S

TOSUNKI 

M

IĘDZYNARODOWE 

UAM

 

P

OZNAŃ

 

2012 

Międzynarodowe 

transakcje gospodarcze 

Materiały z wykładów dr B. Stępień. Stanowi 

własność w/w osoby a opracowanie 

przygotowano w ramach edukacyjnych. Zakaz 

rozpowszechniania bez zgody właściciela. 

Opracowanie z wykładów 

[ W

P I S Z   A D R E S   F I R M Y

]  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

2 

 

Zawartość 

Ogólne zasady Incoterms: ....................................................................................................................... 7 

Formuły Incoterms 2010 – nazewnictwo: ............................................................................................... 7 

Zmiany w Incoterms 2010 w porównaniu z Incoterms 2000 .................................................................. 7 

Obowiązki wspólne w Incoterms ............................................................................................................. 8 

Przyjęcie dostawy, zapłata ceny; kupujący; ............................................................................................ 9 

Obowiązki a droga przewozu .............................................................................................................. 9 

Droga przewozu:.................................................................................................................................. 9 

Studia przypadków – nr 1 ................................................................................................................ 9 

Studia przypadków – nr 2 ................................................................................................................ 9 

Studia przypadków – nr 3 .............................................................................................................. 10 

Studia przypadków – nr 4 .............................................................................................................. 10 

Studia przypadków – nr 5 .............................................................................................................. 10 

Studia przypadków – nr 6 .............................................................................................................. 10 

Studia przypadków – nr 7 .............................................................................................................. 10 

Co w zamian za DES – DAP czy DAT? ..................................................................................................... 11 

UE – DAP, DDU, czy DDP? .................................................................................................................. 11 

Zniesienie tzw. zasady walutowości ...................................................................................................... 11 

Rozróżnia się trzy rodzaje udokumentowania pochodzenia przy obszarze stawek obniżonych : .... 12 

Naruszenie kontraktu w transakcjach hz – procedura a rzeczywistość ................................................ 13 

Naruszenie umowy – sprzedający ..................................................................................................... 13 

Naruszenie umowy – kupujący .......................................................................................................... 13 

Co jest naruszeniem umowy? ....................................................................................................... 13 

Co powoduje naruszenie umowy? ................................................................................................ 13 

Kontrola i zawiadomienie o niezgodnościach ............................................................................... 14 

Zawiadomienie o niezgodnościach ................................................................................................ 14 

Konsekwencje istotnego naruszenia umowy .................................................................................... 14 

Co jest istotnym naruszeniem kontraktu? .................................................................................... 15 

Konkluzje ....................................................................................................................................... 15 

Formy handlu zagranicznego ................................................................................................................. 15 

Definicja Hz ........................................................................................................................................ 15 

Specyfika obrotu międzynarodowego ............................................................................................... 15 

Eksport, import a UE.......................................................................................................................... 16 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

3 

WDT, WNT ......................................................................................................................................... 16 

Rodzaje transakcji – import ............................................................................................................... 16 

Obrót licencjami i know-how ............................................................................................................ 17 

Franczyza ........................................................................................................................................... 17 

Leasing ............................................................................................................................................... 17 

Towarzystwa projektów zagranicznych ............................................................................................. 18 

Transakcje wiązane ........................................................................................................................... 18 

Rynki formalne i pośrednicy w Hz ......................................................................................................... 18 

Rynki formalne .................................................................................................................................. 18 

Giełdy ................................................................................................................................................. 18 

Giełdy towarowe: .............................................................................................................................. 19 

Towary giełdowe  - cechy: ............................................................................................................. 19 

Aukcje ................................................................................................................................................ 19 

Targi, wystawy ................................................................................................................................... 19 

Przetargi ............................................................................................................................................ 20 

Uczestnicy handlu zagranicznego .......................................................................................................... 20 

Przedstawicielstwo w hz.................................................................................................................... 20 

Pośrednictwo ..................................................................................................................................... 21 

Podmiot gospodarczy może prowadzić działalność w handlu zagranicznym: .............................. 21 

Agent ................................................................................................................................................. 21 

Agent jest uprawniony i upoważniony do: .................................................................................... 21 

Podstawowe obowiązki agenta: .................................................................................................... 22 

Komisant ............................................................................................................................................ 22 

Konsygnatariusz ................................................................................................................................. 22 

Dystrybutor........................................................................................................................................ 23 

Obowiązki dystrybutora: ............................................................................................................... 23 

Umowa w handlu zagranicznym............................................................................................................ 23 

Swoboda zawierania umów .............................................................................................................. 23 

Waga zwyczaju w umowach handlu zagranicznego .......................................................................... 24 

Swoboda zawierania umów – forma umowy .................................................................................... 24 

Forma pisemna umowy ..................................................................................................................... 24 

Pisemne zawarcie umowy ................................................................................................................. 25 

Sposoby zawierania umów: ............................................................................................................... 25 

Negocjacje a przyjęcie oferty ............................................................................................................ 25 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

4 

Podmiotowe przesłanki ważności umowy ........................................................................................ 26 

Wybór prawa – domicyl partnerów .................................................................................................. 26 

Sposób wyboru prawa ....................................................................................................................... 26 

Ustalenie prawa rządzącego kontraktem .......................................................................................... 27 

Jeśli strony nie mają wspólnej siedziby/ miejsca zamieszkania  w jednym kraju (art. 27§1 p.p.m.):

 ....................................................................................................................................................... 27 

Konwencja Wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów ........................................ 28 

Zastosowanie Konwencji ................................................................................................................... 28 

Konwencji nie stosuje się do sprzedaży: ........................................................................................... 28 

Konwencja nie dotyczy: ..................................................................................................................... 29 

Budowa konwencji wiedeńskiej ........................................................................................................ 29 

Konwencja wiedeńska – obowiązki sprzedającego ........................................................................... 29 

Konwencja wiedeńska – obowiązki kupującego ............................................................................... 29 

Zwyczaje i uzanse handlowe ................................................................................................................. 30 

Zwyczaj – co nim jest? ....................................................................................................................... 30 

Uzans ................................................................................................................................................. 30 

Formuły handlowe............................................................................................................................. 31 

Rodzaje formuł handlowych .......................................................................................................... 31 

Międzynarodowa Izba Handlowa ...................................................................................................... 31 

Podstawowe zasady stosowania formuł handlowych ................................................................... 31 

Combiterms a Incoterms ................................................................................................................... 31 

Miejsce dostawy w Combiterms ................................................................................................... 32 

Kody obowiązków w Combiterms 2000: ....................................................................................... 32 

Ogólne Warunki Dostaw RWPG – OWD RWPG ................................................................................. 33 

Rodzaje formuł OWD RWPG ............................................................................................................. 33 

Warunki płatności w handlu zagranicznym ........................................................................................... 33 

Regulacje prawno - administracyjne dotyczące płatności międzynarodowych ................................ 33 

Formy płatności ................................................................................................................................. 34 

Nieuwarunkowane formy płatności – polecenie wypłaty ................................................................. 34 

Polecenia wypłaty mogą być realizowane jako: ............................................................................ 34 

Nieuwarunkowane formy płatności – czek ................................................................................... 34 

3 podstawowe systemy prawa czekowego ....................................................................................... 34 

Czeki stosowane w obrocie gospodarczym, w transakcjach handlu zagranicznego ..................... 35 

Realizacja czeku ............................................................................................................................. 35 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

5 

Terminy realizacji czeku................................................................................................................. 35 

Uwarunkowane formy płatności – inkaso ..................................................................................... 35 

Inkaso a bezpieczeństwo płatności ................................................................................................... 36 

Akredytywa ........................................................................................................................................ 36 

Strony biorące udział w akredytywie ............................................................................................ 36 

Podział akredytyw ......................................................................................................................... 37 

Dokumenty w akredytywie, zaakceptowane przez bank .................................................................. 37 

Weksel – zabezpieczenie płatności w Hz ........................................................................................... 38 

Cechy zobowiązania wekslowego ................................................................................................. 38 

Podatki pośrednie w handlu międzynarodowym .................................................................................. 39 

Podatnik ............................................................................................................................................. 39 

Jak sprawdzić kontrahenta? .............................................................................................................. 39 

Wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów ..................................................................................... 40 

Vat w obrocie wewnątrzunijnym ...................................................................................................... 40 

Wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów ..................................................................................... 41 

WDT – przypadki szczególne ............................................................................................................. 41 

WDT nie są następujące transakcje ................................................................................................... 41 

Obowiązek podatkowy w WDT ..................................................................................................... 41 

Stawka VAT w WDT – 0% ............................................................................................................... 42 

Nie każdy przywóz może stanowić import .................................................................................... 42 

Wartość celna towaru ....................................................................................................................... 42 

VAT w imporcie ................................................................................................................................. 42 

Podatek VAT w eksporcie towarów................................................................................................... 42 

Akcyza - ogólna charakterystyka ....................................................................................................... 43 

Zakres przedmiotowy akcyzy ......................................................................................................... 43 

Podstawa opodatkowania podatkiem akcyzowym ....................................................................... 43 

Zastosowanie procedury zawieszenia poboru akcyzy ....................................................................... 44 

ADT .................................................................................................................................................... 44 

System celny .......................................................................................................................................... 45 

Klasyfikacja ceł ze względu na ........................................................................................................... 46 

Stawki celne ....................................................................................................................................... 46 

Stawki obniżone ................................................................................................................................ 46 

Stawki preferencyjne w systemie GSP .............................................................................................. 47 

Stawki podstawowe (niepreferencyjne) ........................................................................................... 47 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

6 

Dokumentowanie pochodzenia towarów ......................................................................................... 47 

Uproszczone sposoby zgłoszeń celnych ............................................................................................ 47 

Procedury celne ............................................................................................................................. 48 

Dług celny .......................................................................................................................................... 48 

Dłużnicy celni w nielegalnym wprowadzeniu towaru ....................................................................... 48 

 

 

 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

7 

Ogólne zasady Incoterms: 

  dotyczą handlu dobrami materialnymi; nie mają zastosowania w międzynarodowym obrocie 

usługami 

  ich  zastosowanie  jest  fakultatywne;  obowiązują  wówczas,  kiedy  strony  wyraźnie  się  na  nie 

powołają. Jeśli strony nie określą, która wersja formuł jest obowiązująca przyjmuje się, że jest 
to wersja ostatnia  

  wszystkie normy bezwzględnie obowiązujące, właściwe dla prawa regulującego daną umowę 

oraz ustalenia poczynione w umowie mają pierwszeństwo przed uregulowaniami Incoterms  

  regulują  wyłącznie  stosunki  pomiędzy  sprzedającym  a  kupującym;  nie  dotyczą  i  nie  wiążą 

zobowiązaniami pozostałych uczestników transakcji tj. np. przewoźnicy, spedytorzy, banki  

Obowiązki kupującego i sprzedającego na głównej, międzynarodowej drodze przewozu: 

  obowiązek organizacji transportu,  

  podział kosztów transportu,  

  podział ryzyka związanego z transportem towaru,  

  ryzyko i koszty załadunku i wyładunku towarów,  

  obowiązek dostarczenia określonych dokumentów reprezentujących towar i dostawę towaru  

  tam, gdzie to zasadne, obowiązek odprawy celnej,  

  obowiązki dotyczące kontroli, komunikacji w sprawie transportu, opakowania itd.  

Formuły Incoterms 2010 – nazewnictwo: 

EXW –  Ex Works (Z zakładu...oznaczone miejsce)  

FCA –   Free Carrier (Franko przewoźnik....oznaczone miejsce  załadunku)  

FAS –   Free Alongside Ship (Franko wzdłuż burty statku...oznaczony port załadunku)  

FOB –   Free On Board (Franko statek... oznaczony port załadunku) 

CFR –   Cost and Freight (Koszt i fracht...oznaczony port przeznaczenia)  

CIF –     Cost, Insurance and Freight (Koszt, ubezpieczenie i fracht...oznaczony port   

                przeznaczenia) 

CPT –   Carriage Paid To (Przewoźne opłacone do...oznaczone miejsce    przeznaczenia)  

CIP – 

Carriage and Insurance Paid to (Przewoźne i ubezpieczenie opłacone   do...oznaczone 

miejsce przeznaczenia)  

Zmiany w Incoterms 2010 w porównaniu z Incoterms 2000 

  Do każdej formuły dodano preambułę informacyjną o zastosowaniu formuły  

  podstawowy, skrótowy, „łopatologiczny” opis 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

8 

  kiedy używać,  

  podstawowe obowiązki w zakresie kosztów, ryzyka 

  co doprecyzować, na co zwrócić uwagę  

  Incoterms 2010 rekomenduje się do stosowania w handlu krajowym 

  tytuł  formuł    -  Incoterms  2010;  ICC  rules  for  the  use  of  domestic  and  international  trade 

terms  

Problem:  

  użycie terminów loco i franco w handlu krajowym i zagranicznym 

  handel krajowy a handel wewnątrzunijny, w ramach stref wolnego handlu, unii celnych itd. 

Obowiązki wspólne w Incoterms 

  Sprzedający:  

  Dostarczenie towaru i faktury handlowej  

  Zawiadomienie  kupującego  o  czasie  i  miejscu,  w  którym  towar  będzie  do  jego 

dyspozycji oraz o jego dostarczeniu do określonego miejsca  

  Poniesienie kosztów podstawowych czynności kontrolnych,  

  Dostarczenie na własny koszt opakowania,  

Opakowanie, sprzedający: 

  zapewnienie opakowania zwyczajowo przyjętego dla danego rodzaju towaru. Oznacza to, że 

każde  inne  opakowanie  powinno  być  przedmiotem  wcześniejszych  ustaleń  pomiędzy 
stronami, w tym tych związanych z pokryciem kosztów,  

  jeśli  nie  ma  zwyczajów  dotyczących  opakowania  towaru  będącego  przedmiotem  handlu  w 

transporcie,  sprzedający  ma  obowiązek  opakować  towar  tak,  aby  dotarł  bezpieczny  na 
miejsce przeznaczenia,  

  dopasowanie  rodzaju  opakowania  do  środka  transportu,  o  ile  sprzedający  wiedział  (był 

odpowiednio  wcześniej  poinformowany)  o  tym,  jakim  środkiem  transportu  będzie 
przewożony towar.   

      

Uwaga,  w  świetle  Incoterms  2010  do  obowiązków  sprzedającego  nie  należy  pokrycie  kosztów 
odpowiedniego  rozmieszczenia  towarów  w  kontenerze  lub  na  innym  środku  transportu  (np. 
pokrycie kosztów ształowania, trymowania w transporcie morskim) chyba, że strony w kontrakcie 
ustaliły inaczej  

  Kupujący  

  przyjęcie dostawy  

  zapłacenie ceny  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

9 

  przekazanie sprzedającemu instrukcji umożliwiającej jego wywiązanie się z dostawy,  

  poniesienie kosztów (jeśli nie uzgodniono inaczej) inspekcji przedwysyłkowej,   

Przyjęcie dostawy, zapłata ceny; kupujący; 

Uwaga:  

  przyjęcie  dostawy  nie  oznacza  braku  możliwości  dochodzenia  praw  wynikających  z  wad 

towaru,  

  odmowa zapłaty za dostarczony towar traktowana jest bardzo często jako istotne naruszenie 

kontraktu, niezależnie od faktu, że np. towar był wadliwy  

  Art. 53 KW - Kupujący obowiązany jest zapłacić cenę za towary i przyjąć dostawę, zgodnie z 

umową i niniejszą konwencją.  

Obowiązki a droga przewozu 

  Obowiązki stron dotyczące np. zawarcia umowy przewozu i ubezpieczenia, podziału kosztów i 

ryzyka dotyczą  tzw. głównej drogi przewozu.  

  Pojęcie zasadniczej/ głównej drogi przewozu nie jest równoznaczne z najdłuższym odcinkiem 

trasy.  Zasadniczą  drogę  przewozu  stanowi  tu  odcinek  trasy  międzynarodowej,  chyba  że 
mamy do czynienia z dostawą krajową. 

