4-6.doc

PERSPEKTYWICZNY ROZWÓJ WOJEWÓDZTWA
MAŁOPOLSKIEGO A OCHRONA ŚRODOWISKA

4.1. Wprowadzenie

Istotnymi czynnikami warunkującymi stan środowiska jest rozwój gospodarczy i społeczny

województwa.  Zatem,  aby  zapobiec  problemom  z  zakresu  ochrony  środowiska,  bardzo  ważne  jest
skupienie  się  na  poszczególnych  dziedzinach  gospodarki.  Diagnoza  tych  dziedzin  oraz  perspektywy
rozwojowe  zostały  przedstawione  w  dokumentach  sektorowych,  opracowanych  przez  ekspertów  dla
potrzeb    „Strategii  rozwoju  województwa  małopolskiego”,  która  to  strategia  opiera  się  na  modelu
rozwoju  regionalnego.  Zarówno  „Strategia  rozwoju  województwa  małopolskiego”  jak  i  wszystkie
opracowania  sektorowe  zostały  wykorzystane  dla  sformułowania  wpływu  prognozowanego  rozwoju
gospodarczego  województwa  na  środowisko.  Niemniej  jednak  należy  zdać  sobie  sprawę,  że  są  to
pewne koncepcje wynikające z aktualnego stanu i występujących tendencji rozwojowych, a więc będą
one dopasowywane do zmieniających się ciągle uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych.

Niniejszy  rozdział  opisuje  główne  tendencje  rozwojowe  występujące  na  poszczególnych  poziomach
zarządzania i ich konsekwencje dla województwa małopolskiego (par. 4.2.). Perspektywiczny rozwój
poszczególnych dziedzin gospodarki  w relacji  do środowiska przedstawiono  w par. 4.3. Dla każdego
obszaru opisano aktualny stan, następnie sformułowano  długoterminowy cel  zintegrowany z  ochroną
środowiska i te  zagadnienia, które bezpośrednio  łączą się z  ochroną środowiska. Zatem ten paragraf
jest  bazą  dla  proponowanej  w  następnym  rozdziale  długoterminowej  polityki  ochrony  środowiska  w
zakresie poszczególnych elementów środowiska i uciążliwości środowiskowych.

4.2. Tendencje przyszłego rozwoju województwa

4.2.1. Poziom międzynarodowy

Do głównych tendencji mogących pojawić się na poziomie międzynarodowym należą: globalizacja
gospodarki, 24-godzinna gospodarka, wzrost zamożności społeczeństwa oraz integracja z Unią
Europejską.

•

Globalizacja gospodarki. W XXI wieku globalizacja gospodarki światowej oraz innowacyjność

technologiczna  i  organizacyjna  będą  głównymi  czynnikami  zmian  strukturalnych  gospodarek
narodowych i regionalnych. Produkcja będzie przenoszona do krajów lub na obszary, gdzie koszt
pracy  jest  najniższy.  Dotyczy  to  także  przesyłania  nośników  energii  i  samej  energii  z  miejsc,  w
których ich pozyskanie i wytworzenie jest najtańsze.
Tworzenie  nowych  zakładów  oznacza  powstawanie  nowych  miejsc  pracy,  ale  także  presję  na
środowisko.  Rolą  władz  województwa  będzie  promowanie  czystych  technologii,  wspieranie
rozwoju  Małych  i  Średnich  Przedsiębiorstw  i  pozyskiwanie  inwestorów,  którzy  mogliby
wykorzystać zasoby po zrestrukturyzowanych przedsiębiorstwach.

•

24 –godzinna gospodarka. Rozwój rynku prowadzi do sytuacji, gdzie godziny i system pracy

uwarunkowany  jest  kryteriami  ekonomicznymi.  Większość  zakładów  przemysłowych  i  innych
firm  będzie  brać  pod  uwagę  czas  lokalny  obszarów,  do  których  towar  jest  dostarczany.
Kluczowym  obszarem, czułym  na 24-godzinną gospodarkę, jest ruch uliczny  i transport, który  w
najbliższych  latach  będzie  coraz  większy.  Przeciążenie  będzie  się  pojawiało  nie  tylko  w
tradycyjnych godzinach szczytu (między 7.00 a 9.00 i między 15.00 a 17.00), ale w ciągu całego
dnia.
Konsekwencjami  tej  tendencji  rozwoju  będzie  przede  wszystkim  wzrost  ruchu  ulicznego  i
transportu  w  ciągu  całego  tygodnia  oraz  wzrost  zużycia  surowców  naturalnych  takich  jak  woda,
energia  i  gaz.  Zatem  bardzo  ważną  sprawą  będzie  lokalizacja  sieci  dróg.  Główne  drogi
przebiegające  przez  miasta  i  wsie  będą  powodowały  uciążliwości  akustyczne  w  porze  nocnej,  a

tym  samym  obniżą  jakość  życia  mieszkańców  tych  obszarów.  Konsekwencją  wzrostu  ruchu
ulicznego  i transportu jest wzrost  emisji  zanieczyszczeń  do powietrza, co prowadzi  do  wyższych
stężeń  zanieczyszczeń  w  powietrzu.  Przewiduje  się,  że  nasilająca  się  tendencja  wzrostu  ruchu
motorowego  spowoduje  przekroczenia  standardów  europejskich,  jeżeli  nie  zostaną  podjęte
działania chroniące, zwłaszcza centra miast,  przed nadmiernym ruchem ulicznym i transportem.

•

Wzrost zamożności społeczeństwa

W nadchodzących latach, warunki życia i pracy

prawdopodobnie  będą  coraz  lepsze  w  wyniku  autonomicznego  rozwoju  Polski  i  przyłączeniu  do
Unii  Europejskiej.  Wzrosną  przychody  rodzin,  co  odbije  się  na  wzroście  wymagań  co  do
warunków  pracy  jaki  i  możliwości  spędzania  czasu  wolnego.  Wzrośnie  potrzeba  częstszego
przemieszczania się. Będzie coraz większe zapotrzebowanie na posiadanie wolno stojącego domu
z  ogrodem  i  garażem,  w  miejsce  mieszkania  w  bloku.  Również  rynek  konsumenta  będzie
różnorodny.
Omówione  czynniki  będą  miały  wpływ  na  zwiększenie  ruchu  ulicznego,  nie  tylko  w  związku  z
przemieszczaniem  się  na  dużych  odległościach,  ale  także  do  centrum  miast  (ośrodki  kultury,
obiekty  sportowe).  Wysoka  jakość  transportu  publicznego  będzie  alternatywą  w  stosunku  do
korzystania z samochodów.
Wzrastające wymagania co do produktów będzie skutkowało wzrostem produkowanych odpadów
komunalnych.  Oddziaływanie  na  przyzwyczajenia  mieszkańców  co  do  robienia  zakupów  jest
znacznie  trudniejsze,  niż  w  odniesieniu  do  przyzwyczajeń  przemieszczania  się.  Poprzez
wykorzystanie  instrumentów  społecznych  (komunikacja,  informacja)  istnieje  możliwość
wykształcenia  proekologicznych  zachowań  mieszkańców.  Wzrost  zapotrzebowania  na  domy
wolno stojące będzie  wywierał coraz to większą presję  na dostęp do  wolnych terenów  w pobliżu
obecnych  aglomeracji,  co  będzie  negatywnie  wpływało  na  przyrodę  i  krajobraz.  Władze
województwa,  wspólnie  z  powiatami  i  gminami,  wykorzystają  planowanie  przestrzenne  w  celu
ukierunkowanego  rozwoju  nowych  terenów.  Aspekty  środowiskowe  będą  brane  pod  uwagę  w
całym  procesie  budownictwa,  od  korzystania  z  surowców  /  materiałów  budowlanych  do
zagospodarowania  odpadów  rozbiórkowych.  Będą  promowane  materiały  o  długich  okresach
żywotności.  Oczekuje  się,  że  rozwój  urbanizacji  będzie  dotyczył  głównie  otoczenia  Krakowa,
Tarnowa, Nowego Sącza  i innych większych miast.

Przyłączenie Polski do Unii Europejskiej. W najbliższych latach (ok. 2003 roku), Polska połączy
się  z  krajami  Unii  Europejskiej.  W  okresie  wdrażania  tego  Programu  Ochrony  Środowiska,
większość  regulacji  prawnych  z  zakresu  ochrony  środowiska  rozwinie  się  w  zgodzie  z  linią
Europejskich dyrektyw i regulacji.
Przyłączenie  do  UE  będzie  się  wiązało  z  wieloma  konsekwencjami  dla  Polski  oraz  dla
województwa małopolskiego. Znaczenie integracji z UE zostało podkreślone w Strategii Rozwoju
Województwa  Małopolskiego”  (SRM)  jako  jeden  z  trzech  kontekstów,  rozumianych  jako
najważniejsze  uwarunkowania  strategii.  W  okresie  kilku  ostatnich  lat,  województwo  stało  się
regionem szczególnego zainteresowania inwestorów zagranicznych (zwłaszcza obszar byłego woj.
krakowskiego).  Taki  trend  będzie  występował  nadal,  i  to  z  jeszcze  większą  intensywnością  po
integracji  z  UE.  Władze  państwowe  muszą  uaktualnić  i  dopasować  większość  ustaw  i  regulacji  z
zakresu  ochrony  środowiska  do  standardów  i  zasad  ustawodawstwa  Unii  Europejskiej.  Również,
władze  województwa  małopolskiego  muszą  dopasować  swoją  politykę  do  wymagań  UE.  Nowe
ustawodawstwo oznacza większą swobodę zakładów przemysłowych  w podejmowaniu  decyzji co
do  kierunku  polityki  środowiskowej,  wprowadzania  najlepszych  środków  technicznych,
najtańszym sposobem.
W  związku  z  napływem  kapitału  zagranicznego,  inwestorzy  będą  dokonywali  wyboru  terenów
(miejsc) w oparciu o podstawowe czynniki, takie jak dostęp do rynku, dostępność komunikacyjna
(sieć  dróg  i  linii  kolejowych),  itp.  Dla  województwa  małopolskiego  ważna  jest  droga  A4  (od
granicy  niemieckiej  przez  Wrocław  i  Kraków  do  granicy  z  Ukrainą)  oraz  droga  87  z  Warszawy
przez  Kraków  do  granicy  ze  Słowacją.  Powstające  nowe  inwestycje  będą  potencjalnym
zagrożeniem  dla  przyrody  i  krajobrazu,  a  także  mogą  obniżyć  jakość  życia  mieszkańców  w
związku z negatywnym oddziaływaniem na środowisko.

Atrakcyjność  dla  inwestorów  zagranicznych oznacza  dla  władz  województwa, powiatów  i  gmin -
postawienie pytania - jaki rodzaj rozwoju  i rodzaj przemysłu będzie atrakcyjny lub  dozwolony na
obszarze  województwa.  Inwestorzy,  którzy  będą  zainteresowani  modernizacją  przestarzałego
przemysłu  będą  zachęcani  do  pozostania  w  województwie.  W  województwie  będzie  preferowany
przemysł  nie  zanieczyszczający  środowiska  i  przemysł,  który  będzie  w  ścisłym  związku  z
przemysłem zlokalizowanym w województwie śląskim.

Wybór lokalizacji będzie dokonywany w oparciu o przebieg sieci dróg międzynarodowych i

krajowych (np. transeuropejska sieć kolejowa i drogowa), stanu terenów zurbanizowanych oraz
obecności miejsc o cennych wartościach przyrodniczych i krajobrazowych.

4.2.2. Poziom krajowy i regionalny

Wśród  tendencji  występujących  na  poziomie  krajowym  i  regionalnym  należy  wymienić
restrukturyzację  rolnictwa,  restrukturyzację  przemysłu  ciężkiego,  koncentrację  zatrudnienia  w
obszarach zurbanizowanych i rozwój terenów przemysłowych nowego typu.

Restrukturyzacja  rolnictwa.  Obecna  struktura  agrarna  z  rozdrobnieniem  ziemi,  niewielką
powierzchnią  gospodarstw  i  bardzo  wysoki  wskaźnik  zatrudnienia  w  rolnictwie,  a  także
wymagania  wynikające z  integracji Polski z  UE zmuszają do  głębokiej restrukturyzacji polskiego
rolnictwa.  Znaczna  liczba  gospodarstw  ulegnie  likwidacji,  natomiast  pozostałe  będą  miały  szansę
lepszego gospodarowania.
Prowadzenie  gospodarstw  dużych  związane  będzie  ze  stosowaniem  większych  ilości  środków
chemicznych,  co  może  wpłynąć  na  skażenie  wód  powierzchniowych  i  podziemnych.  Normy
stosowania  środków  chemicznych  muszą  zabezpieczyć  środowisko  przed  negatywnym  wpływem
rolnictwa.  Biorąc  pod  uwagę  różne  uwarunkowania  małopolskiego  rolnictwa,  można  założyć,  że
nie  będzie  ono  konkurencyjne  dla  rolnictwa  zachodnio-europejskiego,  w  zakresie  klasycznej
produkcji rolniczej. Natomiast szansą może być rolnictwo ekologiczne, które w tym województwie
ma  dobre  warunki  do  rozwoju  ze  względu  na  stosunkowo  niewielkie  skażenie  środowiska
naturalnego.  Małopolską  specjalnością  i  szansą  eksportową  mogą  być  produkowane  metodami
ekologicznymi  warzywa  i  owoce.  Dla  terenów  górskich  -  produkcja  wołowiny  oraz  odbudowa
stada  owiec.  Jednakże,  rozwój  tych  obszarów  powinien  być  wspierany  przez  państwo  poprzez
preferencyjną politykę podatkową i kredytową, opartą na europejskich zasadach polityki rolnej  na
obszarach górskich.

Restrukturyzacja  przemysłu  ciężkiego.  Obecnie  w  województwie  małopolskim  zlokalizowane  są
zakłady przemysłowe wielu branż. W większości, zakłady spełniają wymagania z zakresu ochrony
środowiska i są gotowe do integracji z UE. Niemniej jednak, niektóre branże, zwłaszcza przemysł
ciężki,  charakteryzują  się  przestarzałą  technologią  i  wyeksploatowanymi  urządzeniami.  W
nadchodzącej  dekadzie  te  zakłady  muszą  być  zrestrukturyzowane,  aby  sprostać  rygorystycznym
standardom  ekologicznym.  Niestety,  restrukturyzacji  będzie  towarzyszyło  zmniejszenie
zatrudnienia,  z  czym  będą  się  wiązały  konsekwencje  ekonomiczne  i  socjalne  dla  mieszkańców
regionu.

Koncentracja  zatrudnienia  w  obszarach  zurbanizowanych.  Kolejną  tendencją  będzie  coraz
większa skala zatrudnienia na terenach zurbanizowanych i sąsiadujących z nimi. Na tych terenach,
nowy  przemysł,  również  zaawansowany  technologicznie,  będzie  poszukiwał  miejsc  do  swej
działalności.  Prawdopodobnie  najlepsze  lokalizacje  to  obszary  podmiejskie  Krakowa,  Wieliczki,
Myślenic, Tarnowa i Oświęcimia, także port lotniczy może przyciągnąć inwestorów.
Z  punktu  widzenia  ochrony  środowiska  ta  tendencja  może  mieć  negatywną  stronę.  Przeciążenie
komunikacyjne  już  jest  problemem,  a  w  przyszłości  będzie  jeszcze  większe.  Zatem  na  tych
terenach,  podział  przestrzeni  między  różne  funkcje  (zamieszkania,  pracy,  rekreacji,  przyrody,
rolnictwa)  będzie  bardzo  trudny.  Właściwe  długoterminowe  planowanie  przestrzenne  musi  być
elementem  zabezpieczającym  obszar  województwa  przed  negatywnymi  konsekwencjami,  przy
równoczesnym dostosowaniu układów komunikacyjnych i jakości nawierzchni do standardów UE.

Parki przemysłowe i technologiczne i rozwój terenów nowego typu. W ostatnich dekadach zakłady
przemysłowe  powstawały  w  powiązaniu  z  doraźnymi  wymaganiami  rynku.  Wynikiem  tego  jest
sytuacja,  gdzie  jedne  zakłady  nie  mogą  w  optymalny  sposób  korzystać  ze  środków  produkcji
innych  zakładów.  Nową  tendencją  jest  rozwój  tzw.  terenów  nowego  typu,  gdzie  podczas
wszystkich faz planowania musi być brana pod uwagę specyfika danego terenu. Wśród aspektów,
które powinny być wzięte pod uwagę, należy wymienić:

surowce naturalne i odpady (wspólne zaopatrzenie i odbiór),

energia (wykorzystanie zbędnej energii i ciepła),

gospodarka wodno-ściekowa (wspólna oczyszczalnia ścieków),

wydajne korzystanie z przestrzeni (wspólne parkingi, wspólne magazyny surowców i
produktów),

krajobraz ( ograniczone magazynowanie na otwartej przestrzeni),

transport publiczny (transport publiczny do planowanych terenów, multimodalne środki
transportu, plany transportu dla przemysłu),

infrastruktura terenów (obiekty gospodarki odpadami, telekomunikacja, komunikacja w
zakresie danych),

harmonijne budownictwo (korzystanie z materiałów, energii, surowców wtórnych)

Obecnie  w  województwie  małopolskim,  Kraków  jest  nie  tylko  regionalnym  centrum
administracyjnym  oraz ośrodkiem  nauki  i  kultury, ale  także skupiskiem  dużej  liczby przedsiębiorstw
przemysłowych.  Między  tymi  przedsiębiorstwami  występują  słabe,  a  nawet  bardzo  słabe  powiązania
zaopatrzenio-produkcyjne  i  kooperacyjne.  Obszar  województwa  małopolskiego  nadaje  się  do
tworzenia  tzw.  kompleksów  przemysłowych.  W  1997  roku  został  utworzony  Krakowski  Park
Technologiczny,  zainicjowano  również  powstanie  Parku  Przemysłowego  Kraków  -  Wschód  oraz
Tarnowskiego Klasteru Przemysłowego „Plastikowa Dolina”. Władze wojewódzkie muszą wziąć pod
uwagę powyższe inicjatywy i uwzględnić je w strategii rozwoju województwa.
Władze województwa będą kreowały harmonijne tereny przemysłowe poprzez:

Wspomaganie przemysłu, mającego wizerunek przemysłu przyjaznego dla środowiska
(niekonwencjonalne źródła energii, wspólne obiekty gospodarki odpadami, wspólne
wyposażenie służące zarządzaniu, itd.).

Optymalną lokalizację i właściwe planowanie terenów przemysłowych z punktu widzenia
ochrony środowiska, biorąc pod uwagę w/w czynniki,

Aktywne poszukiwanie inwestorów, chcących rozwijać działalność przemysłową,
przyjazną dla środowiska.

Wdrożenie tych działań, w większości wypadków, będzie oparte o współpracę wielu partnerów.

4.2.3. Poziom lokalny

•

Uciążliwości środowiskowe w centrach miast. Obecnie występuje trend skupienia zatrudnienia w

dużych miastach, np. takie zjawisko występuje w Krakowie, a także w innych większych miastach
(np. w Tarnowie, Nowym Sączu) i będzie w nadchodzących latach jeszcze silniejsze.
Miasta, a zwłaszcza ich centra, będą narażone  na znaczne uciążliwości środowiskowe,  w wyniku
występowania  tego  trendu.  Główne  uciążliwości  będą  spowodowane  ruchem  ulicznym  i
transportem, działalnością średnich zakładów i codziennym bytowaniem mieszkańców - a będą się
objawiały takimi problemami jak: smog, hałas, odory.
Władze  województwa  i  powiatów  dołożą  wszelkich  starań,  aby  polepszyć  jakość  życia  w
miastach.  Wspólnie  z  większymi  gminami  skupią  się  na  zabezpieczeniu  centrów  miast  przed
negatywnym  wpływem  ruchu  ulicznego  i  transportu  oraz  przemysłu.  Jakość  życia  w  centrum
miast będzie spostrzegana jako ważny aspekt  życia człowieka w województwie.

•

Rozwój sektora usług. Współcześnie, dynamiczne regiony charakteryzują się dobrze rozwiniętą

siecią usług. zwłaszcza wysoko specjalistycznych: finansowych, konsultingowych, zdrowotnych,
turystycznych i rekreacyjnych. Województwo małopolskie ma sprzyjające warunki dla ich

rozwoju. Już obecnie w województwie małopolskim ważna jest rola sektora usług turystycznych,
medycznych  i  konsultingowych,  a  duża  atrakcyjność  inwestycyjna  Małopolski  stwarza  dobre
warunki  do  rozwoju  usług  finansowych.  Restrukturyzacja  przemysłu  (zwłaszcza  organizacyjna  i
własnościowa) oraz restrukturyzacja rolnictwa będą skutkowały zwiększaniem się bezrobocia. Ci
ludzie mogą znaleźć zatrudnienie w sferze usług.
Rozwój  różnych  form  aktywności  gospodarczej  w  województwie  małopolskim,  oprócz
niezaprzeczalnych  korzyści  (np.  zmniejszenie  bezrobocia),  może  jednak  przynieść  wiele
negatywnych skutków: np.: chaos przestrzenny, rozproszenie zabudowy w strefach podmiejskich i
na obszarach wiejskich, co nie sprzyja optymalnemu wykorzystaniu infrastruktury technicznej.
Województwo  może  kreować  rozwój  sektora  usług  poprzez  promocję  produktów  turystycznych
Małopolski,  rozwój  funkcji  uzdrowiskowej  regionu,  stworzenie  regionalnej  sieci  instytucji
finansowych i konsultingowych. Dużą uwagę należy zwracać na właściwą lokalizację tych usług,
co  można  osiągnąć  poprzez  działania  gmin  dotyczące  przeznaczania    w  miejscowych  planach
zagospodarowania  przestrzennego  terenów  pod  usługi  i  wydawanie  decyzji  o  warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu.

•

Rozwój Pozarządowych Organizacji. Ostatnim trendem, który będzie wpływał na politykę

ekologiczną  województwa  jest  coraz  większy  udział  społeczeństwa  w  działaniach  na  rzecz
ochrony  środowiska,  bezpośrednio  lub  poprzez  swych  przedstawicieli,  np.  pozarządowe
organizacje. W  ostatnich  kilku  latach,  coraz bardziej  ważnym  i  widocznym procesem,   jest tzw.
„otwarte  planowanie”,  co  oznacza  potrzebę,  a  nawet  konieczność  współpracy  z  pozarządowymi
organizacjami  ekologicznymi.  Decyzje  podejmowane  na  poziomie  województwa,  już  w  fazie
planowania  muszą  być  dyskutowane  także  z  grupami  zadaniowymi  i  innymi  instytucjami  i
organizacjami.
Podczas  wdrażania  niniejszego  Programu,  pozarządowe  organizacje  ekologiczne  będą
stymulowane  do  wzięcia  udziału  w  realizacji  strategii  dotyczącej  informacji  i  edukacji
ekologicznej. Można je nawet uczynić odpowiedzialnymi za wdrożenie części polityki dotyczącej
edukacji i  współpracy z  mieszkańcami, ale tylko  wtedy,  gdy członkowie tych  organizacji  odejdą
od postaw protestujących i roszczeniowych, będą posiadali odpowiednią wiedzę  i będą zdolni do
konstruktywnych działań.

4.3. Główne obszary rozwojowe województwa a ochrona środowiska

4.3.1. Wprowadzenie

Rozwój gospodarczy województwa małopolskiego jest uwarunkowany specyficznymi czynnikami
fizyczno-przyrodniczymi. Wśród najważniejszych należy wymienić:

•

duży udział obszarów górskich (ok. 55% powierzchni województwa), mających ograniczone

możliwości rozwoju ze względów naturalnych,

•

duży udział obszarów prawnie chronionych (ok. 56% powierzchni województwa),

•

duże zasoby wodne (ok. 10% zasobów Polski),

•

występowanie surowców mineralnych, stanowiących istotną pozycję w krajowym bilansie zasobów

(rudy cynku i ołowiu, surowce budowlane, wody mineralne)

Prognozowanie  wpływu  rozwoju  gospodarczego  na  środowisko  jest  niezmiernie  trudne,  jednak  jest
konieczne,  bowiem  bez  znajomości  zmian  w  gospodarce,  jakie  mogą  nastąpić  w  ciągu  najbliższych
lat,  można  przeznaczyć  środki  finansowe  na  inwestycje  proekologiczne,  które  później  okażą  się
chybione.

W opracowaniu niniejszego paragrafu wykorzystano propozycje zawarte w dokumencie pt. „Strategia
Rozwoju Województwa Małopolskiego” (SRM), zwłaszcza odnoszące się do dwóch pól strategii, tj.:
Gospodarstwo i Więzi, a także niektóre zapisy dotyczące kontekstu Integracja Regionalna

(aktywizacja  rozwoju  terenów  wiejskich,  rozwinięte  małe  i  średnie  miasta  Małopolski)  oraz  pól
strategii: Mieszkańcy i Pejzaż (uwaga: większość zapisów w ramach pola Pejzaż została zintegrowana
w  tym  „Programie  ..”  z  polityką  długoterminową  /  rozdz.5.  i  strategią  wdrożeniową  /  rozdz.6.  w
zakresie  poszczególnych  elementów  środowiska  i  uciążliwości  środowiskowych).  Takie  podejście
zapewnia spójność opracowywanego „Programu ..” ze SRM, co jest jednym z podstawowych założeń
przy  opracowywaniu  wszelkich  programów,  mających  służyć  rozwojowi  danego  obszaru.  Ponadto
przy  formułowaniu  niniejszego  paragrafu  wykorzystano  także  dokumenty  sektorowe  (np.  Rolnictwo,
Przemysł, Turystyka i rekreacja, itd.), jakie zostały opracowane dla potrzeb prac nad SRM.

Kierując się  zasadą zrównoważonego rozwoju  województwa, sformułowano  ogólne cele strategiczne
(do  2015  roku)  dla  poszczególnych  dziedzin  gospodarki,  zintegrowane  z  ochroną  środowiska:
omówiono najważniejsze tendencje jakie mogą wystąpić w ramach tych dziedzin, a jednocześnie będą
miały wpływ na stan środowiska naturalnego.
Dla  przejrzystości  formułowanej  strategii  w  niniejszym  „Programie  ..”,  dla  każdego  omawianego
obszaru  rozwojowego    przygotowano  schemat  przedstawiający  związki  z  polami  strategii  (bądź
kontekstami) zdefiniowanymi w dokumencie SRM.

