Prawa pacjenta
Prawa człowieka umierającego
Człowiek ma prawo do:
I . Naturalnej, godnej i świadomej śmierci.
Warunki do godnej śmierci stwarzają specjalne instytucje Np. hospicja, których celem jest pomoc
osobom umierającym przygotować się na spotkanie ze śmiercią. Chorzy mają możliwość oswoić się
z myślą o nadchodzącym końcu życia. Śmierć jest naprawdę godna, człowiek przystępuje do niej ze
świadomością, wychodzi jej na spotkanie spokojny, przygotowany i pogodzony z sobą i swoim
sumieniem.
II. Umierania we własnym domu, a jeśli to niemożliwe, to nigdy w izolacji i osamotnieniu.
Człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje kontaktu z innymi. Szczególnie w obliczu zbliżającej się
„długiej podróży”. Czujna i dyskretna obecność najbliższych pozwoli choremu znaleźć pocieszenie i
uzyskać stan równowagi duchowej.
III. Rzetelnej informacji o stanie swego zdrowia, uzyskiwania prawdziwych odpowiedzi na
zadawane pytania i udziału w podejmowaniu decyzji.
• Prawo pacjenta do pełnej informacji o stanie jego zdrowia jest uregulowane przez Kodeks
Etyki Lekarskiej. Jeżeli nie jest ona optymistyczna, powinien być poinformowany w sposób
taktowny i ostrożny. Zbliżająca się śmierć jest ważnym etapem życia, dlatego też nie
powinien być on zatajany. Dla ludzi wierzących kres życia ziemskiego wymaga
przygotowania i określonych działań. Dla każdego człowieka zbliżanie się śmierci niesie z
sobą odpowiedzialność za wypełnienie zobowiązań wobec rodziny i innych osób.
IV. Zwalczania fizycznego bólu i innych dolegliwości.
• Bardzo często umierającym osobom towarzyszy fizyczny ból. Niesie on za sobą jednak
również inne bolesne konsekwencje. Chory skupia się za bardzo na cierpieniu fizycznym,
przez co często pozbawia go kontroli nad sobą. Uniemożliwia to obcowanie z najbliższymi
czy racjonalne myślenie, przez co nie mamy możliwości świadomego umierania. Stąd też
prawo chorego do uśmierzenia bólu.
V. Troski i pielęgnacji z poszanowaniem ludzkiej godności.
• Ogromne znaczenie ma szacunek dla chorego i postawa życzliwości wobec niego. Choroba
nie niszczy godności osoby, chociaż ogranicza jej funkcjonowanie. Godność ludzka nie
oznacza np. ani kontroli nad funkcjami wydalania, ani też samodzielności przy zaspokajaniu
innych potrzeb.
VI. Otwartego wyrażania swoich uczuć, zwłaszcza na temat cierpienia i śmierci.
Niekiedy nadużywanie środków służących do uśmierzania bólu pozbawia możliwości przeżywania
własnej śmierci przez osobę terminalnie chorą. Nie ma ona wtedy możliwości do pogodzenia się ze
swoim losem i w przypadku-gdy jest chrześcijaninem-odejścia w zjednoczeniu z Chrystusem.
VII. Swobodnego kontaktu z rodziną i bliskimi.
Opieka i życzliwość rodziny mają zbawienny wpływ na psychikę chorego. Wsparcie najbliższych w
trudnym okresie choroby jest konieczne, gdy leczenie jest związane z dużym wysiłkiem
organizacyjnym. Chory powinien mieć również swobodny dostęp do praktyk religijnych. Pozwala
mu to na pogodzenie się z czekającym go wydarzeniem i poprawę stanu duchowego. W przypadku,
gdy osoba terminalnie chora nie posiada rodziny lub bliskich, odpowiedzialność za ciepły kontakt i
dobre samopoczucie powinna spaść na odpowiednio wykwalifikowany personel medyczny.