Droga przewozu: 

  Polski  przedsiębiorca  zawiera  umowę  z  niemiecką  centralą  przedsiębiorstwa 

międzynarodowego.  Przedmiotem  obrotu  są  surowce,  które  polski  przedsiębiorca  kupuje 
m.in.  w  Rosji,  dokonuje  ich  przetworzenia  na  Białorusi,  a  przetworzony  towar  sprzedaje 
niemieckiemu koncernowi. W kontrakcie ustalono, że polski pośrednik pokryje koszty dostawy 
surowców  do  miejsc  przeznaczenia  na  terenie  Europy  do  fabryk  koncernu  na  Węgrzech  i  w 
Polsce.  Bazą  dostawy  jest  DAP,  ale  miejscem  przeznaczenia  nie  jest  siedziba  kupującego  (tu 
Monachium),  tylko  siedziby  fabryk  koncernu  w  Polsce  i  na  Węgrzech.  Miejscem  rozpoczęcia 
trasy  przewozu  nie  jest  też  kraj  sprzedającego  (Polska)  tylko  Białoruś,  gdzie  towar  jest 
przetwarzany.  

 

Studia przypadków – nr 1 
W  styczniu  2011r.  kontrahenci  –  polski  importer  i  amerykański  eksporter  podpisali  umowę  na 
formularzu kontraktu typowego, którego autorem była strona polska. W puste miejsce przy terminie 
„terms  of  delivery”(warunki  dostawy)  wpisano  formułę  DDU  a  w  ogólnych  warunkach  kontraktu 
widniał zapis DAP Incoterms 2010.  

  Która formuła i wersja Incoterms obowiązują i dlaczego?  

Studia przypadków – nr 2 

  Polski  importer  podpisał  kontrakt  z  francuskim  dostawcą  cystern  paliwowych.  Francuski 

dostawca, w kontrakcie typowym, w rubryce „terms of delivery” napisał – loco franco EXW 
Lyon, zaś w ogólnych warunkach kontraktu druga z klauzul brzmiała: „…delivery according to 
FCA Incoterms 2000”.  

  Która formuła i wersja Incoterms obowiązują i dlaczego?  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

10 

Studia przypadków – nr 3 

  Francuski  eksporter zawarł kontrakt z odbiorcą polskim na bazie FCA. W kontrakcie ustalono, 

że strona francuska zabezpieczy maszyny odpowiednimi środkami konserwującymi i załaduje 
maszyny  w  kontenery  i  zabezpieczy  je  przed  przemieszczaniem  i  wilgocią.  Odbiorca 
zawiadomił  francuskiego  producenta  o  terminie  podstawienia  środków  transportu  na  plac 
fabryki. Na miejscu okazało się, że kontenery, w jakie zapakowano towar są za długie i część z 
nich musi poczekać na następny transport.  

  Kto  w  tym  sporze  zawinił  i  kto  powinien  ponieść  koszty  dodatkowego  transportu?  Co 

powinno stanowić podstawę ustalenia tej winy?  

Studia przypadków – nr 4 

  Polski eksporter zawarł kontrakt z dostawcą angielskim na bazie FAS (Świnoujście). Eksporter 

dostarczył  towar  na  ciężarówce  pod  burtę  statku.  Przedstawiciel  importera  zażądał  od 
eksportera wyładunku towaru z ciężarówki, gdyż jego zdaniem wyładunek z ciężarówki należy 
do  obowiązków  eksportera  pomimo  tego,  że  stoi  ona  wzdłuż  burty  statku,  co  wskazuje  na 
miejsce przekazania kosztów i ryzyka ze sprzedającego na kupującego w formule FAS.  

  Do czyich obowiązków (i kosztów) należy wyładunek towaru z ciężarówki skoro stoi ona w 

miejscu dostawy?  

Studia przypadków – nr 5 

  Polski  eksporter  zawarł  kontrakt  z  hiszpańskim  importerem  na  dostawę  towarów  na  bazie 

CPT. Towar dostarczano do magazynów polskiego spedytora. Podczas wyładunku towaru na 
terenie  przedsiębiorstwa  z  ciężarówek  jeden  z  operatorów  wózków  widłowych  uszkodził 
kartony z towarem.  Towar dotarł do odbiorcy w Hiszpanii, podczas wyładunku okazało się, że 
kilka kartonów jest przedziurawionych i zawiera uszkodzony towar.  

  Po czyjej stronie leży obowiązek naprawienia szkody? Kto ponosi ryzyko za to zdarzenie?  

Studia przypadków – nr 6 

  Polska  jednostka  badawcza  zamówiła  u  japońskiego  eksportera  mikroskop  elektronowy. 

Towar  miał  zostać  dostarczony  na  bazie  CPT.  W  uzgodnionym  terminie  mikroskop  został 
dostarczony  do  miejsca  przeznaczenia.  W  instytucie  radośnie  powitano  przewoźnika, 
zaproszono  go  do  budynku  i  wskazano  pokój,  do  którego  należy  wnieść  urządzenie. 
Przewoźnik  spokojnie  oznajmił,  że  nie  będzie  niczego  wnosił  na  trzecie  piętro  ponieważ: 
urządzenie jest w palecie i waży 460 kg brutto, przewoźnicy nie mają obowiązku rozładunku, 
bo  w  istocie  są  kierowcami,  a  nie  tragarzami  i    nie  mają  zwyczaju  wożenia  po  świecie  w 
samochodach  obok  ładunku,  wózków  widłowych  oraz  innych  przenośnych  urządzeń 
dźwigowych, gdyż nie za to im się płaci. Przewoźnik dodał na koniec, że jest zmęczony i chce 
się  oddalić,  stąd  też  prosi,  aby  jak  najszybciej  zdjęto  paletę  z  samochodu.  Zdumionym 
naukowcom  nie  pozostało  nic  innego,  jak  wspólnie  zdjąć  mikroskop  i  ustawić  go  na  placu 
instytutu. Tam okryto go plandeką, gdzie narażony na zamoczenie stał trzy dni.  

  Kto „był w prawie” w tym sporze? Kto ponosi koszty rozładunku na miejscu przeznaczenia?   

Studia przypadków – nr 7 

  Polski eksporter z Łodzi zawarł z firmą rosyjską umowę na dostawę wózków dziecięcych. W 

kontrakcie  zapisano,  że  dostawa  odbędzie  się  na  bazie  CPT  (Moskwa).  W  odpowiednim 
terminie  ciężarówka  zapełniona  towarem  wyruszyła  z  Polski  do  Rosji.  Po  dwóch  dniach  od 
załadowania  przekroczyła  granicę  polsko  –  rosyjską,  a  zaraz  po  tym  najprawdopodobniej 
została uprowadzona i zniknęła bez wieści. Po odkryciu tego faktu  rosyjski importer zażądał 
żądanie zwrotu przedpłaty, na co polski eksporter zareagował stanowczą odmową informując 
jednocześnie o tym, że termin zapłaty pozostałej kwoty pieniędzy mija za tydzień.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

11 

Kto ma rację w tym sporze i dlaczego? 

Co w zamian za DES – DAP czy DAT? 

  W formule morskiej DES, którą zlikwidowano w wersji Incoterms 2010, wyraźnie określono, że 

obowiązek  rozładunku  towaru  ze  statku  ponosi  kupujący.  Importerzy  handlujący  towarami, 
których  rozładunek  wymagał  szeregu  dodatkowych  ustaleń  i  kosztów  świadomie  brali  na 
siebie obowiązek wyładunku i stosowali taką formułę. Importerzy wiedzieli bowiem, że znając 
miejscowe portowe zwyczaje są w stanie zapłacić mniej i lepiej zorganizować rozładunek niż 
oddalony,  często  o  tysiące  kilometrów,  dostawca.  Obecnie  strony  dalej  mogą  korzystać  z 
formuły DES Incoterms 2000 lub zastąpić ją nową bazą dostawy DAP zaznaczając jako miejsce 
przeznaczenia  port  morski  lub  rzeczny.  Warto  tu  jednak  zaznaczyć,  że  użycie  nowej  formuły 
DAT  byłoby  już  niewłaściwe,  gdyż  tutaj  przewidziano  obowiązek  rozładunku  po  stronie 
sprzedającego, co sugeruje, że uniwersalna baza DAT może zastąpić wycofaną formułę DEQ.  

UE – DAP, DDU, czy DDP? 

  W  styczniu  2011  roku  polska  firma  zamówiła  od  niemieckiego  przedstawiciela  japońskiego 

dostawcy kilka beczek chemikaliów. Niemiecki dostawca nalegał, aby na zamówieniu znalazł 
się  zapis  DDU  Hamburg  Incoterms  2000[1],  na  co  ostatecznie  polska  strona  przystała  po 
otrzymaniu  korzystnej  ceny  na  towar.  Formuła  DDU  Hamburg  budziła  wprawdzie  trochę 
wątpliwości, ale ten dość kuriozalny zapis wytłumaczono sobie w siedzibie polskiego nabywcy 
tym,  że  skoro  towar  jest  z  Japonii,  to  być  może  niemiecki  przedstawiciel  japońskiego 
producenta  chce  w  ten  sposób  podkreślić,  że  cała  droga  z  Japonii  do  Niemiec  odbyła  się  na 
jego koszt, a poza tym towar został sprowadzony na teren Unii Europejskiej w połowie roku 
2010  przed  rozpoczęciem  obowiązywania  Incoterms  2010,  stąd  zapewne  chęć  utrzymania 
takich zapisów w kontraktach z finalnymi odbiorcami produktów.  

  Jak  się  później  okazało,  przyczyna  takiego,  a  nie  innego  zapisu  w  zamówieniu  była  jednak 

inna i wcale nie wynikała z nieznajomości Incoterms, o jaką w skrytości  podejrzewano stronę 
niemiecką.  Okazało  się  bowiem,  że  chemikalia  znajdują  się  na  terenie  składu  celnego  w 
Hamburgu i warunkiem ich odebrania jest dokonanie odprawy celnej importowej oraz opłata 
cła i podatku VAT. Niemiecki dostawca pytany później o to, dlaczego nie uprzedził, że towar 
nie jest dopuszczony do obrotu na terenie Unii Europejskiej asertywnie oznajmił, że dał stronie 
polskiej do zrozumienia, iż towar jest nie odprawiony poprzez użycie terminu Delivered Duty 
Unpaid.  

  W wersji Incoterms 2000 DDU (Delivered Duty Unpaid) przewidywała identyczne obowiązki 

stron, co obecnie DAP.  

Zniesienie tzw. zasady walutowości 

  24  stycznia  2009  r.  weszła  w  życie  nowelizacja  kodeksu  cywilnego oraz  prawa dewizowego 

uchwalona  (Dz.U.  z  2008  r.,  Nr  228,  poz.  1506),  która  zmieniła  brzmienie  art.  358  Kodeksu 
Cywilnego oraz uchyliła art. 9 pkt. 15 Ustawy Prawo Dewizowe.  

  Zgodnie  z  tymi  zmianami,  jeśli  warunki  umowy  kupna-sprzedaży  w  obrocie  gospodarczym 

krajowym wymagają rozliczenia w walucie obcej, zapłata  może być wprawdzie dokonana w 
walucie  polskiej  (przeliczonej  wg  kursu  średniego  tabeli  NBP  z  dnia  wymagalności  zapłaty), 
ale nie jest wymagane indywidualne zezwolenie dewizowe w przypadku realizacji zapłaty w 
tej  walucie  obcej.  Jedynie  w  przypadku  zwłoki  w  zapłacie  sprzedający  ma  prawo  zażądać 
zapłaty  w  walucie  polskiej,  przeliczonej  wg  kursu  średniego  tabeli  NBP  z  dnia  dokonania 
zapłaty. 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

12 

  W  zakresie  akredytyw  dokumentowych  obowiązuje  aktualnie    publikacja  UCP600  MIH  w 

Paryżu – Jednolite Zwyczaje i Praktyka dotycząca Akredytyw Dokumentowych wersja 2007  - 
Uniform Customs and Practice for Documentary Credits 2007 revision Publication No 600 ICC 
Paris. 

Od  01  lipca  2007  obowiązują  nowe  UCP  600,  zgodnie  z  którymi  jak  mówi  art.  3  „akredytywa  jest 
nieodwołalna  nawet  w  przypadku  braku  takiego  wskazania”.    W  praktyce  oznacza  to,  że  tylko 
akredytywa,  która  została  otwarta  przed  01  lipca  2007  jako  odwołalna  –  np.  10  maja  2007r.,  a  jej 
termin  ważności  przypadał  na  np.10  sierpnia  2007r.  lub  10  maja  2010r.  mogła  być  do  końca  jej 
ważności realizowana jako odwołalna lub zmieniona na zlecenie zleceniodawcy na nieodwołalną 

ISBP 681 tj. Publikacji Nr 681MIH w Paryżu -  „Międzynarodowych Standardach Praktyki Bankowej dla 
badania  dokumentów  w  ramach  akredytyw  dokumentowych”    wersji  2007  dla  UCP  600  -  ang. 
International  Standard  Banking  Practice  for  the  Examination  of  Documents  under  Documentary 
Credits ( 2007 Revision for UCP 600) Publication No 681,  ICC Paris 

  o stawki obniżone wynikające z umów dwu- lub wielostronnych:  

   umów międzynarodowych o wolnym handlu; wachlarz tych umów jest bogatszy niż dawniej 

w  Polsce  i  obejmuje  następujące  kraje;,  Autonomia  Palestyńska,  Chile,  Meksyk,  Norwegia, 
RPA,  oraz    w  ramach  układu  paneuropejskiego  :    Algierię,  Egipt,  Izrael,  Jordanię,  Liban, 
Maroko, Syrię, Tunezję, Turcję oraz Zachodni Brzeg Jordanu i Strefę Gazy (Palestynę 

  porozumienia zawartego z Europejskim Obszarem Gospodarczym, w skład którego wchodzą 

kraje zrzeszone w EFTA ( Norwegia, Islandia, Lichtenstein), 

   tzw. układu ACP; układ ten skupia kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku w liczbie 77 krajów w tym 

np.  Angola,  Dominikana,  Gwinea,  Haiti,  Jamajka,  Kamerun,  Kenia,  Nigeria  itp.  stanowiących 
obszary dawniejszych kolonii państw europejskich. 

  Stawki obniżone wynikają zarówno z umów dwu - lub wielostronnych, jak i z jednostronnie 

przyznanych  przez  UE  preferencji  określonym  grupom  państw.    Skorzystanie  ze  stawek 
obniżonych jest uzależnione jedynie od pochodzenia towaru.  

Rozróżnia  się  trzy  rodzaje  udokumentowania  pochodzenia  przy  obszarze 
stawek obniżonych : 

  deklaracje  o  pochodzeniu  na  fakturze  eksportowej  spisane  wg  określonej  formuły  i 

sporządzenie kiedy kwota wartości przesyłki nie przekracza 6000 EURO, 

  świadectwo  EUR  1  wystawione  na  dostawy  o  wartości  powyżej  6000  EURO.  Wyjątek 

stanowią  Syria,  Algieria,  gdzie  w/w  progi  stanowią  2820  EURO  oraz  Maroko  i  Tunezja  przy 
poziomie 5110 EURO. 

  Świadectwo EUR-MED w ramach  kumulacji paneurośródziemnomorskiej w oparciu o nowe 

protokoły 4   

W  większości  umów  przewiduje  się  też  możliwości  potwierdzania  pochodzenia  deklaracją 
wystawioną  przez  upoważnionego  eksportera  (procedura  uproszczona)[1]  i  to  niezależnie  od 
wielkości przesyłki. 