4.3.2. Przemysł

Aktualny stan

Województwo małopolskie charakteryzuje się średnim stopniem uprzemysłowienia, zajmując czwarte
miejsce  w  Polsce  pod  względem  wartości  produkcji  przemysłowej  i  budowlanej.  Spośród  43
przedsiębiorstw  z  terenu  województwa  małopolskiego,  mieszczących  się  na  liście  500  największych
przedsiębiorstw w Polsce, 20 zlokalizowanych jest poza Krakowem.
Przemysł  województwa  małopolskiego  charakteryzuje  się  stosunkowo  wysokim  udziałem  gałęzi  i
branż  rozwojowych:  przemysł  kablowy,  telekomunikacyjny,  komputerowy,  farmaceutyczny,
poligraficzny  i  materiałów  budowlanych.  Natomiast  udział  przemysłów  nierozwojowych,  takich  jak
górnictwa węglowego, syntezy chemicznej (ciężkiej chemii), przemysłu zbrojeniowego - jest mały.
Do przemysłów nierozwojowych zaliczane jest również hutnictwo, reprezentowane przez Hutę im. T.
Sendzimira,  która  poddawana  jest  głębokiej  restrukturyzacji.  Duże  znaczenie  odgrywa  przemysł
spożywczy, elektromaszynowy i produkcji mebli.
Potencjał postępu technicznego i innowacyjności jest skoncentrowany w Krakowie.
W  województwie  małopolskim  zlokalizowane  jest  7  zakładów  będących  na  liście  zakładów
szczególnie  uciążliwych  dla  środowiska  w  skali  krajowej  (tzw.  „Lista  80”  ).  Lista  wojewódzka
obejmuje 37 zakładów przemysłowych i obiektów  (np. gospodarki wodno-ściekowej), w tym znajduje
się 7 ww. zakładów z listy 80.

Odniesienie do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego

Program Ochrony Środowiska

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego

Obszar rozwoju: PRZEMYSŁ
Cel

strategiczny:

Restrukturyzacja

istniejących

zakładów przemysłowych oraz rozwój nowoczesnych,
innowacyjnych

proeksportowych

sektorów

przemysłowych o zminimalizowanym wpływie na
zdrowie ludzi i środowisko naturalne

Pole strategii: GOSPODARSTWO

Cel nadrzędny: Trwały rozwój gospodarczy

Cele strategiczne:
1. Restrukturyzacja i podniesienie konkurencyjności

tradycyjnych działów przemysłu

Innowacyjne firmy

3.  Rozwinięte przemysły „regionalnej szansy”
4.  Rozwinięte otoczenie biznesu
5.  Wysoki poziom inwestycji

Kontekst: Integracja regionalna

Cel:
Wykorzystanie  potencjału  Krakowa  na  rzecz  rozwoju
regionu

Strategia:
1.

Restrukturyzacja istniejących zakładów
przemysłowych

Rozwój nowych przemysłów

Rozwój przemysłu na ściśle wyznaczonych
terenach

Odpowiedzialność za ochronę środowiska

Współpraca

Kontekst: Integracja Europejska

Cele:
Zwiększenie zdolności absorpcyjnych
Przygotowanie się firm i instytucji do uczestnictwa w
Unii Europejskiej

Ogólny cel strategiczny dla przemysłu (do 2015 r.) w ramach „Programu zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska.:

Restrukturyzacja istniejących zakładów przemysłowych oraz rozwój nowoczesnych,

Innowacyjnych i proeksportowych sektorów przemysłowych

o zminimalizowanym wpływie na zdrowie ludzi i środowisko naturalne

Strategia realizacji długoterminowego celu:

Restrukturyzacja istniejących zakładów przemysłowych
Funkcjonujące  obecnie,  duże  zakłady  przemysłowe  będą  kontynuowały  swoją  działalność,  jednak
większość z  nich  musi przeprowadzić restrukturyzację zarówno  organizacyjną, jak i techniczną. Przy
zmianach  własnościowych  zakładów  i  stąd  wynikających  zobowiązań,  zagadnienie  ochrony
środowiska będzie jednym z ważnych elementów działalności zakładu.
Z  punktu  widzenia  ochrony  środowiska  ważna  będzie  restrukturyzacja  techniczna,  dotycząca  w
pierwszej  kolejności  przemysłu  ciężkiego,  który  charakteryzuje  się  przestarzałymi  technologiami  i
wymaga  modernizacji.  Wiele  najbardziej  niezbędnych  przedsięwzięć  już  zrealizowano  (likwidacja
Huty  Aluminium  w  Skawinie  i  Krakowskich  Zakładów  Sodowych,  gruntowna  przebudowa  KZPN
„Bonarka”,  modernizacja  Huty  im.  T.  Sendzimira,  stopniowa  restrukturyzacja  Zakładów  Azotowych
S.A.  w  Tarnowie,  itd.).  Lepsza  sytuacja  finansowa  przedsiębiorstw,  a  także  lepsze  zrozumienie
potrzeby  modernizacji  procesu  produkcji  i  korzyści  stąd  wynikających  (wprowadzanie  technologii
energooszczędnych,  wodooszczędnych,  małoodpadowych,  lepsza  jakość  produktów)  pozwala
przypuszczać, że restrukturyzacja techniczna ulegnie przyspieszeniu.

Przemysł elektromaszynowy i chemiczny (produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych) należą
do  przemysłów  rozwojowych  w  województwie  małopolskim.  Ponadto  duże  znaczenie  będzie
odgrywał przemysł spożywczy, lekki (włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy) oraz  poligraficzny.

Rozwój nowych przemysłów
Zgodnie z trendami światowymi w dalszy ciągu będzie traciła na znaczeniu produkcja na wielką skalę.
Przewiduje się, że wielkie przedsiębiorstwa nie będą powstawały - jak dotąd - w wyniku koncentracji
produkcji w  dużych zakładach, a jedynie przez łączenie się różnorodnych podmiotów  gospodarczych
w  holdingi.  Wspierany  będzie  rozwój  małych  i  średnich  przedsiębiorstw,  zwłaszcza  sektora  drobnej
wytwórczości  i  rzemiosła.  Rzemiosło,  przeżywające  obecnie  kryzys,  powinno  dostosować  się  do
nowych  potrzeb,  w  tym  do  kooperacji  z  przedsiębiorstwami  produkcyjnymi.  Rozwój  drobnej
wytwórczości  stworzy  szansę  dla  znacznej  liczby  osób,  które  muszą  odejść  z  dużych  zakładów  i  z
rolnictwa w związku z ich restrukturyzacją.

Priorytety rozwojowe będą miały przemysły wysokiej techniki, które wymagają zaplecza badawczego.
Szczególne znaczenie będzie miała produkcja aparatury dla monitoringu ekologicznego oraz urządzeń
ochrony środowiska, elektroniczny, teletechniczny, itd.. W procesie tworzenia jednostek innowacyjno-
wdrożeniowych  będzie  wykorzystany  potencjał  krakowskiego  ośrodka  naukowego  (park
technologiczny).  Zostanie  wykorzystana  specyfika  Krakowa  (centrum  administracyjno-naukowe,
skupisko wielu zakładów przemysłowych) w realizacji idei utworzenia kompleksu przemysłowego.
Większa uwaga będzie zwrócona na rozwój przemysłu przetwórstwa rolno-spożywczego, zwłaszcza w
północno-wschodniej części województwa.
Istotnym dla rozwoju województwa będzie rozwój tzw. „przemysłu czasu wolnego” (patrz nawiązanie
do tendencji omówionych w par. 4.2.). Specyfika obszaru województwa małopolskiego stwarza szansę
rozwoju usług obejmujących turystykę, rekreację, usługi kulturalne, transport, gastronomię, itp.

Rozwój przemysłu na ściśle wyznaczonych terenach
Aktualnie,  wielkim  ośrodkiem  przemysłu  jest  Kraków,  a  poza  nim,  największa  liczba  zakładów
znajduje  się  w  Tarnowie,  Nowym  Sączu  oraz  w  powiatach:  krakowskim,  chrzanowskim,  olkuskim  i
oświęcimskim.  Działalność  przemysłowa  w  tych  miejscowościach  będzie  nadal  kontynuowana,
niemniej  jednak  należy dążyć  do zahamowania procesu koncentracji przemysłu  w Krakowie. Oprócz
wyżej  wymienionych  miejscowości,  działalność  przemysłowa  nastawiona  na  przetwórstwo  rolno-
spożywcze  będzie  mogła  być  prowadzona  w  innych  miejscowościach,  głównie  w  północnej  i
północno-wschodniej  części  województwa.  Podobnie  może  być  rozwijany  sektor  drobnej
wytwórczości i rzemiosła W ten sposób powstanie szansa równomiernego zatrudnienia, niezależnie od
rejonu  województwa.  Lokalizacja  nowych  zakładów  będzie  określana  zgodnie  z  planami
zagospodarowania przestrzennego i z zachowaniem wymagań ochrony środowiska.

Odpowiedzialność za ochronę środowiska
Od zakładów przemysłowych, które  nadal są źródłem  poważnych zagrożeń  dla środowiska, oczekuje
się  zwiększonej  aktywności  na  rzecz  jego  ochrony.  Ochrona  ta  nie  może  sprowadzać  się  tylko  do
naprawy  już  zaistniałych  szkód  i  spełniania  wymogów  zdefiniowanych  w  pozwoleniach  na
korzystanie  ze  środowiska.  Konieczne  staje  się  przede  wszystkim  zapobieganie  powstawaniu
negatywnych  oddziaływań  czy  szkód  w  środowisku.  Działania  na  rzecz  ochrony  środowiska
wymuszane były przez czynniki zewnętrzne: społeczeństwo, przepisy prawne, administrację publiczną
zajmującą się ochroną środowiska, a także międzynarodowe otoczenie.
Koncepcja  zrównoważonego  rozwoju  stwarza  podstawę  do  zmiany  nastawienia  przedsiębiorców  do
ochrony  środowiska,  polegające  na  samodzielnym  definiowaniu  problemów  i  szukaniu  (z
wyprzedzeniem) środków zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania ochroną środowiska.
Zatem  w  działaniach przemysłu na rzecz ochrony środowiska wkraczamy  w fazę, w  której znaczące
efekty  można  uzyskać  nie  tylko  poprzez  usprawnienia  techniczne,  ale  także  poprzez  usprawnienia
organizacyjne. Jak dotąd, organizacja zdecydowanie przegrywała z techniką. Wynikało to z faktu, że
działania  ze  sfery  organizacji  są  niewymierne  w  efektach,  mniej  konkretne  od  usprawnień
technicznych i często sprawiały więcej trudności zarządzającym firmą, niż podjęcie decyzji o wyborze
technologii.
Cechą  zarządzania  ochroną  środowiska  jest  włączenie  środowiska  i  jego  ochrony  do  celów
strategicznych  firmy  i  przypisanie  tych  zagadnień  do  kompetencji  zarządu  firmy.  Idea  ta  jest
realizowana  poprzez  wprowadzanie  systemów  zarządzania  środowiskiem  (np.  programy  „czystszej
produkcji”, normy ISO 14 000, itp.).

Współpraca
Jak  dotąd,  relacje  zakładów  przemysłowych  z  instytucjami  rządowymi  (Urząd  Wojewódzki,  IOŚ)
wynikały  głównie  z  mocy  prawa.  Tradycyjne  środki  typu  administracyjno-prawnego  wykazują
ograniczoną  skuteczność.  Zatem  w  najbliższych  latach  obydwie  strony  będą  zainteresowane,  aby  te
relacje  wspierać  współpracą  i  otwartą  wymianą  informacji.  Takie  podejście  umożliwi  zakładom
podejmowanie działań opartych o ich większą dobrowolność i aktywność. Władze województwa będą
zachęcały zakłady do wdrażania systemów zarządzania środowiskiem, a zakłady które rozpoczną nad
nimi  pracę  mogą  oczekiwać  wsparcia  i  bardziej  elastycznego  podejścia  do  zagadnienia  pozwoleń.
Wsparcie będzie polegało na popieraniu starań tych zakładów przy ubieganiu się o pomoc finansową
na realizację zadań ekologicznych z Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki  Wodnej.  Jednocześnie  inwestycje  te  będą  traktowane  jako  priorytety  wojewódzkie  w
zakresie ochrony środowiska.
Wiele zakładów  w  województwie  małopolskim to zakłady średnie  i  małe. Zakłady te będą  obiektem
większego  zainteresowania,  aby  lepiej  rozeznać  ich  problemy  i  pomóc  im  w  poszukiwaniach
sposobów rozwiązania tych problemów.

4.3.3. Transport i ruch uliczny

Aktualny stan

•

Transport drogowy. Przez obszar województwa małopolskiego przebiegają trzy drogi

międzynarodowe:  E40  (nr  4)  Zgorzelec  -  Medyka,  E77  (nr  7)  Gdańsk  -  Chyżne  i  E462  (nr  96)
Głogoczów - Bielsko Biała. Wzdłuż południowej granicy województwa znajduje się 9 drogowych
przejść granicznych, z tego 4 przejścia pełnią istotną rolę komunikacyjną. Najwyższa gęstość dróg
na  jednostkę  powierzchni  występuje  w  powiatach  północnych  a  najmniejsza  w  powiatach
południowych. Pomimo dobrej gęstości sieci dróg, ich przepustowość na kilku odcinkach dróg jest
niewystarczająca,  co  wpływa  na  ograniczenie  dostępności  niektórych  obszarów.  Największe
niedobory  przepustowości  występują  na  drodze  nr  4  Kraków  -  Tarnów,  zwłaszcza  na  odcinku
Bochnia - Brzesko oraz drodze nr 7 na odcinku Myślenice - Lubień i na całej przebiegającej przez
województwo drodze nr 96 Głogoczów - Bielsko Biała.

•

Transport szynowy. Przez obszar woj. Małopolskiego przebiega 1072 km linii kolejowych. W

ostatnich  dziesięciu  latach  wielkość  przewozów  kolejowych,  zarówno  pasażerskich  jak  i
towarowych  zmniejszyła  się  niemal  o  połowę.  Największe  obciążenie  ruchem  pasażerskim
występuje  na  linii  magistralnej  Kraków  -  Jaworzno  i  Kraków  -  Tarnów.  Najmniejsze  obciążenie
występuje  na  liniach  lokalnych:  Kraków  Niepołomice,  Chabówka  -  Nowy  Sącz,  Kalwaria  -
Zebrzydowice, Trzebinia - Wadowice. Te linie  jako  najbardziej  deficytowe - są przewidziane  do
likwidacji.

•

Transport lotniczy. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków - Balice obsługuje region

południowo-wschodniej części Polski, zamieszkany przez ok. 7,9 mln mieszkańców, w promieniu
100  km.  Port  lotniczy  jest  korzystnie  usytuowany  w  stosunku  do  sieci  dróg  lotniczych.  Oprócz
Międzynarodowego  Portu  Lotniczego  w  Krakowie  -  Balicach,  w  województwie  małopolskim
funkcjonują  trzy  lotniska  sportowe:  lotnisko  w  Pobiedniku  (pod  Krakowem),  w  Nowym  Targu  i
Łososinie Dolnej.

•

Transport wodny. W województwie małopolskim do celów żeglugowych może być

wykorzystana jedynie Wisła. Rozpoczęta w latach 70-tych budowa drogi wodnej kl. IV łączącej
Centralny Port Węglowy w Tychach z Krakowem nie została ukończona, co uniemożliwia
uruchomienie transportowego szlaku wodnego.

Odniesienie do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego

Program Ochrony Środowiska

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego

Obszar rozwoju: TRANSPORT I RUCH ULICZNY
Cel strategiczny: Poprawa zewnętrznej i wewnętrznej
dostępności komunikacyjnej województwa poprzez
optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury
oraz modernizację i rozbudowę układów
komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem
rozwiązań minimalizujących lub eliminujących
szkodliwy wpływ na środowisko

Pole strategii: WIĘZI

Cel nadrzędny: Lepsza dostępność komunikacyjna
całego regionu

Strategia:
1.

System transportu regionalnego

System transportu lokalnego, w tym rozwój
transportu publicznego

Rozwój alternatywnych rodzajów transportu

Cele strategiczne:
1.

Dobrze

rozwinięty

system

powiązań

komunikacyjnych regionu z otoczeniem

Sprawny system transportu wewnętrznego

Ogólny cel strategiczny dla transportu i ruchu ulicznego (do 2015 r.) w ramach „Programu
zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska”:

Poprawa zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej województwa

Poprzez optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury oraz modernizację i rozbudowę

układów komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań

minimalizujących lub eliminujących szkodliwy wpływ na środowisko

Celem  generalnym  polityki  transportowej  państwa  jest  osiągnięcie  (w  warunkach  rozwijającej  się  w
kraju  gospodarki  rynkowej,  z  uwzględnieniem  konkurencji  międzynarodowej)  zrównoważonego  pod
kątem  technicznym,  przestrzennym,  gospodarczym,  społecznym  i  środowiskowym  systemu
transportowego. Cel ten jest zgodny z celem zaproponowanym powyżej.

Strategia realizacji długoterminowego celu

Polityka  transportowa  województwa  powinna  być  ukierunkowana  na  stworzenie  rozwiązań  mniej
uciążliwych  dla  mieszkańców  i  środowiska  naturalnego.  W  opracowaniu  sektorowym  (dokument  pt.
„Strategia Rozwoju Małopolski -  Transport”, autorzy określili docelowy kształt sieci komunikacyjnej
województwa i zamierzenia inwestycyjne. Niestety, w perspektywie co najmniej 2010 r. preferowany
będzie  rozwój  systemu  drogowego,  a  system  kolejowy  i  lotniczy  będzie  pełnił  rolę  uzupełniającą,
głównie  w  zakresie  powiązań  zewnętrznych  regionu.  System  wodny  będzie  posiadał  znaczenie
marginalne. Głównym węzłem transportowym, integrującym wszystkie podsystemy transportu będzie
Kraków a węzłami wspomagającymi: Tarnów, Nowy Sącz, Rabka.

System transportu regionalnego
Podstawowymi elementami perspektywicznego modelu systemu transportu są:

•

w zakresie sieci drogowej: autostrada A4 Katowice - Kraków – Rzeszów, droga ekspresowa S-7

Kielce - Kraków – Chyżne, droga ekspresowa S-7 bis Kielce - Tarnów - Nowy Sącz - granica
państwa

•

w zakresie sieci kolejowej: linia Warszawa-Psary–Kraków, linia Katowice-Kraków–Rzeszów,

linia Kraków-Szczyrzyc- Muszyna / Zakopane

•

w zakresie sieci lotniczej:międzynarodowy port lotniczy Kraków - Balice

System transportu drogowego i kolejowego (stan istniejący i plany rozwoju) przedstawia mapa  4.1.

System  komunikacyjny  województwa  małopolskiego,  a  zwłaszcza  transport  drogowy  staje  się  w
dobie  lawinowego rozwoju  motoryzacji coraz bardziej niewydolny. Brak ciągłości tras funkcjonalnie
jednorodnych i koncentracja ruchu na kilku głównych drogach powoduje kumulowanie się problemów
komunikacyjnych. Przewiduje się że transport drogowy będzie do roku 2015 podstawowym rodzajem
transportu.  Wzrośnie  również  liczba  użytkowanych  samochodów  i  natężenie  ruchu,  osiągając
parametry zbliżone  do istniejących  obecnie  w  krajach Unii Europejskiej. Również znacznie  wzrośnie
międzynarodowy ruch tranzytowy,  zwłaszcza w relacji  wschód – zachód.  Postępował będzie proces
modernizacji  i rozbudowy infrastruktury (droga nr 7, drogi krajowe i  wojewódzkie). Przykładem jest
uruchomienie  płatnego  odcinka  autostrady  A4.    Inwestycje  te  w  perspektywie  krótkoterminowej
wpływać  będą  ujemnie  na  stan  środowiska  (zwłaszcza  zmiany  nieodwracalne:  wycinka  lasów,
wyłączenia  gleb,  degradacja  walorów  krajobrazowych).  Prawidłowo  zrealizowane  inwestycje  (z
poszanowaniem wymogów ochrony środowiska) w perspektywie przyniosą również skutki pozytywne
takie  jak:  zmniejszenie  zagrożenia  wypadkowego,  zmniejszenie  uciążliwości  dla  mieszkańców
(wibracje, hałas, emisja spalin), poprawa płynności ruchu prowadzące do zmniejszenia generowanych
zanieczyszczeń, zmniejszenie skutków nadzwyczajnych zagrożeń środowiska (NZŚ), uporządkowanie
otoczenia dróg .

Modernizacji  ulegnie  tabor  samochodowy  (np.  wycofanie  z  ruchu  samochodów  bez  katalizatora).
Poprawi się stan techniczny pojazdów, wyposażone zostaną w dodatkowe zabezpieczenia co poprawi
stan bezpieczeństwa  na  drogach. Wielkość jednostkowa  emisji ulegnie  znacznemu  obniżeniu, jednak
należy  zdawać  sobie  sprawę  z  tego,  że  znaczący  przyrost  liczby  pojazdów  i  natężenia  ruchu  (w  tym
przyrost  transportu  ciężarowego)  zniweluje  większość  pozytywnych  skutków  rozbudowy
infrastruktury.
Podsumowując  stwierdzić  należy  że  w  dziedzinie  regionalnego  transportu  drogowego,  mimo
planowanych zmian ilościowych i jakościowych, nie nastąpi znacząca poprawa.

Transport kolejowy w perspektywie roku 2015 nie będzie rozwijał się w sposób intensywny. Dotyczy
to zwłaszcza towarów masowych i surowców, których rola w ogólnym bilansie będzie malała. Ulegnie
natomiast  poprawie  w  zasadniczy  sposób  krajowy  i  międzynarodowy  ruch  pasażerski.  Wymieniony
zostanie tabor kolejowy. Wprowadzenie szybkich pociągów oprócz niewątpliwych korzyści w postaci
zwiększenia  ilości  przewozów,  poprawy  bezpieczeństwa,  stanu  sanitarnego  wokół  torów  i
zmniejszenia  hałasu  przyniesie  skutki  negatywne  w  postaci  rozbudowy  i  izolowania  torowisk  i
utrudnień z tym związanych.
Dla  zapewnienia  optymalnego  wykorzystania  i  prawidłowego  funkcjonowania  układu  transportu
kolejowego oraz intensyfikacji przewozów pasażerskich założono następujące cele:

•

Poprawa połączenia kolejowego Krakowa ze strefą rekreacyjno – sanatoryjną Tatr, Beskidów i

Słowacji (skrócenie czasów przejazdu do Zakopanego i Krynicy)

•

Uzyskanie efektywnego połączenia z aglomeracją śląską (skrócenie czasu przejazdu do Katowic)

•

Poprawa zaplecza technicznego Krakowskiego Węzła Kolejowego

•

Intensyfikacja ruchu pasażerskiego poprzez modernizację i budowę nowych odcinków linii

(wschód- zachód i północ - południe) oraz modernizację istniejących linii o znaczeniu lokalnym
dla obsługi ruchu regionalnego i aglomeracyjnego. Ważnym zadaniem będzie modernizacja linii
kolejowej E30 Katowice-Kraków-Tarnów-Rzeszów.

Intensyfikacja  przewozów  pasażerskich  przyczyni  się  do  zmniejszenia  ruchu  drogowego,  a  w
konsekwencji  ograniczenia  negatywnego  oddziaływania  na  środowisko.  Rozkłady  jazdy  pociągów
winny  być  dopasowane  do  rozkładów  jazdy  autobusów,  co  przyczyni  się  do  częstszego  wyboru
takiego sposobu podróżowania.

W zakresie transportu lotniczego główną rolę będzie pełnił Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków –
Balice,  obecnie  rozbudowywany  dla  ruchu  międzynarodowego.  Lotnisko  przechodzi  aktualnie
gruntowną modernizację  i rozbudowę  (np. wydłużenie pasa startowego). Docelowo planuje się, że  w
roku 2015 port lotniczy w Balicach będzie obsługiwał rocznie co najmniej 1,5 mln pasażerów.
Większość  projektowanych  działa  modernizacyjnych  ma  charakter  inwestycji  szczególnie

szkodliwych  dla  środowiska.  Dlatego  niezbędne  jest  stworzenie  wizji  perspektywicznego  rozwoju
krakowskiego portu lotniczego dla obszaru lotniska i terenów przyległych, którego nadrzędnym celem
będzie ochrona walorów środowiska i zdrowia mieszkańców w otoczeniu portu.

Obecnie niewykorzystanym, a stosunkowo mało uciążliwym dla środowiska jest transport wodny. Na
Wiśle  tworzona  jest  kaskada  Górnej  Wisły.  Aktualnie  budowane  i  projektowane    stopnie  wodne
zapewnić mają żeglowność i przewóz towarów na odcinku od Oświęcimia do Krakowa. Pozwoli to na
odciążenie transportu drogowego i kolejowego. Z drugiej strony, szereg czynników (również z punktu
widzenia  ochrony  środowiska)  stawia  pod  znakiem  zapytania  celowość  kosztownych  inwestycji.  Do
najważniejszych  należą:  zabudowa  hydrotechniczna  powoduje  degradację  naturalnych  walorów
przyrodniczych  dolin  rzecznych,  wzrost  zagrożenia  powodziowego  spowodowany  wyłączaniem
naturalnych terenów zalewowych, brak możliwości zamortyzowania poniesionych nakładów w dającej
się  przewidzieć  perspektywie,  spadek  przewozu  towarów  masowych  co  powoduje  brak
konkurencyjności przewozu drogą wodną.

Systemy transportu lokalnego
W  województwie  małopolskim  ruch  uliczny  o  charakterze  lokalnym  koncentruje  się  głównie  na
terenie  miasta  Krakowa  oraz  innych  dużych  miast:  Tarnowa,  Nowego  Sącza,  Zakopanego,
Oświęcimia, Chrzanowa.
Podstawowym  celem  polityki  miast  w  dziedzinie  transportu  lokalnego  i  komunikacji  zbiorowej  jest
uczynienie  ich  sprawnymi,  bezpiecznymi  i  wygodnymi.  Konsekwencją  podejmowanych  działań
winno  być  upłynnienie  ruchu,  obniżenie  emisji  zanieczyszczeń  i  hałasu,  podniesienie  poziomu
bezpieczeństwa.  W  perspektywie  2015  roku  zasadniczymi  celami  w  ruchu  wewnętrznym  będzie
skierowanie  ruchu  tranzytowego  poza  centra  miast  poprzez  budowę  obwodnic  i  obejść  (  w  ciągach
dróg  wojewódzkich  w  tym  północnego  obejścia  Krakowa),  poprawa  stanu  nawierzchni  ulic  i  dróg
lokalnych  oraz  przebudowa  systemu  transportu  zbiorowego.  W  ostatnich  latach  na  terenie
województwa  obserwuje się rozwój prywatnej  komunikacji  zbiorowej  w  oparciu  o sieć  mikrobusów.
Ze  względu  na  skalę  zjawiska  (zwłaszcza  w  porównaniu  z  innymi  województwami),  obok
niewątpliwych korzyści związanych z udogodnieniami dla mieszkańców nadmierny rozwój tej branży
niesie  za  sobą  szereg  zagrożeń  –  niewspółmierny  do  korzyści  przyrost  ruchu,  zagrożenia
spowodowane  złym  stanem  technicznym  pojazdów,  obniżenie  atrakcyjności  miejskiego  transportu
zbiorowego. Celowym wydaje się wprowadzenie mechanizmów ściślejszej kontroli tego zjawiska, jak
również  wbudowanie  go  w  ogólną  koncepcję  rozwoju  komunikacji  zbiorowej  na  terenie
województwa.