VIII. Pomocy psychologicznej i wsparcia duchowego zgodnego z przekonaniami.
Informacja o stanie zdrowia osoby terminalnie chorej jest dla samej zainteresowanej trudna do
przyjęcia. Chory zazwyczaj jest w złym stanie psychicznym i najczęściej odczuwa strach, niepokój,
miewa stany depresyjne. Wszystko to jest potęgowane bólem fizycznym. Nie może być on wtedy
odizolowany lub osamotniony, dlatego też otoczenie jest zobowiązane do udzielenia mu
odpowiedniego wsparcia. Solidarność z osobą cierpiącą z pewnością ułatwi jej odnalezienie się w
nowej rzeczywistości.
IX. Niezgody na uporczywą terapię przedłużającą umieranie.
Osoba terminalnie chora ma prawo na niezezwolenie na kontynuację zabiegów medycznych, które
spowodowałyby jedynie nietrwałe i bolesne przedłużenie czynności życiowych. Nie jest to
równoznaczne z eutanazją a raczej akceptacją ludzkiej kondycji w obliczu śmierci.
X. Zapewnienia należnego szacunku dla swojego ciała po śmierci.
Katechizm Kościoła Katolickiego mówi: Ciała zmarłych powinny być traktowane z szacunkiem
i miłością wypływającą z wiary i nadziei zmartwychwstania. Niewątpliwie Kościół wywarł duży
wpływ na postępowanie ze zmarłymi, toteż zasady przez niego wypracowane z czasem zostały
usankcjonowane także prawem świeckim.
Dochodzenie praw
W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do:
umierania w spokoju i godności, sąd może, na żądanie najbliższego członka rodziny, innego
przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną
na wskazany przez nich cel społeczny (art. 448 Kodeksu cywilnego).
Projekt Testamentu Życia
Ogłoszony 10 lutego 2009 roku, został przygotowany przez Polską Grupę Roboczą ds. Problemów
Etyki Końca Życia, w której skład wchodzą lekarze, etycy, prawnicy i teologowie z ośrodków
uniwersyteckich całej Polski, pod przewodnictwem ks. prof. Wojciecha Bołoza (Centrum Ekologii
Człowieka i Bioetyki UKSW) i dr med. Małgorzaty Krajnik (Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej
Collegium Medicum).
Projekt Testamentu Życia oparty jest na dokumentach Kościoła, w tym Karcie Pracowników Służby
Zdrowia z 1995 r.,która powołuje się na dokumenty Stolicy Apostolskiej.
Podobne opracowania zostały już zaaprobowane przez episkopaty w Niemczech i Hiszpanii.
Testament życia
…nie może zmuszać pracowników służby zdrowia do podejmowania działań, które będą
rozpoznawane jako złe i sprzeczne z sumieniem ludzi zatrudnionych instytucji, do której się trafi.
Wybór, by nie sporządzać takiego dokumentu, należy uszanować na równi z jemu
przeciwnym.
Przygotowanie do dobrej śmierci może przybrać formę zachęty do życia i wypełnienia
pozostałego czasu w sposób jak najpełniejszy. Jednakże nie można aprobować wysiłków na rzecz
sztucznego przedłużania agonii i niepotrzebnego mnożenia cierpień chorych.
Testament Życia – przykładowy tekst
Proszę zarazem o pomoc mi w przyjęciu po chrześcijańsku i po ludzku mojej śmierci. Chcę się
przygotować na to ostatnie wydarzenie mojego życia w pokoju, w towarzystwie drogich dla mnie
istnień, z pociechą, którą daje mi moja chrześcijańska wiara.
Podpisuję niniejszą deklarację po dojrzałej refleksji. Proszę Was, którzy będziecie musieli troszczyć
się o mnie, abyście uszanowali moją wolę. Jestem świadomy, że nakładam na Was poważną i
ciężką odpowiedzialność. Właśnie aby dzielić ją z Wami i aby umniejszyć Wam jakiegokolwiek
poczucia winy, zredagowałem i podpisuję niniejszą deklarację.
Data......................
Podpis...................