  Upoważniony eksporter to podmiot mogący samodzielnie potwierdzać pochodzenie towaru 

niezależnie  od  wielkości  i  wartości  przesyłki.  Uprawnienia  te  uzyskuje  się  w  drodze 
pozwolenia, które w Polsce wydaje naczelnik urzędu celnego właściwy dla siedziby podmiotu 
(wnioskodawcy).  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

13 

  Unia Europejska jest mocno zaangażowana w rozwój Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego 

obejmującego polityczną, ekonomiczną i kulturalną współpracę pomiędzy nią a dziesięcioma 
krajami  basenu  Morza  Śródziemnego.  Partnerstwo  to  zostało  zainicjowane  na  spotkaniu  w 
Barcelonie  w  dniach  27-28  listopada  1995    Proces  barceloński  ma  na  celu  stworzenie  w 
przyszłości  m.in.  strefy  wolnego  handlu.  W  celu  osiągnięcia  tego  celu  do  2010  roku 
niezbędnym  stało  się  przyspieszenie.  Proces  szybszego  wdrażania  zmian  został 
zapoczątkowany  dopiero 2005  roku  poprzez  wejście w  życie  nowej  generacji  protokołów w 
sprawie 

reguł 

pochodzenia 

towarów. 

To 

one 

przewidują 

stosowanie 

paneurośródziemnomorskiej  kumulacji  pochodzenia  oraz  wprowadzają  nowe  zasady 
ustalania i potwierdzania pochodzenia towarów wytworzonych we Wspólnocie i państwach 
basenu Morza Śródziemnego. Z  w/w protokołami pojawiły się nowe dokumenty, wytyczne i 
uchwały organów Unii Europejskiej. Jest to istotne zarówno z punktu widzenia importerów, 
eksporterów  i  producentów,  jak  i  Służby  Celnej,  badającej  przecież  pochodzenie  towarów 
przywożonych  na  obszar  celny  Wspólnoty,  jak  i  wystawiającej  obecnie  dwa  rodzaje 
świadectw 

przewozowych, 

tj. 

EUR.1 

bądź 

EUR-MED 

w 

ramach 

kumulacji 

paneurośródziemnomorskiej.  

 

Naruszenie kontraktu w transakcjach hz – procedura a rzeczywistość   

W  rozumieniu  Konwencji  Wiedeńskiej    do  naruszenia  umowy  dochodzi,  jeśli  strona  lub  strony  nie 
spełnią któregokolwiek obowiązku wynikającego z umowy sprzedaży lub konwencji.  

Naruszenie umowy – sprzedający 

  dostarczenie  towaru  niezgodnego  z  warunkami  kontraktu  pod  względem  ilości,  jakości, 

opakowania lub celu, dla jakiego został nabyty,  

  niedostarczenie  towaru  w  terminie  wskazanym  w  kontrakcie;  brak  dostawy  lub  opóźnienia 

dostawy,  

  dostarczenie towaru obarczonego prawami osób trzecich.  

Naruszenie umowy – kupujący 

  odmowa przyjęcia dostawy towaru pomimo braku przesłanek do takiej odmowy,  

  brak zapłaty za towar, pomimo braku przesłanek do takiej odmowy.  

Co jest naruszeniem umowy? 
Francuski sprzedawca, producent dżinsów, zawarł umowę sprzedaży  tych towarów z  kupującym z 
USA,  który  deklarował,  że  będzie  sprzedawał  towar  w  USA,  Meksyku  i  Afryce  Południowej.  W 
trakcie negocjacji poprzedzających  zawarcie umowy oraz w trakcie dalszych działań związanych z 
jej  wykonaniem,  sprzedający  wielokrotnie  i  natarczywie  domagał  się  dokumentu  przeznaczenia 
sprzedawanych towarów.   

W trakcie drugiej dostawy Francuzi odkryli, że sprzedawane Amerykanom dżinsy są sprzedawane 
przez nich w Hiszpanii. 

Sprzedawca odmówił dalszych dostaw a Amerykanie skierowali sprawę do sądu.   

Co powoduje naruszenie umowy? 

  Naruszenie umowy przez jedną ze stron daje tej drugiej możliwość dochodzenia swoich praw 

wynikających  z  umowy  oraz  prawo  do  dochodzenia  odszkodowania  za  straty  powstałe  w 
wyniku jej naruszenia. 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

14 

  naruszenie umowy przez sprzedającego; art. (45 do 52)  

  naruszenie umowy przez kupującego  - art. (61 – 65)  

  odszkodowanie (art. 74 – 77)  

Kontrola i zawiadomienie o niezgodnościach 

  Aby móc ubiegać się o odszkodowanie, usunięcie niezgodności towaru lub móc odstąpić od 

umowy,  trzeba  dochować  należytej  staranności  przy  kontroli  towarów  i  odpowiednio 
wcześnie  zawiadomić  o  niezgodnościach.  Obowiązek  kontroli  towarów  jest  nałożony  na 
kupującego przez KW.  

  Niedopełnienie  tego  obowiązku  we  właściwym  terminie  i  we  właściwy  sposób  skutkuje 

brakiem możliwości dochodzenia roszczeń  

Zawiadomienie o niezgodnościach 
Włoski sprzedawca dostarczył trufle polskiemu przedsiębiorstwu.  

     Po oględzinach w polskiej firmie uznano, że trufle są za miękkie. Pracownik zadzwonił do siedziby 
firmy  włoskiej  i  powiadomił  o  tym  fakcie.  Pracownik  włoski  oświadczył,  że  wprawdzie  nie  jest 
upoważniony do przyjmowania reklamacji, ale przekaże wiadomość. Polska firma wstrzymała się więc 
z zapłatą i oczekiwała na wyjaśnienie sprawy przez Włochów. Po pewnym czasie w truflach pojawiły 
się larwy much, co tylko utwierdziło polskie przedsiębiorstwo o słuszności zgłoszonej reklamacji.   

Po upływie kilku tygodni do siedziby polskiego importera przyszło wezwanie do zapłaty, a jakiś czas 
po  tym  zdarzeniu  i  odmowie  zapłaty  przez  Polaków  włoska  firma  skierowała  sprawę  do  sądu  ze 
względu na nieuregulowanie ustalonej zapłaty.  

  Amerykański  dostawca  dostarczył  meksykańskiej  firmie  produkującej  słone  przekąski 

opakowania do chipsów. Po tygodniu od dostawy firma z Meksyku wysłała do amerykańskich 
dostawców  faks  z  informacją,  że  wstrzymują  się  od  zapłaty,  ponieważ  torebki  śmierdzą. 
Amerykanie skierowali sprawę do sądu.  

W przypadku naruszenia zapisów kontraktu: 

  Niezwłocznie, pisemnie, dokładnie zawiadomić o niezgodnościach,  

  Wyznaczyć sposób i termin naprawienia szkody  

  Nie decydować pochopnie o wstrzymywaniu się z całością zapłaty w sytuacji, gdy 

np. 10% towaru nie dotarło  

  Po upływie terminu i przy braku reakcji można odstąpić od umowy  

"Naruszenie  umowy  przez  jedną  ze  stron  uważa  się  za  istotne,  jeżeli  powoduje  dla  drugiej  strony 
taki uszczerbek, który w sposób zasadniczy pozbawia tę stronę tego, czego zgodnie z umową miała 
prawo  oczekiwać,  chyba  że  strona  naruszająca  umowę  nie  przewidywała  takiego  skutku  i  osoba 
rozsądna tego samego rodzaju i w tych samych okolicznościach nie przewidziałaby takiego skutku".  
(art. 25 KW) 

 

 

Konsekwencje istotnego naruszenia umowy 

Uznanie naruszenia umowy za istotne daje kupującemu i sprzedającemu możliwość odstąpienia od 
umowy (analogicznie art. 49 par 1 (a) KW i art. 64 par. 1 (a) KW) bez konieczności spełnienia szeregu 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

15 

warunków  określonych  w  konwencji,  np.  wyznaczania  sprzedającemu  dodatkowych  terminów  na 
usunięcie niezgodności, dostarczenie towaru, czy przyjęcie towaru lub zapłatę. 

Co jest istotnym naruszeniem kontraktu? 

  Rosyjski kupujący zamówił czekoladę u szwajcarskiego producenta i w umowie zastrzegł, że 

oczekuje dostawy w trzy dni po tym, jak dostarczy bankową gwarancję zapłaty.  

  Szwajcarski sprzedający dostarczył towar w dwa tygodnie po otrzymaniu pisemnej deklaracji 

rosyjskiego kupca dokonania zapłaty w dwa tygodnie po dostawie 

 

  Rosyjski kupiec nie zapłacił i podał sprawę do sądu utrzymując, że zarówno brak gwarancji, 

jak i opóźnienie stanowią istotne naruszenie umowy  

  Niemiecki  hurtownik  produktów  opałowych  zamówił  węgiel  od  polskiego  dostawcy.  Po 

spóźnionym  dostarczeniu  węgla  okazało  się,  że  jest  on  gorszej  jakości  niż  w  zamówieniu. 
Niemiecki sprzedawca odmówił przyjęcia węgla, wstrzymał się z zapłata i wystąpił do sądu o 
odszkodowanie.   

Konkluzje 

  Naruszenie kontraktu to każde niedotrzymanie jego postanowień, nawet takich, które nie 

były spisane 

  Poszkodowany  ma  obowiązek  niezwłocznie  i  precyzyjnie  zawiadomić  o  niezgodnościach, 

aby móc dochodzić swoich praw 

  Orzecznictwo  sądów  arbitrażowych  pokazuje,  że  jedynie  ewidentne  naruszenia 

kontraktów, tj.  np.  brak zapłaty,  niedostarczenie  towarów  pomimo wydłużania  terminów 
stanowią podstawę do odstąpienia od umowy.  

Formy handlu zagranicznego 

Definicja Hz 

  Handel  zagraniczny  (definicja  „wąska”)–  odpłatna  wymiana  towarów  podmiotów 

gospodarczych  danego  kraju  z  podmiotami  zagranicznymi  (odzwierciedlenie  w  bilansie 
handlowym). 

  Handel  zagraniczny  (definicja  „szersza”)  –  odpłatna  wymiana  towarów  lub  usług  z 

partnerami  posiadającymi  stałą  siedzibę  poza  granicą  celną  państwa  (odzwierciedlenie  w 
bilansie płatniczym). 

Specyfika obrotu międzynarodowego 

  Znaczne oddalenie geograficzne stron umowy  

  Różny domicyl partnerów umowy 

  Wybór języka umowy  

  Cena wyrażona w obcej walucie  

  Sposób zapłaty  

  Przekraczanie przez towar granic celnych  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

16 

  Precyzyjne określenie warunków dostawy  

  Rozstrzyganie sporów z kontraktów handlu międzynarodowego  

  Różnice historyczne, kulturowe i obyczajowe pomiędzy stronami umowy 

Eksport, import a UE 

  Pojęcie  eksportu  i  importu  dalej  opisuje  sprzedaż  i  zakup  dóbr,  w  ramach  których  to 

transakcji towar przekracza granice krajów, przy czym nie muszą to być już granice celne.  

  W  związku  z  akcesją  Polski  do  UE  pojawiły  się  nowe  terminy  na  określenie  i  rozróżnienie 

obrotu międzynarodowego:  

  wewnątrzunijnego  -  czyli  odbywającego  się  pomiędzy  państwami  członkowskimi  Unii 

Europejskiej  

  pozaunijnego - czyli odbywającego się pomiędzy przedstawicielami kraju członkowskiego UE 

(np. Polski) i krajów nie należących do Unii Europejskiej.  

WDT, WNT 

  Dla  potrzeb  ustawy  o  podatku  od  towarów  i  usług  VAT  transakcje  wewnątrzunijne 

podzielono na:  

  wewnątrzwspólnotowe  nabycie  towarów  (WNT),  które  odpowiada  logicznie  pojęciu 

importu  z  tym,  że  zarówno  kupujący,  jak  i  sprzedający  mają  swoje  siedziby  w    krajach 
członkowskich 

  wewnątrzwspólnotową  dostawę  towarów  (WDT),  które  odpowiada  logicznie  pojęciu 

eksportu  z  tym,  że  zarówno  kupujący,  jak  i  sprzedający  mają  swoje  siedziby  w    krajach 
członkowskich 

 

Rodzaje transakcji – import 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Import bezpośredni 

Import pośredni 

• 

stosowany zwłaszcza w przypadku 
surowców i półfabrykatów 

• 

dokonywany  nieregularnie  bądź  w 
małych ilościach  

• 

dysponowanie przez dłuższy okres 
dużymi ilościami towarów, 
nieprzerwany przepływ materiałów  

• 

rozproszony, z wielu krajów 

1.  bezpośredni kontakt z dostawcą  

• 

korzystniejsze ceny dzięki masowym 
zakupom firm handlu zagranicznego 

• 

własny oddział ds. importu 

• 

możliwość przystosowania 
importowanych towarów przez firmy 
handlu zagranicznego do wymagań 
odbiorców 

• 

magazyn importowy 

• 

brak problemu poszukiwania źródeł 
zaopatrzenia 

• 

ryzyko transportowe importera 

 

• 

większe zaangażowanie kapitału 

 

 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

17 

 

 

Obrót licencjami i know-how 

  przedmiotem transakcji są niematerialne dobra przemysłowe: 

  wynalazki chronione patentem 

  znaki towarowe chronione rejestracją,  

  wzory użytkowe i wzory zdobnicze chronione rejestracją 

  wiedza techniczna, organizacyjna, technologiczna dot. procesów wytwarzania (know – how)  

  Czyste umowy licencyjne – ich przedmiotem jest przekazanie praw patentowych  

  Złożone  umowy  licencyjne  –  ich  przedmiotem  jest  przekazanie  praw  patentowych  oraz 

świadczeń  dodatkowych  związanych  z  przekazaniem  know-how,  dostawami  sprzętu, 
materiałów itd. 