Do  najważniejszych  instrumentów  kształtowania  i  realizacji  polityki  w  zakresie  ruchu  ulicznego
należą:

wyznaczanie stref dostępności, stref ruchu uspokojonego, stref parkowania,

przygotowanie i wdrożenie strategii w zakresie parkowania, stworzenie transportu mieszanego
tramwajowo-kolejowego,

ustalenie priorytetów dla komunikacji zbiorowej (ciągi pieszo – tramwajowe, wydzielone pasy
autobusowe),

polityka cenowa w zakresie opłat parkingowych i opłat za korzystanie z komunikacji miejskiej,

kształtowanie komunikacyjnych zachowań społecznych (korzystanie z komunikacji zbiorowej,

pozyskiwanie środków na inwestycje w dziedzinie infrastruktury.

Rozwój alternatywnych rodzajów transportu
Transport  na  małych  odległościach  ma  duży  udział  w  zanieczyszczeniu  środowiska.  Z  tego  powodu
oczekuje  się  że  jednym  z  głównych  zadań  będzie  rozwój  alternatywnych  do  motorowych  rodzajów
transportu  (np.    kolejowego,  tramwajowego,  rowerowego).  Wymaga  to  od  miast,  a  zwłaszcza
Krakowa,  Tarnowa,  Zakopanego  opracowania  planu  wprowadzania  tych  rodzajów  transportu.  Na
szczególną uwagę zasługuje tutaj lokalny transport kolejowy który w powiązaniu i skoordynowaniu ze
sprawnym  systemem  komunikacji  autobusowej,  tramwajowej  i  systemem  parkingów  oraz  ścieżek
rowerowych stanowić może doskonałą alternatywę i uzupełnienie, zwłaszcza w dojazdach na średnich
dystansach (do 60 km).

Planowane  przekształcenia  strukturalne  i  własnościowe  w  PKP  polegające  na  wydzieleniu
infrastruktury mogą stanowić dodatkowy impuls dla opracowanie polityki i wdrożenia działań w tym
zakresie.
Do  elementów  sieci  drogowo  -  ulicznej  zalicza  się  również  system  ścieżek  rowerowych.  Celem
budowy  sieci  dróg  rowerowych  jest  zapewnienie,  każdemu  chętnemu  do  korzystania  z  roweru,
bezpiecznego  poruszania  się  w  dogodnych  warunkach  środowiskowych.  Planowane  ułatwienia  dla
ruchu  rowerowego  w  śródmieściu  wraz  z  zaplanowaną  budową  bogatej  sieci  wydzielonych  dróg
rowerowych  (poza  pasami  drogowymi  istniejących  dróg)  na  obszarze  całego  miasta  powinny
zwiększać udział roweru w podróżach z obecnych 1,6% do minimum 7% w 2015 r.

4.3.4. Rozwój terenów wiejskich

Aktualny stan w zakresie rolnictwa

W oparciu o kryteria przyrodniczo - ekonomiczne wydzielono na obszarze województwa 3 strefy
ułożone równoleżnikowo (patrz rozdz. 3, mapa 3.14). Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
woj. małopolskiego wg powiatów):

•

Strefa I:

Północna - to obszar o największych możliwościach intensywnego rozwoju rolnictwa i

rodzinnych gospodarstw rolnych, o małym rozdrobnieniu ziemi. Występują najlepsze pod względem
bonitacyjnym gleby, o stosunkowo dobrych warunkach wodnych. Obszar o przeciętnym wskaźniku
zurbanizowania. Ośrodki miejskie nie posiadają zdecydowanie rozwiniętego przemysłu.

•

Strefa II:

Środkowa - to obszar silnie zurbanizowany, bardzo dużym rozdrobnieniu ziemi. Obszar

umiarkowanego  rozwoju  gospodarstw  rolnych,  natomiast  intensywnego  rozwoju  specjalistycznych
gospodarstw  o  charakterze  nakładczym.  Gleby  o  przeciętnym  wskaźniku  przydatności  rolniczej,  o  złych
warunkach  wodnych.  Strefa  posiada  rozwinięty  przemysł  i  najwyższe  w  województwie  zagęszczenie
zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego.

•

Strefa III:

Południowa (podgórska i górska) - to obszar o znacznych walorach krajobrazowych, lecz

trudnych warunkach do produkcji rolniczej. W strefie znajdują się najgorsze pod względem bonitacyjnym
gleby, złe warunki wodne, teren przeważnie górzysty o niskim stopniu zurbanizowania, dużym zalesieniu.
Nieliczne zakłady przetwórstwa rolno - spożywczego.

Województwo  małopolskie  jest  regionem  o  dominacji  ludności  wiejskiej,  której  przeważająca  część
związana jest z rolnictwem. Prawie 81% powierzchni  rolniczej  województwa pozostaje  we  władaniu
sektora  prywatnego  (222,5  tys.  indywidualnych  gospodarstw).  Rozdrobnienie  indywidualnych
gospodarstw jest bardzo duże. Gospodarstwa o powierzchni do 5 ha stanowią ok. 85% ogólnej liczby
gospodarstw,  a  gospodarstwa  powyżej  10  ha  stanowią  zaledwie  1,7%.  Strukturę  agrarną  znacznie
pogarsza istnienie dużej liczby działek rolnych (pow. poniżej 1 ha).

W  większości  gospodarstw  produkcja  ma  wciąż  wszechstronny,  nie  wyspecjalizowany  charakter,
chociaż  występują  mikroregiony  specjalizujące  się  w  sadownictwie,  czy  ogrodnictwie.  Struktura
produkcji  nie  odbiega zbytnio od przeciętnej  w kraju: dominuje uprawa zbóż (50%  gruntów ornych)
oraz okopowych, głównie ziemniaków, a w produkcji zwierzęcej chów bydła i trzody.
Wyposażenie  w  infrastrukturę  techniczną  obszarów  wiejskich,  w  tym  infrastrukturę  ochrony
środowiska,  jest niewystarczające. Wskaźnik wyposażenia terenów wiejskich w wodociągi zbiorowe
wynosi  średnio  w  województwie  42,3%,  natomiast  w  kanalizację    -  zaledwie  3,2%.  Tak  duża
dysproporcja pomiędzy zwodociągowaniem a skanalizowaniem stanowi istotne zagrożenie środowiska
naturalnego.  Największe  dysproporcje  występują  w  powiatach:  olkuskim,  chrzanowskim  i
oświęcimskim, gdzie zwodociągowanie wynosi od 69,4% do 89,7% a skanalizowanie poniżej 2%.
Również poważnym problemem jest gospodarka odpadami komunalnymi.

Odniesienie do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego

Program Ochrony Środowiska

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego

Obszar rozwoju: ROZWÓJ TERENÓW WIEJSKICH
Cel strategiczny: Dostosowanie struktur obszarów
wiejskich i rolnictwa do warunków integracji z UE

Pole strategii: GOSPODARSTWO
Cel nadrzędny: Trwały rozwój gospodarczy

Strategia:
1.

Selektywne powiększanie gospodarstw

Nowoczesne metody prowadzenia gospodarstw

Tradycyjne metody gospodarowania

Wprowadzanie rolnictwa ekologicznego

Rozwój infrastruktury technicznej

Zalesianie i zagospodarowywanie nieużytków

Rozwój

systemu

edukacji

informacji

ekologicznej

Cel strategiczny:
1.

Konkurencyjne, rynkowe rolnictwo, w tym
rozwiązania:

wspieranie

modernizacji

gospodarstw, podniesienie jakości produkcji
rolnej, rozwój instytucji i organizacji rynku
rolnego, rozwój rolnictwa ekologicznego

Kontekst: INTEGRACJA REGIONALNA
Cel strategiczny: Aktywizacja rozwoju terenów
wiejskich

Ogólny cel strategiczny dla rolnictwa (do 2015 r.) w ramach „Programu zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska”:

Dostosowanie struktur obszarów wiejskich i rolnictwa do warunków integracji z Unią Europejską

Strategia realizacji długoterminowego celu

W województwie małopolskim wystąpi zróżnicowanie w odniesieniu do metod gospodarowania. Jest
ono w pewnym sensie uzależnione od różnic w jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej i walorów
przyrodniczo-krajobrazowych.
Oczekiwane przeobrażenia zostały ujęte w Małopolskim Programie Rozwoju Wsi i Rolnictwa, który
został opracowany w 1999 roku. Tempo przeobrażeń będzie zależeć od wielu czynników, np.:

•

Pomocy Państwa, poprzez stosowanie preferencyjnych kredytów na: zakup ziemi w celu

powiększania gospodarstw, tworzenie zespołów produkcyjnych, inwestycje przetwórstwa rolno-
spożywczego na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich, inwestycje budowlane (gospodarstwa
fermowe), inwestycje agroturystyczne,

•

Zaangażowania samorządów i społeczności lokalnej w realizację strategii rozwoju rolnictwa w

woj. małopolskim.

Selektywne powiększanie gospodarstw
W  najbliższych  latach  wystąpi  zjawisko  odchodzenia  od  pracy  na  roli.  Proces  ten  może  w
województwie  małopolskim  objąć  około  200  tys.  osób.  Gospodarstwa  małe  nie  zapewnią  rolnikom
wystarczających  dochodów.  Transformacja  w  kierunku  ekonomii  rolnictwa,  charakterystycznej  dla
krajów  Unii  Europejskiej,  wymagać  będzie  innych  sposobów  gospodarowania,  co  oznacza
konieczność  powiększania  areału  gospodarstw  rolnych  i  nawiązania  ścisłej  współpracy  między  nimi,
aby zapewnić stabilną sytuację ekonomiczną rolników w dłuższym horyzoncie czasowym. Jednak, w
niektórych gminach województwa (głównie strefa III) zostaną zachowane gospodarstwa małe.
Za  optymalne  w  województwie  będzie  gospodarstwo  rodzinne  o  powierzchni  ok.  10  ha,  przy  czym
będą powstawały silne ekonomicznie, duże gospodarstwa rodzinne o powierzchni do 100 ha. Nastąpi
także  proces  tworzenia  przez  spółki  pracownicze  i  zespoły  producenckie  (głównie  w  strefie  I)  -
gospodarstw w zwartych kompleksach obszarowych do areału 250 ha.
Utworzenie Małopolskiego Banku Ziemi  mogłoby  wspomóc proces powiększania gospodarstw. Rolą
banku byłoby gromadzenie, przetwarzanie i rozprzestrzenianie informacji o gruntach przeznaczonych
do  sprzedaży.  Ponadto,  efektywne  stosowanie  instrumentów  przewidzianych  Narodowej  Strategii

Rolnictwa  i  Rozwoju  Terenów  Wiejskich  będzie  sprzyjało  przemianom  struktury  obszarowej
gospodarstw rolnych.

Oznacza to, że zależnie od gminy, ale głównie w strefie I (o korzystniejszych warunkach glebowych)
powstaną  duże  gospodarstwa,  o  powierzchni  ponad  10  ha,  sprawne    ekonomicznie.  Właściciele
gospodarstw wchłoniętych przez rozwijające się gospodarstwa, muszą zmienić zawód. Nowotworzone
miejsca pracy muszą być komplementarne ze strategią rozwoju gospodarczego gminy i województwa.
Szansą  może  być  rozwój  przemysłu  spożywczego,  w  oparciu  o  lokalną  bazę  surowcową  dużych
gospodarstw oraz gospodarstw działających zespołowo.

Nowoczesne metody prowadzenia gospodarstw
Postępować  będzie  dalsza  specjalizacja  i  koncentracja  produkcji  roślinnej  i  zwierzęcej.  W
gospodarstwach  dużych  (zwłaszcza  w  strefie  I)  dominować  będzie  produkcja  zbóż  konsumpcyjnych
(pszenica)  i  ziemniaków  oraz  produkcja  bydła  mlecznego  i  opasowego.  W  gospodarstwach
mniejszych  i  małych  -  rozwój  specjalizacji  w  uprawie  warzyw  gruntowych  i  przyśpieszonych,
truskawek,  krzewów  owocowych,  krzewów  ozdobnych  oraz  rozbudowa  specjalistycznych
towarowych  gospodarstw trzodowych  i  drobiowych,  w oparciu  o  koncentraty paszowe (zwłaszcza  w
strefie II).
Zostanie  zoptymalizowane  stosowanie  nawozów  sztucznych  i  pestycydów.  Integrowana  produkcja  i
obowiązek atestacji sprzętu ochrony roślin oraz kontrola stosowania środków ochrony (przestrzeganie
okresu karencji i prewencji) przyczynią się do zapewnienia zrównoważonego rozwoju rolnictwa.

Tradycyjne metody gospodarowania
Zachowanie  wielu  wartości  przyrodniczych  obszaru  województwa  uzależnione  jest  od  tradycyjnych
metod  gospodarowania,  opartego  o  gospodarstwa  małe,  prowadzone  indywidualnie,  bądź
współpracujące między sobą.
Na  obszarach  narodowych  i  krajobrazowych  parków  rolnicy  będą  zachęcani  do    kontynuowania
tradycyjnych metod gospodarowania. Przewiduje się odbudowę i wzrost pogłowia owiec na obszarze
strefy  III  w  celu  utrzymania  naturalnego  krajobrazu  wsi.  Równocześnie  promowany  będzie  rozwój
rolnictwa  ekologicznego  i  agroturystyki.  Taki  system  związany  jest  ze  stosowaniem  małych  ilości
nawozów  sztucznych  i  środków  ochrony  roślin,  bądź  w  przypadku  rolnictwa  ekologicznego  -
stosowaniem tylko i wyłącznie naturalnych nawozów i biologicznych środków ochrony.

Aby  gospodarstwa  małe  mogły  wytrzymać  konkurencję  silnych  ekonomicznie  gospodarstw  dużych,
muszą  być  prowadzone  w  sposób  nowoczesny,  przy  uwzględnieniu  dobrej  współpracy  między  nimi.
W  strukturze  współpracy,  właściciele  tych  gospodarstw  muszą  określić  system  wspólnego  używania
maszyn,  urządzeń  oraz  organizacji  rynku  zbytu.  Taki  sposób  gospodarowania  będzie  bardziej
efektywny  niż  tradycyjne  metody,  a  zachowanie  tych  gospodarstw  będzie  ważnym  zadaniem,
zwłaszcza dla obszarów chronionego krajobrazu, lub obszarów wrażliwych ekologicznie.

Wprowadzanie rolnictwa ekologicznego
Niewielkie  skażenie  środowiska  naturalnego  w  województwie  małopolskim  stwarza  szansę  rozwoju
rolnictwa  ekologicznego. W  nadchodzących  latach  wiele  gospodarstw zmieni  metodę swej produkcji
w  tym  kierunku.  Małopolską  specjalnością,  a  zarazem  szansą  eksportową  mogą  być  produkowane
metodami  ekologicznymi  warzywa  i  owoce.  Aby  tak  się  stało,  należy  przewidzieć  rekompensaty  dla
rolników  z  tytułu  strat  w  ich  dochodach,  wynikających  z  inwestycji  ponoszonych  w  okresie
dostosowywania  gospodarstw  do  produkcji  ekologicznej.  Istnieje  także  konieczność  wprowadzenia
uregulowań  prawnych  statusu  rolnictwa  ekologicznego  i  całego  systemu  certyfikacji.  Wówczas
rolnicy zajmujący się produktami  ekologicznymi będą tworzyć  grupy producenckie,  gdzie będzie się
produkować żywność o  jednakowych parametrach. Aby  wspomóc rozwój tej nowej formy rolnictwa,
musi  być  zorganizowana  sieć  dystrybucji  zdrowej  żywności.  Zharmonizowanie  rolnictwa
ekologicznego z przyjaznym dla środowiska przetwórstwem będzie ważnym czynnikiem podnoszenia
efektywności  samego  rolnictwa,  poprzez  pełniejsze  wykorzystanie  walorów  ziemi,  tworzenie  miejsc
pracy i aktywizację zawodową osób zamieszkałych na terenach wiejskich.

W oparciu o lokalną bazę surowcową dojdzie do rozwoju przemysłu rolno-spożywczego. W zakładach
przetwórczych wszystkich branż będą wprowadzane nowe, przyjazne środowisku technologie (energo-
i wodooszczędne), co wpłynie na zmniejszenie presji na środowisko.

Rozwój infrastruktury technicznej
Rozwój rolnictwa i poprawa jakości życia mieszkańców wsi, przy równoczesnej ochronie środowiska,
wymaga  stworzenia  właściwej  infrastruktury  technicznej,  zwłaszcza  kanalizacji  i  oczyszczalni
ścieków,  sieci  wodociągowej,  obiektów  gospodarki  odpadami,  telefonizacji,  gazyfikacji,  poprawie
stanu  dróg,  re-elektryfikacji.  Pilną  potrzebą  jest  zwiększenie  tempa  odbudowy  i  modernizacji
zdekapitalizowanych  urządzeń  melioracyjnych.  Największe  braki  w  infrastrukturze  występują  na
obszarze gmin położonych w strefie III. Poprzez rozwój i modernizację infrastruktury technicznej wsi,
zostaną  stworzone  korzystne  warunki  dla  inwestycji,  zwłaszcza  wśród  potencjalnych  inwestorów
zagranicznych,  a  także  obszary  wiejskie  staną  się  bardziej  atrakcyjne  zwłaszcza  przy  rozwijaniu
turystyki, w tym agroturystyki.

Zalesianie i zagospodarowywanie nieużytków
Wskaźnik  zalesienia  województwa  małopolskiego  wynosi  28,5%  (co  daje  8  miejsce  w  kraju)  i  jest
zbliżony do średniego krajowego. Niekorzystna sytuacja wynika z dużego zróżnicowania w zalesieniu
poszczególnych  obszarów  województwa.  Wysokim  stopniem  zalesienia,  wynoszącym  ok.  40%
charakteryzuje  się  karpacka  część  województwa.  Natomiast  obszary  byłego  woj.  krakowskiego  są
najsłabiej zalesione  i ponadto  występuje tutaj niekorzystne rozproszenie  i rozdrobnienie kompleksów
leśnych, co spowodowało przerwanie ciągłości ekologicznej ekosystemów naturalnych i zmniejszenie
bio-różnorodności szaty roślinnej.
Krajowy program zwiększenia lesistości zakłada, że do 2020 roku ten wskaźnik wzrośnie do ok. 30%,
co  dla  woj.  małopolskiego  oznacza  co  najmniej  taki  sam  wzrost  lesistości.  Zwiększenie  powierzchni
gruntów  leśnych  wpłynie  korzystnie  na  środowisko  przyrodnicze  (poprawa  bilansu  wodnego,
przeciwdziałanie erozjom, oczyszczanie powietrza, poprawa mikroklimatu, poprawa warunków życia i
wypoczynku  ludności).  Obszary  o  ograniczonych  szansach  rozwoju,  w  związku  ze  słabą  jakością
gleby bądź jej skażeniem , mało przydatne lub nieprzydatne do produkcji rolniczej są odpowiednie do
zalesień, ale należy się liczyć z koniecznością rekompensat dla rolników w związku z utratą gruntów.
Dokonując  wyboru  obszarów  do  zalesień  należy  jednak  pamiętać,  by  nie  zalesiać  ekosystemów
cennych  przyrodniczo,  takich  jak:  torfowiska,  murawy  kserotermiczne,  półnaturalne  łąki,  bowiem  te
tereny powinny pełnić rolę „użytków ekologicznych”.

Rozwój systemu edukacji i informacji ekologicznej
Stosunek  do  problemów  ochrony  środowiska  naturalnego  zależy  od  stanu  świadomości  rolników,
który  to  stan  w  znacznej  mierze  zależy  od  ich  przygotowania  zawodowego.  Obecnie  struktura
przygotowania  zawodowego  rolników  woj.  małopolskiego  jest  niekorzystna;  podstawowe
wykształcenie  (pełne  i  niepełne)  posiada  45,3%  rolników,  zasadnicze  zawodowe  32,0%,  policealne
średnie 20,1% i 2,6% wykształcenie wyższe. Utrudnia to racjonalizację produkcji rolniczej, adaptacje
do  warunków  gospodarki rynkowej i reorientację zawodową. Ponadto, w decydujący sposób  wpływa
na stosunek do zagadnienia ochrony środowiska naturalnego.

W  nadchodzących  latach  będzie  następował  rozwój  szkolnictwa  średniego  szczebla  i  stopniowa
likwidacja  zasadniczych  szkół  rolniczych.  W  szkołach  średnich  będą  wprowadzane  kierunki
kształcenia,  wynikające  z  potrzeb  gospodarki  żywnościowej.  Ponadto  będą  się  rozwijały  ośrodki
doradztwa rolniczego, które wspólnie z samorządami lokalnymi, przy wsparciu władz wojewódzkich i
powiatowych oraz innych instytucji / organizacji będą rozszerzały działalność edukacyjną rolników w
zakresie  prośrodowiskowych  zachowań:  optymalnego  stosowania  nawozów  sztucznych  i  środków
ochrony  roślin,  rolnictwa  ekologicznego,  agroturyzmu,  oszczędnego  korzystania  z  zasobów,
minimalizacji odpadów, segregacji odpadów, itp..

4.3.5. Turystyka i rekreacja

Aktualny stan

Środowisko przyrodnicze województwa małopolskiego posiada cenne i unikalne w skali kraju walory
krajoznawcze,  które  podnoszą  atrakcyjność  turystyczną  regionu:  występują  tutaj  formy  krasu
wysokogórskiego  Tatr  Zachodnich,  formy  krasowe  Wyżyny  Krakowsko-Częstochowskiej,  rzeźba
polodowcowa  Tatr  Wysokich,  przełom  Dunajca  przez  Pieniny,  itp..  Środowisko  przyrodnicze
zapewnia  całoroczną  atrakcyjność  turystyczną,  zwłaszcza  w  południowej,  górskiej  części
województwa.  Ponadto,  walory  kulturowe,  zwłaszcza  Krakowa,  folklor  ziem  górskich  i  potencjał
kulturalno-intelektualny środowiska Krakowa w istotny sposób podnoszą atrakcyjność turystyczną.

Odniesienie do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego

Program Ochrony Środowiska

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego

Obszar rozwoju: TURYSTYKA I REKREACJA
Cel strategiczny:

Pole strategii: PEJZAŻ
Cel

nadrzędny:

Wysoka

jakość

środowiska

przyrodniczego i kulturowego

Strategia:

1. Turystyka i rekreacja jako czynnik

rozwoju województwa

2. Ograniczona dostępność terenów o wysokich

walorach przyrodniczych

3. Obiekty

turystyczno-rekreacyjne

ochrona

środowiska

4. Turystyka przyjazna środowisku (ekoturystyka)
5. Rozwój zaplecza rekreacyjnego w pobliżu miast

Cel

strategiczny:

Rozwój

zagospodarowania

turystycznego

zmniejszającego

presję

parki

narodowe w tym priorytet: opracowanie regionalnego
programu rozwoju

atrakcji

turystycznych

poza

terenami chronionymi

Ogólny cel strategiczny dla turystyki i rekreacji (do 2015 r.) w ramach „Programu
zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska.:

Podniesienie atrakcyjności turystycznej przestrzeni województwa

poprzez optymalne wykorzystanie jego atutów przyrodniczo-kulturowych i uzdrowiskowych, rozwój

komfortowego zaplecza turystycznego i rekreacyjnego w warunkach pełnej ochrony walorów

przyrodniczych i krajobrazowych, utrzymania różnorodności biologicznej oraz podnoszenia

zdrowotnego standardu wypoczynku.

Strategia realizacji długoterminowego celu

Turystyka i rekreacja jako czynnik rozwoju województwa

Turystyka i rekreacja  może odgrywać bardzo istotną rolę w kształtowaniu proekologicznych struktur
gospodarczych  w  województwie  małopolskim.  W  porównaniu  z  przemysłem  turystyka  jest  mniej
kapitałochłonna,  a  inwestycje  turystyczne  szybciej  przynoszą  efekty  ekonomiczne  i  wzrost
zatrudnienia.  Turystyka  wywołuje  również  zmiany  wtórne  w  postaci  zmian  struktury  branżowej
poprzez  pobudzenie  rozwoju  usług  i  handlu.  Zapotrzebowanie  na  miejsca  wyposażone  w  obiekty
służące rekreacji i turystyki będzie coraz większe w związku ze wzrostem zamożności mieszkańców,
wzrastającymi potrzebami aktywnego wypoczynku, jak też usprawnieniem transportu.
W  najbliższych  latach  jednym  z  bardzo  ważnych  czynników  decydujących  o  poziomie  życia
właścicieli  małych  gospodarstw,  którzy  zmuszeni  będą  do  poszukiwania  alternatywnych  źródeł
przychodów, będzie rozwój turystyki, a zwłaszcza agroturystyki..

Zasadą  podstawową  w  planowaniu  rozwoju  turystyki  jest  partycypacja  ludności  miejscowej  we
wszystkich  przedsięwzięciach  związanych  z  rozwojem  turystyki  i  rekreacji  na  danym  obszarze,  a
oferta  turystyczna  powinna  opierać  się  na  miejscowym  potencjale  rozwojowym,  tj.  na  miejscowych
zasobach naturalnych, ludzkich i materialnych.
Wzmożony ruch turystyczny i rekreacyjny często wywiera negatywny wpływ na środowisko. Wynika
to  zarówno  ze  zwiększonego  ruchu  samochodowego,  jak  i  z  aktualnie  funkcjonującego  zaplecza
rekreacyjno-turystycznego, które często nie spełnia wymagań ochrony środowiska. Zatem, rozbudowa
i  modernizacja  obiektów  przebiegać  będzie  w  oparciu  o  rygorystyczne  respektowanie  norm
zanieczyszczenia środowiska i uciążliwości dla otoczenia. Ponadto, działania zostaną skoncentrowane
na  próbie  wprowadzenia  zmian  w  charakterze  ruchu  turystycznego  z  krótkoterminowego  (np.
aktualnie  najczęstsze  są    jednodniowe  pobyty  w  Krakowie)  na  dłuższy,  związany  z  przedłużonym
pobytem  w  województwie.  W  ten  sposób  zostanie  osiągnięty  lepszy  rezultat  ekonomiczny  przy
jednoczesnym zmniejszeniu ujemnego wpływu na środowisko.

