestrowym do którego należy 
dokonać zgłoszenia jest sąd właściwy ze 
względu na siedzibę spółki. 

•

Procedura zgłaszania spółki została opisana 
przy okazji spółki jawnej. 

2008-05-17

175

Zgłoszenie sp z o.o.

•

Zgłoszenie spółki powinno zawierać:

–

firmę, siedzibę i adres spółki;

–

przedmiot działalności spółki;

–

wysokość kapitału zakładowego;

–

wysokość kapitału zakładowego;

–

określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż 
jeden udział;

–

nazwiska, imiona i adresy członków zarządu oraz 
sposób reprezentacji spółki;

2008-05-17

176

Zgłoszenie sp z o.o.

–

nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub 
komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lub umowa spółki 
wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji 
rewizyjnej;

–

jeżeli wspólnicy wnoszą do spółki wkłady 
niepieniężne - zaznaczenie tej okoliczności;

–

czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;

–

pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki – w 
wypadku gdy umowa spółki wskazuje takie pismo.

2008-05-17

177

Zgłoszenie sp z o.o.

•

Ponadto do zgłoszenia spółki należy załączyć:

•

umowę spółki, 

•

oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na 
pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich 
wspólników w całości wniesione,

•

dowód ustanowienia członków organów spółki z 

•

dowód ustanowienia członków organów spółki z 
wyszczególnieniem składu osobowego – w przypadku gdy o 
ich powołaniu nie stanowi akt notarialny zawierający umowę 
spółki;

•

listę wspólników z podaniem nazwiska i imienia lub formy 
(nazwy) oraz liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z 
nich. Lista ta powinna być podpisana przez wszystkich 
członków zarządu;

•

złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory 
podpisów członków zarządu

2008-05-17

178

Spółka akcyjna 

•

uregulowana przepisami Kodeksu spółek 
handlowych (ksh). 

•

Obok postanowień ksh, określających jej ustrój 
i zasady funkcjonowania, spółki akcyjnej 

i zasady funkcjonowania, spółki akcyjnej 
dotyczą  także inne przepisy, w tym zwłaszcza 
o publicznym obrocie papierami 
wartościowymi, 
o komercjalizacji i prywatyzacji oraz w 
pewnym stopniu Prawo bankowe i ustawa 
o działalności ubezpieczeniowej. 

2008-05-17

179

Spółki akcyjne 

•

Kapitał akcyjny będący podstawą działania 
spółki dzieli się na akcje o równej wartości 
nominalnej. 

•

Kapitał ten musi być zgromadzony w 

•

Kapitał ten musi być zgromadzony w 
wysokości co najmniej 500.000 zł.

2008-05-17

180

Spółki akcyjne 

•

Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej 
osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana 
wyłącznie przez jednoosobową spółkę z 
ograniczoną odpowiedzialnością. 

•

Złożony jest tryb tworzenia spółki akcyjnej, 

•

Złożony jest tryb tworzenia spółki akcyjnej, 
wyrażający się np. możliwością przeprowadzenia 
publicznych zapisów na akcje (tzw. publicznej 
subskrypcji), jak i funkcjonowania, np. ze względu 
na konieczność protokołowania uchwał walnego 
zgromadzenia przez notariusza

2008-05-17

181

Spółki akcyjne 

•

Jedną z najważniejszych jej cech jest 
ucieleśnienie udziału w dokumencie zwanym 
akcją, który jako papier wartościowy może 
być, co do zasady, przedmiotem swobodnego 
obrotu. 

obrotu. 

•

Spółka akcyjna posiada osobowość prawną, 
którą uzyskuje (podobnie jak spółka z 
ograniczoną odpowiedzialnością) z chwilą 
wpisu (obowiązkowego) do rejestru 
sądowego. 

2008-05-17

182

Spółki akcyjne 

•

Od tego momentu spółka zaczyna działać w 
obrocie jako samodzielny podmiot zawierający 
umowy i odpowiadający własnym majątkiem za 
zobowiązania. 

•

Co szczególnie istotne, wspólnicy (akcjonariusze) 

•

Co szczególnie istotne, wspólnicy (akcjonariusze) 
nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania 
spółki i to nawet za zobowiązania podatkowe (w 
spółce z o.o. np. odpowiedzialność wspólników za 
podatki spółki jest wprawdzie ograniczona, ale 
nie wyłączona). 

2008-05-17

183

Spółki akcyjne 

•

Spółka akcyjna stanowi niekiedy jedyną 
prawnie dopuszczalną formę działania 
prywatnego przedsiębiorcy. 

•

Tylko w tej formie mogą np. działać prywatne 

•

Tylko w tej formie mogą np. działać prywatne 
banki i zakłady ubezpieczeń. 

•

Tylko jako spółki akcyjne mogą funkcjonować 
giełdy papierów wartościowych i fundusze 
powiernicze

2008-05-17

184

Spółka akcyjna posiada statut stanowiący jej najważniejszy akt 

organizacyjny.

Zgodnie z ksh statut powinien określać:

•

firmę i siedzibę spółki

•

przedmiot działalności spółki,

•

wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą 
przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału 
zakładowego.

zakładowego.