Franczyza 

Franczyza - transakcja, wskutek której biorca prowadzi określoną franczyzą działalność pod kontrolą i 
według wskazówek franczyzodawcy  

Franczyzobiorca ma obowiązek: 

  Sprzedawać  określone  usługi  (towary)  zgodnie  ze  strategią  franczyzodawcy  i  pod  jego 

znakiem firmowym na ściśle określonym obszarze  

  Prowadzić działalność według wskazówek i pod kontrolą franczyzodawcy  

  Uczestniczyć w kampanii reklamowej towarów (usług) 

  Powstrzymywać się od działań konkurencyjnych 

Franczyzodawca: 

  Udziela  franczyzobiorcy  kredytu  na  wyposażenie  przedsiębiorstwa,  składowanie  i  zbyt 

towarów 

  Określa strategię marketingową  

  Przekazuje know – how i prawo do użytkowania znaków towarowych na ściśle określonych 

warunkach 

Leasing 

Leasing - odpłatne przekazanie określonych rzeczy ruchomych w użytkowanie 

Przedmiotem leasingu są najczęściej: 

  Maszyny i urządzenia, 

  Kompletne obiekty przemysłowe 

  Dobra trwałej konsumpcji 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

18 

Trzy strony transakcji: 

  Dostawca – eksporter 

  Dawca leasingu – przedsiębiorstwo leasingowe (importer) 

  Biorca leasingu – przedsiębiorstwo w kraju (użytkownik przedmiotu leasingu) 

Towarzystwa projektów zagranicznych 

  tworzone  przez  samodzielne  pod  względem  ekonomicznym  i  prawnym  podmioty  w  celu 

realizacji określonego, zazwyczaj kompleksowego przedsięwzięcia za granicą. 

  towarzystwa  przybierają  najczęściej  formę  konsorcjum  ,  w  skład  którego  wchodzą: 

dostawcy sprzętu, główni wykonawcy, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe  

Transakcje wiązane 

Transakcje wiązane:  

  takie, w których zakup lub sprzedaż określonych dóbr (usług) jest uzależniona od sprzedaży 

lub zakupu innych dóbr (usług) 

Transakcje wiązane poziome: 

  uzależnienie zakupu danego towaru od sprzedaży innego towaru  

  uzależnienie sprzedaży danego towaru od zakupu innego towaru  

Transakcje wiązane pionowe: 

  uzależnienie zakupu danego towaru od zakupu innego towaru  

  uzależnienie sprzedaży jednego towaru od sprzedaży innego towaru  

Rynki formalne i pośrednicy w Hz 

Rynki formalne 

  Rynek formalny – rynek na którym transakcje gospodarcze zawiera się w określonym z góry 

miejscu, o określonym czasie oraz na określonych regulaminem zasadach  

  Rodzaje rynków zorganizowanych  

  giełdy – rynki formalne  

  aukcje – rynki formalne  

  przetargi – rynki formalne ułomne  

  targi – rynki formalne ułomne  

Giełdy 

  Organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane 

ściśle określone towary po cenach ogłaszanych w codziennych notowaniach 

Rodzaje giełd: 

  towarowe  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

19 

  usług , walorów 

Giełdy towarowe: 

  zbożowe (pszenica, kukurydza, jęczmień, owies, żyto, ryż), 

  roślinne  (cukier,  kawa,  kakao,  soja,  rośliny  oleiste  i  ich  oleje,  bawełna,  kauczuk,  ziemniaki, 

drewno – tarcica i sklejka), 

  towary  pochodzenia  zwierzęcego  (bydło  żywe  i  prosięta,  bydło  tuczone,  tusze  wołowe  i 

wieprzowe, brojlery, jaja, wełna), 

  metale (miedź, złoto, aluminium, cyna, ołów, srebro, platyna, pallad), 

  surowce  i  produkty  chemiczne  (ropa  naftowa,  benzyna,  olej  napędowy  i  opałowy,  propan 

płynny) 

Towary giełdowe  - cechy: 

  jednorodność pozwalająca na kategoryzację i standaryzację, 

  trwałość  

  masowość podaży i popytu 

  zmienność i niepewność podaży i popytu 

Aukcje 

  Aukcja to sprzedaż zorganizowana w drodze licytacji  

  Towary będące przedmiotem aukcji nie dadzą się w pełni zestandaryzować 

Przedmiotem aukcji są: 

  wełna (Sydney, Liverpool, Londyn)  

  herbata (Londyn, Kalkuta, Nairobi),  

  skóry surowe i futra (Amsterdam, Antwerpia, Londyn, Nowy Jork)  

  tytoń (Londyn, )  

  Towar przeznaczony do aukcji przebywa na miejscu w domach składowych  

  Towar nabywa się w drodze licytacji.   

Targi, wystawy 

  Targi  to  zorganizowane  miejsce  spotkań  o  charakterze  handlowym  odbywające  się  w 

regularnych odstępach czasu.  

Rodzaje targów: 

  towarowe  - ogólnobranżowe  

  wzorców  - specjalistyczne 

  myśli naukowo - technicznej  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

20 

Przetargi 

  SIWZ  

  wadium  

  towary i usługi zamawiane przez organizacje publiczne, państwowe 

  towary, usługi o dużej wartości 

  skomplikowane pod kątem technicznym, wykonania itd.. 

Uczestnicy handlu zagranicznego 

  Podmioty  gospodarcze  prowadzące  samodzielnie  działalność  w  handlu  zagranicznym  za 

pomocą własnych:  

  służb, komórek,  

  oddziałów, przedstawicielstw, spółek  

  Pośrednicy w handlu zagranicznym prowadzący działalność:  

  na własny rachunek we własnym imieniu  

  na cudzy rachunek we własnym imieniu 

  na cudzy rachunek w cudzym imieniu  

  Podmioty biorące udział w poszczególnych fazach transakcji hz: 

  Wywiadownie gospodarcze 

  Przewoźnicy  

  Spedytorzy 

  Ubezpieczyciele 

  Banki, instytucje finansowe  

  Instytucje regulujące i wspierające handel zagraniczny: 

  o znaczeniu międzynarodowym ( WTO, IBRD, IMF, EBRD, OECD)  

  ministerstwa  i  instytucje  rządowe    instytucje  pozarządowe  wspierające  handel 

zagraniczny 

Przedstawicielstwo w hz 

  Przedstawicielstwo  oznacza  taką  sytuację  prawną,  w  której  jedna  osoba  (przedstawiciel, 

pełnomocnik,  agent)  dokonuje  czynności  prawnych  na  rachunek  innej  osoby  zwanej 
mocodawcą.  

  Przedstawicielem bezpośrednim jest osoba występująca w obrocie, w stosunkach z osobami 

trzecimi  w  cudzym  imieniu  (w  imieniu  mocodawcy).  Przedsiębiorca,  posługujący  się  takim 
przedstawicielem,  nabywa  prawa  i  obowiązki  bezpośrednio  z  chwilą  dokonania  czynności 
przez agenta.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

21 

  Przedstawiciel  pośredni  składa  oświadczenia  woli  we  własnym  imieniu,  a  następnie 

przekazuje  nabyte  prawa  przedsiębiorcy,  na  którego  rachunek  działał.  Przedsiębiorca  jest 
zobowiązany  do  przejęcia  powstałych  obowiązków  z  danego  oświadczenia  woli 
przedstawiciela.  Nabyte  prawa  i  obowiązki  są  zatem  początkowo  prawami  i  obowiązkami 
przedstawiciela, a dopiero później przechodzą na mocodawcę. 

Pośrednictwo 

  Pośrednictwo  polega  na  tym,  że  jedna  osoba  tzw.  pośrednik  stara  się  doprowadzić  do 

powstania  stosunków  między  bezpośrednimi  uczestnikami  obrotu  gospodarczego,  działając 
w interesie wszystkich stron przyszłej umowy.  

Podmiot gospodarczy może prowadzić działalność w handlu zagranicznym: 

  na  własny  rachunek  i  we  własnym  imieniu  jako  niezależny  kupiec,  ponoszący  całkowicie 

koszty i ryzyko, wynikające z realizowanych transakcji,  

  na cudzy rachunek: 

  we  własnym  imieniu  na  podstawie  umowy  o  charakterze  komisowym  (np.  umowa 

konsygnacyjna, umowa komisowa) – jako przedstawiciel pośredni, 

  w  cudzym  imieniu  na  podstawie  umowy  o  charakterze  agencyjnym  (np.  umowa 

agencyjna) – jako przedstawiciel bezpośredni 

Agent 

  Agent to osoba fizyczna lub prawna działająca w cudzym imieniu i na cudzy rachunek, stale 

pośrednicząca  w  zawieraniu  umów  kupna  –  sprzedaży  i  współdziałająca  przy  ich 
wykonywaniu.  

  Agent  jest  samodzielnie  działającym  przedstawicielem  gospodarczym  to  znaczy  sam  ustala 

zasady swojej pracy.  

  Etapy współpracy z agentem: 

  list prowizyjny 

  gentelmen’s agreement  

  umowa agencyjna  

  Przez  umowę  agencyjną  przyjmujący  zlecenie  (agent)  zobowiązuje  się  za  wynagrodzeniem 

(prowizja)  do  stałego  pośredniczenia  przy  zawieraniu  umów  oznaczonego  rodzaju  na  rzecz 
dającego  zlecenie  albo  do  zawierania  takich  umów  w  imieniu  dającego  zlecenie  (tylko 
wówczas, kiedy agent jest do tego umocowany). 

  Zawarcie  umowy  agencyjnej  oznacza,  z  mocy  samego  prawa,  zobowiązanie  agenta  do 

promocji  towarów  (usług)  mocodawcy  na  określonych  rynkach,  w  celu  doprowadzenia  do 
zawarcia bezpośrednich umów miedzy nim a kontrahentami z danego rynku.  

  Umowa  agencyjna  w  świetle  przepisów  k.c  jest  umową  zakładającą  stałe  pełnienie  przez 

agenta usług objętych umową.  

Agent jest uprawniony i upoważniony do: 

  otrzymywania  prowizji  lub  innego  wynagrodzenia  oraz  do  zwrotu  wszelkich  rzetelnie 

udokumentowanych  kosztów  i  wydatków,  o  ile  tak  stanowi  umowa  agencyjna  lub  wynikły 
one z dodatkowych  zleceń mocodawcy, 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

22 

  uczestnictwa  w  akcjach  promocyjnych  i  reklamowych  zw.  z  towarami,  w  jakich  sprzedaży 

pośredniczy  oraz  otrzymywania  wszelkich  materiałów  niezbędnych  do  samodzielnego  ich 
reklamowania, promowania, 

  przyjmowania zapłaty za świadczenie, które spełnia, 

  do przyjmowania świadczenia, za które płaci. 

  ustawowego zastawu na rzeczach dającego zlecenie dla zabezpieczenia swoich roszczeń 

Podstawowe obowiązki agenta: 

  działanie w ramach otrzymanych pełnomocnictw i zgodnie z instrukcjami mocodawcy,  

  przekazywanie wszelkich informacji związanych z prowadzonymi działaniami handlowymi zw. 

z  towarami  mocodawcy,  w  tym  dokumentów  i  sprawozdań  finansowych,  informacji  nt. 
wiarygodności  kontrahentów,  przepisach  prawnych  i  zwyczajach  handlowych  danego  kraju 
itd., 

  zakaz  osiągania  jakichkolwiek  ukrytych  zysków  lub  wchodzenia  w  zmowę  z  klientem (agent 

jest uprawniony wyłącznie do swojej prowizji), 

  załatwianie  reklamacji  zgłaszanych  przez  odbiorców  w  zakresie,  do  którego  został 

upoważniony, 

  czuwanie  nad  ochrona  marki  handlowej  i  praw  patentowych  odnoszących  się  do  towarów 

objętych umową agencyjną. 

Komisant 

  Umowa  komisu  polega  na  tym,  że  przyjmujący  zlecenie  (komisant)  zobowiązuje  się  za 

wynagrodzeniem (prowizja), w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, do kupna lub 
sprzedaży  rzeczy  ruchomych  na  rachunek  dającego  zlecenie  (komitenta),  lecz  we  własnym 
imieniu.  

  Umowa komisu jest według prawa polskiego umową kwalifikowaną.  

  Komisant  jest  samodzielnym  przedstawicielem  pośrednim,  co  oznacza,  że  komisant 

występuje w stosunku do osób trzecich we własnym imieniu, bez ujawniania komitenta.  

  Jeżeli  komisant  sprzedał  lub  kupił  rzecz  na  warunkach  korzystniejszych  niż  ustalone  w 

umowie  z  komitentem,  korzyść  należy  się  komitentowi.  Komisant,  który  sprzedał  rzecz  za 
cenę niższą od ustalonej z komitentem, obowiązany jest zapłacić różnicę komitentowi.  

Konsygnatariusz 

  Konsygnatariusz = komisant + prowadzący skład 

  Umowa konsygnacyjna= umowa komisu (ew. agencyjna) + umowa składu 

  Umowa  konsygnacyjna  (inaczej  umowa  o  skład  konsygnacyjny  lub  umowa  o  sprzedaż  w 

drodze  konsygnacji)  jest  rodzajem  umowy  przedstawicielskiej,  w  której  jedna  strona  zwana 
konsygnatorem zleca drugiej osobie, zwanej konsygnatariuszem sprzedaż towarów ze składu, 
zwanego składem konsygnacyjnym.  

  Skład, zależnie od warunków umowy, jest organizowany i utrzymywany przez konsygnatora 

bądź też konsygnatariusza.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

23 

  Sprzedaż  ze  składu  konsygnacyjnego  jest  dokonywana  na  bieżąco,  natomiast  rozliczenie  z 

tytułu umowy konsygnacyjnej następuje w ustalonych między stronami terminach 

 

W umowie konsygnacyjnej ustala się m.in.:

 

górną wartość towarów na składzie  

  wszelkie wzajemne prawa i obowiązki stron  

  warunki i tryb likwidacji składu 

Dystrybutor 

  Umowa  dystrybucyjna  jest  porozumieniem  o  udzieleniu  importerowi  przez  producenta 

(eksportera)  wyłącznych  praw  na  określonym  terytorium,  przy  czym  importer  jest 
niezależnym kupcem, działającym we własnym imieniu i na własny rachunek i ryzyko.  

  Dystrybutor działa na własny rachunek i prawnie nie ma charakteru przedstawiciela. 

  Działalność  dystrybutora  polega  na  sprzedaży  na  określonym  rynku  i  w  uzgodnionych 

kwotach  ilościowych,  towarów  nabywanych  w  ustalonych  odstępach  czasu  od  producenta 
(eksportera). 

Obowiązki dystrybutora: 

  promocja towarów eksportera (producenta), w tym prowadzenie akcji reklamowych, 

  obowiązek zakupu towarów w celu ich odsprzedaży, 

  dostateczne utrzymanie poziomu obsługi klientów, 

  stosowanie się do wskazówek (eksportera) producenta, 

  dochowanie lojalności producentowi, co wyrażone jest w zaopatrywaniu się w towary tylko o 

producenta lub wskazanych przez niego podmiotów 

  zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej  

Umowa w handlu zagranicznym   

  Umowa jest zgodnym oświadczeniem woli stron, wywołującym określone skutki prawne.  

Art. 60 k.c.  

  „Z  zastrzeżeniem  wyjątków  w  ustawie  przewidzianych,  wola  osoby  dokonującej  czynności 

prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w 
sposób dostateczny”. 

Swoboda zawierania umów 

  co do treści – co jest i co może być regulowane umową,  

  co do formy – pisemna, ustna, śpiewana, tańczona itd  

  co do sposobu – na jakim rynku – formalnym, czy nieformalnym 

Generalna zasadą w stosunkach zobowiązaniowych jest swoboda zawierania umów.  

Zakres swobody stron jest zwykle ograniczony przez:  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

24 

  przepisy prawa bezwzględnie obowiązujące, 

  klauzule  generalne,  obowiązujące  w  danym  państwie  (tzw.  zasady  współżycia  społecznego, 

dobre obyczaje lub porządek publiczny), 

  konieczność określenia swoich praw i obowiązków umownych zgodnie z właściwością danego 

stosunku prawnego, 

  inne przepisy (podatkowe, dewizowe, celne, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji itd.) 

Na treść każdej umowy składają się: 

  postanowienia w niej zawarte,  

  normy bezwzględnie obowiązujące 

  zwyczaje !!!!!!!!, normy dyspozytywne 

Waga zwyczaju w umowach handlu zagranicznego 

  Zwyczaj  handlowy  pełni  w  handlu  międzynarodowym  ważną  rolę,  ma  bowiem 

pierwszeństwo 

w 

zastosowaniu 

przed 

normami 

dyspozytywnymi 

(względnie 

obowiązującymi) prawa regulującego daną umowę.  

Artykuł 9 KW  

  "1.  Strony  są  związane  wszelkimi  zwyczajami,  które  uzgodniły,  oraz  ustaloną  między  nimi 

praktyką.  

  2.  Przy  braku  odmiennego  porozumienia  stron  uważa  się,  że  strony  przyjmują  w  sposób 

dorozumiany  stosowanie  do  ich  umowy  lub  do  sposobu  jej  zawarcia  zwyczajów,  które  znały 
lub  powinny  były  znać  i  które  są  w  handlu  międzynarodowym  ogólnie  znane  i  powszechnie 
stosowane przez strony do umów tego rodzaju w danej dziedzinie handlu".  

Swoboda zawierania umów – forma umowy 

  Dowolność formy umowy w międzynarodowych stosunkach handlowych.  

  Forma  pisemna  (poza  wyjątkami  określonymi  prawem)  potrzebna  jedynie  do  celów 

dowodowych – jej brak nie świadczy o tym, że do zawarcia umowy nie doszło    

Forma pisemna umowy 

  w międzynarodowym prawie handlowym przez formę pisemną rozumie się „każde dokonane 

przez  składającego  oświadczenie,  uprzedmiotowienie  treści  oświadczenia,  które  umożliwia 
adresatowi  odtworzenie  treści”.  Przyjmując  takie  ujęcie  formy  pisemnej,  można  jako  jej 
odpowiednik traktować zdjęcia telegraficzne, faxy, telegramy, nagrania na płytach CD. 