Ograniczona dostępność terenów o wysokich walorach przyrodniczych
Tereny o największym nasileniu ruchu turystycznego są prawie zawsze terenami o wysokich walorach
przyrodniczych,  krajobrazowych  i  kulturowych.  Z  jednej  strony  stwarzają  szansę  rozwoju  tej
dziedziny  gospodarki,  a  z  drugiej  strony  istnieje  realne  niebezpieczeństwo  nadmiernego  ich
obciążenia,  czego  wynikiem  są  różnorodne  problemy  zanieczyszczenia  środowiska  i  destrukcji
ekologicznej struktury regionu. Z tego powodu, rozwój turystyki i rekreacji musi być spostrzegany  w
relacji  do  ochrony przyrody  i  krajobrazu. Zatem  dostęp do terenów cennych przyrodniczo będzie się
odbywał  w  sposób  selektywny  tak,  aby  te  obszary  były  nie  tylko  elementami  struktury  terenów
chronionych,  lecz  również  miejscami  o  ściśle  zdefiniowanej  funkcji  turystycznej,  funkcjonującej
bezpiecznie  ze  środowiskiem.  Nie  zagospodarowane  przestrzenie  będą  chronione  przed
zainwestowaniem  turystycznym;  ograniczenie  zabudowy,  ustalenie  krańcowych  możliwości
zainwestowania terenu. Parki krajobrazowe i inne obszary chronione powinny mieć wyznaczone strefy
o różnym stopniu dostępności publicznej.
Na  terenach  o  umiarkowanej  dostępności  powstaną  obiekty  rekreacyjne  i  turystyki  kwalifikowanej,
takie jak: trasy rowerowe,  dydaktyczne ścieżki przyrodnicze  i historyczne, znakowane szlaki piesze  i
narciarskie, parkingi leśne i rekreacyjne, punkty widokowe, itp..
Ich  realizacja  musi  iść  w  parze  z  pewnymi  ograniczeniami  w  planowaniu  miejscowym  niektórych
sposobów  użytkowania  terenu,  a  także  z  likwidacją  tzw.  „dzikiego  zagospodarowania”,  będącego
zagrożeniem  dla  środowiska,  tradycji  architektonicznych  i  krajobrazu  kulturowego.  Powyższe
zagadnienie ma szczególne znaczenie na obszarze południowych gmin województwa oraz na obszarze
Ojcowskiego  Parku  Narodowego.  Domki  letniskowe  powstają  na  wykupywanych  gruntach
prywatnych  oraz  będących  własnością  gmin.  Bardzo  często  zakłócają  walory  krajobrazowe  i
negatywnie wpływają na środowisko. Ważnym elementem aktywizującym rozwój turystyki i rekreacji
są zbiorniki wodne.

Obiekty turystyczno-rekreacyjne a ochrona środowiska
Rozwój  turystyki  w  województwie  małopolskim  jest  uwarunkowany  rozbudową  infrastruktury
turystycznej,  w  celu  zaspokojenia  rosnących  z  każdym  rokiem  potrzeb  jakościowych  i  ilościowych
turystyki  oraz  dostosowania  jej  do  standardów  Unii  Europejskiej.  Istniejąca  baza  noclegowa
charakteryzuje  się  niskim  standardem,  słabym  wyposażeniem  i  wysokim  stopniem  dekapitalizacji.
Zatem, konieczna jest modernizacja istniejącej bazy i budowa nowych obiektów w celu zaspokojenia
rosnącego  popytu  oraz  tworzenie  nowych  produktów  turystycznych.  Oprócz  modernizacji  i
rozbudowy bazy noclegowej, należy zwrócić uwagę na rozwój usług gastronomicznych, handlowych i
komunikacyjnych,    modernizację  i  rozbudowę  urządzeń  sportowo-rekreacyjnych:  basenów,  kortów
tenisowych,  kręgielni,  parków  wodnych,  pól  golfowych,  wypożyczalni  sprzętu  wodnego  i  rowerów
oraz zaplecza do uprawiania turystyki aktywnej, szczególnie narciarskiej, wodnej i jeździeckiej.
Nowe obiekty powinny powstawać na terenach selektywnie wybranych, co wiąże się z koniecznością
przeglądu  planów  gmin  pod  kątem  nowych  lokalizacji  ośrodków  turystycznych.  Akceptacja  budowy
tych  obiektów  będzie  uwarunkowana  spełnieniem  wszystkich  wymogów  ochrony  środowiska  i
krajobrazu.  Przygotowując  odpowiednie  oferty  lokalizacyjne  będzie  brana  pod  uwagę  generalna

zasada: im teren jest cenniejszy przyrodniczo, tym jego dostępność inwestycyjna mniejsza.
Urządzenia  zabezpieczające  środowisko  będą  wymagane  nie  tylko  w  odniesieniu  do  nowo
powstających  ośrodków  i  obiektów,  ale  także  w  odniesieniu  do  już  istniejących.  Istniejąca  już
substancja  budowlana  będzie  modernizowana  i  lepiej  wykorzystana.  Te  ośrodki  turystyczno  -
rekreacyjne,  które  nie  spełnią  wymagań  ochrony  środowiska  nie  będą  promowane  (np.  w
informatorach turystycznych).

Turystyka przyjazna środowisku (ekoturystyka)
Ekoturystyka jest dziedziną coraz bardziej świadomie dostrzeganą przez społeczeństwo, które pragnie
przebywać  w  miejscach  o  cennych  walorach  przyrodniczych  i  jednocześnie  dostrzega  potrzebę  ich
ochrony.
W  wyniku  wspomnianego  wcześniej  procesu  powiększania  gospodarstw,  wiele  spośród  nich
zaprzestanie  działalności  rolniczej.  Gospodarstwa  te  będą  bazą  dla  rozwoju  agroturystyki.
Upowszechnienie  agroturystyki  będzie  wymagało  rozbudowy  infrastruktury  technicznej  i  społecznej
obszarów  wiejskich  i  promowania  ich  walorów  przyrodniczo-kulturowych.  Działania  w  zakresie
rozwoju  agroturystyki  skoncentrują  się  w  rejonie  gmin  położonych  w  południowej  części
województwa:  subregion  podhalańsko-  tarzański  i  nowosądecki  oraz  w  obszarze  Jury  Krakowsko-
Częstochowskiej.

Aby uatrakcyjnić bazę agroturystyczną będą budowane trasy rowerowe, łączące poszczególne kwatery
oraz stworzone zostaną inne formy czynnego wypoczynku (jazda konna, wędkowanie, zbieranie runa
leśnego,  itp.).  Rozwój  gospodarstw  agroturystycznych  i  towarzyszącej  im  infrastruktury  takiej  jak:
ścieżki  rowerowe,  szlaki  spacerowe,  ośrodki  rękodzieła  artystycznego,  przyczyniać  się  będzie  do
zdrowego spędzania czasu i ochrony środowiska naturalnego i kulturowego.

Systematyczna  edukacja  rolników,  mająca  na  celu  kształtowanie  umiejętności  prowadzenia  takich
gospodarstw,  a  także  ich  promocja  wśród  potencjalnych  gości  z  kraju  i  zagranicy  przyczynią  się  do
zapewnienia  korzyści  ekonomicznych  w  przyszłości.  Dalszy  wzrost  świadomości  ekologicznej
społeczeństwa,  uwrażliwianie  go  na  problemy  ochrony  przyrody,  edukowanie  i  uaktywnianie  w
kierunku ochrony środowiska - będzie znacząco wspomagać rozwój ekoturystyki.

Rozwój zaplecza rekreacyjnego w pobliżu miast
Jakość  życia  człowieka  zależy  między  innymi  od  możliwości  aktywnego  wypoczynku  nie  tylko  w
okresie  swego  urlopu,  ale  także  codziennego  i  weekendowego.  Zapewnienie  możliwości  rekreacji
wymaga  stworzenia  właściwego  zaplecza  rekreacyjno-sportowego  (pływalnie,  kąpieliska,  siłownie,
korty  tenisowe,  pola  golfowe,  plaże)  oraz  dogodnego  systemu  komunikacji  publicznej  i  budowy
parkingów.  Każdy  mieszkaniec  powinien  mieć  zapewnioną  możliwość  wypoczynku  w  pobliżu
miejsca  zamieszkania.  Dlatego  we  współpracy  z  gminami  będą  rozszerzane  i  wzbogacane  tereny
zielone w obrębie miast i na ich obrzeżach, tak by stały się atrakcyjne dla codziennego wypoczynku.

Zgodnie  z  polityką  rozwoju  województwa,  istnieje  kilka  miejsc  preferowanych  jako  subregionalne
centra rekreacyjno-sportowe (gm. Kraków i Wieliczka nad Wisłą, lewy brzeg Raby na odcinku  Gdów
- Chełm -  Uście Solne, Myślenice, Jezioro Rożnowskie). Ich powstanie będzie  wymagało znacznych
inwestycji,  ale  przyczyni  się  do  lepszego  standardu  i  szerszej  oferty  programowej  dotyczącej
spędzania wolnego czasu.

4.3.6. Osadnictwo

Aktualny stan

W województwie małopolskim znajdują się 2 miasta powyżej 100 tys. mieszkańców (Kraków - 740,5
tys. i Tarnów - 121,7 tys.), 6 miast powyżej 30 tys. i 46 miast poniżej 30 tys. mieszkańców. Odsetek
ludności miejskiej wynosi 50,6% (średnia krajowa - 61,9 %).

Najbardziej zurbanizowana jest środkowa część Małopolski - powiaty: chrzanowski (63,3 %),
oświęcimski (57,8%) i olkuski (54,0%), natomiast najmniej: proszowicki (15,0%), limanowski
(18,4%) i dąbrowski (19,0%).

Kraków jest drugim po Warszawie ośrodkiem o metropolitarnym oddziaływaniu w skali krajowej i po
części międzynarodowej. Oprócz ośrodka krakowskiego, duże znaczenie mają dwa ośrodki o
regionalnej skali oddziaływania - Tarnów i Nowy Sącz.

Pod względem demograficznym Małopolska należy do województw prężnych, tj. o wysokim
przyroście naturalnym, relatywnie młodej ludności i dodatnim saldzie migracji.

Poziom  wyposażenia  w  infrastrukturę  techniczną  mierzony  liczbą  ludności  korzystających  z  sieci
wodociągowej i kanalizacyjnej jest najwyższy w miastach, które są niewielkie zarówno pod względem
liczby ludności jak i obszaru (Krzeszowice, Alwernia). Wynika to z faktu, że problem z dostępem do
tych  mediów  mają  przede  wszystkim  peryferie  większych  miast  (np.  w  Krakowie).  Najniższe
wyposażenie  w  infrastrukturę  posiadają  miejscowości  górskie  i  podgórskie  (Grybów,  Piwniczna,
Mszana Dln.).

Odniesienie do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego

Program Ochrony Środowiska

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego

Obszar rozwoju: OSADNICTWO
Cel strategiczny: Zrównoważona urbanizacja
województwa, zapewniająca podniesienie jakości życia
mieszkańców, poprawę estetyki obszarów
zurbanizowanych, ochronę krajobrazu i wolnej
przestrzeni, niedopuszczenie do rozwoju osadnictwa na
terenach nieprzygotowanych infrastrukturalnie oraz
racjonalizacja obszarów zainwestowanych

Pole strategii: PEJZAŻ
Cel

nadrzędny:

Wysoka

jakość

środowiska

przyrodniczego i kulturowego

Strategia:
1.  Rozmieszczenie ośrodków miejskich
2.  Ośrodki wiejskie i rozproszenie zabudowy
3.  Infrastruktura techniczna
4.  Udział  społeczeństwa  w  działaniach  na  rzecz

ochrony środowiska

Cel

strategiczny:

Kształtowanie

krajobrazu

kulturowego, w tym rozwiązania: zapobieganie
rozproszeniu osadnictwa

Ogólny cel strategiczny dla osadnictwa (do 2015 r.) w ramach „Programu zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska.:

Zrównoważona urbanizacja województwa, zapewniająca podniesienie jakości życia mieszkańców,

poprawę estetyki obszarów zurbanizowanych, ochronę krajobrazu i wolnej przestrzeni,

niedopuszczenie do rozwoju osadnictwa na terenach nieprzygotowanych infrastrukturalnie

oraz racjonalizację obszarów zainwestowanych.

Strategia realizacji długoterminowego celu

Rozmieszczenie ośrodków miejskich i planowanie miast
Kraków  z  racji  swego  dziedzictwa  kulturowego,  potencjału  naukowego  i  akademickiego  oraz
technicznego i  gospodarczego będzie  odgrywał rolę  metropolii  o znaczeniu  europejskim. Umocniona
będzie jego rola jako ośrodka nauki, kultury, administracji, handlu i turystyki. Równocześnie wzrośnie
potencjał  ekonomiczno  -  usługowy  miast  o  randze  regionalnej:  Tarnowa  i  Nowego  Sącza  oraz
ponadlokalnej - miasta powiatowe. Niektóre miasta (np. Skawina, Niepołomice, Stary Sącz, Tuchów,
Mszana  Dolna,  Rabka)  będą  pełniły  rolę  ośrodków  uzupełniających  oddziaływanie  ośrodków
ponadlokalnych.

W zakresie planowania, większość koncepcji będzie dotyczyła modernizacji i rozbudowy istniejących
ośrodków miejskich bez  tworzenia nowych.

Dla  uzyskania  i  zachowania  ładu  przestrzennego  konieczne  są  działania  przeciwdziałające
rozpraszaniu  budownictwa;  intensyfikacja  wykorzystania  terenów  mieszkaniowych  w  ramach
istniejącego  zainwestowania  oraz  rozszerzanie  terenów  mieszkaniowych  poza  obszar  zwartej
zabudowy miejscowości w pierwszej kolejności na tereny już silnie obciążone zabudową rozproszoną.
Będzie to sprzyjało  optymalnemu  wykorzystaniu  infrastruktury technicznej, zminimalizowaniu ruchu
ulicznego  i  zachowaniu  podmiejskich  terenów  aktywnych  ekologicznie  i  atrakcyjnych
wypoczynkowo.
Zaplanowanie  stref  zieleni  śródmiejskiej  uprzyjemni  codzienne  życie  mieszkańcom.  Nowe  obiekty
użyteczności  publicznej  (szpitale,  biblioteki,  obiekty  sportowe)  będą  usytuowane  w  miejscach  łatwo
dostępnych  środkami  transportu  publicznego.  Promowany  będzie  ruch  niemotorowy  poprzez
wyznaczenie  szlaków  rowerowych  w  planach  nowych  osiedli  i  wyznaczenie  pasów  rowerowych  na
obszarze już istniejących dzielnic.

Wspierana będzie rewitalizacja starych i zabytkowych centrów miast. W strategii rozwoju miast będą
brane  pod  uwagę  takie  aspekty  zrównoważonego  rozwoju,  jak  bezpieczeństwo  publiczne,  wysoki
standard usług, sieć parkingów, gospodarka odpadami komunalnymi, itd.

Ośrodki wiejskie i rozproszenie zabudowy
W  oparciu  o  przeprowadzone  studia  w  zakresie  zagadnień  gospodarczych,  demograficznych  i
osadniczych  należy  stwierdzić  że  następuje  obecnie  wzmożona  aktywizacja  poza  rolnicza  obszarów
wiejskich kosztem obszarów miejskich.
Zjawiska te  występują na całym  obszarze  województwa, przynosząc szereg  negatywnych skutków,  z
których  do  najważniejszych  należą:  chaotyczna  zabudowa  stref  podmiejskich  i  obszarów  wiejskich,
zwłaszcza  wzdłuż  głównych  tras  komunikacyjnych,  chaos  przestrzenny  i  rozproszenie  zabudowy
powodujące obniżenie walorów krajobrazowych, rozdrobnienie własności gruntów i zanik ich funkcji
rolniczych,  zanieczyszczenie  środowiska  spowodowane  brakiem  odpowiedniej  infrastruktury  na
obszarach o rozproszonej zabudowie, wzmożony transport towarów i osób w relacji wieś - miasto, a w
konsekwencji narastanie problemów komunikacyjnych.

Zasadniczym  celem  polityki  gospodarki  przestrzennej  w  skali  województwa  na  obszarach  wiejskich
będzie  zatrzymanie  procesu  narastania  chaosu  przestrzennego  i  gospodarczego,    który  zaciera
dotychczasową  różnicę  między  miastem  a  wsią  oraz  różnorodność  i  specyfikę  poszczególnych
obszarów województwa. Przy realizacji tego celu przyjęto następujące kierunki działań:

•

zachowanie i odbudowa specyficznych cech przyrody i kultury oraz unikatowych walorów

poszczególnych obszarów województwa jako wartości ekonomicznej i nienaruszalnej
podstawy harmonijnego rozwoju,

•

przywrócenie wsi roli producenta żywności oraz roli zaplecza rekreacyjnego, w oparciu o

zachowanie zasobów przyrody i odrębnych walorów wsi.

Infrastruktura techniczna
Obserwowane tendencje budowy i modernizacji obiektów infrastruktury technicznej dają podstawy do
prognozy,  że  podstawowe  wyposażenie  miast  i  wsi  w  infrastrukturę  techniczną,  konieczną  dla
zapewnienia  właściwego  standardu  życia  mieszkańcom  województwa  będzie  zrealizowane  do  2015
roku.
Koncepcje rozwiązania problemów gospodarki wodno-ściekowej będą dopasowane do specyficznych
cech danego zainwestowanego obszaru. Wszystkie gospodarstwa będą objęte systemem wodociągów,
ale  proces  ten  musi  być  ściśle  sprzężony  z  jednoczesną  budową  sieci  kanalizacyjnej  i  obiektów
oczyszczania ścieków.  Będą podjęte  działania zmierzające do  zminimalizowania strat wody  w czasie
dystrybucji.
Unowocześniony będzie system gospodarki odpadami, w tym prewencja i recykling odpadów zgodnie
z  wymaganiami  Unii  Europejskiej.  Pozostałe  odpady  będą  składowane  w  sposób  nie  zagrażający

środowisku.  Władze  województwa,  a  przede  wszystkim  powiaty  będą  wspierały  wspólne  działania
kilku  gmin,  dotyczące  systemowych  rozwiązań  gospodarki  odpadami  komunalnymi.  Stare
składowiska  zostaną  zrekultywowane,  tak  aby  zminimalizować  zagrożenia  dla  środowiska  (np.
skażenie wód podziemnych).
Znacznie rozwinie się sieć gazociągowa, co przyczyni się do zmniejszenia emisji  niskiej. Dotyczy to
zwłaszcza  terenów  uzdrowiskowych,  gdzie  brak  przewodowego  gazu  ziemnego,  uniemożliwia
wykorzystanie go do celów grzewczych (południowa część województwa; np. Żegiestów, Piwniczna,
Szczawnica).
Podstawowym  celem  polityki  w  zakresie  ciepłownictwa  jest  pełne  zaspokojenie  potrzeb  cieplnych
mieszkańców  ze  swobodą  wyboru  sposobu  ogrzewania  pomieszczeń  przy  jednoczesnym  spełnieniu
wymogów ochrony środowiska.
Konieczna będzie modernizacja sieci c.o. i  opomiarowanie odbiorców, co zapobiegnie stratom energii
cieplnej na przesyłach i w miejscu odbioru.

Udział społeczeństwa
Mieszkańcy  miast  i  wsi  odgrywają  zasadniczą  rolę  w  działaniach  zmierzających  do  poprawy  jakości
ich życia, i co jest z tym związane, poprawy stanu środowiska naturalnego. Urząd Marszałkowski we
współpracy  z  Urzędem  Wojewódzkim,  inicjował  będzie  i  wspierał  działania  zmierzające  do
podniesienia

stanu

świadomości

ekologicznej

mieszkańców,

oraz

rozbudzenia

ich

współodpowiedzialności  w  procesie  podejmowania  decyzji  i  rozwiązywania  problemów
ekologicznych.  Szczególnie  ważne  są  działania  służące  edukacji  ekologicznej  dzieci  i  młodzieży.
Władze  województwa  wspólnie  z  gminami  i  pozarządowymi  organizacjami  ekologicznymi  (NGO’s)
będą  prowadziły    kampanie  informacyjno  -  edukacyjne  w  zakresie:  zapobiegania  powstawania
odpadów  oraz  sposobów  i  efektów  ich  segregacji,  zmniejszenia  zużycia  wody,  oszczędności  energii,
ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej.

DŁUGOTERMINOWA POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA W
ZAKRESIE POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA
I UCIĄŻLIWOŚCI, do 2015 roku

5.1. Wprowadzenie

Ochrona środowiska nie może być zagadnieniem wyizolowanym od innej problematyki

województwa.  Naczelną  zasadą,  która  powinna  być  przyjęta  w  działaniach  zmierzających  do
zdrowego  środowiska  jest    zasada  zrównoważonego  rozwoju,  co  ma  odzwierciedlenie  w
długoterminowym, nadrzędnym celu „Programu ...” przedstawionym w par. 5.2.
„Program ...” będzie wdrażany w oparciu o zasady polityki ekologicznej (par. 5.3.). Biorąc pod uwagę
ukierunkowany  rozwój  poszczególnych  dziedzin  gospodarki  województwa  (opisany  w  rozdziale  4)
oraz  potrzebę  poprawy  środowiska  lub  jego  zachowania  w  stanie  naturalnym,  sformułowano
długoterminową  politykę  dla  poszczególnych  elementów  środowiska  i  uciążliwości  środowiskowych
(par. 5.4. do 5.10).

Długoterminowa  polityka  dla  poszczególnych  elementów  środowiska  i  uciążliwości  została
poprzedzona opisem uwarunkowań prawnych  ze zwróceniem uwagi na stan dostosowania polskiego
prawa  do  prawa  wspólnotowego.  Następnie  zostały  zaproponowane  cele  długoterminowe,
uwzględniające  zapisy  w  II  Polityce  Ekologicznej  Państwa  i  w  Strategii  Rozwoju  Województwa
Małopolskiego.

5.2. Nadrzędny cel „Programu zrównoważonego rozwoju i ochrony

środowiska województwa małopolskiego”

Nadrzędnym, długoterminowym celem Programu jest:

Racjonalne zagospodarowanie przestrzenne województwa małopolskiego, spajające funkcje

środowiskowe, gospodarcze i kulturowe zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Realizacja tak postawionego celu przyczyni się do osiągnięcia stanu, który można opisać następująco
(cytat ze SRM): Małopolska – regionem szans wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej
gospodarki; silnym aktywnością swych mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i
zachowującym tożsamość w integrującej się Europie.
Ponadto nadrzędny cel Programu spełnia w całym zakresie cel nadrzędny postawiony w SRM dla pola
PEJZAŻ a brzmiący: Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego.

5.3. Zasady polityki ekologicznej

Główne zasady polityki ekologicznej, przyjęte na okres wdrażania programu są następujące:

5.3.1. Zasada likwidacji aktualnych problemów

Rozdział 3 tego dokumentu zwraca uwagę na kilka ważnych problemów, wśród których należy
wymienić:

zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych I poziomu wodonośnego (rolnicze
zanieczyszczenia obszarowe, ścieki komunalne i przemysłowe),

gospodarka odpadami (komunalnymi, przemysłowymi i niebezpiecznymi),

emisje zanieczyszczeń ze środków transportu i kotłowni lokalnych bądź pieców opalanych węglem
(tzw. emisja niska),

emisje zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych,

tereny zdegradowane,

nadmierny hałas w centrach miast, zwłaszcza w Krakowie,

ubożenie zasobów naturalnych.

Najwyższy  priorytet  należy  nadać  tym  problemom,  które  powodują  największe  naruszenia  stanu
środowiska i najbardziej oddziaływują na życie człowieka.
W  odniesieniu  do  zanieczyszczeń  wprowadzanych  do  środowiska  nadal  będzie  stosowana  zasada
mówiąca,  że  sprawca  zanieczyszczeń    płaci.  W  praktyce  ta  zasada  może  być  wykorzystywana  w
sytuacji, kiedy sprawcy zanieczyszczeń są znani.

5.3.2. Zasada prewencji (zapobiegania przyszłym problemom)

W  województwie  małopolskim  rozwijać  się  będą  różne  dziedziny  gospodarki  wpływające  na  stan
środowiska. Aby skutecznie przeciwdziałać przyszłym potencjalnym problemom, tj. nie  dopuścić do
ich  wystąpienia,  należy  możliwie  precyzyjnie  przewidzieć  na  jakich  terenach,  w  jakich  sektorach
gospodarki i z jakim  natężeniem problemy te  mogą się pojawić. Działania prewencyjne będą podjęte
na  trzech  poziomach:  u  źródła  powstawania  zanieczyszczeń,  podczas  ich  transmisji  i  w  miejscu
odbioru,  ale  jednak  zasadniczym  podejściem  w  zapobieganiu  powstawania  zanieczyszczeń  jest
skupienie się na źródle.

5.3.3. Spójność polityki

Polityka  ochrony  środowiska  spójna  z  polityką  innych  dziedzin  jasno  wskazuje  wszystkim  grupom
zadaniowym  i  innym  instytucjom  rządowym  zakres  i  możliwości  działań  w  celu  realizacji
zrównoważonego  rozwoju  województwa.  Zatem  przyszła  polityka  władz  wojewódzkich  winna
uwzględnić politykę poszczególnych sektorów i ich wzajemne oddziaływanie: integrację zewnętrzną.

5.3.4. Oszczędne korzystanie z zasobów naturalnych

Jedną  z  najważniejszych  zmiennych  w  koncepcji  zrównoważonego  rozwoju  są  zasoby  naturalne.
Bardzo  istotne  jest  oszczędne  korzystanie  z  nieodnawialnych  zasobów,  ale  duże  znaczenie  ma  także
oszczędne  korzystanie  z  zasobów  odnawialnych,  takich  jak:  drewno,  czysta  woda  i  czysta  gleba.  W
tym zakresie szczególnego znaczenia nabiera edukacja ekologiczna i przekazywanie informacji w celu
oszczędniejszej  gospodarki  zasobami  naturalnymi.  Aby  zmniejszyć  marnotrawstwo  zasobów
naturalnych,  nie  wystarcza  ustalenie  limitów  ich  zużycia.  Wszyscy  partnerzy  winni  być  świadomi
swego uczestnictwa w realizacji zrównoważonego rozwoju i uwzględniać go w swoich działaniach.

5.3.5. Odpowiedzialność grup zadaniowych

Program był przygotowywany we współpracy z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego, Urzędu
Wojewódzkiego, Starostw Powiatowych  i  gmin  województwa  małopolskiego. W prace  włączeni byli
także  przedstawiciele  pozarządowych  organizacji  ekologicznych,  przemysłu,  turystyki,  rolnictwa,
itd.).  W  podobny  sposób  powinien  przebiegać  proces  jego  wdrażania.  Władze  województwa  będą
odpowiedzialne  za  stworzenie  warunków  wstępnych  dla  zarządzania  środowiskiem  i  ułatwienie
grupom  zadaniowym  podjęcia  niezbędnych  działań  zmierzających  do  poprawy  stanu  środowiska.
Takie  podejście  ma  szansę  na  sukces  tylko  wtedy,  gdy  grupy  zadaniowe  będą  poczuwały  się  do
własnej  odpowiedzialności  za  ochronę  środowiska.  Ponadto,  oczekuje  się  od  nich  kreatywności,
poszukiwania  sposobów  redukcji  zanieczyszczeń  i  podejmowania  decyzji    dotyczących  konkretnych
działań zmniejszających negatywne oddziaływanie na środowisko.

1 Grupy zadaniowe: przedstawiciele różnych dziedzin gospodarki, organizacji, instytucji, którzy włączeni są w zagadnienia ochrony

środowiska.