•

nominalną wartość akcji (nie może być niższa niż 1 
grosz) i ich liczbę ze wskazaniem, czy są to akcje 
imienne, czy na okaziciela,

•

liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi 
uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje 
różnych rodzajów,

•

imiona i nazwiska albo firmy (nazwy założycieli)

•

organizację władz zarządzających i nadzorczych.

2008-05-17

185

•

Koniec w 27.04.08 gr 28-29

2008-05-17

186

Łączenie spółek

•

Spółki kapitałowe mogą się łączyć miedzy sobą 
oraz ze spółkami osobowymi. 

•

Spółka osobowa nie może być jednak spółką 
przejmującą albo spółką nowo zawiązaną. 

przejmującą albo spółką nowo zawiązaną. 

•

Spółki osobowe mogą się łączyć między sobą 
tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej.

2008-05-17

187

Powstanie spółki akcyjnej

Dla powstania spółki akcyjnej jest konieczne:

1)zawiązanie spółki, w tym podpisanie przez 

założycieli statutu sporządzonego w formie 
aktu notarialnego,

aktu notarialnego,

2)wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na 

pokrycie całego kapitału zakładowego, 
z uwzględnieniem art. 309 § 3 i § 4 ksh,

3)ustanowienie zarządu i rady nadzorczej,

4) wpis do rejestru

2008-05-17

188

Połączenie może być dokonane przez:

•

przez przeniesienie całego majątku spółki 
(przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) 
za udziały lub akcje, która spółka przejmująca 
wydaje wspólnikom spółki przejmowanej 
(łączenie się przez przejęcie);

(łączenie się przez przejęcie);

•

przez zawiązanie nowej spółki kapitałowej, na 
którą przechodzi majątek wszystkich łączących 
się spółek za udziały lub akcje nowej spółki 
(łączenie się przez zawiązanie nowej spółki);

2008-05-17

189

Przykłady:

•

Łączenie się przez przejęcie – spółka jawna 
łączy się ze spółką z o.o. w ten sposób, że 
majątek spółki jawnej jest wnoszony do spółki 
z o.o. w zamian za jej udziały. 

z o.o. w zamian za jej udziały. 

•

Nie jest, natomiast możliwe takie połączenie w 
myśl, którego majątek spółki z o.o. jest 
wnoszony do spółki jawnej.

2008-05-17

190

Przykłady:

•

Łączenie się przez zawiązanie nowej spółki –
spółka jawna i spółka komandytowa łączą się i 
powstaje spółka akcyjna (nie jest przy łączeniu 
się spółek osobowych możliwe powstanie 

się spółek osobowych możliwe powstanie 
nowej spółki osobowej).

2008-05-17

191

Podział spółek

•

Spółkę kapitałową można podzielić na dwie 
albo więcej spółek kapitałowych. 

•

Nie jest dopuszczalny podział spółki akcyjnej, 
jeżeli jej kapitał zakładowy nie został pokryty 

jeżeli jej kapitał zakładowy nie został pokryty 
w całości. 

•

Spółka osobowa nie podlega podziałowi.

2008-05-17

192

Podział może być dokonany:

1. Przez przeniesienie całego majątku spółki 

dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje 
spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy 
spółki dzielonej (podział przez przejęcie);

spółki dzielonej (podział przez przejęcie);

•

Przykład: spółka z o.o. jest dzielona w ten 
sposób, że jej majątek przechodzi na rzecz 
istniejącej spółki z o.o. i na rzecz istniejącej 
spółki akcyjnej

2008-05-17

193

Podział:

2. Przez  zawiązanie nowych spółek, na które 

przechodzi cały majątek spółki dzielonej za 
udziały lub akcje nowych spółek (podział przez 
zawiązanie nowych spółek);

zawiązanie nowych spółek);

Przykład: spółka akcyjna jest dzielona w ten 

sposób, że powstają dwie nowe spółki         z 
o.o., które dotychczas nie istniały.

2008-05-17

194

Podział:

3. przez przeniesienie całego majątku spółki 

dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną 
spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i 
zawiązanie nowej spółki);

zawiązanie nowej spółki);

Przykład: spółka akcyjna jest dzielona w ten 

sposób, że część jej majątku trafia do 
istniejącej spółki z o.o. a część majątku do 
nowopowstającej spółki akcyjnej;

2008-05-17

195

Podział:

4. przez przeniesienie części majątku spółki 

dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę 
nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie);

•

Przykład: z części spółki akcyjnej jest tworzona 

•

Przykład: z części spółki akcyjnej jest tworzona 
spółka z o.o., natomiast dotychczasowa spółka 
akcyjna nadal funkcjonuje. 

2008-05-17

196

Przekształcenia spółek

•

Spółka jawna, spółka partnerska, spółka 
komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, 
spółka z o.o., spółka akcyjna (spółka 
przekształcana) może być przekształcona w 

przekształcana) może być przekształcona w 
inną spółkę handlową (spółkę przekształconą). 