  W prawie polskim za formę pisemną uważa się oświadczenie woli opatrzone własnoręcznym 

podpisem, w tym także podpisem elektronicznym (art. 78 KC). 

  Zwykła  forma  pisemna  (oświadczenie  woli  opatrzone  własnoręcznym,  autentycznym, 

oryginalnym  podpisem,  w  tym  również  podpisem  elektronicznym,  inaczej  określana 
„stwierdzone pismem”) może być zastrzeżona: 

  pod rygorem nieważności albo  

  dla celów dowodowych  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

25 

  W pierwszym przypadku niedochowanie tej formy może spowodować bezwzględną 

nieważność  umowy  (art.  73  §  1  Polskiego  Kodeksu  Cywilnego  -  KC),  w  drugim 
przypadku  pojawią  się  trudności  w  sytuacji  dowodzenia  i  dochodzenia  przez  strony 
swoich praw (art. 74 § 1 KC).  

Kwalifikowana  forma  pisemna  -  np.  akt  notarialny,  niedochowanie  tej  formy  zazwyczaj  powoduje 
bezwzględną nieważność umowy. 

Pisemne zawarcie umowy 

W prawie polskim jest przewidziane np.  

  dla umów dostawy  

  kontraktacji  

  umowy pożyczki powyżej 500 PLN  

Wymóg pisemnego zawarcia umowy pod rygorem nieważności w prawie polskim dotyczy m.in.: 

  udzielenia pełnomocnictwa (art. 99 k.c) lub prokury (art. 109 k.c),  

  umowy o przejęcie długu (art. 522 k.c).  

Sposoby zawierania umów: 

  na  rynkach  formalnych  (aukcjach,  giełdach)  –  do  zawarcia  umowy  dochodzi  w  ściśle 

określonym miejscu, czasie i w ustalony sposób,  

  w drodze przetargu – do prezentacji ofert, negocjacji i zawarcia umowy dochodzi w sposób 

określony przez ogłaszającego przetarg,  

  przez ofertę i jej przyjęcie – jedna ze stron wyraża zgodę na propozycję drugiej strony,  

  w drodze negocjacji – strony uzgadniają poszczególne warunki przyszłego, powstającego w 

ten sposób porozumienia  

  Podstawowe  różnice  pomiędzy  zawieraniem  umów  przez  negocjacje  i  w  drodze  złożenia 

oferty i jej przyjęcia: 

  MOMENT ZAWARCIA UMOWY 

  MIEJSCE ZAWARCIA UMOWY 

Negocjacje a przyjęcie oferty 

Oświadczenia woli:  

  negocjacje   - charakter niestanowczy  

  oferty i ich przyjęcie – wiążące dla stron  

Jednostronna zmiana stanowisk  

  negocjacje – dopuszczalna 

  oferty i ich przyjęcie – bezskuteczne  

Rola uczestników  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

26 

  negocjacje – równość wszystkich uczestników 

  oferty i jej przyjęcia – kształt umowy należy do oferenta  

Wejście umowy w życie  

  negocjacje – decyzja stron  

  oferty i jej przyjęcia – decyzja adresata 

Podmiotowe przesłanki ważności umowy 

  zdolność do czynności prawnych  

  różnice pomiędzy krajami  

  wolne od wad oświadczenia woli stron  

  wprowadzenie w błąd (Wielka Brytania, USA) 

  podstęp (państwa Europy Kontynentalnej) 

  groźba 

  zgodność umowy z prawem  

  zgodność umowy z klauzulami generalnymi w danym systemie prawnym 

  uprzednia możliwość wykonania umowy  

Wybór prawa – domicyl partnerów 

  Strony  mają  swobodę  wyboru  prawa  rządzącego  stosunkiem  umownym,  co  w  języku 

prawniczym  określane  jest  mianem  kolizyjnej  autonomii  woli  stron.  Kolizyjna  autonomia 
woli stron może być pełna albo ograniczona.  

  W  większości  systemów  prawnych  mamy  do  czynienia  z  pełną  kolizyjną  autonomią  woli 

stron,  co  oznacza,  że  strony  mogą  podporządkować  swoje  stosunki  dowolnemu  systemowi 
prawnemu,  pod  warunkiem,  że  stosunek  ten  zawiera  tzw.  obcy,  międzynarodowy 
pierwiastek.  

  niepełna  kolizyjna  autonomia  woli  stron  występuje,  gdy  dla  skuteczności  wyboru  wymaga 

się jakiegoś uzasadnienia, a mianowicie:  

  między  umową  a  wybranym  systemem  prawnym  istnieje  faktyczny  związek  (np.  poprzez 

siedzibę stron, miejsce zawarcia lub wykonania umowy) – sytuacja występująca w Polsce,  

  między umową a wybranym systemem prawnym istnieje logiczny związek (określony system 

prawny  szczególnie  wnikliwie  i  prawidłowo  reguluje  dany  rodzaj  umowy,  np.  wybór  prawa 
angielskiego do umowy ubezpieczenia morskiego), 

  strony dostrzegają korzyści w wyborze określonego prawa – prawo kraju trzeciego. 

Sposób wyboru prawa 

Strony mogą dokonać wyboru prawa w sposób: 

  wyraźny (zamieszczenie w kontrakcie klauzuli, zawarcie odrębnej umowy) lub  

  dorozumiany – milczący.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

27 

Milczący wybór prawa nastąpi gdy, np.: 

  strony  ustaliły,  że  właściwym  do  rozstrzygania  przyszłych,  ewentualnych  sporów 

wynikających  z  zawartej  umowy  jest  sądownictwo  arbitrażowe  danego  państwa,  wówczas 
przyjmuje się także, iż prawo obowiązujące w państwie siedziby sądu arbitrażowego będzie 
regulowało  dany  stosunek  prawny  np.  gdy  strony  wskażą  jako  właściwy  do  rozstrzygania 
sporów  Sąd  Arbitrażowy  Federalnej  Izby  Gospodarczej  w  Wiedniu  domniemywa  się,  iż  sąd 
ten będzie orzekał na podstawie prawa austriackiego,  

  strony  wskazały  miejsce  zawarcia  lub  wykonania  kontraktu  bez  wyraźnej  klauzuli  prawa 

właściwego, prawem obowiązującym jest prawo wskazane w kontrakcie jako miejsce jego 
zawarcia,  

  strony  powołały  w  kontrakcie  pewne  akty  lub  przepisy  danego  państwa,  bez  wyraźnej 

klauzuli  prawa  właściwego,  przyjmuje  się  wówczas,  że  prawem  właściwym  jest  prawo  tego 
państwa,  

  strony użyły formularzy opracowanych na podstawie pewnego prawa (np. francuskiego) bez 

wyraźnej ogólnej  klauzuli prawa  właściwego,  przyjmuje  się  wówczas,  iż  prawem  właściwym 
jest to właśnie prawo (francuskie),  

  strony  użyły  w  kontrakcie  waluty  pewnego  kraju,  przyjmuje  się  wówczas,  iż  prawem 

właściwym jest prawo tego kraju. 

Ustalenie prawa rządzącego kontraktem 

  W Polsce prawo kolizyjne wprowadza tzw. łączniki obiektywne – wskazówki naprowadzające, 

prawo którego państwa zastosować w umowach bez klauzuli wyboru prawa.  

Najpierw bada się, czy umowa została zawarta na :  

  rynku  formalnym  (giełda,  targ)    -  stosuje  się  prawo  państwa,  na  terytorium  którego  ma 

siedzibę giełda albo targ (art. 28 p.p.m.).  

  rynku  nieformalnym  -  stosuje  się  przepisy  prawa  państwa,  w  którym  obie  strony  mają 

wspólną  siedzibę  lub  miejsce  zamieszkania  (art.  26  p.p.m.),  ale  w  handlu  zagranicznym 
przepis nie ma zastosowania. 

Jeśli strony nie mają wspólnej siedziby/ miejsca zamieszkania  w jednym kraju (art. 27§1 
p.p.m.): 

  do  zobowiązań  z  umowy  sprzedaży  rzeczy  ruchomych  lub  umowy  dostawy  –  prawo 

państwa,  w  którym  w  chwili  zawarcia  umowy  ma  siedzibę  handlową  albo  miejsce 
zamieszkania sprzedawca lub dostawca, 

  do  zobowiązań  z  umowy  o  dzieło,  zlecenia,  agencyjnej,  komisu,  przewozu,  spedycji, 

przechowania, składu - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo 
miejsce  zamieszkania  odpowiednio  przyjmujący  zamówienie,  zleceniobiorca,  agent, 
komisant, przewoźnik, spedytor, przechowawca lub przedsiębiorstwo składowe,  

  do  zobowiązań  z  umowy  ubezpieczenia  -  prawo  państwa,  w  którym  w  chwili  zawarcia 

umowy ma siedzibę zakład ubezpieczeń,  

  do zobowiązań z umów o przeniesienie praw autorskich – prawo państwa, w którym w chwili 

zawarcia umowy ma siedzibę lub miejsce zamieszkania nabywca tych praw, 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

28 

jeśli  przedsiębiorstwo,  które  wykonuje  określone  czynności,  znajduje  się  w  innym  państwie  niż  ma 
miejsce  zamieszkania  jego  właściciel  lub  ma  siedzibę  osoba  prawna,  do  której  należy,  wówczas 
stosuje się prawo państwa, w którym przedsiębiorstwo ma siedzibę, a nie prawo państwa siedziby 
osoby prawnej, do której przedsiębiorstwo należy. 

Konwencja  Wiedeńska  o  umowach  międzynarodowej  sprzedaży 
towarów 

 

Zastosowanie Konwencji 

  pomiędzy stronami mającymi swe siedziby w różnych państwach, 

  przy zawieraniu transakcji sprzedaży towarów,  

  kiedy państwa strony/ stron są sygnatariuszami KW,  

  w sprawach, które reguluje  

  Konwencja  reguluje  jedynie  zawarcie  umowy  sprzedaży  oraz  prawa  i  obowiązki  stron 

wynikające z tej umowy. 

  Konwencja  nie  ma  zastosowania  w  stosunku  do  umów,  których  przeważająca  część 

zobowiązań  strony  dostarczającej  towary  polega  na  zapewnieniu  siły  roboczej  lub 
świadczeniu innych usług.  

  bezpośrednio;  jeśli  obie  strony  posiadają  siedziby  handlowe  w  państwach  sygnatariuszach 

Konwencji,  

  pośrednio,  jeśli  prywatne  prawo  międzynarodowe  danego  państwa  odwołuje  się  do 

postanowień Konwencji, wskazuje na ustawodawstwo państwa sygnatariusza KW, 

  jeśli  strony  nie  wybrały  innego  prawa  rządzącego  kontraktem,  a  np.  miejsce  siedziby 

wskazuje  na państwo – sygnatariusza KW  

Strony  kontraktu  mają  prawo  wyłączyć  stosowanie  Konwencji  lub  odstąpić  albo  zmienić  skutki 
jakiegokolwiek jej postanowienia. 

Konwencji nie stosuje się do sprzedaży: 

  towarów  zakupionych  do  użytku  osobistego,  rodzinnego  lub  do  użytku  w  gospodarstwie 

domowym, 

  na licytacji,  

  w drodze egzekucji lub w inny sposób przez organy wymiaru sprawiedliwości, 

  udziałów akcji, tytułów inwestycyjnych, papierów wartościowych lub pieniędzy, 

  okrętów, statków, poduszkowców i samolotów, 

  energii elektrycznej  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

29 

Konwencja nie dotyczy: 

Budowa konwencji wiedeńskiej 

 

  Preambuła 

  Część I  

  Rozdział I - Zakres stosowania (artykuły 1 – 6) 

  Rozdział II – Przepisy ogólne (artykuły 7 – 13) 

  Część II – Zawarcie umowy (artykuły 14 – 24) 

  Część III – Sprzedaż towarów  

  Rozdział I – Przepisy ogólne (artykuły 25 – 29) 

  Rozdział II – Obowiązki sprzedającego  

  Rozdział III – Obowiązki kupującego 

  Rozdział IV – Przejście ryzyka (artykuły 66 – 70) 

  Rozdział V - Przepisy wspólne dla obowiązków sprzedającego i kupującego  

  Część IV – Postanowienia końcowe (artykuły 89 – 101) 

Konwencja wiedeńska – obowiązki sprzedającego 

Artykuł 35 

  Sprzedający  powinien  dostarczyć  towary  według  ilości,  jakości  i  w  asortymencie 

przewidzianym w umowie. 

  Jeżeli strony nie uzgodniły inaczej, towary są zgodne z umową tylko wówczas, gdy: 

  nadają się do użytku w takich celach, w jakich zwykle służą towary tego samego rodzaju,  

  nadają  się  do  specjalnych  celów,  podanych  wyraźnie  lub  w  sposób  dorozumiany  do 

wiadomości  sprzedającego  w  chwili  zawarcia  umowy,  z  wyjątkiem  przypadków,  gdy  z 
okoliczności  wynika,  że  kupujący  nie  polegał,  lub  że  byłoby  z  jego  strony  nierozsądne 
polegać na kompetencji i ocenie sprzedającego, 

  posiadają  cechy  towarów,  które  sprzedający  przedstawił  kupującemu  jako  próbki  lub 

wzory, 

  są umieszczone lub opakowane w sposób zwyczajowo przyjęty dla tego rodzaju towarów 

lub  gdy  taki  zwyczajowo  przyjęty  sposób  nie  istnieje,  w  sposób  pozwalający  na 
odpowiednie ich utrzymanie i zabezpieczenie  

Konwencja wiedeńska – obowiązki kupującego 

Artykuł 53 

  Kupujący  obowiązany  jest  zapłacić  cenę  za  towary  i  przyjąć  dostawę,  zgodnie  z  umową  i 

niniejszą konwencją. 

Artykuł 57 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

30 

  Jeżeli kupujący nie jest zobowiązany zapłacić ceny w innym szczególnym miejscu, powinien 

zapłacić ją sprzedającemu: 

  w siedzibie handlowej sprzedającego, lub  

  jeżeli zapłata ma być dokonana w zamian za wydanie towarów lub dokumentów – 

w miejscu tego wydania  

Zwyczaje i uzanse handlowe 

Zwyczaj – co nim jest? 

  Zwyczaj  handlowy  –  tradycyjna  forma  postępowania  przy  zawieraniu  kontraktów  albo 

przyjęty jednolity sposób interpretacji terminologii stosowanej w handlu  

Artykuł 9 KW:  

1.  Strony są związane wszelkimi zwyczajami, które uzgodniły, oraz ustaloną między nimi praktyką.  

2.  Przy braku odmiennego porozumienia stron uważa się, że strony przyjmują w sposób dorozumiany 
stosowanie do ich umowy lub do sposobu jej zawarcia zwyczajów, które znały lub powinny były znać i 
które są w handlu międzynarodowym ogólnie znane i powszechnie stosowane przez strony do umów 
tego rodzaju w danej dziedzinie handlu".  

Artykuł 9 KW w swoim brzmieniu definiuje zwyczaj bardzo szeroko. Zwyczajem będą zatem:  

  stosowane przez długi czas współpracy stron, ich rutynowe sposoby komunikacji, 

  ustalone praktyki branżowe,  

  uzanse handlowe 

Uzans 

        Uzans handlowy – zwyczaj handlowy stwierdzony, potwierdzony i zalecony do realizacji przez 
miarodajną instytucję zajmującą się handlem zagranicznym  

Przykładowe uzanse, powszechnie stosowane w handlu międzynarodowym to:  

  Jednolite  Zwyczaje  i  Praktyka  Dotyczące  Akredytyw  Dokumentowych–  UCP  500  z  1993 

Jednolite Reguły Dotyczące Inkasa (publikacja ICC nr 522)  

  Międzynarodowa praktyka dotycząca akredytywy standby (publikacja ICC  nr 98 ICC Paris No. 