5.3.6. Zasada regionalizmu

Reguła  ta  oznacza,  że  każdy  region  ma  prawo  do  własnej  polityki  społeczno-gospodarczej  i
ekologicznej.  Zatem  dla  województwa  małopolskiego  zostanie  opracowany  program,  akceptowany
przez  województwo. Jednak program ten, uwzględniając specyfikę regionu, będzie także nawiązywał
do  nowej  polityki  ekologicznej  państwa,  która  jest  uwarunkowana  wymaganiami  wynikającymi  z
integracji z Unią Europejską.

5.4. Ochrona powietrza atmosferycznego

W dokumencie SRM w ramach pola PEJZAŻ – środowisko i krajobraz podano m.in. takie cele

strategiczne jak:

•

Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska. Jednym ze sposobów realizacji tego celu jest

ograniczenie emisji zanieczyszczeń ( w tym emisji zanieczyszczeń do powietrza),

•

Racjonalne gospodarowanie środowiskiem, m.in. poprzez racjonalizację zużycia energii i

zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii,

Ponadto, wiele celów strategicznych i rozwiązań sformułowanych dla pola Gospodarstwo i pola Więzi
Wykorzystano przy opracowaniu niniejszego paragrafu.

5.4.1. Uwarunkowania prawne

Ochrona  powietrza  wg  polskich  przepisów  oparta  jest  o  zapobieganie  powstawaniu  zanieczyszczeń,
ograniczaniu  lub  eliminowaniu  wprowadzanych  do  powietrza  substancji  zanieczyszczających  w  celu
zmniejszenia  stężeń  do  dopuszczalnego  poziomu  lub  utrzymanie  ich  na  poziomie  dopuszczalnych
wielkości.
Kompleksową  regulację  w  tej  dziedzinie  stanowi  w  UE  tzw.  dyrektywa  ramowa  w  sprawie  oceny  i
zarządzania  jakością  powietrza  w  otoczeniu  -  96/62/EC.  Określa  ona  podstawowe  ramy  prawne,  w
tym ujednolicone  metody  i  kryteria oceny jakości powietrza i jest uzupełniona licznymi pochodnymi
aktami prawnymi, które wymieniono poniżej:

•

dyrektywa 99/30/EC dotycząca granicznych zawartości dwutlenku węgla , dwutlenku i tlenku

azotu, pyłów i ołowiu w powietrzu

•

starsze dyrektywy dotyczące standardów imisyjnych (80/779/EWG - dwutlenek siarki,

82/884/EWG - ołów, 85/203/EWG - tlenki azotu), które mają być sukcesywnie zastępowane
nowymi standardami wprowadzanymi na podstawie dyrektywy ramowej 96/62/EWG;

•

dyrektywy odnoszące się do emisji zanieczyszczeń ze źródeł stacjonarnych (np. 88/609/EWG -

duże zakłady energetycznego spalania) i problematyki zarządzania (84/360/EWG -
zanieczyszczenie powietrza ze źródeł przemysłowych, 96/61/EWG - zintegrowane zarządzanie);

•

dyrektywy odnoszące się do ruchomych źródeł emisji (88/77/EWG - silniki dieslowskie,

7/220/EWG - pojazdy silnikowe);

•

akty prawne odnoszące się do kontroli produktów (85/210/EWG - ołów w paliwie, 93/12/EWG -

siarka w paliwach).

Polska regulacja odnosząca się do powietrza zawarta jest niemal w całości w ustawie o ochronie i
kształtowaniu środowiska oraz wydanych na jej podstawie aktach wykonawczych.
Pomimo pewnego postępu, nie osiągnięto pełnej zgodności prawa polskiego i europejskiego. Zmiany
ustawowe powinny dotyczyć przede wszystkim:

•

precyzyjnego określenia standardów imisyjnych przy wykorzystaniu reguł postępu technicznego

(BATNEEC) oraz programów ochrony powietrza, których realizacja obciążałaby zarówno
podmioty gospodarcze jak i administrację publiczną,

•

stworzenia kompleksowego systemu monitoringu przy wykorzystaniu ujednoliconych metod

pomiarów,

•

nowego systemu wydawania indywidualnych pozwoleń emisyjnych przy wykorzystaniu instytucji

zintegrowanego pozwolenia ekologicznego,

•

powiązania norm produktowych z pozostałymi elementami systemu ochrony powietrza.

Przewiduje się, że powyższe zmiany zostaną w dużej mierze uwzględnione w przygotowywanej
kompleksowej ustawie o ochronie środowiska, a zmiany w ustawodawstwie UE mogą być
korygowane zmianami aktów wykonawczych.

5.4.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną

redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji

W II Polityce Ekologicznej Państwa, w horyzoncie do 2010 roku, za jeden z celów przyjęto
ograniczenie emisji (w stosunku do stanu z 1990 r.):

•

pyłów średnio o 75% ( w zakresie zróżnicowanym w zależności od branżowych wymagań

określonych w przepisach prawa międzynarodowego i dyrektywach UE),

•

dwutlenku siarki o 56%,

•

tlenków azotu o 31%,

•

lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4%,

•

amoniaku o 8%

•

toksycznych substancji z grupy metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych

Ponadto,  w  latach  2008  -  2012  wielkość  emisji  gazów  cieplarnianych  powinna  osiągnąć  wartość  nie
przekraczającą 94% wielkości emisji z roku 1988 i spełnić wymagania Protokołu z Kioto.
Cele  sprecyzowane  powyżej  (dla  Polski)  oznaczają,  że  redukcja  emisji  ww.  substancji  z  obszaru
województwa małopolskiego powinna co najmniej osiągnąć taki sam stopień.

Ograniczenie  emisji  substancji  zanieczyszczających  powietrze  pozwoli  na  osiągnięcie  wymagań
dyrektywy  Unii  Europejskiej  w  zakresie  stężeń  w  powietrzu  podstawowych  zanieczyszczeń,  tj.  dla
pyłu  zawieszonego  PM10  –  30  ug/m

od 2005 r., dwutlenku siarki – 20ug/m

od 2005 r., tlenków

azotu – 30 ug/m

– od 2010 r.

Docelowa stan sanitarny powietrza ( w 2015 r.) w zakresie podstawowych zanieczyszczeń
przedstawiono na mapie 5.1., mapie 5.2. i mapie 5.3.

5.4.3. Strategia realizacji celu długoterminowego

Chcąc dostosować się do powyższych wymagań uznano, że największy efekt w zakresie ochrony
powietrza można uzyskać podejmując działania ukierunkowane na:

•

Transport i komunikację (ograniczenie emisji ze źródeł komunikacyjnych). Proekologiczne

inwestycje: modernizacja taboru, budowa obejść i obwodnicy, eliminacja benzyny zawierającej
ołów.

•

Gospodarkę cieplną (optymalizację gospodarki cieplnej). Modernizacja i rozbudowa miejskich

systemów ciepłowniczych (źródeł, sieci) połączona z likwidacją „niskiej emisji” i termorenowacją
obiektów,  systemowa  konwersja  palenisk  domowych  na  rozwiązania  bardziej  ekologiczne  -
głównie  zamiana  węgla  na  bardziej  ekologiczny  nośnik,  a  w  okresie  początkowym  eliminacja
węgla  niskiej  jakości.    Wiąże  się  to  z  wysokimi  obciążeniami  finansowymi  gospodarstw
domowych (koszty zmiany systemu ogrzewania i koszty eksploatacji).

•

Przemysł; redukcję wytwarzania zanieczyszczeń (czystsza produkcja w połączeniu z

restrukturyzacją przemysłu), ograniczenie emisji przemysłowej ze źródeł technologicznych na
drodze tzw. działań „na końcu rury”. Instalacje redukcji zanieczyszczeń w zakładach
energetycznego spalania paliw (odsiarczanie spalin odlotowych)

•

Edukację ekologiczną poprzez promowanie właściwych zachowań społeczeństwa.

Niska emisja

Emisja komunikacyjna
Ruch  uliczny  i  transport  jest  istotnym  zagrożeniem  dla  walorów  środowiska  i  zdrowia  człowieka.
Waga  tego  problemu  będzie  rosła  w  najbliższych  latach.  Przewiduje  się,  że  emisja  ze  środków
transportu, w początkowym okresie będzie rosła (szacunkowo do 2005 roku), a następnie malała, tak
że w 2015 roku emisja komunikacyjna powinna zmniejszyć się o ok. 20% w stosunku do 1999 roku.
Redukcja  ta  będzie  wynikiem  poprawy  standardu  dróg,  upłynnienia  ruchu  ulicznego,
wyprowadzeniem  ruchu  tranzytowego  poza  centra  miast  (zwłaszcza  Krakowa  i  innych  większych
miast),  a  także  wycofaniem  ze  sprzedaży  benzyny  zawierającej  ołów  (do  2005  r.)  i  lepszym  stanem
technicznym  pojazdów.  Dogodność  połączeń  z  transportem  indywidualnym  na  obrzeżach  miast
(zwłaszcza Krakowa) będzie realizowane poprzez wprowadzenie parkingów systemu „Park and Ride”.
Elementem  współpracującym  z  miejskim  transportem  publicznym  będą  atrakcyjne  trasy  przejść
pieszych  (ciągi  obiektów  handlowych).  Ponadto  będzie  wprowadzana  restrykcyjna  polityka
parkingowa,  która  pozwoli  na  systematyczne  ograniczanie  ruchu  samochodowego  w  centrum  miast
(np.  opłaty  strefowe).  Oczywiście,  przy  prowadzeniu  bardziej  restrykcyjnej  polityki  parkingowej,
niezbędne będzie  zorganizowanie  odpowiednich parkingów „przechwytujących”  w rejonie  głównych
wlotów do strefy centralnej miast (system „Park and Ride”/ Park and Walk).
Modernizacja środków transportu będzie obejmowała:

•

modernizację silników samozapłonowych i ich dostosowanie do wymogów UE,

•

przestawienie części samochodów na paliwo gazowe,

•

użycie konwektorów katalitycznych.

W  transporcie  publicznym  znaczącą  rolę  odgrywa  komunikacja  autobusowa.  Specyficzną  cechą
autobusu - w stosunku do  ekwiwalentnego potencjału  przewozowego samochodów indywidualnych -
jest niewspółmiernie niższe zapotrzebowanie na powierzchnię komunikacyjną oraz znacznie mniejsze
zużycie paliwa na pasażero-kilometr, co wiąże się z mniejszym zanieczyszczeniem środowiska.
Obecnie  powstaje  nowy  projekt  stworzenia  komunikacji  tramwajowo-kolejowej  w  Krakowie,  gdzie
komunikacja tramwajowa będzie wykorzystywała torowisko kolejowe.
Ruch  rowerowy  ma  nadal  znaczenie  marginalne.  Jednym  z  głównych  zadań  będzie  przygotowanie
warunków  dla  rozwoju  tego  ruchu.  Infrastruktura  dla  tras  rowerowych  musi  być  stworzona  w  taki
sposób, aby zapewnić bezpieczeństwo rowerzystom.  Na większych odległościach będzie promowany
transport szynowy.
Plany dotyczące transportu i ruchu ulicznego zostały szczegółowej omówione w rozdziale 4.

Emisja z indywidualnych palenisk domowych i lokalnych kotłowni
Decydujący  wpływ  na  zanieczyszczenie  powietrza  mają  lokalne  kotłownie,  pracujące  dla  potrzeb
centralnego  ogrzewania,  małe  i  średnie  przedsiębiorstwa  spalające  węgiel  w  celach  grzewczych  i
technologicznych  oraz  piece  węglowe  używane  w  gospodarstwach  domowych.  Lokalne  systemy
ogrzewania  i  piece  domowe  praktycznie  nie  posiadają  jakichkolwiek  urządzeń  ochrony  powietrza.
Ograniczenie  „niskiej  emisji”  prowadzone  jest  z  sukcesem  od  kilku  lat  poprzez  likwidację  kotłowni
wyposażonych  w  stare  wyeksploatowane  kotły  opalane  węglem  (podłączenie  do  sieci  cieplnej  lub
kotłownia  gazowa/  olejowa),  a  w  przypadku  pieców  domowych  poprzez  zastąpienie  węgla  innym
bardziej ekologicznym nośnikiem ciepła (gaz, olej).
Obecnie  głównym  źródłem  energii  cieplnej  na  terenie  województwa  małopolskiego  jest  spalanie
węgla  kamiennego,  paliw  płynnych  i  gazu,  co  w  znacznym  stopniu  negatywnie  oddziaływuje  na
środowisko.  W  celu  ochrony  powietrza  należy  rozważyć  możliwości  wykorzystania
niekonwencjonalnych  źródeł  energii:  energia  geotermalna,  energia  wód  płynących.    Na  szczególną
uwagę zasługuje energia geotermalna. W województwie małopolskim wody geotermalne występują w
rejonie  niecki  Podhalańskiej,  a  zasoby  wód  mogą  pozwolić  na  zaspokojenie  wszystkich  potrzeb
ciepłowniczych Zakopanego, Nowego Targu, Białki Tarzańskiej  oraz  miejscowości  zlokalizowanych
w obrębie zlewni Białego i Czarnego Dunajca. Aktualnie funkcjonuje zakład geotermalny w Bańskiej
- Białym Dunajcu, a jego rozbudowa pozwoli  na zaopatrzenie  w ciepło Zakopanego. Poza  obszarem
Niecki  Podhalańskiej,  szanse  na  wykorzystanie  wód  geotermalnych  występują  w  rejonie  Krynicy,
Słomnik, Muszyny, Szczawnicy, Krościenka, Dobczyc, Niepołomic, Drwini i Niedzicy.

Emisja z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni
Ograniczenie  emisji  zanieczyszczeń  z  procesów  technologicznych  będzie  realizowane  m.in.  poprzez
systematyczne  wprowadzanie  nowoczesnych,  przyjaznych  środowisku  technologii,  modernizację
procesów technologicznych, zmniejszenie  materiałochłonności produkcji oraz hermetyzację procesów
i instalowanie urządzeń oczyszczających.
Ograniczenie emisji ze źródeł energetycznych można osiągnąć poprzez racjonalną gospodarkę energią
i  ciepłem,  zmianę  nośnika  na  bardziej  ekologiczny,  modernizację  układów  technologicznych  i
stosowanie urządzeń i instalacji oczyszczających.

Działania prewencyjne są i będą nadal działaniami priorytetowymi dla władz województwa, ale będą
także podejmowane tzw. działania „na końcu rury”.
Wobec  ograniczonych środków  finansowych i  złego stanu technicznego  wielu  istniejących urządzeń,
nowe technologie w procesie produkcyjnym będą stosowane najpierw tam, gdzie instalacje muszą być
wymieniane.  Po  2000  roku  wprowadzanie  nowych  technologii  będzie  jedną  z  wiodących  zasad
rozwoju przemysłu.
W celu zmniejszenia negatywnego wpływu przemysłu na środowisko, wszędzie gdzie jest to możliwe,
musi być stosowana metoda najlepszych dostępnych środków technicznych. Tam gdzie stosowanie tej
metody jest nieuzasadnione lub nierealne, będą stosowane najlepsze środki praktyczne.

Bardzo ważnym zagadnieniem będzie wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem. Obecnie w
województwie  małopolskim tylko  nieliczne zakłady przemysłowe podjęły  działania  w tym  kierunku.
Systemy  zarządzania  środowiskiem  są  interesujące  zarówno  ze  środowiskowego  (ochrony
środowiska)  jak  i  ekonomicznego  punktu  widzenia.  Koszty  produkcji  mogą  być  niższe,  a  produkty
przyjazne  środowisku  mogą  stać  się  czynnikiem    decydującym  jeżeli  chodzi  o  konkurencyjność  na
rynku. W ramach systemów zarządzania środowiskiem zwracana jest uwaga na:
-

oszczędne korzystanie z surowców ;

stosowanie surowców ekologicznych;

zmniejszenie zużycia energii i wody;

prewencję w zakresie powstawania odpadów;

systemy rejestracji emisji i zużywanych surowców;

efektywne procesy produkcyjne.

Z powodu zalet jakimi charakteryzują się systemy zarządzania środowiskiem, wiele zakładów Europy
Zachodniej  ma  wdrożone  ich  własne  systemy  oparte  na  uznanych  międzynarodowych  standardach,
takich  jak  EMAS  (Eco-management  and  audit  scheme  of  the  European  Union),  Brytyjskich
Standardach  7750  lub  najnowszych  ISO  14001.  Wiele  zakładów  przemysłowych  łączy  systemy
zarządzania  środowiskiem  z  systemami  zapewnienia  jakości  (ISO  9000)  i  /  lub  z  systemami
bezpieczeństwa  pracy.  Każdy  zakład  może  wybrać  dla  siebie  najodpowiedniejszy  system  i  uzyskać
certyfikat.
Posiadanie  prawidłowo  funkcjonującego  Systemu  Zarządzania  Środowiskiem  (SZŚ)  zapewnia,  że
przedsiębiorstwo  będzie  w  zgodzie  ze  wszystkimi  obowiązującymi  przepisami  dotyczącymi  ochrony
środowiska. Dodatkową presją są wymagania prawne  dotyczące  ochrony środowiska w  krajach  Unii
Europejskiej, której Polska będzie członkiem.
Restrukturyzacja przemysłu, zmiany technologiczne oraz realizacja inwestycji proekologicznych będą
głównymi  działaniami  zmierzającymi  do  dalszej  redukcji  emisji  zanieczyszczeń  do  powietrza.  W
ostatnich  latach  zakłady  przemysłowe,  przy  wydatnym  wsparciu  Urzędu  Wojewódzkiego  i
WFOŚiGW  w  Krakowie,  wdrożyły  szereg  projektów  inwestycyjnych,  które  zaowocowały  znacznym
zmniejszeniem emisji. Do głównych inwestycji, które zostały rozpoczęte i będą kontynuowane należą:

•

modernizacja instalacji oczyszczania gazu koksowego (HTS),

•

modernizacja taśmy spiekalniczej wraz z budową elektrofiltru (HTS),

•

budowa instalacji wdmuchiwania pyłu węglowego (HTS),

•

modernizacja nawęglania (EC Kraków),

Działania podejmowane w najbliższych latach będą ukierunkowane na główne źródła emisji, tj.
zakłady znajdujące się na liście „krajowej i „wojewódzkiej” ponieważ to one emitują powyżej 90%

globalnej ilości pyłów i ponad 95% zanieczyszczeń gazowych emitowanych przez wszystkie zakłady.
Redukcja  zanieczyszczeń  będzie  osiągana  poprzez  przestrzeganie  limitów  emisji  określonych  w
decyzjach oraz inwestycje proekologiczne dobrowolnie podejmowane przez zakłady.
Ponadto  zakłady  przemysłowe  będą  wspomagane  przez  władze  wojewódzkie,  WIOŚ  i  powiaty  w
procesach  restrukturyzacji  technicznej,  ukierunkowanej  na  wprowadzanie  energooszczędnych
technologii. Część zagadnień związanych z ochroną powietrza została omówiona w rozdziale 4.

Edukacja ekologiczna
Racjonalne  korzystanie  z  energii  cieplnej  i  elektrycznej,  używanie  węgla  dobrej  jakości,  wiedza  nt.
zagrożeń  wynikających  ze  spalania  butelek  plastikowych  i  opon  w  piecach  domowych  oraz
możliwości obniżenia emisji zanieczyszczeń z prywatnych samochodów – w znaczniej mierze zależy
od stanu świadomości ekologicznej mieszkańców.
Edukacja  ekologiczna  prowadzona  w  sposób  ciągły  wg  ściśle  określonego  systemu  przyczyni  się  do
zmiany  zachowań  społeczeństwa.  W  tym  zakresie  cenne  będą  kampanie,  np.  dzień  bez  samochodu,
itp., lub propagowanie  korzystania z samochodu prywatnego,  wspólnie przez  kilka  osób (dojazdy  do
pracy).  Duże  znaczenie  w  tym  względzie  mogą  odegrać  przedsiębiorstwa,  organizujące  przewóz
swoich pracowników.
Ważną rolę w zakresie edukacji ekologicznej powinny odegrać pozarządowe organizacje ekologiczne,
wspierające działania samorządów lokalnych.

5.5. Ochrona przed hałasem i niejonizującym promieniowaniem

elektromagnetycznym

W dokumencie SRM zagadnienie ochrony przed hałasem nie zostało zaakcentowane w

żadnym strategicznym celu, niemniej jednak niektóre rozwiązania i priorytety przyporządkowane
celom: Dobrze rozwinięty system powiązań komunikacyjnych regionu z otoczeniem i Sprawny
system transportu wewnętrznego mają ścisły związek z ograniczeniem uciążliwości hałasu.

5.5.1. Uwarunkowania prawne

Hałas
Ochrona środowiska przed  hałasem jest regulowana a art. 49-52 ustawy z  dnia 31 stycznia 1980 r. o
ochronie  i  kształtowaniu  środowiska  oraz  w  akcie  wykonawczym  do  tej  ustawy;  tj.  rozporządzeniu
Ministra OŚZNiL z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz.U. Nr 66, poz. 436). Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku jest zróżnicowany w zależności
od  przeznaczenia  terenu  i  pory  dnia.  Ponadto,  wielkości  te  są  określone  w  zależności  od  rodzaju
obiektu  emitującego  hałas  (tj.  dla  dróg,  linii  kolejowych,  torowisk  tramwajowych,  dla  startów,
przelotów i lądowań statków powietrznych itd.).

Wprowadzone zmiany w polskim ustawodawstwie dot. hałasu, pozwoliły na urealnienie

przyjętych normatywów i jednocześnie zbliżają nasze rozwiązania do modelu ochrony przed hałasem
jaki  obowiązuje  w  Unii  Europejskiej.  Prawo  wspólnotowe  w  dziedzinie  hałasu  koncentruje  się  na
regulowaniu  dopuszczalnego  poziomu  hałasu  emitowanego  przez  indywidualne  źródła  (maszyny
budowlane,  urządzenia  domowe,  pojazdy  silnikowe,  samoloty,  itp.)  W  przypadku  maszyn
budowlanych i urządzeń  domowych  nie  ma zgodności polskiego prawa z unijnym,  natomiast wysoki
stopień  zgodności  zachodzi  w  przypadku  norm  emisji  hałasu  z  pojazdów  silnikowych  i  samolotów
cywilnych.
Rozporządzenie  Ministra  OŚZNiL  z  dnia  13  maja  1998  roku  w  sprawie  dopuszczalnych  poziomów
hałasu  w  środowisku  (Dz.U.  Nr  66/98,  poz.75)  uwzględnia  określone  w "Zielonej  Księdze  Komisji
Europejskiej w sprawie przyszłej polityki w dziedzinie hałasu" (COM/96/540 final) pułapy imisyjne.
Obecnie  trwają  prace  nad  projektem  nowej  dyrektywy  UE,  której  przedmiotem  ma  być  zwalczanie
hałasu  emitowanego  do  środowiska  jako  problemu  wymagającego  rozwiązań  kompleksowych.
Oznaczać  to  może  stworzenie  nowych  mechanizmów  prawnych  przydatnych  dla  działań
prewencyjnych i kontrolnych.

Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne
Zagadnienia

ochrony

ludzi

środowiska

przed

niejonizującym

promieniowaniem

elektromagnetycznym  są  uregulowane  w  Polsce  przepisami  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  prawa
budowlanego, ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi, które
pozwalają  na  kontrolowanie  doboru  lokalizacji  źródeł  pól  elektromagnetycznych  i  ograniczenia  ich
oddziaływania na ludzi i środowisko do poziomów dopuszczalnych

5.5.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Hałas

Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska

poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów

Nowa polityka ekologiczna państwa wskazuje, że poprawa jakości środowiska na obszarach silnie
uprzemysłowionych musi obejmować m.in. zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na nadmierny,
zwłaszcza ponadnormatywny poziom hałasu.

Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne

Kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego

5.5.3. Strategia realizacji celu długoterminowego

Hałas

Ochrona przed hałasem, w myśl ustawy, ma polegać na zapobieganiu jego powstawaniu lub
przenikaniu do środowiska. Można to osiągnąć poprzez:

•

eliminacje czynności powodujących hałas,

•

stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu lub

przenikaniu hałasu do środowiska, a także środków zmniejszających poziom hałasu.

Należy zdać sobie sprawę z faktu, że obecnie dane dotyczące hałasu są zbyt skąpe i niewystarczające,
w  stosunku  do  danych  dotyczących  innych  elementów  czy  uciążliwości  (powietrze,  woda,  odpady).
Jednym  z  czynników  wpływających  na  taki  stan  rzeczy  jest  lokalny  charakter  oddziaływania  hałasu.
Jednak  wyniki  ostatnich  badań,  wskazujące  na  zwiększanie  się  obszarów  o  nadmiernym  poziomie
hałasu, zmuszają do większego zainteresowania się tym zagadnieniem. Punktem wyjścia powinno być
dokładne  rozpoznanie  klimatu  akustycznego  we  wszystkich  miastach  województwa  małopolskiego.
Do  tej  pory  badaniami  klimatu  akustycznego  (tylko  w  porze  dziennej)  objęto  oprócz  Krakowa,  pięć
innych miast (Brzesko, Dąbrowa Tarnowska, Miechów, Myślenice, Wieliczka). Zgodnie z zapisami II
Polityki ekologicznej państwa, do 2010 r. powinny być wykonane mapy akustyczne dla miast powyżej
250 tys. Mieszkańców, a następnie do 2025 r. dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców. W oparciu o
mapy akustyczne powinny być przygotowane programy ograniczenia hałasu na obszarach intensywnej
zabudowy  (m.in.  poprzez  budowę  ekranów  akustycznych,  wymianę  okien  na  dźwiękoszczelne  w
domach przy trasach intensywnego ruchu, wymianę taboru komunikacji publicznej, budowę obwodnic
wokół miast, itp.).
Ponadto będą podejmowane działania ukierunkowane na ograniczenie hałasu wokół portu lotniczego,
terenów przemysłowych oraz głównych szlaków kolejowych.

Poziom  natężenia  hałasu  będzie  jednym  z  parametrów  branych  pod  uwagę  w  określaniu  lokalizacji
nowych  dróg  oraz  materiałów  jakie  mają  być  wykorzystane  przy  budowie  lub  modernizacji
istniejących  dróg.  Podobnie,  należy  brać  pod  uwagę  parametr  hałasu  przy  lokalizacji  budownictwa

mieszkaniowego w sąsiedztwie istniejących tras komunikacyjnych. Przy opiniowaniu OOŚ
preferowane będą lokalizacje niskokonfliktowe dla środowiska.

Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne

Jednym  z  ważnych  zadań  służących  realizacji  celu  długoterminowego  będzie  wprowadzenie  do
miejscowych  planów  zagospodarowania  przestrzennego  zapisów  poświęconych  ochronie  przed
promieniowaniem  (II  Polityka  Ekologiczna  Państwa)  z  wyznaczeniem  stref  ograniczonego
użytkowania m.in. wokół urządzeń  elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych
gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego.
Podstawowym  działaniem  będzie  prowadzenie  badań,  które  pozwolą  na  ocenę  skali  zagrożenia
promieniowaniem.