•

Spółka cywilna może być przekształcona w 
spółkę handlową przez jej wspólników

2008-05-17

197

Do przekształcenia spółki wymaga się:

•

sporządzenia planu przekształcenia spółki wraz z 
załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta;

•

powzięcia uchwały o przekształceniu spółki;

•

powołania członków organów spółki 
przekształconej albo określenia wspólników 

przekształconej albo określenia wspólników 
prowadzących sprawy tej spółki i 
reprezentujących ją;

•

zawarcia umowy albo podpisania statutu spółki 
przekształconej;

•

dokonania w rejestrze wpisu spółki 
przekształconej i wykreślenia spółki 
przekształcanej;

2008-05-17

198

Regon 

•

numer statystyczny REGON;

•

wiąże się z rejestrem podmiotów gospodarki 
narodowej prowadzonym przez Prezesa 
Głównego Urzędu Statystycznego na 

Głównego Urzędu Statystycznego na 
podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 
czerwca 1995 r. o statystyce publicznej. 

2008-05-17

199

Regon 

•

W rejestrze tym ujmowane są informacje o 
osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych 
nie mających osobowości prawnej oraz o osobach 
fizycznych prowadzących działalność 
gospodarczą. 

gospodarczą. 

•

wszystkie te podmioty posiadające status 
przedsiębiorcy przed podjęciem działalności 
gospodarczej zobowiązane są złożyć wniosek o 
wpis do tego rejestru i nadanie im numeru regon.

2008-05-17

200

Na dane wpisywane do rejestru 

składają się następujące dane:

–

nazwa i adres siedziby (w przypadku osób fizycznych także 
nazwisko i imiona oraz miejsce zamieszkania i identyfikator 
systemu ewidencji ludności;

–

formę prawną i formę własności;

–

wykonywana działalność, w tym rodzaj przeważającej 
działalności

działalności

–

data powstania, rozpoczęcia, zawieszenia i zakończenia 
działalności;

–

nazwa organu rejestrowego lub ewidencyjnego, nazwa 
rejestru (ewidencji) i nadany przez ten organ numer;

–

liczba pracujących;

–

informacja o jednostkach lokalnych;

2008-05-17

201

Spółdzielnie

•

Działalność gospodarcza może być  prowadzona w 
formie spółdzielni na podstawie ustawy  z dnia 16 
września 1982 Prawo spółdzielcze (Dz. U. z  2003 r. nr 
188, poz. 1848 z późn. zm.).   

•

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem 
nieograniczonej liczby osób (mogą  to być osoby 
fizyczne, jak i osoby prawne, np. spółki z o.o. itp.). 

•

Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną, 
kulturalna i oświatową zarówno na rzecz swoich 
członków jak i ich środowiska.    

2008-05-17

202

Spółdzielnie

•

Cechy wynikające z definicji spółdzielni:

–

Zrzeszeniowy charakter – osoby, nie kapitał

–

Dobrowolność

–

Reguła demokracji w zarządzaniu

–

Reguła demokracji w zarządzaniu

–

Cel – maksymalizacja korzyści członków

2008-05-17

203

Spółdzielnie

•

Majątek należący do spółdzielni jest prywatną 
własnością członków. 

•

Skład osobowy spółdzielni i jej fundusz 

•

Skład osobowy spółdzielni i jej fundusz 
udziałowy mogą się zmieniać. 

•

Spółdzielnię może założyć co najmniej 10 osób 
fizycznych (spółdzielnię produkcji rolnej  i 
spółdzielnię socjalną - 5 osób) lub co najmniej 
3 osoby prawne. 

2008-05-17

204

Spółdzielnie

•

Założyciele uchwalają statut spółdzielni oraz 
dokonują wyboru organów spółdzielni. 

•

W myśl statutu do należy to kompetencji walnego 
zgromadzenia lub komisji organizacyjnej, w której 

zgromadzenia lub komisji organizacyjnej, w której 
skład wchodzą 3 osoby. 

•

Następnie zarząd spółdzielni występuje do sądu 
rejestrowego z wnioskiem o wpisanie do 
Krajowego Rejestru Sądowego. Spółdzielnia 
nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do 
rejestru

2008-05-17

205

Powstanie spółdzielni 

•

Osoby zamierzające założyć spółdzielnię 
uchwalają statut, potwierdzając jego przyjęcie 
przez złożenie pod nim swoich podpisów. 

•

Spółdzielnia działa na podstawie przepisów 

•

Spółdzielnia działa na podstawie przepisów 
prawa oraz statutu, przyjętego przez 
założycieli. 

2008-05-17

206

Statut spółdzielni powinien zawierać:

•

nazwę, 

•

siedzibę, 

•

przedmiot działalności, 

•

czas trwania spółdzielni (o ile założono ją na czas 
określony), 

określony), 

•

wysokość wpisowego i zasady wnoszenia udziałów,  

•

prawa i obowiązki członków, zasady przyjmowania 
członków, zwoływania walnych zgromadzeń, 

•

powoływania członków organów spółdzielni, 

•

podziału nadwyżki bilansowej,

•

inne, przewidziane  prawem postanowienia. 

2008-05-17

207

Statut spółdzielni

•

Wszelkie zmiany dotyczące statutu wymagają 
uchwały walnego zgromadzenia podjętej 
większością  2/3 głosów. 