590 z 1995 r),  

  Jednolite  reguły  dotyczące  gwarancji  na  żądanie  ICC  z  1992  r.  (publikacja  ICC  nr  458),  w 

skrócie URDG,  

  Jednolite  reguły  dla  gwarancji  kontraktowych  z  1993  r.  (publikacja  ICC  nr  524),  w  skrócie 

URCB,  

  Jednolite reguły dotyczące siły wyższej i nadzwyczajnej zmiany okoliczności (publikacja ICC nr 

650 z 2003r.),  

  Opracowania  FIATA  dotyczące  wzorów  umów  spedycyjnych  i  spedytorskich  dokumentów 

przewozowych m.in.: FBL, FCR, FCT,  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

31 

  Reguły  Yorku  i  Antwerpii  (ang.  York  –  Antwerp  Rules);  dotyczą  ubezpieczeń  morskich  w 

handlu międzynarodowym i regulują kwestie dot. rozliczeń tzw. awarii wspólnej 

Długa lista uzansów, zwyczajów, wytycznych i komentarzy autorstwa ekspertów MIH znajduje się na 
stronie 

http://www.iccwbo.org/home/statements_rules/menu_rules.asp

  

Formuły handlowe 

  Formuły handlowe są rodzajem uzansów handlowych regulujących obowiązki eksportera i 

importera w odniesieniu do dostawy i przewozu towarów.  

  Regulacje zawarte w formułach handlowych dotyczą wszelkich działań związanych z dostawą 

i transportem towaru na głównej drodze przewozu; w tym pokrycia kosztów oraz poniesienia 
ryzyka związanego z dostarczeniem towaru od sprzedającego do kupującego, czy organizacji 
określonych  dokumentów  związanych  z  towarem  i  jego  przewozem.  Formuły  handlowe 
określa się też mianem warunków dostawy, baz dostawy, baz ceny, ale nie są to określenia 
precyzyjnie oddające specyfikę treści, jakie opisują  

Rodzaje formuł handlowych 
    W  światowej  praktyce  handlowej  miało  zastosowanie  wiele  rodzajów  formuł  handlowych, 
autorstwa różnych instytucji. Najważniejsze z nich to:  

  Incoterms, stanowiące opracowanie MIH,  

  Combiterms, autorstwa MIH i Międzynarodowego Zrzeszenia Spedytorów FIATA, 

  RAFTD; dzieła m.in. Amerykańskiej Izby Handlowej, 

  OWD RWPG i OWD b. RWPG; produkt Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. 

Międzynarodowa Izba Handlowa 

Podstawowe zasady stosowania formuł handlowych 

  ich zastosowanie zależy od woli stron (wyjątek OWD RWPG) 

  postanowienia umowne mają pierwszeństwo przed wszelkimi postanowieniami reguł  

  strony mają prawo wprowadzać do reguł określone zmiany lub uzupełnienia  

  odnoszą się wyłącznie do stosunków między sprzedającym a kupującym i nie dotyczą osób 

trzecich  

  reguły handlowe zazwyczaj nie dotyczą kwestii przejścia prawa własności do towaru oraz 

nie  wywiązania  się  z  zobowiązań  którejkolwiek  ze  stron  w  przypadku  nieoczekiwanych  i 
nieprzewidzianych wydarzeń 

Combiterms a Incoterms 

  Combiterms, zbudowane na bazie Incoterms, stanowią rozszerzenie swojego pierwowzoru 

o obowiązki związane z:  

  załadunkiem na terenie sprzedającego (obowiązek kod nr 100), 

  ładunkiem w terminalu przewoźnika (obowiązek kod nr 400),  

  organizacją i kosztami wykorzystania wyposażenia transportowego (obowiązek kod 

nr 450), 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

32 

  ładunkiem w terminalu z obsługą celną (obowiązek kod nr 600),  

  obowiązkiem  załatwienia  dokumentacji  handlowej  w  kraju  tranzytowym  i  kraju 

importera (obowiązek kod nr 650), 

  przewozem lokalnym, miejscowym w kraju kupującego (obowiązek kod nr 800).  

Miejsce dostawy w Combiterms 

  W  Combiterms,  obok  regulacji  dodatkowych  kosztów  występujących  w  przewozach 

kombinowanych,  doprecyzowano  i  dodano  (w  stosunku  do  Incoterms)  też  następujące 
miejsca dostawy:  

  wskazany terminal w kraju nadania / eksportera (005-FCA),  

  granica kraju nadania / eksportera  (006-CPT, 007-CIP), 

 

  granica kraju przeznaczenia / importera (010-CPT, 011-CIP), 

  wskazany terminal w kraju przeznaczenia/ importera (012-CPT, 013-CIP), 

  wskazany  terminal  w  kraju  przeznaczenia/  importera  (018-DAF,  019-DDU, 

021-DDP). 

Kody obowiązków w Combiterms 2000: 

  100 -   załadunek na terenie sprzedającego 

  150 -   dowóz miejscowy do głównego środka transportu  

  200 -   umowa przewozu  

  250 -   dokumentacja handlowa w kraju eksportera  

  300 -   kontrola celna w kraju eksportera  

  350 -  opłaty eksportowe  

  400 -   przeładunek w terminalu przewoźnika  

  450 -   wyposażenie transportowe  

  500 -   ubezpieczenie cargo (w transporcie) 

  550 -   przewóz międzynarodowy (na głównej drodze przewozu) 

  600 -   przeładunek w terminalu  

  650 -   dokumentacja handlowa w kraju tranzytu/ importu 

  700 -   kontrola celna w kraju importera  

  750 -  opłaty importowe 

  800 -   przewóz  miejscowy  (od  głównego  środka  transportu  do  ostatecznego  miejsca 

przeznaczenia) 

  850 -   wyładunek w siedzibie kupującego 

  900 –   inne koszty (ustalane każdorazowo w kontraktach) 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

33 

Ogólne Warunki Dostaw RWPG – OWD RWPG 

  powstały w 1958 r, nowelizacje w 1968 i 1975r. 1988 r.  

  odnoszą się nie tylko do samej dostawy towaru, ale do innych warunków kontraktu tj: 

  momentu zawarcia, zmiany i rozwiązania kontraktu 

  terminu dostawy  

  jakości towaru i gwarancji jakości  

  ilości towaru  

  opakowania i znakowania  

  dokumentacji technicznej kontroli jakości towaru  

  praw i obowiązków stron w przypadku dostawy towaru z wadami i brakami 

ilościowymi 

  instrukcji wysyłkowych i zawiadomień o dostawach  

  trybu płatności  

  sankcji 

  trybu i terminu rozpatrywania roszczeń  

  arbitrażu 

Rodzaje formuł OWD RWPG 

  przewozy kolejowe – FOR (free on rail) lub FOT (free on truck)  

  przewozy samochodowe – FOR/FOT  

  przewozy morskie i śródlądowe:  

  FOB (free on board) 

  CAF (cost and freight) 

  CIF (cost, insurance and freight)  

 

Warunki płatności w handlu zagranicznym 

Regulacje 

prawno 

- 

administracyjne 

dotyczące 

płatności 

międzynarodowych 

  Prawo bankowe  

  Prawo dewizowe  

  Prawo wekslowe  

  Prawo czekowe  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

34 

  Konwencje międzynarodowe  

  Regulacje SWIFT-u 

  Regulacje MIH  

Formy płatności 

  W  praktyce  stosowane  są  następujące  formy  rozliczeń  (zapłaty)  realizowane  za 

pośrednictwem banków:  

  rozliczenia  tzw.  niedokumentowe  inaczej  nazywane  nieuwarunkowanymi,  do  których 

należą:polecenie wypłaty i czek.  

  rozliczenia  tzw.  dokumentowe,  nazywane  także  uwarunkowanymi,  do  których  należą: 

inkaso dokumentowe i finansowe oraz akredytywa dokumentowa lub standby.  

Nieuwarunkowane formy płatności – polecenie wypłaty 

Polecenie wypłaty 

  Polega na zleceniu bankowi przez importera lub jego bank wypłacenia lub przelania na jego 

konto określonej kwoty pieniędzy 

Osoby biorące udział w poleceniu wypłaty:  

  Zleceniodawca – importer 

  Bank zleceniodawcy – bank importera 

  Bank odbiorcy  

Odbiorca – eksporter, beneficjent 

Polecenia wypłaty mogą być realizowane jako: 

  standardowe – z datą waluty SPOT, realizowane we wszystkich walutach wymienialnych, 

  w trybie pilnym – z datą waluty SPOT -1 (dzień złożenia i realizacji zlecenia polecenia wypłaty 

+ 1 dzień roboczy), realizowane w USD i EUR, 

  w trybie ekspresowym - z datą waluty SPOT -2 (dzień złożenia i realizacji zlecenia polecenia 

wypłaty), realizowane najczęściej wyłącznie w USD i EUR.  

Nieuwarunkowane formy płatności – czek 

  Papier wartościowy zawierający w swej treści pisemne polecenie wystawcy czeku (trasanta) 

nakazujące  wskazanemu  przez  niego  bankowi  (trasatowi)  wypłacenie  lub  przekazanie 
określonej  osobie  (remitentowi,  beneficjentowi  lub  okazicielowi)  określonej  kwoty 
pieniężnej.  

  W Polsce obowiązuje Prawo czekowe z 1936 roku, które reguluje obrót czekami. 

3 podstawowe systemy prawa czekowego 

  system oparty o Konwencje Genewskie, stosowany m.in. w Polsce , 

  system  oparty  o  brytyjską  ustawę  o  wekslach  (Bills  of  Exchange  Act)  z  1882r.  (BEA)  oraz 

Cheques Act z 1957 i 1992 r.  

system oparty o przepisy USA dotyczące weksli ( Uniform Commercial Code – UCC) 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

35 

Czeki stosowane w obrocie gospodarczym, w transakcjach handlu zagranicznego 

  bankierskie – wystawcą czeku (trasantem) jest bank, czek jest podpisany przez uprawnione 

osoby reprezentujące ten bank  

  kupieckie  (z  tzw.  wystawienia  niebankowego  lub  prywatnego)  -  wystawcą  czeku  jest 

importer, który podpisuje czek  

  czeki bankierskie ciągnione na bank – czeki wystawione i podpisane przez bank dłużnika, w 

treści  czeku  jako  trasat  -  płatnik  wskazany  jest  bank  beneficjenta  czeku.  Beneficjent  czeku 
wskazany jest w liście przewodnim dołączonym do czeku, a bank -wystawca czeku przekazuje 
do dyspozycji banku beneficjenta czeku sumę czekową w celu realizacji zapłaty czeku.  

czeki rozrachunkowe, służące do rozliczeń bezgotówkowych. 

Realizacja czeku 

  Realizacja  czeku  może  przebiegać  w  formie  skupu  lub  inkasa,  możliwe  jest  także 

zrealizowanie go w formie rozrachunku z regresem.  

  Skup – kiedy czek nie budzi wątpliwości  

  Inkaso – kiedy budzi wątpliwości  

  Rozrachunek z regresem – wypłata z ewentualnym późniejszym potrąceniem 

Terminy realizacji czeku 

  a)  20  dni  –  jeżeli  miejsce  wystawienia  i  miejsce  płatności  czeku  znajdują  się  w  kraju 

europejskim lub w basenie Morza Śródziemnego. 

  b) 70 dni - jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności czeku są w różnych miejscach świata 

innych niż wyżej wymienione, 

  c) 3 miesiące – jeżeli czek jest wystawiony i płatny w Australii lub w Wielkiej Brytanii, 

  d) 6 miesięcy – jeżeli czek jest płatny w USA lub w Kanadzie. 

  Po upływie powyższych terminów czeki są przyjmowane przez banki wyłącznie do inkasa, co 

oznacza, że zapłata z tytułu czeku może nastąpić tylko wtedy, kiedy płatnik się na to zgodzi. 

Uwarunkowane formy płatności – inkaso 

  Inkaso  -  uwarunkowana  forma  płatności,  polega  na  wydaniu  dokumentów  towarowych 

płatnikowi przez bank w zamian za zapłatę lub akcept traty  

Strony uczestniczące w inkasie:  

  eksporter – zleceniodawca (podawca, sprzedający) 

  bank eksportera – bank przekazujący (zlecający) 

  bank pośredniczący – bank inkasujący 

  importer (płatnik, kupujący) 

Formy inkasa 

  finansowe (bezdokumentowe, proste) 

  dokumentowe 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

36 

  ze względu na osobę pośredniczącą: 

  bankowe 

  pocztowe 

  spedytorskie 

  bezpośrednie – pocztą kapitańską  

ze względu  na termin i formę zapłaty  

  kasowe (płatność natychmiastowa) 

  typu C/D (gotówkowe – cash against dokuments) 

  typu D/P (trata a vista – dokuments against payment) 

  terminowe 

  akceptacyjne (typu D/A – documents against acceptance) 

  bankowo gwarantowane 

  w zamian za list zobowiązujący , towarowe 

Inkaso a bezpieczeństwo płatności 

  Niezależnie od rodzaju inkasa każda instrukcja inkasowa musi wyraźnie wskazywać, że inkaso 

podlega URC 522 ICC Paris.  

  Banki  nie  sprawdzają  dokumentów  będących  przedmiotem  inkasa  pod  względem  ich 

całkowitej  zgodności  m.in.  z  międzynarodowymi  standardami  spójności,  tak  jak  w 
przypadku  akredytywy,  a  jedynie  sprawdzają  je  z  punktu  widzenia  zgodności  formalnej  z 
instrukcją inkasową.  

  Weryfikacja dokumentów w przypadku inkasa należy wyłącznie do płatnika i to on podczas 

ich prezentacji musi zdecydować, czy może za nie dokonać zapłaty.  

Akredytywa 

  Akredytywa – uwarunkowana forma płatności w hz;  

  pisemne zobowiązanie banku, który otwiera akredytywę na zlecenie i zgodnie z instrukcjami 

klienta  (zleceniodawcy),  do  zapłaty  lub  zabezpieczenia  zapłaty  beneficjentowi  akredytywy 
określonej  sumy  pod  warunkiem  udowodnienia  przez  beneficjenta,  za  pośrednictwem 
przedłożonych  przezeń  dokumentów,  że  zostały  dopełnione  wszelkie  warunki,  od  których 
akredytywa  uzależnia  zapłatę  oraz  pod  warunkiem  przedstawienia  tych  dokumentów  w 
okresie ważności akredytywy.  

Strony biorące udział w akredytywie 

  Importer – zleceniodawca akredytywy 

  Bank importera – bank otwierający akredytywę  

  Bank eksportera – bank pośredniczący (awizujący, negocjujący, potwierdzający) 

  Eksporter – beneficjent akredytywy 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

37 

Podział akredytyw 

  Ze względu na przekazywane dokumenty:  

  Akredytywa dokumentowa  

  Akredytywa pieniężna  

  Ze względu na miejsce otwarcia akredytywy:  

  akredytywa eksportowa (loro) 

  akredytywa importowa (nostro) 

  Ze względu na trwałość zobowiązań banku otwierającego: 

  akredytywa nieodwołalna  

  akredytywa odwołalna – przed wejściem w życie UCP 600  

  Ze względów formalno – prawnych:  

  akredytywa dokumentowa D/C 

  akredytywa typu listu kredytowego L/C 

  Ze względu na rodzaj zobowiązań banku otwierającego: 

  Akredytywa gotówkowa 

  Akredytywa akceptacyjna 

  Akredytywa gwarancyjna (standby) 

  Ze względu na rolę banku pośredniczącego  

  Akredytywa potwierdzona 

  Akredytywa nie potwierdzona 

  Akredytywa awizowana 

  Akredytywa negocjacyjna 

Akredytywa – rodzaje 

  Akredytywa zabezpieczająca („standby”) 

  Akredytywa rewolwingowa 

  Akredytywa wiązana („back – to – back”) 

  Akredytywa zaliczkowa z czerwoną klauzulą  

  Akredytywa zaliczkowa z zieloną klauzulą  

  Akredytywa zaliczkowa połączona z inkasem 

Dokumenty w akredytywie, zaakceptowane przez bank 

CMR – samochodowy list przewozowy:   

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

38 

Copy for sender – kopia dla wysyłającego; czysty (ang. clean) tj. bez adnotacji przewoźnika odnośnie 
towaru  lub  jego  opakowania,  wskazuje  nazwę  przewoźnika  i  jest  podpisany  przez  niego,  wskazuje 
miejsce  wysyłki  i  przeznaczenia,  nazwę  towaru,  nazwy  i  adresy  nadawcy  i  odbiorcy  towaru,  datę 
wysyłki lub wystawienia, spełnia inne warunki akredytywy. 