5.6. Ochrona zasobów wodnych

Największe zaniedbania dotyczą głównie wód powierzchniowych, co znalazło wyraz w SRM

w przyjętych priorytetach  działań  w ramach poprawy  jakości  wód (Pole: PEJZAŻ, cel strategicznny:
zlikwidowanie  zaniedbań  w  ochronie  środowiska,  priorytety:  Kompleksowy  program  przedsięwzięć
dla  powstrzymania  degradacji  ekologicznej  Zespołu  Zbiorników  Rożnów  –Czchów,  ochrona  wód
zlewni  rzeki  Raby  i  Zbiornika  Dobczyckiego,  ochrona  wód  powierzchniowych  zlewni  Dunajca  i
Zbiornika Czorsztyńskiego)  .

5.6.1. Uwarunkowania prawne

Główną regulacją prawną odnoszącą się do szeroko rozumianej gospodarki wodnej, ujmującej

jednocześnie  kwestie  ilościowe  i  jakościowe  wód  powierzchniowych  i podziemnych  jest  ustawa
Prawo wodne z dnia 24 października 1974 roku (Dz.U. 38 z 1974 roku z późniejszymi zmianami).
Należy  wspomnieć, że przygotowywana  kompleksowa ustawa o  ochronie środowiska  nie reguluje  w
zasadzie  zagadnień  ochrony  wód.  Jedynym  nawiązaniem  jest  propozycja  wprowadzenia
zintegrowanego  pozwolenia  ekologicznego,  które  będzie  obejmowało  także  wykorzystanie  wód
(zgodność z dyrektywą 96/61/WE/IPPC).
Zasada  zlewniowego  systemu  zarządzania  zasobami  wodnymi  została  wprowadzona  nowelizacją  z
dnia  25  kwietnia  1997  roku.  Taka zasada  jest  zgodna  z  ideą  zrównoważonego  rozwoju  i
uwzględniającego naturalną łączność i ciągłość zasobów wodnych. Zlewniowe podejście jest jednym z
motywów  przewodnich  projektu  dyrektywy  ustanawiającej  ramy  dla  działania  Wspólnoty
w dziedzinie polityki wodnej (COM 97/49 final).
Duże  rozbieżności  z  prawem  wspólnotowym  cechują  regulacje  dotyczące  ochrony  wód  przed
zanieczyszczeniem. Żaden wspólnotowy akt prawny  nie znajduje pełnego  odzwierciedlenia w prawie
polskim. I tak:

•

obecne przepisy nie zobowiązują do budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków (jak w dyr.

91/271/EWG)

•

normy jakości ścieków wprowadzane do wód i do ziemi cechują się znaczną rozbieżnością z

normami zawartymi w dyrektywie 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczeń powodowanych przez
niektóre substancje zrzucane do środowiska wodnego Wspólnoty, niektóre polskie normy są nawet
ostrzejsze. Ponadto dostosowania wymagają polskie normy dotyczące metod wykonywania analiz
wody i ścieków.

•

duże rozbieżności występują między dyrektywą w sprawie wody do picia (80/778/EWG), a

rozporządzeniem MZiOŚ z dnia 31 maja 1977 (zmiany w 1990 roku) w sprawie warunków, jakim
powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze. Od 1998 roku trwają prace nad
nową wersją rozporządzenia zgodnego z nową dyrektywą Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi

•

brak przepisów korespondujących z dyrektywą 91/676/EWG o ochronie wód przed

zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych (identyfikowanie obszarów

szczególnie podatnych na zanieczyszczenie azotanami, opracowywanie i wdrażanie Kodeksu
Dobrych Praktyk Rolniczych)

•

uwzględnienia wymagają przepisy dyrektywy o ochronie wód podziemnych przed

zanieczyszczeniami spowodowanymi przez niektóre substancje niebezpieczne (80/68/EWG).

5.6.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych,

rewitalizacja pierwszego poziomu wodonośnego do jakości umożliwiającej jego wykorzystanie

jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wodę pitną,

ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich wykorzystania,

stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody

i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad gospodarowania

w nich nad innym wykorzystaniem terenów.

Polityka ekologiczna państwa jest ukierunkowana na:

•

Zapobieganie zanieczyszczeniu słodkich wód powierzchniowych i podziemnych oraz wód

Bałtyku, ze szczególnym naciskiem na zapobieganie u źródła,

•

Przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez

to zapewnienie między innymi odpowiednich źródel poboru wody do picia.

5.6.3. Strategia realizacji celu długoterminowego

Ochrona wód podziemnych
Ochrona  jakości  wód  podziemnych  na  obszarze  województwa  małopolskiego  realizowana  będzie
dwutorowo tj. poprzez ochronę ujęć wód podziemnych i wprowadzanie stref ochrony pośredniej oraz
ochronę  zbiorników wód podziemnych. To drugie zadanie będzie realizowane głównie na obszarach
ochrony  głównych  zbiorników  wód  podziemnych.  Do  ochrony  wód  podziemnych  stosowane  będą
różnorodne  środki:

•

opracowanie dokumentacji hydrogeologicznych dla GZWP na obszarze województwa, wraz z

korektą granic i opracowaniem zasad ochrony,

•

ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących z jednostek osadniczych,

•

ograniczenie zanieczyszczeń rolniczych,

•

ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych gospodarką odpadami

Przy ustanawianiu stref ochronnych głównym problemem są środki finansowe na wprowadzanie
ograniczeń w użytkowaniu obszarów objętych ochroną.
Ochrona zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych będzie realizowana poprzez:

•

opracowywanie dokumentacji hydrogeologicznych dla zlewni i jednostek zasobowych i określenie

w nich zasobów dyspozycyjnych i wskazań co do zasobów eksploatacyjnych,

•

kontrolę rozdziału zasobów i weryfikację pozwoleń wodno – prawnych na pobór wód,

•

wprowadzanie poprzez „Warunki korzystania z wód dorzecza” restrykcji w użytkowaniu wód

podziemnych poprzez określenie zasad udzielania pozwoleń wodno – prawnych na poszczególnych
obszarach i prowadzenie zróżnicowanej polityki opłatowej.

Niezwykle  ważnym  elementem programów  ochrony  wód podziemnych  jest informacja o  ich  jakości.
W tym celu rozwijany będzie regionalny monitoring wód podziemnych oraz lokalne monitoringi wód
podziemnych. Monitoring regionalny będzie  obejmował wszystkie  ważniejsze struktury wodonośne  i
większe ujęcia wód podziemnych.

Ochrona wód powierzchniowych
Przedstawiony  w  rozdziale  3  stan  czystości  wód  powierzchniowych  w  województwie  małopolskim
skłania  do podjęcia natychmiastowych i radykalnych działań. Obok  działań  w  zakresie  infrastruktury
technicznej ( oczyszczenie ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych) podejmowane będą

działania ukierunkowane na ograniczenie trudniejszych do eliminacji zanieczyszczeń obszarowych.
Działania w tym zakresie przebiegać będą dwutorowo, poprzez:

•

Ograniczenie zanieczyszczeń rozproszonych

pochodzących z terenów zainwestowanych

(oczyszczanie m in. ścieków, wód opadowych), zanieczyszczeń rolniczych, zanieczyszczeń z
transportu i komunikacji)

•

Poprawę zdolności samooczyszczania wód poprzez budowę filtrów biologicznych wzdłuż cieków.

Zgodnie  z  II  Polityką  Ekologiczną  Państwa,  do  2015  roku  w  województwie  małopolskim  powinien
być  zrealizowany  program    budowy,  rozbudowy  i  modernizacji  oczyszczalni  ścieków  z
podwyższonym  usuwaniem  biogenów  w  aglomeracjach  o  równoważnej  liczbie  mieszkańców  10  000
oraz program budowy systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach mniejszych
oraz  w  osiedlach  wiejskich  o  równoważnej  liczbie  mieszkańców  powyżej  2  000  i  zabudowie
skupionej.  Niektóre  tereny  województwa  małopolskiego  (np.  tereny  górskie)  są  predysponowane  do
budowy  oczyszczalni  przydomowych.  Ważnym  zadaniem  dla  gmin  będzie  rzetelna  inwentaryzacja
stanu technicznego zbiorników wybieralnych, które bardzo często nie spełniają stosownych wymagań.

Szczególna  uwaga  będzie  zwrócona  na  współpracę  międzygminną  w  zakresie  gospodarki  wodno-
ściekowej (np. w ramach Związku Gmin Dorzecza Górnej Raby i Krakowa, program ochrony zlewni
Dunajca,  zlewni  Raby,  zbiorników:  Dobczyckiego,  Czorsztyńskiego  i  zbiorników  Rożnów-
Czchów,itd.).

W  południowej  części  województwa  małopolskiego  występują  duże  nierównomierności  przepływów
w rzekach. Stąd wynika potrzeba budowy zbiorników małej retencji, poprawiających bilans wodny.

Docelową jakość wód w rzekach województwa małopolskiego przedstawiono na mapie  5.4.

Zlewniowy system zarządzania gospodarką wodną
W  nadchodzących  latach  zarządzanie  gospodarką  wodną  stanie  się  jednym  z  najbardziej
newralgicznych  problemów  rzutujących  w  bezpośredni  sposób  na  możliwości  rozwojowe  całych
regionów. System zarządzania gospodarką wodną w oparciu o duże jednostki hydrograficzne (baseny)
wprowadzany  jest  w Polsce  od początku lat 90-tych.  Niestety, wciąż z powodu braku nowoczesnego
prawa  wodnego  nie  doczekał  się  kompleksowego  wdrożenia.  Jednak  działania  takie  muszą  nastąpić,
zwłaszcza  w  świetle  procesów  integracyjnych  z  Unią  Europejską.  Wprowadzenie  systemu  umożliwi
sterowanie  za  pomocą  instrumentów  finansowych  i  prawnych  -  pozwoleniami  wodnoprawnymi,
opłatami  i  strukturą  użytkowania  wód.  Spośród  narzędzi  i  instytucji  umożliwiających  sprawne
funkcjonowanie wymienić należy: radę dorzecza, warunki korzystania z wód dorzecza.

W  zlewniowym  systemie  zarządzania  gospodarką  wodną  niezwykle  istotnym  elementem  stanie  się
udział  użytkowników  wód  w    podejmowaniu  decyzji  o  ograniczeniach  w  użytkowaniu  i  wielkości
obciążeń z tytułu użytkowania wód.

Ochrona przeciwpowodziowa i mała retencja
Województwo  małopolskie  jest  położone  w  dorzeczu  Górnej  Wisły.  Prawobrzeżne  dopływy  Wisły
mają  charakter  rzek  górskich  i  w  związku  z  tym  wezbrania  i  powodzie  występują  tutaj  kilka  razy  w
roku,  a  średnio  co  10  lat  przybierają  rozmiary  klęski  żywiołowej.  Żadna  z  rzek  województwa
małopolskiego nie posiada pełnego systemu ochrony przeciwpowodziowej.
W dorzeczu Wisły, powyżej Krakowa (na terenie woj. śląskiego) znajdują się zbiorniki, mające wpływ
na  sytuację  powodziową  w  Krakowie.  Jednak  ich  objętość  jest  co  najmniej  dwa  razy  mniejsza  niż
potrzeby. Obecnie w budowie jest zbiornik Świnna Poręba (rezerwa w wysokości ok. 24 mln m

. ), ale

nawet jego ukończenie nie rozwiąże problemu powodzi.
Istniejące wały przeciwpowodziowe (w sumie 876 km) są w katastrofalnym stanie: budowane
kilkadziesiąt lat temu z niewłaściwych materiałów, bez dobrego uszczelnienia podłoża.

Podniesienie  retencyjności  dorzeczy  i  zwiększenie  bezpieczeństwa  przeciwpowodziowego  w
województwie  małopolskim  jest  jednym  z  istotnych  rozwiązań  zaproponowanych  w  SRM  w  ramach
pola strategii PEJZAŻ (cel: racjonalne gospodarowanie środowiskiem).

Nadrzędnym  celem  polityki  w  zakresie  ochrony  przeciwpowodziowej  będzie  stworzenie
kompleksowego  systemu  ochrony  przeciwpowodziowej  w  dorzeczu  górnej  Wisły  obejmującego
obszar  całej  zlewni,  niezależnego  od  granic  jednostek  administracyjnych,  wraz  z  systemem
monitoringu  i  ostrzegania  przed  powodzią.  Ochrona  przeciwpowodziowa  ściśle  wiąże  się  z
problemem  naturalnej  (zalesianie,  ochrona  gleb  przed  erozją)  i  sztucznej  (zbiorniki  retencyjne,
systemy  melioracyjne)  retencji  w  dorzeczu  i  wymaga  koordynacji  z  działaniami  podejmowanymi  w
tym zakresie. Działania w zakresie czynnego zabezpieczenia przed powodzią obejmować będą:
v  zwiększenie  roli  przeciwpowodziowej  zbiorników  istniejących  (Goczałkowice,  Tresna)  oraz

będących w budowie (np.Świnna Poręba),

v  budowę kanałów ulgi (np. Kanał Krakowski),
v  udrożnienie istniejącego koryta Wisły,
v  budowę małych i średnich zbiorników  retencyjnych,
v  zwiększenie naturalnej retencji zlewni - prowadzenie zalesień i ograniczenie wyrębów lasów,
v  rekonstrukcja i nadbudowa istniejących budowli ochronnych,
v  uporządkowanie obszarów międzywala,
v  uporządkowanie i ograniczenie systemów melioracyjnych,
v  wyznaczenie terenów zalewowych i wyłączenie ich z zabudowy,
v  budowa  polderów  zalewowych  powyżej  Krakowa  i  wprowadzenie  ich  do  planów

zagospodarowania przestrzennego.

Wszystkie te działania stanowić będą zagrożenie dla naturalnych biocenoz w dolinie Wisły i dolinach
innych  rzek.    Projekty  inwestycji  przeciwpowodziowych  przeanalizowane  zostaną  pod  kątem
poszanowania  wymogów  ochrony  środowiska  i  ochrony  krajobrazu.  W  przypadku  wystąpienia
konfliktów preferowane będą  warianty rozwiązań  minimalizujących  negatywny  wpływ  inwestycji  na
środowisko.

5.7. Surowce mineralne

Dokument  SRM  zwraca  uwagę  na  potrzebę  minimalizacji  zużycia  zasobów  naturalnych  (  w  tym
racjonalizację  zużycia  energii)  i  zwiększenie  wykorzystania  niekonwencjonalnych  źródeł  energii.
Takie  podejście  pozwoli  na  ochronę  zasobów  surowców  mineralnych,  które  są  jednym  z  ważnych
czynników wpływających na rozwój gospodarczy województwa.

5.7.1. Uwarunkowania prawne

Zasady  korzystania  z  kopalin  uregulowane  są  przepisami  ustawy  z  dnia  4  lutego  1994  roku.  Prawo
geologiczne i górnicze (z późniejszymi zmianami). Ustawa ujmuje zagadnienia związane z własnością
kopalin, użytkowaniem oraz koncesjonowanie. Ponadto, ujęta jest również ochrona środowiska, w tym
złóż  kopalin  i wód podziemnych, w związku z  wykonywaniem prac geologicznych  i wydobywaniem
kopalin.
Ustawa Prawo geologiczne i górnicze zgodna jest ze wspólnotowym prawem ochrony środowiska.

5.7.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystywanie

w koordynacji z planami rozwoju regionu.

5.7.3. Strategia realizacji celu długoterminowego

Ochrona złóż
Ochrona  złóż  kopalin  realizowana  będzie  w  celu  prowadzenia    racjonalnej  gospodarki  i
najpełniejszego  wykorzystania  eksploatowanych  złóż,  łącznie  z  wykorzystaniem  kopalin
towarzyszących    i  zagospodarowaniem  nadkładów.  W  tym  celu  pomocnym  będzie  stworzenie
niezbędnego systemu informatycznego. Będzie on narzędziem inwentaryzacyjnym i przetwarzającym
na  bieżąco  dane  o  złożach,  generowane  przez  ich  użytkowników,  np.  rozliczenia  i  aktualizacja
zasobów,  weryfikacja  bilansowa  w/g  obowiązujących  kryteriów,  itp..  System  ułatwi  także
opracowanie,  realizację  i  monitoring  programu  zmierzającego  do  racjonalizacji  gospodarki  zasobami
złóż.

Ochrona obszarów perspektywicznych  i eksploatacja kopalin w dolinach i korytach rzecznych
Władze  województwa  będą  dążyły  do  objęcia  ochroną  terenów,  na  których  występują  zasoby
perspektywiczne. Ochrona taka powinna polegać na uwzględnieniu tych terenów w gminnych studiach
uwarunkowań  i  planach  zagospodarowania  przestrzennego  w  postaci  zapisów  uniemożliwiających
zagospodarowanie  tych  terenów  w  sposób  trwały,  wykluczający  potencjalną  eksploatację  surowców.
Perspektywy  poszerzenia  zasobów  kruszyw  naturalnych  wiążą  się  prawie  wyłącznie  z  dolinami
głównych rzek, tj. Wisły, Raby, Dunajca i Skawy.
W  dolinach  rzek  występuje  większość  złóż  kruszywa  naturalnego  na  terenie  województwa
małopolskiego, obszary te są jedynymi terenami perspektywicznymi dla pozyskiwania tych surowców
i z tego powodu należy dążyć do objęcia tych terenów ochroną.

Wody mineralne
Województwo  małopolskie  posiada  na  swoim  obszarze  cenne  zasoby  wód  mineralnych,  które  w
przyszłości mogą stać się podstawą rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Część z nich posiada ujęcia
o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych, część została tylko rozpoznana. Głównym zadaniem  w
zakresie  ich  ochrony będzie ustanowienie bądź  weryfikacja stref  ochronnych  oraz ich uwzględnienie
w  planach  zagospodarowania  przestrzennego.  Konieczne  jest  również  umieszczenie  w  tych  planach
rezerwy terenów pod przyszłą zabudowę uzdrowiskową.

Problemy rekultywacji poeksploatacyjnej
Zapewnienie  właściwej  rekultywacji  terenów  poeksploatacyjnych  jest  konieczne,  ze  względu  na
ochronę  walorów  krajobrazowych  i  przyrodniczych  terenów  zdegradowanych.  Szczególną  uwagę
poświęcać  się  będzie  właściwej  rekultywacji  złóż  eksploatowanych  na  terenie  Jury  Krakowsko-
Częstochowskiej  i  w  dolinach  rzek.  Obowiązek  rekultywacji  spoczywa  na  użytkowniku  złoża.  Tam,
gdzie  jest  to  możliwe,  preferować  się  będzie  wodno  -  leśny  kierunek  rekultywacji  z  przeznaczaniem
na  cele  rekreacyjne.  Koniecznym  jest,  aby  władza  lokalna  ściśle  współpracowała  z  użytkownikami
złoża,  gdyż  umożliwi  to  takie  prowadzenie  eksploatacji,  aby  docelowo  uzyskać  od  razu  atrakcyjny
teren (akwen) rekreacyjny.
W  przypadku  braku  możliwości  nałożenia  obowiązku  rekultywacji  na  dawnych  eksploatatorów
konieczne  będzie  zapewnienie  niezbędnych  środków  finansowych  z  budżetu  państwa  lub
odpowiednich funduszy celowych.

5.8. Gospodarka odpadami

Ochrona środowiska przed odpadami powinna być traktowana priorytetowo ponieważ odpady
stanowią źródło zanieczyszczenia wszystkich elementów środowiska. Tak też została potraktowana
podczas formułowania Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego. Uporządkowanie gospodarki
odpadami w województwie małopolskim, zgodnie z propozycją zawartą w SRM, ukierunkowane jest
na wprowadzenie:

•

sprawnego systemu odbioru, przetwarzania i składowania odpadów,

•

minimalizację wytwarzania odpadów

•

zwiększenie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów

Powyższe kierunki dotyczą zarówno odpadów komunalnych jak i przemysłowych, w tym
niebezpiecznych.

5.8.1. Uwarunkowania prawne

Postępowanie z odpadami reguluje ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o odpadach (Dz.U. Nr 96, poz. 96
i z 1998r. Nr 106, poz. 668). Część przepisów ustawy o odpadach nie  ma zastosowania do  odpadów
komunalnych  (np.  zezwolenie  na  wytwarzanie  odpadów,  uzgodnienie  sposobu  usuwania,  opłaty).
Podlegają  one  unormowaniu    zgodnie  z  ustawą  z  dnia  13  września  1996r.  o  utrzymaniu  porządku  i
czystości  w  gminach  (Dz.U.  Nr  132,  poz.  622  z  późn.  zmianami).  Istotne  w  polskim  prawodawstwie
jest  wyraźny  podział  na  odpady  komunalne  i  pozostałe  odpady.  Przy  czym  kompetencje  związane  z
gospodarką  odpadami  komunalnymi  pozostają  całkowicie  w  samorządach  gminnych  i  powiatowych.
Natomiast  samorząd  województwa  (marszałek)  ma  w  gestii  opracowywanie  programów
strategicznych w dziedzinie gospodarki odpadami

Przyjęcie nowych ustaw zostało oparte na obowiązujących w UE zasadach prewencji oraz

obciążenia  wytwarzającego  (zanieczyszczający  płaci).  Wymienione  powyżej  dwie  ustawy  obejmują
zagadnienia będące przedmiotem następujących dyrektyw Rady: 75/442/EWG o odpadach (ramowa),
91/689/EWG  o  odpadach  niebezpiecznych,  94/62/EWG  o  opakowaniach  i  odpadach  z  opakowań,
89/429/EWG  o  starych  spalarniach  odpadów  komunalnych,  94/67/EWG  o  spalarniach  odpadów
niebezpiecznych,  99/31/WE  o  składowaniu  odpadów,  oraz    rozporządzenie  Rady  259/93/EWG  w
sprawie transgranicznego przesyłania odpadów.

Stopień  zgodności  polskiego  prawa  z  w/w  dyrektywami  jest  zróżnicowany.  Pominięte  zostały  m.in.
normy  techniczne  zawarte  w  dyrektywach  dotyczących  spalarni.  Nie  wspomniano  także  w  żadnej  z
polskich ustaw  o odpadach z przemysłu tlenku tytanu, o PCB, o olejach, akumulatorach i bateriach
Duże rozbieżności  występują w następujących zagadnieniach:

•

definicja odpadu i odpadu komunalnego

•

brak kryteriów uznawania odpadów za niebezpieczne

•

inne rozumienie pojęć: wykorzystanie, usuwanie i unieszkodliwianie

Poważnym  problemem  jest  wyznaczenie  innego  zakresu  obowiązków  podmiotom  gospodarującym
odpadami.  Dodatkowo  należy  zwrócić  uwagę  na  niedostateczne  wykorzystanie  instrumentów
prewencyjnych  )zwłaszcza  elementów  planistycznych  oraz  opłat  produktowych  i  depozytowych).
Przepisy ustawy o odpadach nie wyczerpują również problematyki opakowań.

Projekt  zmian  przepisów  o  odpadach  w  związku  z  kompleksową  reformą  prawa  środowiska  jest  w
zasadzie  zgodny  z  prawem  UE  co  do  ogólnych  celów  i  ich  hierarchii  (prewencja,  odzysk,
unieszkodliwianie) Zgodność dotyczy również podstawowych pojęć (m.in. takich jak: odpady, odpady
niebezpieczne,  odpady  komunalne,  wytwórca,  posiadacz,  odzysk  i  recykling  –  w  miejsce
dotychczasowego określenia wykorzystanie, unieszkodliwianie.
Szereg  rozwiązań  projektu  można  uznać  za  odmienne    od  modelu  gospodarowania  odpadami    jakie
zalecają dyrektywy. Nie oznacza to jednak sprzeczności z prawem UE.

5.8.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania

i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów.

Celem nadrzędnym polityki państwa w zakresie gospodarki odpadami jest , odzyskiwanie surowców i
ponowne  wykorzystanie  odpadów  oraz  bezpieczne  dla  środowiska  końcowe  unieszkodliwianie
odpadów  nie  wykorzystanych.  Cel  długoterminowy  zaproponowany  w  województwie  małopolskim
jest  spójny  z  celem  na  poziomie  kraju,  a  jego  realizacja  jest  uwarunkowana  wieloma  czynnikami,

m.in. stosowaniem czystszych technologii, wykorzystaniem alternatywnych odnawialnych źródeł
energii, stosowaniem analizy pełnego „cyklu życia” produktu ( od produkcji do unieszkodliwienia).

5.8.3. Strategia realizacji celu długoterminowego

Gospodarka  odpadami  powinna  być  prowadzona  w  sposób  kompleksowy,  a  system  powinien
obejmować  kilka  elementów  poczynając  od  prewencji  i  recyklingu  a  kończąc  na  składowaniu
odpadów. System gospodarki odpadami wymaga działań organizacyjnych i inwestycyjnych. Podstawą
wprowadzenia  kompleksowego  systemu  gospodarki  odpadami  będzie    właściwa  ich  rejestracja  u
źródła powstawania, odzysku i recyklingu i unieszkodliwiania.

Odpady komunalne
Przyjmując rok 2003 jako datę przystąpienia Polski do Unii Europejskiej konieczne jest wdrażanie już
w  tej  chwili  przemyślanych  i  systemowych  działań,  zmierzających  do  dostosowania  polskiej
gospodarki  odpadami  komunalnymi  do  wymogów  unijnych.  Wśród  nich  coraz  większego  znaczenia
nabiera wymóg maksymalnego ograniczania ilości składowanych odpadów (dyrektywa 75/442/EWG i
99/31/WE).  Zapisy  tych  dyrektyw  oznaczają  dla  Polski  konieczność  zredukowania  ilości  organiki
trafiającej na składowiska do ok. 22% w 2010 roku, do ok. 15% w roku 2013 i ok. 10% 2 2020 roku.

Gospodarka  odpadami  powinna  tworzyć  rodzaj  systemu,  którego  kształt  musi  być  dopasowany  do
skali  integracji  samorządów  terytorialnych  oraz  indywidualnej  charakterystyki  obszaru.  System  taki
powinien być tworzony stopniowo, co stwarza szansę optymalizacji każdego kolejnego kroku.

Dla  zaplanowania  właściwego  systemu  podstawowe  znaczenie  ma  ilość  produkowanych  odpadów  w
województwie  oraz  prognoza  zmian  ilościowych  i  jakościowych.  Główne  założenia  prognozy
przedstawiono poniżej:

•

Faktor przyrostu /spadku produkcji odpadów komunalnych ( w tonach); w 2000 r – przyrost 3%,

od 2001 do 2004 roku przyrost 4% rocznie, lata 2005 i 2006 – przyrost 0%, lata 2008 do 2010 –
spadek 3% rocznie, w latach 2011 do 2015 –poziom z roku 2010. Faktor przyrostu / spadku
produkcji odpadów jest zależny od zmiany standardu życia, systemu ogrzewania, modelu
konsumpcji i zmiany rodzajów opakowań.