•

Zarząd zobowiązany jest daną zmianę w 

•

Zarząd zobowiązany jest daną zmianę w 
statucie zgłosić w ciągu 30 dni od daty jej 
podjęcia do sądu rejestrowego załączając dwa 
odpisy protokołu walnego zgromadzenia.

2008-05-17

208

Członkowie ich prawa i obowiązki 

•

osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność 
do czynności prawnych 

(możliwe wyjątki) 

•

Warunkiem uzyskania członkostwa jest 
złożenie pisemnej deklaracji zgodnej z 

złożenie pisemnej deklaracji zgodnej z 
wymaganiami ustawy i statutu

•

Założyciele spółdzielni stają się jej członkami w
momencie rejestracji spółdzielni, 

przystępujący do spółdzielni w terminie późniejszym - po 
podjęciu uchwały o ich przyjęciu przez wyznaczony statutem 
organ spółdzielni.

2008-05-17

209

Członkowie ich prawa i obowiązki 

•

Członek spółdzielni ma obowiązek wniesienia 
wpisowego oraz udziałów stosownie do 
postanowień statutu. 

•

Uczestniczy on w stratach tylko do wysokości 

•

Uczestniczy on w stratach tylko do wysokości 
zadeklarowanych udziałów i nie odpowiada 
wobec wierzycieli spółdzielni za jej 
zobowiązania. 

•

Statut może też przewidywać obowiązek wnoszenia wkładów na 
własność Spółdzielni lub do korzystania z nich przez Spółdzielnię na 
podstawie innego stosunku prawnego.

2008-05-17

210

Organy zarządzające spółdzielnią

Organami spółdzielni są:

•

walne zgromadzenie, 

•

rada nadzorcza, 

•

zarząd 

•

zarząd 

•

w spółdzielniach, w których walne zgromadzenie zastąpione 
jest przez zebranie przedstawicieli (są to zwykle spółdzielnie o 
dużej liczbie członków) - zebrania grup członkowskich

2008-05-17

211

Walne zgromadzenie 

•

Walne zgromadzenie zwołuje zarząd przynajmniej raz w 
roku w ciągu 6 miesięcy po upływie roku 
obrachunkowego. 

•

Mogą w nim brać udział, z głosem doradczym, przedstawiciele 
związku rewizyjnego, w którym Spółdzielnia jest zrzeszona  lub 
Krajowej Rady Spółdzielczej. 

Krajowej Rady Spółdzielczej. 

•

kompetencje walnego zgromadzenia - m.in.: 

–

uchwalanie kierunków rozwoju działalności spółdzielni, 

–

rozpatrywanie sprawozdań rady, zatwierdzanie sprawozdań 
rocznych i sprawozdań finansowych, podejmowanie 
uchwał w tych sprawach, 

–

udzielanie absolutorium członkom zarządu, rozpatrywanie 
wniosków polustracyjnych, i in.

2008-05-17

212

Organy spółdzielni 

•

Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad 
działalnością spółdzielni. 

•

Rada składa się co najmniej z trzech członków, 
którymi mogą być wyłącznie członkowie 
spółdzielni. 

spółdzielni. 

•

Zarząd kieruje działalnością spółdzielni oraz 
reprezentuje ją na zewnątrz i podejmuje decyzje, 
które nie są zastrzeżone w ustawie lub statucie 
innym organom. 

2008-05-17

213

Organy spółdzielni 

•

Zarząd wybiera i odwołuje walne zgromadzenie 
lub rada nadzorcza. 

•

Z członkami zarządu rada nawiązuje stosunek 
pracy na podstawie umowy o pracę lub 
powołania. 

powołania. 

•

W spółdzielniach pracy zatrudnienie następuje na 
podstawie spółdzielczej umowy o pracę.

•

Oświadczenia woli za spółdzielnię składają dwaj 
członkowie zarządu lub jeden członek i 
pełnomocnik. 

•

W spółdzielniach o zarządzie jednoosobowym oświadczenia 
woli mogą składać także dwaj pełnomocnicy.

2008-05-17

214

Stosunki majątkowe i 

odpowiedzialność 

•

Spółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą na 
zasadach rachunku ekonomicznego przy 
zapewnieniu korzyści członkom spółdzielni. 

•

Spółdzielnia odpowiada za swoje zobowiązania 
całym swoim majątkiem. 

całym swoim majątkiem. 

•

Zysk spółdzielni, po pomniejszeniu o podatek 
dochodowy i inne obciążenia, stanowi nadwyżkę 
bilansową. 

•

Jest ona dzielona na podstawie uchwały walnego zgromadzenia. 

•

Jeśli fundusz zasobowy nie osiąga wysokości 
wniesionych udziałów, co najmniej 5% nadwyżki 
przeznacza się na zwiększenie tego funduszu. 

2008-05-17

215

Stosunki majątkowe i 

odpowiedzialność 

•

Zasady podziału nadwyżki między członków 
spółdzielni określa statut.  

•

Spółdzielnia ma obowiązek tworzyć następujące 
fundusze własne: 

- udziałowy 

- udziałowy 

(powstający z wpłat udziałów członków, 

odpisów z podziału nadwyżki bilansowej i innych 
źródeł),

- zasobowy

(z wpłat wpisowego, części nadwyżki 

bilansowej oraz innych  źródeł)

. 