CIM - kolejowy list przewozowy 

  Copy – kopia; czysty (ang. clean) tj. bez adnotacji przewoźnika wskazuje nazwę przewoźnika i 

jest podpisany przez niego, wskazuje miejsce wysyłki i przeznaczenia, nazwę towaru, nazwy i 
adresy  nadawcy  i  odbiorcy  towaru,  datę  wysyłki  lub  wystawienia,  spełnia  inne  warunki 
akredytywy  

  FCR – świadectwo przejęcia towaru przez spedytora  

  Copy  –  kopia;  czysty  (jw.)  wskazuje  nazwę  przewoźnika  i  jest  podpisany  przez  niego, 

wskazuje miejsce wysyłki i przeznaczenia, nazwę towaru, nazwy i adresy nadawcy i odbiorcy 
towaru, datę wysyłki lub wystawienia, spełnia inne warunki akredytywy  

Bill of Lading -Konosament morski  

  Full set of originals – pełen komplet oryginałów (najczęściej trzech tj. 3/3), czysty (clean on 

board)  tj.  bez  adnotacji  przewoźnika,  oznaczony;  wskazuje  liczbę  oryginałów  kompletu, 
oznaczony  jest  wyraźnie  jako  oryginał,  wskazuje  nazwę  armatora  lub  przewoźnika  i  jest 
podpisany  przez  niego,  wskazuje  miejsce  wysyłki  i  przeznaczenia,  nazwę  statku,  nazwę 
towaru, nazwy i adresy nadawcy i odbiorcy towaru, datę wysyłki lub wystawienia, numer(y) 
kontenera  (ów)  jeśli  towar  jest  przewożony  w  kontenerach  oraz  spełnia  inne  warunki 
akredytywy  

  Faktura handlowa – oryginał lub kopie 

  Packing list/ specyfikacja – oryginał lub kopie 

  Polisa ubezpieczeniowa – oryginał/ duplikat  

  Certyfikat ubezpieczeniowy - oryginał/ duplikat 

  Bill of Exchange/ weksel trasowany – oryginał 

  Certificate of Origin/ świadectwo pochodzenia – oryginał 

  Phitosanitary Certificate/ świadectwo fitosanitarne - oryginał 

Weksel – zabezpieczenie płatności w Hz 

  Dokument posiadający dokładnie określoną przez prawo wekslowe formę, w którym zawarte 

jest zobowiązanie zapłacenia określonej sumy pieniężnej.  

  Weksel jest papierem wartościowym.  

Cechy zobowiązania wekslowego 

  Formalizm 

  Abstrakcyjność  

  Bezwarunkowość zapłaty określonej sumy pieniędzy 

  Samodzielność zobowiązań wekslowych 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

39 

  Solidarność osób podpisanych na wekslu 

Podatki pośrednie w handlu międzynarodowym 

Przedmiot opodatkowania 

  odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski, 

  eksport towarów, 

  import towarów, 

  wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, 

  wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów  

Podatnik 

Podatnikami  VAT są  osoby  prawne, jednostki  organizacyjne  nie mające  osobowości  prawnej  oraz 
osoby fizyczne:  

  wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, 

  na których ciąży obowiązek uiszczenia cła,  

  uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę 

czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną,  

  dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia, 

  będące  usługobiorcami  usług  świadczonych  przez  podatników  posiadających  siedzibę  lub 

miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju. 

  Podmiot, który ma zamiar wykonywać czynności opodatkowane, powinien zarejestrować się 

u  naczelnika  urzędu  skarbowego  przed  dniem  wykonania  pierwszej  czynności 
opodatkowanej. W tym celu należy udać się do właściwego urzędu skarbowego i złożyć tzw. 
zgłoszenie rejestracyjne na formularzu VAT-R.  

  Podmioty,  które  mają  zamiar  wykonywać  handel  wewnątrzwspólnotowy  powinny  oprócz 

formularza  VAT-R  złożyć  dodatkowo  formularz  VAT-R  UE.  Z  obowiązku  rejestracyjnego 
zwolnione są podmioty, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie 
w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 
50 000 zł w całym roku podatkowym.  

  Naczelnik  urzędu  skarbowego  potwierdza  dokonanie  zgłoszenia  rejestracyjnego  podatnika i 

podatnik  otrzymuje  swój  numer  identyfikacji  podatkowej  (NIP  –  w  Polsce  jest  to  ciąg  10 
cyfr).  

  Podatnicy  VAT,  którzy  zgłosili  chęć  wykonywania  czynności  wewnątrzwspólnotowych 

otrzymują  numer  identyfikacji  podatkowej  poprzedzony  kodem  „PL”,  czyli  np.  PL 
9998887766.  

     Jak sprawdzić kontrahenta? 

  Komisja Europejska 

http://ec.europa.eu/taxation_customs/vies/pl/vieshome.htm

  

  Ministerstwo Finansów  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

40 

  1. drogą pocztową na adres:  

Ministerstwo Finansów  

Departament Wymiany Informacji o VAT  

ul. Poznańska 46  

62-510 Konin  

  

  2. telefonicznie: (063) 242 33 55  

  3. faxem: (063) 240 19 89  

  4. mailem:   

numery.vat@mofnet.gov.pl

  

Pod  numerem  telefonu  (063)  242  33  55  udzielane  są  także  informacje  w  zakresie  podatku  od 
towarów i usług w transakcjach wewnątrz wspólnotowych. 

Wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów 

Wywóz towarów z terytorium kraju – Polski w wykonaniu czynności opodatkowanych na terytorium 
państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju.  

WDT ma miejsce, jeżeli spełnione są warunki dotyczące zarówno dostawcy jak i nabywcy.  

Podstawowe cechy podatku VAT to: 

  powszechność  opodatkowania  –  dotyczy  zarówno  przedmiotu  (np.  odpłatna  dostawa 

towarów  i  odpłatne  świadczenie  usług  na  terytorium  kraju),  jak  i  podmiotu  (np.  osoby 
wykonujące  działalność  gospodarczą)  opodatkowania  VAT-em,  w  ustawie  występują 
oczywiście  zwolnienia  przedmiotowe  i  podmiotowe  oraz  wyłączenia,  jednak  zakres 
opodatkowania i krąg podatników bardzo szeroki,  

  wielofazowość – jest to podatek nakładany na każdym etapie obrotu towarem lub usługą, w 

każdej fazie obrotu opodatkowaniu podlega wartość dodana (stąd nazwa value added tax),  

  potrącalność – podatnik nalicza podatek należny na swoim etapie obrotu od całej podstawy 

opodatkowania,  a  jednocześnie ma  prawo  do  obniżenia  tego  podatku  należnego o  podatek 
naliczony, którym obciążyli go poprzedni uczestnicy obrotu,  

  neutralność  –  podatek  VAT  z  uwagi  na  swoją  potrącalność  nie  obciąża  uczestników obrotu 

będącymi  podatnikami  VAT,  tylko  obciąża  konsumenta  finalnego,  który  jest  ostatnim 
ogniwem w łańcuchu. 

Vat w obrocie wewnątrzunijnym 

  Od  dnia  przystąpienia Polski  do  UE,  tj. od 1 maja  2004,  zlikwidowane  zostały  granice  celne 

pomiędzy  Polską  a  pozostałymi  krajami  członkowskimi  UE.  Pojęcie  importu  i  eksportu 
towarów nie funkcjonuje już w obrocie towarami  między Polską a innymi krajami UE. Obrót 
towarami  w  ramach  UE  przyjął  miano  transakcji  wewnątrz  wspólnotowych:  wewnątrz 
wspólnotowego nabycia towarów oraz wewnątrz wspólnotowej dostawy towarów.  

  Pojęcia  importu  i  eksportu  towarów  funkcjonują  w  kontaktach  handlowych  z  krajami  nie 

należącymi do UE.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

41 

  W transakcjach wewnątrz wspólnotowych nie jest już używany dokument celny SAD.  

Wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów 

  Wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT) jest wywóz towarów z terytorium kraju – 

Polski w wykonaniu czynności opodatkowanych na terytorium państwa członkowskiego inne 
niż  terytorium  kraju[1].  WDT  polega  na  wywozie  towarów  z  terytorium  Polski,  w  ramach 
dostawy towarów, na terytorium innego państwa członkowskiego (Art. 13 ust. 1 ustawy VAT)  

UWAGA  

  Nie  każdy  wywóz  towarów  z  terytorium  Polski  do  innego  państwa  członkowskiego  można 

uznać  za  WDT  zgodnie  z  przepisami  VAT.  Wewnątrzwspólnotowa  dostawa  towarów  ma 
miejsce, jeżeli spełnione są warunki dotyczące zarówno dostawcy,  jak i nabywcy. 

  Wyjątkiem od tych zasad dotyczących obowiązku rejestracji leżącym po stronie nabywcy oraz 

dostawcy jest sytuacja, w której przedmiotem dostawy są nowe środki transportu. Wówczas 
mamy  do  czynienia  z  WDT,  nawet  jeżeli  nie  są  spełnione  warunki  dotyczące  obowiązku 
rejestracji.  

WDT – przypadki szczególne 

UWAGA  

  Za  WDT  uznaje  się  również  przemieszczenie  przez  podatnika  lub  na  jego  rzecz  towarów 

należących  do  jego  przedsiębiorstwa  z  terytorium  Polski  na  terytorium  innego  państwa 
członkowskiego,  które  zostały  przez  tego  podatnika  na  terytorium  kraju  w  ramach 
prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa wytworzone, wydobyte, nabyte, w tym również 
w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, albo sprowadzone na terytorium kraju 
w ramach importu towarów, jeżeli mają służyć czynnościom wykonywanym przez niego jako 
podatnika na terytorium innego państwa członkowskiego. 

WDT nie są następujące transakcje 

  dostarczone  towary  są  instalowane  lub  montowane,  z  próbnym  uruchomieniem  lub  bez 

niego,  jeżeli  towary  te  są przemieszczane  przez  tego  podatnika  dokonującego  ich  dostawy 
lub na jego rzecz,  

  gdy  towary mają być przedmiotem eksportu towarów, pod warunkiem że podatnik posiada 

dokument  celny  potwierdzający  rozpoczęcie  procedury  wywozu  na  terytorium  kraju,  jeżeli 
wywóz  z  terytorium  Wspólnoty  jest  potwierdzany  przez  urząd  celny  wyjścia  na  terytorium 
państwa członkowskiego innym niż terytorium Polski,  

  gdy  na  towarach  mają  zostać  wykonane  usługi  na  terytorium  państwa  członkowskiego 

innym niż terytorium kraju, na rzecz tego podatnika pod warunkiem, że towary po wykonaniu 
tych usług zostaną z powrotem przemieszczone na terytorium kraju, 

  gdy   towary mają być czasowo używane na terytorium państwa członkowskiego innym niż 

terytorium kraju, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące, w celu świadczenia usług przez tego 
podatnika. 

Obowiązek podatkowy w WDT 
Obowiązek  podatkowy  w  VAT  powstaje  15  dnia  miesiąca  następującego  po  miesiącu,  w  którym 
dokonano dostawy towarów.  

 

W  przypadku,  gdy  przed  upływem  tego  terminu  podatnik  wystawił  fakturę,  obowiązek 

podatkowy w VAT powstaje z chwilą wystawienia faktury. 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

42 

Stawka VAT w WDT – 0% 
WDT  podlega  opodatkowaniu  wg  stawki  0%  pod  warunkiem,  że  nabywca  towarów  jest 
zarejestrowanym  podatnikiem  VAT  UE  na  terytorium  innego  państwa  członkowskiego  niż  Polska  i 
jego  numer identyfikacji  podatkowej  VAT UE  zostanie  umieszczony  na  fakturze  VAT,  wystawionej 
przez polskiego sprzedawcę. 

   Wyjątek – samochody osobowe 

Nie każdy przywóz może stanowić import 

  Są  to  wszystkie  przypadki  powstania  długu  celnego  oraz  objęcie  towaru  procedurą 

odprawy  czasowej  z  częściowym  zwolnieniem  od  cła,  przetwarzanie  pod  kontrolą  celną 
oraz uszlachetniania czynnego w systemie ceł zwrotnych. 

Wartość celna towaru 

  Wartość  celna  towaru  to  wartość  transakcyjna  przedmiotu  kontraktu  powiększona  o 

składniki ekonomiczne wymienione w art. 32 WKC do których zalicza się:  

  koszty transportu,  

  ubezpieczenia do granicy celnej UE,  

  prowizje sprzedaży,  

  opłaty licencyjne, tantiemy,  

  narzędzia, matryce i surowce używane przy produkcji,  

  prace inżynieryjne i projektowe, wartość dochodu z tytułu dalszej odsprzedaży przypadającą 

dostawcy,  

  opakowania,  

  cło antydumpingowe i opłaty wyrównawcze wynikające ze środków ochrony rynku.  

VAT w imporcie 

  Importer  może  odliczyć  podatek  VAT  w  imporcie  od  podatku  należnego  wynikającego  ze 

sprzedaży  i  dostawy  towaru  w  kraju.  Odliczenie  deklaruje  się  w  oparciu  o  dokument  celny 
(zgłoszenie  celne  SAD  i  decyzja  podatkowa)  albo  na  podstawie  wpisów  do  rejestru,  jeżeli 
zostały wykazane w tej formie przez beneficjanta procedur uproszczonych.  

  Termin płatności VAT jest zbieżny z terminem uiszczenia cła i wynosi 10 dni.  

  UWAGA  

  Zobowiązanie  podatkowe  nie  powstaje,  gdy  przywóz  towaru  prowadzi  do  uruchomienia 

procedur  gospodarczych  (z  wyjątkiem  odprawy  czasowej  z  częściowym  zwolnieniem  od 
cła).  

Podatek VAT w eksporcie towarów 

  Eksport towaru  łączy się z  preferencjami  polegającymi  na stosowaniu  0% stawki  podatku 

VAT.  

  W Polsce wiąże się to jest koniecznością uzyskania potwierdzenia wywozu przez urząd celny 

wyjścia. Zgodnie z normami rozporządzeń wspólnotowych jest to pieczęć odpowiednich służb 
celnych  na  odwrocie  karty  3  dokumentu  SAD  i  jest  dla  eksportera  dowodem  dokonania 
zgłoszenia wywozowego.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

43 

     Otwarcia  procedury  wywozu  zgodnie  z  przepisami  celnymi,  można  dokonać  w  urzędzie  celnym 
właściwym dla:  

  siedziby głównej eksportera (= wywóz, eksport w rozumieniu ustawy o VAT)  

  lub miejsca załadunku na transportowy środek wywozowy (WDT + wywóz/ eksport)  

Akcyza - ogólna charakterystyka 

  Akcyza  to  jednofazowy  konsumpcyjny  podatek  pośredni  o  charakterze  szczególnym 

(podatek  dotyczy  wybranych  wyrobów),  za  pomocą  którego  państwo  (lub  inny  związek 
publicznoprawny) dokonuje opodatkowania obrotu artykułami konsumpcyjnymi. 