Eutanazja
Słowo „eutanazja” użył po raz pierwszy Franciszek Baconwi, który w 1606 roku określił nią jakość
ostatnich chwil życia człowieka. Uważał, że zadaniem lekarza jest nie tylko przywrócenie zdrowia, ale
również łagodzenie bólu i cierpienia i to nie tylko wówczas, gdy prowadzi do wyzdrowienia, ale
również gdy ma służyć do łatwego i lekkiego zgonu.
Za eutanazję uznajemy
a) podanie choremu środka, który faktycznie i intencjonalnie powoduje jego śmierć;
b) stopniowe zwiększanie dawki analgetyków z zamiarem spowodowania śmierci chorego po
pewnym czasie;
c) przerwanie terapii z zamiarem spowodowania śmierci chorego;
d) odmowę karmienia chorego terminalnie lub noworodka nieuleczalnie kalekiego.
eutanazja czynna - działanie zmierzające wprost do skrócenia życia;
eutanazję bierną lub pasywną, polegającą na rezygnacji z szeroko rozumianych czynności ratujących
życie człowieka.
zagadnienie eutanazji wywołuje wiele emocji, dla jednych stanowi zbrodnię przeciw godności osoby
ludzkiej, dla drugich formę wyzwolenia od bólu i cierpienia,
Medycynę paliatywną, określa się często jako alternatywę eutanazji, gdyż zabiega o prawo człowieka
do naturalnej śmierci, w odróżnieniu od śmierci zadanej przez człowieka,
medycyna paliatywna jest medycyną życia w ostatnim okresie, a nie medycyną śmierci,
medycyna paliatywna afirmuje życie, a śmierć traktuje jako oczywiste zjawisko naturalne, nie
odwleka, ani nie przyspiesza śmierci,
• celem medycyny paliatywnej jest godne życie, a godne umieranie stanowi jeden z jego
etapów,
• eutanazja nie może znaleźć miejsca w medycynie paliatywnej, można ją nazwać klęską,
wynikiem nieumiejętności lekarza czy pielęgniarki, prośba chorego o pozbawienie go życia
jest wyrazem niezaspokojenia jego potrzeb
eutanazję uznaje się za zaprzeczenie daru życia i wartości związków międzyludzkich, stanowi ona
proste skreślenie z listy żyjących niewygodnego i pozornie niepotrzebnego człowieka,
• umierający człowiek, który prosi o odebranie mu życia, narusza wolność lekarza, zmuszając
go do zabójstwa czyli świadomego i dobrowolnego pozbawienia życia niewinnego człowieka,
• lekarz nie mając prawa do zabijania, równocześnie w pewnych okolicznościach nie ma prawa
ani obowiązku przedłużania gasnącego życia za wszelką cenę w terminalnej fazie choroby.
Eutanazja bywa niekiedy usankcjonowana przepisami i uzyskuje legalizację przez prawo państwowe,
czego przykładem jest Holandia. Jednak nawet dopuszczana przez państwo pozostaje zawsze
działaniem niedopuszczalnym i nieusprawiedliwionym.
Należy pamiętać, że dopuszczenie eutanazji na drodze prawnej, otwiera drogę do wielu nadużyć, a
tym samym do poważnego osłabienia troski o los ciężko chorych
Ortotanazja
zaniechanie działań w kierunku sztucznego podtrzymywania życia, podejmowania i prowadzenia
reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych w okresie umierania.
Przyzwolenie na ortotanazję→art.32KodeksuEyki Lekarskiej -
zasada podwójnego skutku (dopuszczalna etycznie i prawnie) działania zmierzające do złagodzenia
uciążliwego dla chorego objawu pomimo istnienia ryzyka skrócenia życia w wyniku takiego
postępowania
Kryptoeutanazja (morderstwo):
zabicie człowieka bez jego wiedzy i woli z powołaniem się na dobro chorego lub jego bliskich
• Art. 151. n. k.k. mówi o samobójstwie wspomaganym, które według polskiego prawa polega
na namowie człowieka do targnięcia się na własne życie lub dostarczeniu mu do tego
środków. Jest to karane pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Przepis ten nie jest
precyzyjny i według niego odpowiedzialności prawnej mógłby podlegać każdy, kto nawet
nieświadomie przyczynił się do samobójczej śmierci innej osoby.