Spółdzielnie mogą tworzyć inne fundusze własne, przewidziane 

w odrębnych przepisach oraz statucie.

2008-05-17

216

Kontrola spółdzielni 

•

Każda spółdzielnia obowiązana jest 
przynajmniej raz na 3 lata poddać się 
lustracyjnemu badaniu legalności, 
gospodarności i rzetelności działania. 

gospodarności i rzetelności działania. 

•

Lustrację przeprowadzają związki rewizyjne, 
do których należy spółdzielnia. 

•

Spółdzielnie nie zrzeszone zlecają odpłatne 
przeprowadzenie lustracji wybranemu związkowi 
rewizyjnemu lub Krajowej Radzie Spółdzielczej. 

2008-05-17

217

Rozwiązanie i likwidacja

Spółdzielnia przechodzi w stan likwidacji: 
1) z upływem okresu, na który ją utworzono, 
2) wskutek zmniejszenia się liczby członków 

poniżej wskazanej w statucie lub ustawie (jeśli 

poniżej wskazanej w statucie lub ustawie (jeśli 
nie uzupełniono jej w ciągu 1 roku), 

3) wskutek zgodnych uchwał walnych 

zgromadzeń zapadłych większością 3/4 głosów 
na dwóch kolejnych walnych zgromadzeniach 
w odstępie co najmniej 2 tygodni. 

2008-05-17

218

Rozwiązanie i likwidacja

•

Uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji może 
podjąć także związek rewizyjny spółdzielni, jeśli: 

1) działalność spółdzielni wskazuje na rażące i uporczywe 

naruszanie prawa lub postanowień statutu, 

2) spółdzielnia została zarejestrowana z naruszeniem prawa, 

2) spółdzielnia została zarejestrowana z naruszeniem prawa, 

3) spółdzielnia co najmniej od roku nie prowadzi działalności 

gospodarczej. 

•

W razie niewypłacalności spółdzielni (

jeśli według sprawozdania 

finansowego ogólna wartość jej aktywów nie wystarcza na zaspokojenie 

wszystkich zobowiązań

) następuje ogłoszenie jej upadłość

2008-05-17

219

Przedsiębiorstwa państwowe 

•

W całości lub przeważającym stopniu znajdują się 
w posiadaniu organów publicznych (państwa, 
województwa, powiatu, gminy)

•

Wyodrębniony formalnie z gospodarki narodowej 
pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i 

pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i 
prawnym podmiot gospodarczy, posiadający 
osobowość prawną, utworzony przez 
upoważniony organ administracji państwowej.

•

Ustawa z 25.09.1981r. O przedsiębiorstwach 
państwowych

2008-05-17

220

Przedsiębiorstwa państwowe 

•

Organy:

–

Ogólne zebranie pracowników (delegatów), rada 
pracownicza i dyrektor

2008-05-17

221

PRAWNO – ORGANIZACYJNE I 
WŁASNOŚCIOWE FORMY ORGANIZACJI 
SPOŁECZNYCH

STOWARZYSZENIA 

2008-05-17

222

Stowarzyszenia 

•

Podstawą prawną funkcjonowania 
stowarzyszenia jest ustawa z dnia 7 kwietnia 
1989 - Prawo o stowarzyszeniach 

(Dz. U. z 2001 r 

Nr 79, poz. 855 z późn. zm.).

Nr 79, poz. 855 z późn. zm.).

•

Zgodnie z nią, stowarzyszenie jest 
dobrowolnym, samorządnym, trwałym 
zrzeszeniem o celach niezarobkowych (

Art. 2 

ust. 1)

2008-05-17

223

Stowarzyszenia 

•

Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom 
polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i 
nie pozbawionym praw publicznych. 

Dla powołania stowarzyszenia konieczne jest:

•

współdziałanie co najmniej 15 osób 

(mogą to być zarówno 

•

współdziałanie co najmniej 15 osób 

(mogą to być zarówno 

osoby fizyczne jak  i prawne - osoba prawna może być jedynie 
wspierającym członkiem stowarzyszeni

a),

•

uchwalenie statutu stowarzyszenia,

•

wybór komitetu założycielskiego, który będzie 
reprezentował stowarzyszenie  w postępowaniu przed 
sądem o dokonanie rejestracji stowarzyszenia,

•

rejestracja stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym 
przez sąd.

2008-05-17

224

Stowarzyszenia – statut:

•

nazwę stowarzyszenia, 

która powinna odróżniać 

je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji

,

•

-teren działania i siedzibę stowarzyszenia,

•

-cele i sposoby ich realizacji,

•

-cele i sposoby ich realizacji,

•

-sposób nabywania i utraty członkostwa, 
przyczyny utraty członkostwa oraz prawa 
i obowiązki członków,

2008-05-17

225

Stowarzyszenia – statut:

•

władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich 
wyboru, uzupełniania składu oraz ich 
kompetencje,

•

sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz 
zaciągania zobowiązań majątkowych, 

zaciągania zobowiązań majątkowych, 
a także warunki ważności jego uchwał,

•

sposób uzyskiwania środków finansowych oraz 
ustanawiania składek członkowskich,

•

zasady dokonywania zmian statutu,

•

sposób rozwiązania się stowarzyszenia.