  Organem podatkowym właściwym w sprawie podatku akcyzowego jest w pierwszej instancji 

naczelnik urzędu celnego, a w drugiej instancji dyrektor izby celnej. Właściwość miejscową, 
co do zasady, ustala się biorąc pod uwagę miejsce wykonywania czynności opodatkowanych 
przez podatników, przewidziane zostały jednak wyjątki ustalające właściwą miejscową w inny 
sposób. 

Zakres przedmiotowy akcyzy 
Opodatkowaniu akcyzą podlega:  

  produkcja wyrobów akcyzowych, 

  wyprowadzenie wyrobów akcyzowych ze składu podatkowego, 

  sprzedaż wyrobów akcyzowych na terytorium kraju, 

  eksport i import wyrobów akcyzowych, 

  nabycie wewnątrzwspólnotowe i dostawa wewnątrzwspólnotowa, 

  zakup wyrobów akcyzowych, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej 

wysokości 

  nadmierne ubytki lub zawinione niedobory wyrobów akcyzowych zharmonizowanych. 

Podstawa opodatkowania podatkiem akcyzowym 

  Podstawą  opodatkowania  w  podatku  akcyzowym  jest  albo  wartość  albo  ilość  wyrobów 

akcyzowych. Podstawa opodatkowania ustalana jest jako: 

  kwota należna z tytułu sprzedaży na terytorium kraju wyrobów akcyzowych pomniejszona o 

kwotę podatku od towarów i usług oraz o kwotę akcyzy, należne od tych wyrobów,  

  kwota  jaką  nabywca  jest  obowiązany  zapłacić  za  wyroby  akcyzowe,  w  przypadku  nabycia 

wewnątrzwspólnotowego, 

  kwota  należna  z  tytułu  dostawy  wyrobów  akcyzowych  na  terytorium  państwa 

członkowskiego Wspólnoty Europejskiej, w przypadku dostawy wewnątrzwspólnotowej.  

W  przypadku  importu  podstawą  opodatkowania,  co  do  zasady,  jest  wartość  celna  wyrobów 
akcyzowych powiększona o: 

  należne cło, 

  prowizję  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

44 

  oraz  koszty  pakowania,  transportu  i  ubezpieczenia  wyrobów  akcyzowych  poniesione  do 

pierwszego  miejsca  przeznaczenia  na  terytorium  kraju  (miejsce  wymienione  w  dokumencie 
przewozowym, na podstawie którego wyroby są importowane) 

  opłaty i należności pobierane przez organy celne z tytułu importu.  

Zastosowanie procedury zawieszenia poboru akcyzy 

Ustawa przewiduje szereg sytuacji uzasadniających zawieszenie poboru akcyzy. Są nimi:  

  produkcja,  przetwarzanie  lub  magazynowanie  wyrobów  akcyzowych  w  składzie 

podatkowym,  

  przemieszczanie  wyrobów  akcyzowych  pomiędzy  składami  podatkowymi  na  terytorium 

kraju  i  Wspólnoty  Europejskiej,  pod  warunkiem  dołączenia  do  przewożonych  wyrobów 
akcyzowych  administracyjnego  dokumentu  towarzyszącego  oraz  złożenia  zabezpieczenia 
akcyzowego we właściwym urzędzie celnym,  

  zwolnienie wyrobów akcyzowych od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, 

  eksportowanie  wyrobów  akcyzowych  ze  składu  podatkowego  do  odbiorcy  na  terytorium 

państwa  trzeciego,  w  sytuacji  gdy  przewóz  tych  wyrobów  odbywa  się  przez  terytorium 
Wspólnoty Europejskiej, 

  dostarczanie wyrobów akcyzowych ze składu podatkowego na terytorium kraju do nabywcy 

będącego  podmiotem  upoważnionym  przez  właściwy  organ  podatkowy  państwa 
członkowskiego do stosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy, 

  nabywanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy na 

terytorium kraju przez prowadzącego skład podatkowy, 

  objęcie wyrobów akcyzowych zawieszającą procedurą celną. 

ADT 

  Warunkiem  zawieszenia  poboru  akcyzy  jest  złożenie  we  właściwym  urzędzie  celnym 

zabezpieczenia  akcyzowego.  Przemieszczenie  wyrobów  akcyzowych  w  procedurze 
zawieszenia  poboru  akcyzy  odbywa  się  na  podstawie  administracyjnego  dokumentu 
towarzyszącego  (ADT),  który  pobiera  i  sporządza  prowadzący  skład  podatkowy.  Dokument 
taki powinien zostać sporządzony w pięciu egzemplarzach. 

Obrót zharmonizowanymi wyrobami akcyzowymi, od których został pobrany podatek 

  Opodatkowanie wyrobów akcyzowych, od których został pobrany podatek akcyzowy odbywa 

według  innych  zasad  w  zależności  od  tego,  kto  dokonuje  ich  nabycia.  W  przypadku 
podmiotów  nabywających  wyroby  akcyzowe  w  ilościach  wskazujących  na  ich  przeznaczenie 
handlowe  dostawa  wewnątrzwspólnotowa  i  nabycie  wewnątrzwspólnotowe  wyrobów 
akcyzowych  zharmonizowanych,  od  których  została  zapłacona  akcyza,  dokonywane  są  na 
podstawie  uproszczonego  dokumentu  towarzyszącego  lub  dokumentu  handlowego,  pod 
warunkiem,  że  dokument  ten  zawiera  takie  same  dane,  jakie  są  wymagane  dla 
administracyjnego dokumentu towarzyszącego. 

 

 

 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

45 

System celny 

Środki taryfowe  - cła  

2) Instrumenty pozataryfowe to:  

  o charakterze restrykcyjnym: 

  pozwolenia  przywozu  i  wywozu  –  wydawane  przez  odpowiednie  organy 

administracji  na  ustalone  grupy  towarów  (najczęściej  te,  które  podlegają 
reglamentacji), 

  reglamentacja  obrotu  poprzez  system  koncesji,  zakazów  przywozu  i  wywozu 

towarów,  

  kontyngenty,  plafony  ilościowe  i  wartościowe,  czyli  wymagająca  uzyskania 

pozwolenia  określona  ilość  lub  wartość  towaru,  która  może  być  przywieziona  lub 
wywieziona z określonego obszaru celnego w danym czasie po obniżonych stawkach 
celnych,  

  postępowanie antydumpingowe i antysubwencyjne,  

  umowy o samoograniczeniu (przepływu towarów w określonych kierunkach),  

  reguły  pochodzenia;  zasady  określające  kiedy  uznaje  się  towar  za  pochodzący  z 

danego  kraju,  co  ma  znaczenie  dla  późniejszego  traktowania  go  jako  np.  objętego 
preferencjami, 

  opłaty wyrównawcze, związane ze wspieraniem wewnętrznej produkcji określonych 

typów towarów lub przeciwdziałaniem skutkom subsydiowania,  

  inne;  administracyjne,  fitosanitarne,  weterynaryjne,  związane  z  koniecznością 

spełnienia  wymagań  stawianych  towarom  przez  wewnętrzne  przepisy  obszaru,  na 
który towar ten zostaje dopuszczony. Są to wszelkie atesty, certyfikaty, dopuszczenia, 
świadectwa  związane  z  bezpieczeństwem,    czy  spełnianiem  wewnętrznych  norm 
szeroko pojętej jakości.   

  instrumenty o charakterze promocyjnym:  

  czasowe zawieszenie ceł,  

  zwroty cła, 

  systemy ulg i zwolnień, związane z określonym celem.  

Cło jest świadczeniem 

  pieniężnym, jest nakładane i pobierane w pieniądzu, 

  obowiązkowym,  zostało  jednostronnie  narzucone  przez  państwo/  grupę  państw,  odmowa 

uiszczenia cła rodzi sankcje prawne 

  nieodpłatnym, jego uiszczenie nie wiąże się z świadczeniem zwrotnym 

  bezzwrotnym,  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

46 

  ogólnym.  zostało  ustalone  w  oderwaniu  od  określonych  osób  i  jest  pobierane  w  sytuacji 

wystąpienia  określonych  zjawisk  (najczęściej  przy  dopuszczeniu  do  obrotu  poszczególnych 
rodzajów towarów pochodzących z określonych krajów) 

Klasyfikacja ceł ze względu na 

  cel ich nakładania; cła fiskalne i ochronne (prohibicyjne, ekspansywne, wychowawcze), 

  sposób podejmowania decyzji o ich wysokości;  cła konwencyjne i autonomiczne, 

  kierunek obrotu towarowego; cła importowe, tranzytowe i eksportowe, 

  podejście do krajów pochodzenia towarów; cła preferencyjne i dyskryminacyjne  (retorsyjne, 

wyrównawcze, antydumpingowe), 

  rozpiętość taryfy celnej; cła maksymalne i minimalne. 

Stawki celne 

  Stawki  celne  -  określone  (najczęściej  procentowo)  wielkości  poboru  należności  celnych 

naliczane  zazwyczaj  od  wartości  celnej  towaru  (stawki  ad  valorem),  dużo  rzadziej  od  jego 
ilości/ masy lub tych dwóch wielkości łącznie.  

  Stawki celne mogą być zróżnicowane ze względu na:  

  kraj pochodzenia towaru: stawki preferencyjne, obniżone, podstawowe  

  stopień przetworzenia towaru; ogólną zasadą jest ich wzrastająca wielkość wraz ze stopniem 

przetworzenia.  

Stawki obniżone 

  wynikające z umów dwu- lub wielostronnych:  

  1)  umów  międzynarodowych  o  wolnym  handlu;  wachlarz  tych  umów  jest  bogatszy  niż 

dawniej  w  Polsce  i  obejmuje  następujące  kraje;  Algieria,  Autonomia  Palestyńska,  Bułgaria, 
Chile, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Maroko, Meksyk, Norwegia, RPA, Rumunia, Syria, Tunezja, 

  2)  porozumienia  zawartego  z  Europejskim  Obszarem  Gospodarczym,  w  skład  którego 

wchodzą kraje zrzeszone w EFTA ( Norwegia, Islandia, Lichtenstein), 

  3) tzw. układu ACP; układ ten skupia kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku w liczbie 77 krajów w 

tym  np.  Angola,  Dominikana,  Gwinea,  Haiti,  Jamajka,  Kamerun,  Kenia,  Nigeria  itp. 
stanowiących obszary dawniejszych kolonii państw europejskich. 

  Stawki obniżone wynikają zarówno z umów dwu - lub wielostronnych, jak i z jednostronnie 

przyznanych  przez  UE  preferencji  określonym  grupom  państw.    Skorzystanie  ze  stawek 
obniżonych jest uzależnione jedynie od pochodzenia towaru.  

  Stawki obniżone przyznane jednostronnie dotyczą: 

  towarów  pochodzących  z  krajów  bałkańskich  (Chorwacja,  Bośnia  i  Hercegowina,  Serbia  i 

Czarnogóra, Macedonia).  

  towarów  z  układu  OCT  –  zrzeszający  kraje  i  terytoria  zamorskie  np.  Polinezja  Francuska, 

Kajmany,  Antyle  Holenderskie,  Falklandy,  Brytyjskie  Wyspy  Dziewicze  będące  pod 
administracją Holandii, Danii, Anglii i Francji.  

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

47 

Stawki preferencyjne w systemie GSP 

  (General System Preference):  

  ogólny  system  preferencji  oparty  na  koncepcji  pomocy  dla  krajów  słabo  rozwiniętych  i 

rozwijających  się.  W  tej  grupie  znajduje  się  ok.  160  najbiedniejszych  krajów  świata,  dla 
których kraje członkowskie UE otwierają swoje rynki zbytu obniżając cło przywozowe.  

Stawki podstawowe (niepreferencyjne) 

  dla których towary te pochodzą z krajów należących do WTO (World Trade Organisation) lub  

  dla których stosuje się KNU (Klauzule Najwyższego Uprzywilejowania).  

  Klauzulą tą objęte są m.in. kontakty handlowe z Rosją i Ukrainą i stanowią one akt wzajemnej 

lojalności opierający się na dwustronnym zaniechaniu retorsji celnych. 

Dokumentowanie pochodzenia towarów 

Stawki obniżone  

  deklaracje  o  pochodzeniu  na  fakturze  eksportowej  spisane  wg  określonej  formuły  i 

sporządzenie kiedy kwota wartości przesyłki nie przekracza 6000 EURO, 

  świadectwo  EUR  1  wystawione  na  dostawy  o  wartości  powyżej  6000  EURO.  Wyjątek 

stanowią  Syria,  Algieria,  gdzie  w/w  progi  stanowią  2820  EURO  oraz  Maroko  i  Tunezja  przy 
poziomie 5110 EURO. 

  W  większości  umów  przewiduje  się  też  możliwości  potwierdzania  pochodzenia  deklaracją 

wystawioną  przez  upoważnionego  eksportera  (procedura  uproszczona)  i  to  niezależnie  od 
wielkości przesyłki. 

 
Upoważniony  eksporter  to  podmiot  mogący  samodzielnie  potwierdzać  pochodzenie  towaru 
niezależnie od wielkości i wartości przesyłki. Uprawnienia te uzyskuje się w drodze pozwolenia, które 
w Polsce wydaje naczelnik urzędu celnego właściwy dla siedziby podmiotu (wnioskodawcy).  

  Stawki preferencyjne dla GSP  

  dokument FORM”A” lub  

  klauzula o pochodzeniu zamieszczona na fakturze eksportera. Granicą jest kwota 6000 EURO.  

  Trzeba pamiętać, że w tym przypadku nie występuje instytucja upoważnionego eksportera.  

  Stawki podstawowe  

  zapisy na fakturze handlowej  lub specyfikacji wysyłkowej typu: "Made in China" lub "Country 

of Origin USA" 

  trwałe oznaczenie na towarze np. w postaci tabliczki znamionowej na maszynie, odlewu logo 

firmy na częściach metalowych lub nadruku na spodzie dywanu 

  świadectwo pochodzenia typu „Certificate of origin”. 

Uproszczone sposoby zgłoszeń celnych 

  zgłoszenie celne niekompletne 

Zakaz rozpowszechniania materiału bez zgody właściciela! Przygotowano w celach edukacyjnych! 

 

48 

  złożenie  dokumentów  handlowych  lub  urzędowych  z  wnioskiem  o  objęcie  towarów 

procedurą celną  

  wpisanie  towarów  do  rejestrów  prowadzonych  przez  osobę  posiadającą  pozwolenie  na 

stosowanie procedury uproszczonej - tzw. procedura w miejscu   

Procedury celne 

  dopuszczenie do obrotu,  

  tranzyt,  

  skład celny,  

  uszlachetnianie czynne,  

  przetwarzanie pod kontrolą celną,  

  odprawa czasowa,  

  uszlachetnianie bierne,  

  wywóz.  

Dług celny 

  Przez  określenie  dług  celny  należy  rozumieć  powstałe  z  mocy  prawa  zobowiązanie  do 

uiszczenia  należności  celnych  przywozowych  (dług  celny  w  przywozie),  jak  i  do  uiszczenia 
należności celnych wywozowych (dług celny w wywozie).  

  Dług celny powstaje:  

  w majestacie  prawa,  kiedy  podmiot  dokona  zamierzonych czynności w  celu  zmiany  statusu 

celnego towaru (art. 201 WKC)  

  oraz w wyniku naruszenia prawa celnego (art. 202 – 205 WKC).  

Dłużnicy celni w nielegalnym wprowadzeniu towaru 

  osoba, która dokonała takiego wprowadzenia,  

  osoby, które uczestniczyły we wprowadzeniu i które wiedziały lub mogły wiedzieć, iż towar 

został wprowadzony nielegalnie.  

  nabywcy lub posiadacze towaru na terenie kraju, które w chwili nabycia towaru bądź wejścia 

w jego posiadanie wiedziały lub mogły wiedzieć o tym, że jest to towar, który został usunięty 
spod dozoru celnego.