•

Poziom recyklingu przyjęto na podstawie (a) realnej prognozy i (b) wymogów ustawowych.

Poziom  ten  odnosi  się  do  50%  ilości  odpadów  (przyjęto  że  50%  to  frakcje  nieużyteczne)    i
dotyczy  zarówno  surowców  wtórnych  ,  jak  i  odpadów  organicznych.  Poziom  recyklingu  będzie
systematycznie  wzrastał:  od  1,5%  (tj.  3%  frakcji  użytecznej)  w  1999  roku  do  ok.  12  %  w  2005
roku i do ok. 40% w 2015 roku.,

•

Prognoza nie obejmuje odpadów pobudowlanych (gruz), które w znacznej części powinny być

wykorzystane do budowy dróg .

W oparciu o powyższe założenia prognoza przedstawia się następująco:

Rok

Odpady ogółem (t) Recykling (t)

Składowanie (t)

1999

685 300

9 800

675 500

2000

705 800

17 600

688 200

2005

789 600

47 400

742 200

2010

720 700

90 100

630 600

2015

720 700

144 100

586 600

W perspektywie do 2015 roku zalecane jest podjęcie następujących działań:

A. Zarządzanie gospodarką odpadami; wdrożenie systemu współpracy ponadlokalnej, np. w formie

związków  celowych.  Podstawowym  kryterium  jest  odpowiednio  duży  zasięg  działania  związku
(od  150  tys.  –  ok.  800  tys.  /  Kraków),  zgoda  gmin  na  podjęcie  współpracy  i  jasne  określenie
perspektyw  (status  prawny,  zakres  usług).    Sugeruje  się  stworzyć  kilka  obszarów  współpracy,

opartych m.in. o ośrodki: Kraków, Bochnia / Brzesko, Tarnów, Nowy Sącz /Gorlice, Nowy Targ,
Myślenice/ Sucha Beskidzka, Wadowice / Oświęcim, Olkusz. Jednak należy podkreślić, iż
zagadnienie to powinno być tematem dyskusji najpierw z powiatami, a następnie z gminami.
Inicjatorem dyskusji powinien być samorząd województwa.

B. Zbiórka i transport. Objęcie wszystkich mieszkańców usługami w zakresie zorganizowanego

wywozu odpadów komunalnych. Przewiduje się kilka stacji przeładunkowych (ze względów
ekonomicznych - wydajność stacji nie powinna być mniejsza niż 25 000 ton/r. ).

C. Recykling. Wdrożenie wymogów odnośnie do rozporządzenia o odpadach opakowaniowych,

rozporządzenia  o  opłatach  produktowych  i  depozytowych.    Na  podstawie  prognozy
przedstawionej  powyżej  przyjęto  zbiórkę  surowców  wtórnych  na  poziomie  40%  frakcji
użytecznej,  co  stanowi  ok.  144    tys.  ton,  co  oznacza  potrzebę  budowy  kilku  sortowni  o  łącznej
wydajności ok. 140 tys ton/rok.

D. Kompostowanie. Objęcie selektywną zbiórką bioodpadów – do 70% terenów o zabudowie

jednorodzinnej w miastach. Kompostownie: scenariusz minimum -Kraków, Tarnów, Nowy Sącz .

E. Składowanie odpadów. Na skutek podwyższania standardów technicznych oraz wymogów

środowiskowych małe składowiska powinny być sukcesywnie zamykane., a przede wszystkim nie
rozbudowywane. Ustalenia co do składowisk (ilości i miejsca) w 2015 r. należy oprzeć o dokładną
analizę pojemności składowisk w relacji do prognoz i systemu łączenia gmin (zaakceptowanego
przez gminy). Przewiduje się, że w 2015 roku będzie funkcjonowało 4 duże składowiska, kilka
średnich i kilka małych.

F. Termiczna

unieszkodliwianie

odpadów.

Zakłada

się

scenariusz

bez

termicznego

unieszkodliwiania  i scenariusz z termicznym unieszkodliwianiem, gdzie spalane będzie  ok. 40%
produkowanych  odpadów,  tj.  ok.  300  000  t/r.  Do  rozważenia  lokalizacja  obiektów  termicznej
przeróbki odpadów: Kraków, Chrzanów / Oświęcim, Tarnów.

G. Otoczenie instytucjonalne. Osiągnięcie zakładanej powyżej sytuacji w sektorze gospodarki

odpadami

komunalnymi

wiąże

się

potrzebą

znacznego

wzmocnienia

otoczenia

instytucjonalnego.  Chodzi  nie  tylko  o  przygotowanie  wojewódzkiego  programu  gospodarki
odpadami i lokalnych programów dopasowanych do obszarów współpracy, ale także o powołanie
instytucji, która będzie koordynowała działania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na
poziomie  regionu.  Kształt  i  forma  tej  instytucji  musi  być  umiejscowiona  pomiędzy  samorządem
wojewódzkim a powiatowym i gminnym i powinna być wynegocjowana ze wszystkimi stronami.
Koordynacja  gospodarki  odpadami  komunalnymi  na  poziomie  regionu  powinna  dotyczyć  przede
wszystkim następujących płaszczyzn:

planistycznej,

inwestycyjnej,

finansowej,

eksploatacyjnej.

Odpady przemysłowe

Na wstępie zostanie poddany ocenie funkcjonujący system, następnie przeprowadzona inwentaryzacja
zgodnie  z  potrzebami  udoskonalonego  systemu  rejestracji  oraz  inwentaryzacja  składowisk  i
wszystkich  istniejących  technologii  utylizacji.  W  oparciu  o  wyniki  inwentaryzacji  powinien  być
opracowany  a  następnie  wdrażany  program  gospodarki  odpadami  przemysłowymi  (w  tym  odpady
niebezpieczne powstające w zakładach przemysłowych) w skali województwa.

Poza działaniami podjętymi w skali województwa, każdy zakład będzie podejmował własne działania
wynikające z ustawy o odpadach.

Aktualnie metody postępowania z odpadami są następujące:
a.

składowanie (ok. 25%);

gospodarcze wykorzystanie (ok. 75%).

Recykling  dotyczy  głównie żużli z  hutnictwa żelaza i  stali, który  zagospodarowano prawie  w 100%,
odpadów  ze  wzbogacenia  i  wydobycia  rud  oraz  innych  surowców  mineralnych,  gruzu  budowlanego,
złomu stopów żelaza i metali kolorowych.

Przewiduje się dalszy, ale minimalny wzrost ilości odpadów gospodarczo wykorzystanych (docelowo
do  90%).  Ważniejsze  będzie  jednak  zapobieganie  powstawaniu  odpadów  (prewencja).    Zatem
Wojewoda, burmistrzowie (wójtowie  i prezydenci  miast) i WIOŚ będą wykorzystywali pozwolenia  i
projekty inwestycyjne jako instrumenty właściwej gospodarki odpadami.

Efektywny system recyklingu uwarunkowany  jest  kilkoma  czynnikami:  zakłady przemysłowe  muszą
znać  możliwości  recyklingu,  potrzebna  jest  segregacja  odpadów  u  źródła,  aby  zapewnić  optymalną
przeróbkę  różnorodnych  strumieni  odpadów,  muszą  być  stworzone  warunki  ich  wykorzystania  do
uzyskania użytecznych produktów (zakłady recyklingu, rynek materiałów wtórnych).
Strumienie  odpadów,  niezdatne  do  wykorzystania,  będą  składowane.  Składowanie  odpadów
przemysłowych  może  mieć  miejsce  na  składowiskach  spełniających  ściśle  zdefiniowane  warunki,
zabezpieczające  wody  podziemne  i  glebę  przed  zanieczyszczeniami.  Stare  składowiska  odpadów
dostarczają  znacznych  problemów,  ponieważ  nie  zostały  zrekultywowane,  a  wiele  z  nich  było
wybudowane bez jakichkolwiek zabezpieczeń.

Odpady niebezpieczne
W  ramach  klasyfikacji  odpadów  została  wyszczególniona  lista  odpadów  niebezpiecznych,  które
wymagają  specjalnego  traktowania.  Odpady  te  powinny  być  zagospodarowywane  lub
unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, co jest zgodne z przepisami UE.
Często  odpady  niebezpieczne  pochodzące  z  przemysłu,  były  składowane  na  wysypiskach
komunalnych  bez  podjęcia  jakichkolwiek  działań  chroniących  środowisko.  Odpady  niebezpieczne
wymagają  specjalnego  traktowania  na  wszystkich  etapach  postępowania,  co  znalazło  miejsce  w
ustawie  o  odpadach,  która  weszła  w  życie  z  dniem  1  stycznia  1998  roku.  Będą  podjęte  działania
dotyczące  bezpiecznego  składowania,  a  także  transportu  tych  odpadów.  Istniejące  i  nowo  budowane
składowiska odpadów niebezpiecznych muszą posiadać specjalne zabezpieczenia.
Ważnym    działaniem  ,  w  skali  województwa  małopolskiego,  będzie  rozwiązanie  problemu  odpadów
zawierających azbest (zwłaszcza w gm. Szczucin).
Jak  wiadomo  w  strumieniu  odpadów  komunalnych  znajdują  się  odpady  niebezpieczne,  takie  jak:
świetlówki, opakowania po środkach ochrony roślin, farby, lakiery, baterie, itp.
Obecnie  w  początkowy  etapie  są  prace  nad  „Koncepcją  systemu  zbiórki  odpadów  niebezpiecznych  i
ich  unieszkodliwienia”  dla  południowej  Polski  (woj.  małopolskie,  śląskie  i  opolskie).  Koncepcja
obejmie  zarówno  odpady  niebezpieczne  powstające  w  przemyśle  jak  i  odpady  niebezpieczne
znajdujące  się  w  strumieniu  odpadów  komunalnych.  Prace  nad  koncepcją  są  szczególnie  ważne  dla
woj.  małopolskiego,  ze  względu  na  znaczną  ilość  odpadów  niebezpiecznych  powstających    m.in.  w
Zakładach  Azotowych  S.A.  w  Tarnowie,  które  są  głównie  składowane.  Po  opracowaniu,  koncepcja
będzie sukcesywnie wdrażana.

Osady ściekowe
Osobnym  problemem,  dotąd  nie  rozwiązanym,    jest  przeróbka  i  zagospodarowanie  osadów
ściekowych.  Obecnie  w  Polsce  istnieje  tendencja  (obliguje  do  tego  ustawa  o  odpadach)  do
przyrodniczego  (w  tym  rolniczego)  wykorzystania  osadów  ściekowych.  O  tym  czy  osad  może  być
wykorzystany przyrodniczo  decyduje  wiele czynników, począwszy  od  obecności terenów na  których
osad może być ostatecznie utylizowany, a skończywszy na jakości osadu.
Obecnie  Tarnowska  Grupowa  Oczyszczalnia  Ścieków  podjęła  działania  w  kierunku  termicznego
unieszkodliwienia osadów ściekowych.

Odpady sanitarne
W województwie małopolskim  powstaje rocznie ok. 10 tys. ton odpadów sanitarnych, z których część
jest  unieszkodliwiana  w  3  spalarniach  odpadów  szpitalnych  (Kraków,  Tarnów  i  Rabka).  Znaczna
część  odpadów  jest  nadal  spalana  w  lokalnych  kotłowniach  i  w  spalarniach  nie  spełniających
wymogów  ekologicznych,  bądź  składowana  z  odpadami  bytowymi  na  składowiskach  odpadów

komunalnych.  Zatem  istnieje  potrzeba  dokładnego  rozeznania  sposobów  postępowania  z  tym
rodzajem  odpadów  w  poszczególnych  jednostkach  i  rygorystyczne  egzekwowanie  zasad  ochrony
środowiska.  Następnie  musi  być  wprowadzony  system  zbiórki  i  utylizacji    odpadów  sanitarnych
produkowanych w województwie.

Edukacja ekologiczna
Bezpieczna dla środowiska gospodarka odpadami komunalnymi powinna ujmować, oprócz usuwania i
składowania  wytwarzanych  odpadów  czy  odzysku  surowców,  zapobieganie  powstawaniu  odpadów,
co w znacznej mierze wiąże się ze zmianą niewłaściwych ekologicznie modeli produkcji i konsumpcji.
Wykształcenie  właściwych  zachowań  proekologicznych  utrudnione  jest  m.in.  przez  następujące
czynniki:

•

brak wiedzy ekologicznej konsumenta

•

brak informacji nt. szkodliwości danego produktu dla środowiska,

•

brak koniecznej infrastruktury,

W związku z powyższym będą prowadzone kampanie informacyjne nt. minimalizacji odpadów i ich
segregacji, a także negatywnego oddziaływania „dzikich wysypisk” na środowisko.

5.9. Ochrona przyrody i krajobrazu

Ochrona przyrody i różnorodności  biologicznej jest jednym z celów strategicznych zdefiniowanych w
SRM  w  ramach  pola  PEJZAŻ.    Zwrócono  uwagę  na  potrzebę  zwiększenia  obszaru  objętego
różnorodnymi  formami  ochrony  przyrody  jak  też  na  rozwój  zagospodarowania  turystycznego  w
harmonii z ochroną przyrody.

5.9.1. Uwarunkowania prawne

Regulacje prawne zawarte są w następujących ustawach:

•

ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r (z późniejszymi zmianami),

•

ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (z późniejszymi zmianami),

•

ustawa Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (z późniejszymi zmianami)

•

ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980 r. (z późniejszymi

zmianami)

Ograniczenia  na  obszarach  chronionych  wynikają  bądź  to  wprost  z  ustawy,  bądź  są  wprowadzone
aktem  prawnym  tworzącym  daną  formę  ochrony  przyrody.  Możliwość  prowadzenia  inwestycji  na
terenie  parku  narodowego  ogranicza  zapis  art.  36  ust.  1  ustawy  o  ochronie  przyrody,  a  także  art.  73
ust. 1 pkt 1 ustawy  o  ochronie  i  kształtowaniu środowiska  z  dnia 31 stycznia 1980 r. . Ograniczenia
inwestycyjne  na  obszarze  parku  krajobrazowego  wynikają  z  art.  73  ust.  1  pkt  1  ustawy  o  ochronie  i
kształtowaniu  środowiska,  a  przede  wszystkim  są  one  określone  w  rozporządzeniu  wojewody  o
utworzeniu PK.
Obszary chronionego krajobrazu są tworzone w drodze rozporządzenia wojewody. Rozporządzenie to
może  określać  zakazy  i  ograniczenia  przewidziane  w  art.  36  ust.  1  ustawy  o  ochronie  przyrody.
Ustalenie OChK powinno znaleźć odzwierciedlenie w planie zagospodarowania przestrzennego.

Polskie  prawo  dotyczące  ochrony  przyrody  charakteryzuje  się  dosyć  wysoką  zbieżnością  z  prawem
wspólnotowym. Wśród zagadnień, które należy jeszcze rozwiązać należy wymienić:

•

wprowadzenie przepisów reglamentujących obrót międzynarodowy określonymi gatunkami roślin i

zwierząt

•

ustanowienie obszarów chronionych

•

przejęcie odpowiedniej terminologii i definicji.

W polskim prawie brak jest przepisów w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska
organizmów genetycznie zmodyfikowanych (na wzór dyrektywy 90/220/EWG).

5.9.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych

Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej jest jednym z ważniejszych obszarów
bezpieczeństwa ekologicznego państwa (wg. II Polityki Ekologicznej Państwa). Jako główne cele
działań przyjęto m.in. usunięcie lub ograniczenie zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej
i krajobrazowej oraz zachowanie, odtworzenie i wzbogacanie zasobów przyrody.

5.9.3. Strategia realizacji długoterminowego celu

Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym
Nadchodzące lata będą się charakteryzowały dalszym wzrostem zainwestowania terenu i gęstnieniem
sieci  infrastruktury  w  krajobrazie.  Procesy  te  w  sposób  istotny  zagrażać  mogą  walorom
przyrodniczym  i  krajobrazowym  województwa.  Przyjęcie  strategii  zrównoważonego  rozwoju  daje
szansę  stosunkowo  bezkolizyjnej  realizacji  celów  ekologicznych  i  gospodarczych,  a  nawet  ich
wzajemne  wspieranie  się.  Na  szczególną    uwagę  zasługuje  uwzględnienie  w  gminnych  planach
zagospodarowania przestrzennego  i studiach uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gmin
wniosków  wynikających  z  planów  ochrony  parków  narodowych,  rezerwatów  przyrody,  parków
krajobrazowych  wraz z  otulinami  oraz założeń  ochronnych  dla istniejących  i projektowanych innych
form  ochrony  przyrody  jak:  obszary  krajobrazu  chronionego,  użytki  ekologiczne,  stanowiska
dokumentacyjne  czy  pomniki  przyrody.  Kluczową  sprawą  jest  opracowanie  odpowiednio  wcześniej
wytycznych,  które  zostaną  włączone  w  studia  i  plany  zagospodarowania  przestrzennego.  Szczególna
uwaga zwrócona będzie na procedury dyskusji i opiniowania wytycznych z mieszkańcami.

Głównymi  celami  polityki  przestrzennej  będą:  zachowanie,  utrzymanie,  trwałe  użytkowanie,
odnowienie  i  ulepszenie  środowiska  przyrodniczego,  jak  również  zachowanie  i  wyeksponowanie
zasobów kultury materialnej i ciągłości historycznej w kształtowaniu funkcji kulturowej.
Instrumentami  w  realizacji  polityki  są:  przepisy  prawne,  środki  finansowe,  negocjacje  służące
rozwiązywaniu konfliktów, zbiory danych o środowisku, działalność edukacyjna.

Kształtowanie generalnej struktury ekologicznej  regionu i stabilizacja procesów ekologicznych w
skali krajobrazu
Zgodnie  z    „II  Polityką  Ekologiczną  Państwa”  i  „Krajową  Strategią  Ochrony  Żywych  Zasobów
Przyrody”  podstawową    zasadą  w  dziedzinie  ochrony  przyrody  w  skali  regionalnej  jest  ochrona
ekosystemów,  ich  krajobrazowych  układów  oraz  ich  różnorodności  biologicznej  i  krajobrazowej.
Szczególnym  zagrożeniem  na  obszarze  województwa  małopolskiego  jest  chaotyczna,  rozproszona
zabudowa.  Ekosystemy  cenne  przyrodniczo  nie  utrzymają  swoich  walorów  i  funkcji,  jeśli  będą
występowały  w  postaci  izolowanych  obszarów.  Zasoby  przyrody  województwa  krakowskiego
stanowią ważny  element  w sieci powiązań  ekologicznych  w  kraju a także  w skali  międzynarodowej.
Potwierdzają to założenia krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA. Na obszarze województwa
wytypowano i opisano 11 obszarów węzłowych. Najwyższą wartość reprezentują obszary węzłowe o
randze międzynarodowej:

•

30 M - obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej,

•

40 M. - Obszar Żywiecki,

•

41 M. - Obszar Podhalański,

•

42 M. - Obszar Tatrzański,

•

43 M. - Obszar Sądecki,

•

44 M. - Obszar Beskidu Niskiego.

Pozostałe 5 obszarów mają rangę krajowych obszarów węzłowych. Są to:

•

16 K - Obszar Krakowski

•

17 K - Obszar Miechowski

•

23 K - Obszar Puszczy Niepołomnickiej

•

30 K - Obszar Beskidu Małego,

•

31 K - Obszar Pogórza Ciężkowickiego.

W  celu  ochrony  sieci  węzłów  planuje  się  działania,  mające  na  celu  zabezpieczenie  tych      terenów
przed  zmianą  użytkowania.  Jeśli  chodzi  o  łączące  je  korytarze,  to  przyszłe  działania  mają  chronić
przed  zniszczeniem  lub  przerwaniem  ciągłości  oraz  przed  zmianami  stosunków  wodnych  i
zanieczyszczeniami  wody  i  powietrza. Ponadto  mają  zapewnić  połączenia  zadrzewieniami  odcinków
korytarzy przerwanych oraz dążyć do wzbogacenia istniejącej sieci.

Tworzenie nowych obszarów chronionych
W ochronie i kształtowaniu struktury ekologicznej województwa bardzo duże znaczenie ma tworzenie
i  umiejętne  pielęgnowanie  systemu  obszarów  szczególnie  chronionych.  W  perspektywie  do  2015  r.
przewiduje się:

•

utworzenie kilku Parków Krajobrazowych: PK Małych Pienin, PK Puszczy

Niepołomickiej, PK Doliny Kamienicy, PK Beskidu Niskiego, Łososińsko-Żegociński
PK, powiększenie Rożnowsko-Ciężkowickiego PK

•

utworzenie kolejnych kilkudziesięciu rezerwatów przyrody

•

utworzenie kilkudziesięciu użytków ekologicznych

•

utworzenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Beskidy”

•

utworzenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dobczyce”

Dużą  uwagę  przywiązywać  będzie  się  do  powiązania  istniejących  obiektów  w  ciągi.  Planuje  się
objęcie  szczególną  troską  i  ograniczenie  negatywnych  skutków  infrastruktury  przemysłowej  i
technicznej  na  biocenozy  w  dolinie  Wisły  oraz  ochronę  różnorodności  biologicznej  na  obszarach
rolniczych  w rejonie Proszowic.  Przewiduje się również powołanie  kolejnych pomników przyrody  i
stanowisk  dokumentacyjnych.  Istniejące  pomniki  przyrody  i  stanowiska  dokumentacyjne  winny  być
do 2015 roku poddane ocenie stanu zachowania.
Obszary proponowane do objęcia ochroną przedstawiono na mapie 5.5.

Ponadto zostanie poszerzona istniejąca baza danych o chronionych, ginących i zagrożonych gatunkach
roślin i zwierząt i na jej podstawie zapewniona, najbardziej potrzebującym, aktywna ochrona.

Ograniczona dostępność do terenów cennych przyrodniczo
Obszary cenne przyrodniczo są z reguły wykorzystywane do celów rekreacyjnych i edukacyjnych. W
nadchodzących latach taka tendencja będzie się nasilać, co może doprowadzić do szybkiej degradacji
przyrodniczej  terenu.  Dlatego  zakres  udostępniania  tych  obszarów,  a  zwłaszcza  Ojcowskiego  Parku
Narodowego  musi  być  ściśle  limitowany.  Jako  alternatywę,  władze  województwa  będą  promowały  i
wspomagały  kreowanie  nowych  terenów  rekreacyjno  –  wypoczynkowych    w  strefach  podmiejskich.
Na  terenach  tych  rekreacja  będzie  przebiegała  w  sposób  zorganizowany,  a  obiekty  będą  spełniały
wymogi ochrony środowiska. Oczywiście tereny te będą bardziej atrakcyjne jeżeli będą istniały trasy
rowerowe  łączące  miasta  i  wioski  z  tymi  miejscami.  Zarząd  Zespołu  Jurajskich  Parków
Krajobrazowych wspólnie z Ojcowskim Parkiem Narodowym i Fundacją Partnerstwo dla Środowiska
rozpoczął  realizację  projektu  nazwanego  "Jurajskim  Pierścieniem".  Jego  celem  jest  aktywizacja
turystyczna  i  rekreacyjna  południowej  części  Jury  Krakowskiej  przy  zachowaniu  walorów
krajobrazowych  i przyrodniczych. Działania te  mają odciążyć Ojcowski Park Narodowy, dla którego
nadmierna  frekwencja  turystyczna  odbija  się  niekorzystnie  na  przyrodzie.  Poza  opisanymi  powyżej
działaniami, rozważony zostanie problem odpowiedniego zagospodarowania Puszczy Niepołomickiej,
co umożliwi skierowanie tam części ruchu rekreacyjno – wypoczynkowego.

Ochrona dzikich zwierząt
Ochrona dzikich zwierząt realizowana będzie w oparciu o współpracę WOŚ UW, Zarządu Parków
Krajobrazowych z kołami łowieckimi zrzeszonymi w PZŁ, dzierżawiącymi większość obwodów
łowieckich. Głównymi działaniami będzie:

•

tworzenie regionów hodowlanych,

•

ratowanie i odtwarzanie naturalnych biotopów,

•

właściwa selekcja,

•

hodowla i dokarmianie zwierząt.

Zwrócona  zostanie  uwaga  na  odmienne  zasady  gospodarowania  zwierzyną  na  obszarach  parków
krajobrazowych.

Gospodarka leśna
Średni  wskaźnik  zalesienia  obszaru  województwa  małopolskiego  wynosi  28,5%  i  jest  zbliżony  do
średniego  krajowego.  Niemniej  jednak  występuje  tutaj  duże  zróżnicowanie.  Tym  ważniejsze  jest
objęcie  istniejących  terenów  leśnych  ochroną  i  wdrożenie  programu  zalesiania.  Na  zalesianie
przeznaczy  się  kompleksy  glebowe  rolniczo  nieprzydatne,  żytnie  bardzo  słabe  i  żytnie  słabe,  przy
preferowaniu  obszarów  zagrożonych  erozją.  W  przypadku  zalesień  gruntów  prywatnych  niezbędne
będzie  uruchomienie  ośrodków  doradztwa,  służących  konsultacjami  i  udzielającego  pomocy  oraz
wprowadzenie    preferencyjnych  kredytów  na  zakup  sadzonek.  W  polityce  zalesień  obok
wspomnianych wyżej uwarunkowań ważną rolę odgrywać będą korytarze ekologiczne i preferowanie
zalesień mających na celu ich odtwarzanie i poszerzanie.

5.10. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska (NZŚ)

5.10.1. Uwarunkowania prawne

Podstawowymi aktami prawnymi są tutaj:

•

ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dn. 31 stycznia 1980r., rozdz. 3 w dziale VI, art.

104-105b (Dz. U. Nr 49, poz. 196 z późn.zm.) - definicja NZŚ

•

ustawa z dn. 20 lipca 1991r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, art. 29-31 (Dz. U. Nr

77, poz. 335 z późn. zm.)

Dodatkowo  wiele  zagadnień  jest  także  zawartych  w  ustawach  o  ochronie  przeciwpożarowej    (Dz.U.
Nr  81/91,  poz.  351  ze  zm.)  i  Państwowej  Straży  Pożarnej  (Dz.U.  Nr  88/91,  poz.  400  ze  zm.)  -
ustanawiają  one  tzw.  krajowy  system  ratowniczo-gaśniczy  obejmujący  również  zapobieganie  i
zwalczanie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.
Ustawa  o  ochronie  środowiska  wyłącza  spod  zakresu  pojęcia  "nadzwyczajnego  zagrożenia
środowiska" klęski żywiołowe. W celu przeciwdziałaniu NZŚ wójt, burmistrz albo prezydent miasta,
na którego terenie znajduje się instalacja mogąca spowodować NZŚ, zobowiązani są do sporządzenia
planu operacyjno-ratowniczego na wypadek wystąpienia takiego zagrożenia poza terenem, do którego
jednostka organizacyjna eksploatująca tą instalację posiada tytuł prawny. Jeżeli NZŚ swoim zasięgiem
może  przekroczyć  granice  jednej  gminy,  to  plan  operacyjno-ratowniczy  sporządza  wojewoda  (na
wniosek  wójta,  burmistrza  albo  prezydenta  miasta  lub  wojewódzkiego  inspektora  ochrony
środowiska).
W perspektywie do 2002 roku, powinna nastąpić pełna harmonizacja polskich przepisów prawnych z
dyrektywą „Seveso II” oraz innymi dyrektywami UE odnoszącymi się do n.z.ś.