2008-05-17

226

Stowarzyszenia 

•

Stowarzyszenie podlega obowiązkowemu 
wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego 

(Art. 8 

ust. 1)

i z chwilą uprawomocnienia się 

postanowienia o wpisie uzyskuje osobowość 

postanowienia o wpisie uzyskuje osobowość 
prawną oraz może rozpocząć działalność

2008-05-17

227

ORGANY STOWARZYSZENIA 

•

Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne 
zebranie członków. 

•

Statut może przewidywać zamiast walnego 
zebrania członków zebranie delegatów lub 
zastąpienie walnego zebrania członków 

zastąpienie walnego zebrania członków 
zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków 
przekroczy określoną w statucie wielkość. 

•

W takich przypadkach statut określa zasady 
wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji. 

•

Stowarzyszenie jest również zobowiązane 
posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej.

2008-05-17

228

MAJĄTEK STOWARZYSZENIA I ŹRÓDŁA 

POZYSKIWANIA ŚRODKÓW NA DZIAŁALNOŚĆ

•

Majątek stowarzyszenia pochodzi ze składek członkowskich, 
darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej 
działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz 
ofiarności publicznej. 

Źródłem pozyskiwania środków na działalność mogą być:

Źródłem pozyskiwania środków na działalność mogą być:

•

składki członkowskie wpłacane przez członków 
stowarzyszenia,

•

dotacje pochodzące od osób fizycznych, firm i organizacji 
popierających cele stowarzyszenia,

•

dochody z prowadzonej działalności gospodarczej 

o ile 

prowadzenie tej działalności jest przewidziane w statucie,

•

darowizny, spadki i zapisy.

2008-05-17

229

NADZÓR NAD DZIAŁALNOŚCIĄ 

STOWARZYSZEŃ

•

wojewoda właściwy ze względu na siedzibę 
stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad 
działalnością stowarzyszeń jednostek 
samorządu terytorialnego,

samorządu terytorialnego,

•

starosta właściwy ze względu na siedzibę 
stowarzyszenia 

- w zakresie nadzoru nad innymi niż 

wymienione w punkcie 1 stowarzyszeniami.

2008-05-17

230

STOWARZYSZENIA ZYKŁE

•

Uproszczona forma stowarzyszenia

•

nie posiada osobowości prawnej 

(Art. 40)

. 

Dla powołania konieczne jest: 

•

współdziałanie co najmniej trzech osób, 

•

współdziałanie co najmniej trzech osób, 

•

uchwalanie regulaminu działalności, 
określającego w szczególności jego nazwę, cel, 
teren i środki działania, siedzibę oraz 
przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie, 
poinformowanie właściwego organu 
nadzorującego

2008-05-17

231

W przeciwieństwie do stowarzyszeń rejestrowych , 

stowarzyszenia zwykłe nie mogą:

1) powoływać terenowych jednostek 

organizacyjnych,

2) łączyć się w związki stowarzyszeń,
3) zrzeszać osób prawnych,

3) zrzeszać osób prawnych,
4) prowadzić działalności gospodarczej,
5) przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz 

otrzymywać dotacji, a także korzystać z 
ofiarności publicznej.

•

Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją 
działalność wyłącznie ze składek członkowskich. 

2008-05-17

232

Fundacje 

•

Instytucja prawna tworzona dla realizacji 
celów społecznych lub gospodarczo 
użytecznych, zgodnych z podstawowymi 
interesami państwa, w szczególności w sferze 

interesami państwa, w szczególności w sferze 
ochrony zdrowia, rozwoju gospodarki i nauki, 
oświaty i wychowania, kultury i sztuki, opieki i 
pomocy społecznej, ochrony środowiska oraz 
opieki nad zabytkami.

2008-05-17

233

Fundacje 

•

Działalność fundacji, ich zakładanie, funkcjonowanie 
reguluje ustawa z 6.04.1984r. O fundacjach

•

Fundacja jest organizacją:

–

Utworzoną dla celów społecznie lub gospodarczo 
użytecznych 

(art.1)

użytecznych 

(art.1)

–

Utworzona przez fundatora, czyli osoby fizyczne –
niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca 
zamieszkania, które złożyły oświadczenie o 
założeniu fundacji 

(art.2)

–

Posiadające osobowość prawną, którą uzyskuje z 
chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego

(art.7)

2008-05-17

234

Do powstania fundacji konieczne jest:

a) oświadczenia fundatora/fundatorów o 

ustanowieniu fundacji 

(nie wymagane, jeśli 

ustanowienie fundacji następuje w testamencie) 

złożone 

w formie aktu notarialnego,

b) ustalenie statutu określającego nazwę fundacji, 

b) ustalenie statutu określającego nazwę fundacji, 

siedzibę, majątek, cele, zasady i zakres 
działalności, skład i organizacje zarządu, sposób 
powoływania oraz obowiązki i uprawnienia 
zarządu i jego członków,

c) dokonanie wpisu do rejestru w sądzie 

rejestrowym

2008-05-17

235

•

Fundacja jest osobą prawną;

•

Wszelkie decyzje dotyczące fundacji, 
poczynając od wpisu do rejestru poprzez 
uchylenie uchwały zarządu i zawieszenie 

uchylenie uchwały zarządu i zawieszenie 
zarządu aż do likwidacji podejmuje sąd 
rejestracyjny na wniosek ministra właściwego 
ze względu na cel fundacji lub wojewody, jeśli 
fundacja działa na terenie jego województwa.

2008-05-17

236

•

Organem zarządzającym fundacji jest zarząd, 
w praktyce często powoływane są rada 
fundacji jako organ o ogólniejszych zadaniach 
(wytyczanie kierunków działania, kontrola ich 

(wytyczanie kierunków działania, kontrola ich 
wykonania, powołanie i odwołanie zarządu), 
rada programowa, organ rewizyjny.

2008-05-17

237

•

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą 
tylko w zakresie i na zasadach określonych w statucie, 
w rozmiarach służących celom fundacji. 

•

Działalność gospodarcza może być prowadzona w 
formie organizacyjnej wyodrębnionej poprzez 

formie organizacyjnej wyodrębnionej poprzez 
utworzenie zakładów czy przedsiębiorstw fundacji lub 
w formie nie wyodrębnionej organizacyjnie tzn. 
bezpośrednio przez statutowe władze fundacji. 

•

Podjęcie działalności gospodarczej przez fundację 
wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców.

2008-05-17

238

Prawno-organizacyjne i 

własnościowe  formy organizacji 

publicznych

publicznych

2008-05-17

239

Organizacje publiczne 

•

Jednostki sektora publicznego

•

Państwowe i samorządowe instytucje i 
jednostki organizacyjne, które realizują –
wyłącznie lub w większości ze środków 

wyłącznie lub w większości ze środków 
własnych – niekomercyjne zadania publiczne.

2008-05-17

240

Działania do wyłącznej gestii państwa i 

jego organów:

•

Kompleks obronno-wojskowy zapewniający 
obronę suwerenności kraju, polityka obrony oraz 
wyposażenia i funkcjonowania armii,

•

Ład prawno-instytucjonalny obejmujący zasady 
sprawnego funkcjonowania państwa oraz 

sprawnego funkcjonowania państwa oraz 
działania osób prawnych i fizycznych, a także 
sposoby egzekwowania prawa,

•

Sfera bezpieczeństwa wewnętrznego – tworzenie  
warunków realizacji ładu prawno-
instytucjonalnego

•

Ochrona własności i wolności jednostek

2008-05-17

241

Formy prawno-organizacyjne sektora 

publicznego

•

Jednostki budżetowe

•

Agencje rządowe

2008-05-17

242

Jednostki budżetowe 

•

Dysponenci środków budżetowych

•

Państwowe i gminne

•

Trzystopniowa struktura organizacyjna 
dysponentów środków budżetu państwa

dysponentów środków budżetu państwa

•

Działają na podstawie statutu i rocznego planu 
finansowego

•

Dualistyczny model ustroju administracji 
publicznej w terenie: rządowy i samorządowy 
pion 

2008-05-17

243

•

Ustawa z 24.07.1998r. O wprowadzeniu 
zasadniczego trójstopniowego podziału 
terytorialnego państwa ustanowiła 16 
województw, 308 powiatów ziemskich i 65 

województw, 308 powiatów ziemskich i 65 
miast na prawach powiatów oraz 2489 gmin.

2008-05-17

244

ORGANIZACJA  W PRZYSZŁOŚCI 

2008-05-17

245

•

Organizacja w ruchu

•

Organizacja sieciowa

•

Organizacja wirtualna

•

Organizacja ucząca się

•

Organizacja ucząca się

•

Organizacja inteligentna

2008-05-17

246

Organizacja w ruchu 

•

Burzliwa dynamika i zmienność jako źródło 
przewagi konkurencyjnej 

•

Wyczucie i diagnozowanie sytuacji rynkowej 
pozwalające na szybkie zmiany organizacji

pozwalające na szybkie zmiany organizacji

•

Radzenie sobie z dużą niepewnością działania 
związaną ze zmianami

•

Przedłużenie w cyklu życia organizacji fazy 
młodości

•

Udział w zmianach całej załogi

•

Inwestowanie w kapitał ludzki 

2008-05-17

247

Organizacja sieciowa

•

Współdziałanie, współpraca 

•

Zbiór samodzielnych jednostek zajmujących 
się określoną dziedziną działalności społeczno-
gospodarczej i powiązanych ze sobą więziami 

gospodarczej i powiązanych ze sobą więziami 
kooperacyjnymi (lub)

•

Zbiór rozproszonych jednostek należących do 
jednej grupy organizacji

2008-05-17

248

Przesłanki przystąpienia do sieci

•

Globalizacja działalności gospodarczej

•

Atomizacja życia gospodarczego, społecznego, 
politycznego i kulturalnego

•

Wirtualizacja działalności gospodarczej

•

Specjalizacja umożliwiająca sprzedaż w sieci 

•

Specjalizacja umożliwiająca sprzedaż w sieci 
kluczowych kompetencji

•

Łatwiejszy dostęp do informacji i szybsza dyfuzja 
wiedzy jawnej

•

Możność i konieczność dzielenia się wiedzą w sieci

•

Szansa korzystania z części wiedzy cichej (patenty, 
wynalazki) firmy-integratora

•

Wzrost siły oddziaływania i bezpieczeństwo 
funkcjonowania

2008-05-17

249

Organizacja wirtualna

•

Rozwinięcie organizacji sieciowej, która składa się 
z mniejszych jednostek ogniskujących w sobie 
podstawowe umiejętności

•

Podejście instytucjonalne i procesowe

•

Czasowa sieć niezależnych podmiotów 

•

Czasowa sieć niezależnych podmiotów 
połączonych za pomocą technologii informacyjno-
komunikacyjnej w celu dzielenia się 
kompetencjami, kosztami i rynkami

•

Zbiór przestrzennie rozproszonych i wybieranych 
dynamicznie jednostek organizacyjnych, 
reprezentujących wspólne przedsięwzięcie 
gospodarcze. 

2008-05-17

250

Cechy wyróżniające organizację 

wirtualną

•

Oparcie na zaufaniu

•

Zdolność do przegrupowania, 
przeformowania, a nawet powstania na nowo 
jako reakcja na dostrzeżone szanse rynkowe,

jako reakcja na dostrzeżone szanse rynkowe,

•

Możliwości wykorzystania każdej nadarzającej 
się szansy z uwagi na powiązanie 
specjalistycznych kompetencji – „palety 
światowych umiejętności”

•

Dbałość o częste i rzetelne komunikowanie się

2008-05-17

251

Organizacja ucząca się 

•

Organizacja wymagająca ciągłego uczenia się 
(zwiększania umiejętności i kompetencji) od wszystkich 
swoich członków, aby przekształcać siebie i otoczenie, 
stosowanie do potrzeb i możliwości 

•

Uczenie się poprzez wiedzę literaturową, wymianę 

•

Uczenie się poprzez wiedzę literaturową, wymianę 
wiedzy, doświadczenia własnych pracowników, 
konkurentów i innych organizacji

•

Pozyskiwanie, tworzenie, upowszechnianie wiedzy i 
umiejętności w organizacji

•

Weryfikacja i zmiana modeli myślowych pracowników –
zmienna rzeczywistość nie zdominowana przez nawyki, 
rutynę i stereotypy

2008-05-17

252

Organizacja inteligentna

•

Organizacja, której najcenniejszym produktem 
jest wiedza, mająca postać wartościowych 
usług

•

Ma zdolność adaptowania się do zmian 

•

Ma zdolność adaptowania się do zmian 
zachodzących w otoczeniu, a nawet 
wyprzedzanie tych zmian i aktywne 
kształtowanie otoczenia

2008-05-17

253

Cechy organizacji inteligentnej

•

Odrzucenie tradycyjnych struktur organizacji 
działalności, duża elastyczność przez stosowanie 
krótkotrwałych układów czynności roboczych, 
ciągłe prowadzenie procesu kwestionowania i 
zmiany podstawowych założeń, norm i reguł 
działania

zmiany podstawowych założeń, norm i reguł 
działania

•

Zdolność wynajdywania nowych pól aktywności

•

Wysoka przedsiębiorczość wewnętrzna, 
otwartość informacyjna

•

Ciągłe uczenie się 

•

Partnerskie układy z dostawcami i klientami

2008-05-17

254

Nadzór korporacyjny 

•

Corporate governance

•

Nadzór równoważący interesy wszystkich 
podmiotów powiązanych z funkcjonowaniem 
przedsiębiorstwa , na obyczajach i etyce 
prowadzenia działalności biznesowej oraz 

prowadzenia działalności biznesowej oraz 
nieformalnych uwarunkowaniach 
instytucjonalnych

•

Tworzenie mechanizmów i ról dla aktorów 
procesu współdziałania gospodarczego, które 
pozwalają uniknąć działań menadżerów  
niezgodnych z interesami właścicieli, wierzycieli i 
innych grup interesów

2008-05-17

255

•

Nadzór właścicielski – sprawowany przez 
właściciela lub grupę akcjonariuszy

•

Nadzór korporacyjny – ponadto sprawowany 
jest przez innych zainteresowanych 

jest przez innych zainteresowanych 
skutecznością zarządzania przedsiębiorstwem 

2008-05-17

256

Społeczna odpowiedzialność 

organizacji 

•

Koncepcja organizacji służącej otoczeniu jako 
podsatwa koncepcji spol. odp. przeds.

•

Adresaci działań podejmowanych przez org.:

–

Akcjonariusze lub udziałowcy

–

Akcjonariusze lub udziałowcy

–

Pracownicy

–

Klienci

–

Społeczeństwo 

2008-05-17

257

Społeczna odpowiedzialność biznesu 

•

Przestrzeganie prawa i prowadzenie 
rzetelnego i uczciwego biznesu w stosunku do 
klientów, pracowników i kontrahentów

•

Stworzenie odpowiedniej kultury 

•

Stworzenie odpowiedniej kultury 
organizacyjnej, gwarantującej pracownikom 
możliwość rozwoju i przestrzeganie ich praw 

•

Działalność na rzecz społeczności (akcje 
charytatywne, pomocowe – przekazywanie 
produktów, wsparcie finansowe, organizacja 
imprez, pikników itp.)

2008-05-17

258