5.10.2. Cel długoterminowy do 2015 roku

Ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ

oraz wyłączenie transportu tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb miast

Jednym z głównych celów polityki ekologicznej państwa jest eliminowanie lub zmniejszenie skutków
dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń, a także doskonalenie istniejącego systemu
ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych.

5.10.3. Strategia realizacji celu długoterminowego

Na terenie województwa małopolskiego funkcjonuje wiele jednostek, będących potencjalnymi
sprawcami NZŚ. Lista zidentyfikowanych potencjalnych sprawców n.z.ś. musi być sukcesywnie
weryfikowana w związku ze zmianami organizacyjnymi przedsiębiorstw, procesem przekształceń oraz
zmianami dotyczącymi technologii magazynowania materiałów niebezpiecznych.
WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania zdarzeń powodujących n.z.ś. poprzez:

•

kontrolę podmiotów gospodarczych, których działalność może stanowić przyczynę powstania

n.z.ś.,

•

badanie przyczyn powstania oraz sposobów likwidacji skutków n.z.ś.,

•

prowadzenie szkoleń i instruktażu.

Wyniki  kontroli  mogą  być  wykorzystywane  w  programie  komputerowym,  który  to  program  będzie
zawierał pełną informację o danym obiekcie ze scenariuszami różnych awarii i ich zasięgami.
Obowiązkiem  zakładu  (potencjalnego  sprawcy  n.z.ś.)  jest  posiadanie  instrukcji  na  wypadek
awaryjnego  nadzwyczajnego  zagrożenia  środowiska.  Większość  podmiotów  gospodarczych,
potencjalnych  sprawców  n.z.ś.,  posiada  takie  instrukcje,  niemniej  jednak  wymagają  one  bieżącej
aktualizacji.
Potencjalne zagrożenie dla środowiska stwarza również załadunek, transport i rozładunek materiałów
niebezpiecznych.  Pojazdy  służące  do  przewozu  tych  materiałów  powinny  być  przystosowane  do
takich  przewozów,  a  trasy  przewozu  tych  materiałów  powinny  być  wyznaczane  tak,  by  zapewnić
maksymalne bezpieczeństwo dla mieszkańców i środowiska.

W  zagadnieniach  n.z.ś.  istotne  znaczenie  ma  sytuacja  prawna.  Dotychczas  n.z.ś.  unormowane  były
fragmentarycznie  i  niewystarczająco.  Zgodnie  ze  znowelizowaną  ustawą  o  ochronie  i  kształtowaniu
środowiska  wprowadzone  zostały  definicje  dot.  substancji  niebezpiecznych,  instalacji  mogących
spowodować  n.z.ś.  oraz  raportu  bezpieczeństwa.  W  zakresie  raportów  bezpieczeństwa  istnieje
obowiązek sporządzenia takich raportów dla instalacji mogącej spowodować n.z.ś. przed jej oddaniem
do eksploatacji, a także dla istniejącej instalacji mogącej spowodować n.z.ś. w okresie 3 lat od wejścia
ustawy w życie, czyli do 1 stycznia 2001 roku.
Instalacje  mogące  spowodować  n.z.ś.  powinny  być  poddane  okresowej  kontroli,  a  wyniki  raportów
bezpieczeństwa  weryfikowane.  Należy  podkreślić,  że  wprowadzenie  raportu  bezpieczeństwa
odpowiada dyrektywom Unii Europejskiej.

STRATEGIA WDROŻENIOWA, 2001- 2004

6.1. Wprowadzenie

W rozdziale 5 przedstawiono długoterminową politykę ochrony środowiska dla

poszczególnych elementów środowiska i uciążliwości środowiskowych. Polityka ta w istotny sposób
zależy od rozwoju gospodarczego województwa, co zostało opisane w rozdziale 4.
Obydwa rozdziały (tj. rozdział 4 i 5) stanowią bazę dla strategii wdrożeniowej na najbliższe lata.
Strategia ta została przedstawiona w niniejszym rozdziale i ujmuje cele do 2004 roku i - w oparciu o
nie - działania które powinny być podjęte (pakiety działań), aby te cele osiągnąć.

6.2. Ochrona powietrza atmosferycznego

6.2.1. Wprowadzenie

Strategia wdrożeniowa w zakresie ochrony powietrza został ukierunkowana na spełnienie wymagań
dotyczących imisji podstawowych zanieczyszczeń powietrza oraz systematyczne zmniejszanie imisji
pozostałych zanieczyszczeń, w tym substancji specyficznych.

6.2.2. Stan sanitarny powietrza

6.2.2.1. Cele do 2004 roku

1. Spełnienie wymagań dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie imisji podstawowych

zanieczyszczeń, tj. dla pyłu zawieszonego PM10 – 30 ug/m

r., dwutlenku siarki – 20ug/m

całym obszarze województwa

2. Systematyczne zmniejszanie obszarów o imisji tlenków azotu większej niż 30 ug/m

3. Rozpoznanie rozkładu przestrzennego imisji substancji specyficznych
4. Ograniczenie stężeń i zasięgów oddziaływania substancji specyficznych w powietrzu

6.2.2.2. Strategia

Analizując źródła emisji w/w substancji, uznano że ww cele mogą być osiągnięte poprzez działania
ukierunkowane na:

•

transport i ruch uliczny (emisja komunikacyjna),

•

procesy energetycznego spalania paliw: zakłady energetyki zawodowej oraz lokalne kotłownie i

paleniska domowe (emisja niska)

•

procesy technologiczne (zwłaszcza w HTS w Nowej Hucie, Zakładach Azotowych w Tarnowie -

Mościcach S.A., Zakładach Chemicznych DWORY S.A. w Oświęcimiu, Zakłady Chemiczne
ALWERNIA S.A. w Alwerni, Rafineria Trzebinia S.A. w Trzebini, Elektrownia SIERSZA S.A. w
Trzebini)

Zagadnienia te zostały opisane poniżej (par. 6.2.3., 6.2.4., 6.2.5.). Znaczenie priorytetowe będą miały
działania zmniejszające emisję zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego poprzez ograniczenie ich
powstawania u źródła.

6.2.3. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z transportu i ruchu

ulicznego

6.2.3.1. Cele do 2004 roku

1. Ograniczenie wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych do powietrza w głównych miastach

do 120% wielkości emisji z 1999 roku

6.2.3.2. Strategia

Monitoring zanieczyszczeń komunikacyjnych
Kilka lat temu, z inicjatywy Zespołu ds ograniczenia emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych podjęto
działania,  mające  na  celu  ocenę  wpływu  emisji  z  pojazdów  samochodowych  na  stan  sanitarny
powietrza  na  obszarze  Krakowa.  Rozpoczęto  badania  wielkości  emisji  komunikacyjnej  w  ramach
projektu polsko - amerykańskiego. Badania te będą nadal kontynuowane, bowiem są one podstawą do
opracowania programu działań ograniczających emisję zanieczyszczeń komunikacyjnych w Krakowie.
Monitoring  emisji  zanieczyszczeń  komunikacyjnych  jest  obecnie  prowadzony  także  w  Tarnowie  i
powinien być kontynuowany.
Podobnymi  badaniami  powinny  być  objęte  newralgiczne  miejsca  w  innych  miastach,  zwłaszcza  w
tych,  przez  które  przechodzą  drogi  tranzytowe,  a  także  w  miejscowościach  wypoczynkowych,
charakteryzujących się nadmiernym ruchem  turystycznym i rekreacyjnym.
A 1.

Kontynuacja monitoringu zanieczyszczeń komunikacyjnych w Krakowie i w Tarnowie.

A 2.

Rozeznanie potrzeby prowadzenia monitoringu w innych miastach

Wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza główne miasta
W  celu  ograniczenia  ruchu  tranzytowego  w  miastach  będą  budowane  obejścia,  np.  południowe
obejście Krakowa w ciągu autostrady A-4 wraz z odcinkiem drogi krajowej nr 4 Kraków - Wieliczka,
obwodnica  Brzeska  (  w  trakcie  budowy),  Wojnicza  i  Łapczycy  w  ciągu  drogi  krajowej  nr  4,
obwodnice  śródmiejskie  i  wlot  północny  w  Tarnowie,  śródmiejska  obwodnica  wschodnia  Nowego
Sącza,  obwodnica  Gorlic  i  Limanowej  (droga  nr  98)  oraz  Biecza,  obwodnica  Dąbrowy  Tarnowskiej
odciążającej  ruch  krajowy  na  Warszawę,  obejście  Kęt,  Andrychowa  i  Wadowic  w  ciągu  drogi
krajowej nr 96, północne obejście Chrzanowa w ciągu drogi krajowej nr 914  oraz obejście Olkusza w
ciągu  drogi  krajowej  nr  4  (drogi  krajowe  nr  914  i    nr  4  są  drogami  alternatywnymi  dla  autostrady
płatnej).
A 3.

Budowa obejść obwodnicowych miast o nadmiernym ruchu tranzytowym

Prowadzona  będzie  także  przebudowa  dróg  charakateryzujących  się  małą  przepustowością.  W
pierwszej kolejności przebudowa drogi krajowej (tzw. „Zakopianki” ) S-7: , zwłaszcza odc. Myślenice
-  Lubień  i  północne  obejście  Krakowa  odc.  Zabierzów  -  Modlnica,  droga  krajowa  nr  95  odc.
Chabówka  -  Rdzawka  (dobudowa  drugiej  jezdni),  droga  krajowa  nr  950  w  Oświęcimiu  -  wylot  w
kierunku  Bierunia,  droga  krajowa  nr  73    Tarnów  -  Szczucin  -  Kielce,  droga  krajowa  nr  ..  na  odc.
Bochnia - Limanowa (łącznie z obejściem N. Wiśnicza).

Systematycznie  prowadzona  będzie  likwidacja  stanów  złych  nawierzchni    na  wszystkich  drogach
krajowych i wojewódzkich (łącznie ze stabilizacją osuwisk i remontami przepustów).
A 4.

Przebudowa dróg o małej przepustowości

A 5.

Likwidacja stanów złych nawierzchni na drogach krajowych, wojewódzkich i lokalnych

Wyprowadzenie z centrum Krakowa ruchu tranzytowego i międzydzielnicowego nie związanego z
centrum, będzie możliwe po wybudowaniu przepraw mostowych: w Krakowie (dwa mosty wraz z
dojazdami) i w powiecie dąbrowskim (przeprawa mostowa przez Wisłę w Borusowej).
A 6.

Budowa tras mostowych

Kierowanie prędkością przepływu ruchu ulicznego pozwoli uniknąć przeciążeń tras komunikacyjnych.
Można  to  osiągnąć  poprzez  wdrożenie  tzw.  planów  cyrkulacji.  Takie  plany  powinny  być
przygotowane  dla  każdego  większego  miasta  w  województwie  (przede  wszystkim  dla  Krakowa).
Władze województwa będą popierały te miasta, które przystąpią do sporządzania w/w planów.
A 7.

Stymulacja miast do sformułowania polityki ruchu ulicznego i transportu (plany
cyrkulacji ruchu ulicznego)

W  związku  z  uruchomieniem  odcinka  autostrady  płatnej    (A4  /  Katowice  -  Kraków)  wzrósł  ruch
tranzytowy  na  drogach  alternatywnych,  tj.:  Katowice  -  Olkusz  -  Kraków,  Katowice  -  Mysłowice  -
Jaworzno  -  Krzeszowice  -  Kraków.  Stąd  wynika  konieczność  przebudowy  tych  dróg,  aby  miasta
sąsiadujące  z  autostradą  A4  odciążyć    od  ruchu  ciężkich  samochodów.  W  celu  ograniczenia
uciążliwości ruchu tranzytowego, zwłaszcza samochodów ciężarowych, proponuje się  wprowadzenie
w  tych  miastach  ograniczenia  tego  rodzaju  ruchu  w  godzinach  szczytu,  co  przyczyni  się  do
skierowania  ciężkich  samochodów  na  autostradę.  Dużym  problemem  jest  także  tranzyt  ciężkich
samochodów na przejściu granicznym w Łysej Polanie.
A 8.

Przebudowa dróg alternatywnych do autostrady A4 , ograniczenie ruchu ciężkich
samochodów  w  godzinach  szczytu  w  miastach:  Chrzanów,  Krzeszowice,  Olkusz  oraz
likwidacja tranzytowego ruchu ciężkich samochodów na przejściu granicznym w Łysej
Polanie

Zapobieganie nadmiernemu ruchowi ulicznemu w miastach
Ciągłe  usprawnianie  transportu  zbiorowego  przyczyni  się  do  zmniejszenia  ruchu  samochodów
prywatnych,  zwłaszcza  osób  dojeżdżających  do  pracy.  Dodatkowym  czynnikiem  wspomagającym
może  być  wprowadzenie  parkingów  systemu  „Park  and  Ride”.  W  pierwszej  kolejności  powinny
powstać  parkingi  przy  wszystkich  głównych  wlotach  do  obszaru  centralnego  miasta  Krakowa
(budowa parkingów podziemnych i/lub piętrowych).
Istotnym  działaniem  powinno  być  tworzenie  parkingów  dla  samochodów  TIR,  co  ma  szczególne
znaczenie w świetle zakazu ruchu tych samochodów w niektóre dni tygodnia.
A 9.

Wprowadzenie systemu „Park and Ride” i budowa parkingów dla samochodów TIR

Ograniczenie ruchu samochodowego w centrach miast można zrealizować poprzez właściwą politykę
parkingową. Zalecane jest tworzenie obszarów „bez samochodów” zwłaszcza w centralnej części
Krakowa, Tarnowa, innych miast oraz terenów rekreacyjnych.
A 10. Wprowadzanie właściwej polityki parkingowej, oraz wprowadzanie opłat za wjazd do

pewnych części miast i budowa parkingów na peryferiach miejscowości atrakcyjnych
turystycznie

A 11. Ograniczenie ruchu docelowego do obszarów centralnych miast, a zwłaszcza do

obszarów staromiejskich

W  celu  ograniczenia  negatywnego  wpływu  motorowych  środków  transportu  zbiorowego,  konieczna
jest dalsza ich modernizacja.  Atrakcyjność transportu publicznego zależy nie tylko od kosztów jakie
musi  ponieść  dany  mieszkaniec,  ale  także  od  dobrego  dopasowania  rozkładów  jazdy  (autobusów,
pociągów  i  tramwajów).  Rozkład  jazdy  różnych  środków  komunikacji  publicznej  musi  być
dostosowany  do potrzeb użytkowników  i zintegrowany  w celu skrócenia czasu oczekiwania podczas
przesiadek.  Często  wiąże  się  to  z  koniecznością  stworzenia  uprzywilejowanych  warunków  dla
poruszania  się  środków  transportu  publicznego  w  ruchu  miejskim  (np.  pierwszeństwo  przejazdu,
możliwość zatrzymania się w zatokach przystankowych , itp.).
Należy  rozważyć  możliwość  wprowadzenia  biletów  strefowych,  zachowujących  ważność  dla
określonego dystansu i czasu podróżowania. Wszystkie te działania są ukierunkowane  na utrzymanie
konkurencyjności transportu publicznego w stosunku do transportu indywidualnego.
A 12.  Kontynuacja modernizacji taboru autobusowej komunikacji miejskiej
A 13.  Dostosowanie  rozkładów  jazdy  różnych  środków  transportu  publicznego  do  potrzeb

mieszkańców

A 14. Tworzenie warunków dla uprzywilejowania transportu publicznego (np. zatoki

przystankowe, itp.)

Samochód bardzo często jest używany  przez turystów weekendowych, ze względu na dużą swobodę
wyboru celu podróży i czasu tej podróży, przyczyniając się w ten sposób do zanieczyszczenia terenów
atrakcyjnych  turystycznie.  W  tej  sytuacji  pewnym  rozwiązaniem  jest  budowa  parkingów  na
peryferiach  miejscowości  turystycznych  (np.  Zakopanego)  oraz  wprowadzenie  i  propagowanie
systemu  przewozów  kombinowanych  polegający  na  tym,  że  turysta  dojeżdża  do  miejsca
przeznaczenia  środkami  komunikacji  zbiorowej,  np.  pociągiem  (korzystając  ze  zniżkowych  biletów
weekendowych,  co  już  obecnie  funkcjonuje),  zaś  penetracji  turystycznej  regionu  docelowego  służy
mu np. wynajęty rower. Stąd wynika potrzeba przygotowania tras rowerowych. Trasy rowerowe będą
służyły nie tylko turystom przyjeżdżającym z zewnątrz (trasy łączące miejsca atrakcyjne turystycznie,
np.  teren  Puszczy  Dulowskiej,  miejscowości  powiatu  nowosądeckiego,  tatrzańskiego,  tarnowskiego,
itd.), ale także mieszkańcom, łącząc  centra miast i osiedla z terenami rekreacyjnymi zlokalizowanymi
poza  miastami.  Ponadto,  mieszkańcy  wsi    często  korzystają  z  rowerów  w  codziennym  życiu  i  są
narażeni  na  znaczne  niebezpieczeństwo  poruszając  się  po  drogach  nie  przystosowanych  do  ruchu
rowerowego  (np.  miejscowości  położone  na  północy  powiatu  bocheńskiego).  Rozpoznanie  potrzeby
tras rowerowych i ich lokalizacji będzie oparte o współpracę międzygminną, aby ścieżki były dobrze
wykorzystywane, zwłaszcza w połączeniu z agroturystyką.
A 15.  Wprowadzenie i propagowanie systemu przewozów kombinowanych oraz

rozeznanie potrzeby w zakresie lokalizacji tras rowerowych

A 16.  Wyłączenie tras  pieszych i tras rowerowych poza pasy dróg samochodowych
A 17.  Promowanie proekologicznych środków transportu, zwłaszcza szynowego

Propagowanie proekologicznych zachowań komunikacyjnych
Świadomość  ekologiczna  mieszkańców  ma  wpływ  na  codzienne  zachowania  użytkowników
samochodów  prywatnych.    Zatem  będą  prowadzone  kampanie  informacyjne  o  prawidłowym
zachowaniu  kierowców,  konieczności  kontroli  stanu  technicznego  pojazdów,  akcje  promujące  dzień
bez samochodu, itp.
A 18.  Propagowanie proekologicznych zachowań właścicieli samochodów
A 19.  Propagowanie i wspieranie akcji kontroli stanu technicznego pojazdów
A 20.  Rygorystyczna kontrola stanu technicznego samochodów w punktach diagnostycznych

Wzrost znaczenia transportu szynowego
W  najbliższych  latach  będą  podejmowane  działania  zmierzające  do  wzrostu  znaczenia  transportu
kolejowego  w  przewozach  ponadregionalnych,  utrzymania  dotychczasowej  jego  roli  w  przewozach
regionalnych

oraz

wykorzystania

infrastruktury

kolejowej

przewozów

lokalnych

(aglomeracyjnych)  i  wewnętrznych  Krakowa  i  poprzez  integrację  z  infrastrukturą  tramwajową,
stworzenie podstawowego systemu transportu zbiorowego  Krakowa. Wśród  zamierzeń  do roku 2004
należy  wymienić  modernizację  następujących  linii  kolejowych:  Psary  -  Kraków  (do  prędkości  160
km/godz.), Katowice - Kraków - Tarnów - Przemyśl - Medyka (do prędkości 160 km/godz.), Mszana
Dln.  -  Zakopane  (do  prędkości  120  km/godz.).,  .    Ponadto  zostaną  zmodernizowane  linie  i  bocznice
kolejowe  w  obszarze  Krakowa  i  gmin:  Wieliczka,  Skawina,  Zabierzów  w  celu  wprowadzenia
krakowskiego dwusystemowego szybkiego tramwaju do obsługi miasta i aglomeracji krakowskiej.

Działania te przyczynią się do zmniejszenia ruchu drogowego.

A 21. Modernizacja linii kolejowych
A 22. Wprowadzenie krakowskiego dwusystemowego szybkiego tramwaju

6.2.4. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z procesów energetycznego
spalania paliw i z palenisk domowych

6.2.4.1. Cele do 2004 roku

1.Poprawa efektywności energetycznej źródeł, przesyłu i wykorzystania ciepła na dużych obiektach
stacjonarnych
2. Zmniejszenie wielkości emisji niskiej w miastach oraz miejscowościach uzdrowiskowych i

turystycznych

6.2.4.2. Strategia

Zakłady energetyki zawodowej, lokalne kotłownie
Wymagania  dotyczące  emisji  zanieczyszczeń  do  powietrza  z  dużych  obiektów  energetycznych
(powyżej  50  MW  mocy  cieplnej)  określa  Rozporządzenie  MOŚZNiLz  dnia  8  września  1998  r.  w
sprawie  wprowadzania  substancji  zanieczyszczających  do  powietrza  z  procesów  technologicznych  i
operacji technicznych. Rozporządzenie nawiązuje do Dyrektywy nr 88/609/EWG z 8 czerwca 1988r.
Najbliższe działania mające na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z ciepłowni i elektrociepłowni
będą  dotyczyły  modernizacji  palenisk  kotłów,  regulacji  podmuchu,  uszczelniania  ciągów
powietrznych  i  spalinowych,  a  także  wprowadzania  automatyzacji  i  regulacji  kotłów  cieplnych  oraz
unowocześnienia aparatury kontrolno-pomiarowej.
Znaczne efekty w zakresie zmniejszenia emisji można uzyskać poprzez poprawę jakości stosowanego
węgla lub zastąpienie węgla paliwami mniej obciążającymi środowisko.

Ponadto  będą  sukcesywnie  wprowadzane  nowe  techniki  i  technologie  spalania  paliw  w  kotłach
grzewczych:  wymiana  starych  kotłów  cieplnych  na  kotły  z  zastosowaniem  palenisk  fluidalnych,  z
palnikami niskoemisyjnymi, z recyrkulacją spalin, itp..

Przykładem  jest  prowadzona  modernizacja  ECK  S.A.  (w  Krakowie),  gdzie  wprowadza  się
automatyzację kontroli procesu spalania, kondycjonowanie spalin, palniki niskoemisyjne NOx, ciągły
pomiar emisji, a także inwestycje prowadzone w Elektrowni Skawina (modernizacja kotłów, instalacja
odsiarczania spalin).
A 23.  Modernizacja układów technologicznych ciepłowni / elektrociepłowni
A 24.  Spalanie węgla lepszej jakości lub zmiana nośnika na bardziej

ekologiczny

A 25. Wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw w zakładach energetyki

zawodowej

Oprócz działań ukierunkowanych na źródło emisji, równocześnie będą podejmowane tzw. działania „
na  końcu  rury”,  a  więc  instalowanie  urządzeń  odpylających,  odsiarczania  spalin,  redukcji  emisji
tlenków  azotu,  a  także  modernizacje  obecnie  funkcjonujących  urządzeń    w  kierunku  poprawy  ich
sprawności.
A 26.  Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie

spalania paliw

A 27. Poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących

zanieczyszczenia

Województwo  małopolskie  posiada  możliwości  korzystania  z  niekonwencjonalnych  źródeł  energii:
głównie energii geotermalnej, energii wód płynących.
W trakcie realizacji jest projekt dotyczący wykorzystania wód geotermalnych występujących w niecce
podhalańskiej  dla  potrzeb  ciepłowniczych.  Projekt  realizuje  powołana  do  tego  celu  spółka  akcyjna
Geotermia Podhalańska. W 2001 roku energia geotermalna, eksploatowana w rejonie Bańskiej Niżnej
(gm. Szaflary) i  Białego Dunajca zostanie  doprowadzona do  odbiorców  w Zakopanem. W  kolejnych
latach  ciepło  geotermalne  zostanie  dostarczone  do  odbiorców  w  Białym  Dunajcu,  Poroninie,
Szaflarach,  Nowym  Targu  i  Kościelisku.  Zakończenie  prac  jest  przewidywane  w  2004  roku.  Po

zrealizowaniu  będzie  to  największy  w  Europie  system  ciepłowniczy  wykorzystujący  energię  wód
geotermalnych . Dodatkowo wody geotermalne po wykorzystaniu ich ciepła do ogrzewania mieszkań,
stosowane będą do celów rekreacyjnych i leczniczych.

Ponadto  zostaną  podjęte  działania  mające  na  celu  ocenę  możliwości  wykorzystania  energii
geotermalnej w innych rejonach o rozpoznanych perspektywach zasobowych.
A 28.  Stosowanie energii geotermalnej

Paleniska domowe
Jak wynika z rozdziału 3, emisja niska stwarza istotne zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka
w  zwartych aglomeracjach  miejskich (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, itd.)., obszarach  wiejskich  oraz
w  miejscowościach uzdrowiskowych, gdzie przeważający wpływ  na stan zanieczyszczenia powietrza
mają spaliny emitowane z małych kotłowni i indywidualnych palenisk opalanych węglem.
Szacuje się, że z palenisk węglowych, w przeliczeniu na tonę węgla, emitowane są:

•

pył

30 - 60 kg

•

dwutlenek siarki

7 - 20 kg

•

tlenki azotu

1,5 - 2 kg

•

tlenek węgla

7 - 10 kg

•

benzo-a-piren

do 0,2 kg

oraz: siarkowodór, cyjanowodór, fenol, pirydyna.

Obecnie w Krakowie zakończono ( listopad 2000 r.) program likwidacji źródeł niskiej emisji (polsko-
amerykański).  Podobne  programy  powinny  być  opracowane  i  wdrożone  również  w  innych  miastach
oraz  miejscowościach  uzdrowiskowych  i  turystycznych  (Tarnów,  Wieliczka,  Rabka  Zdrój,
Szczawnica, Krynica, Grybów i wiele miejscowości wiejskich).
A 29.  Kontynuacja likwidacji źródeł niskiej emisji w Krakowie
A 30.  Opracowanie i wdrażanie programów likwidacji źródeł niskiej emisji w innych miastach

oraz w miejscowościach uzdrowiskowych i turystycznych

Bardzo istotne znaczenie dla zmniejszenia niskiej emisji ma centralizacja uciepłownienia, prowadząca
do likwidacji małych kotłowni i indywidualnych palenisk domowych.
A 31.  Centralizacja uciepłownienia

Równocześnie  będą  prowadzone  działania  (promocyjne  i  wspomagające  finansowo)  ukierunkowane
na  rozbudowę  sieci  gazowej  i  zmianę  systemu  opalania  z  węglowego  na  gazowe,  olejowe  lub
elektryczne. W Krakowie realizowane będzie nadal dofinansowywanie likwidacji palenisk węglowych
przez  osoby  fizyczne  (środki  GFOŚiGW).    Podobne  działania  będą  podjęte  w  innych  miastach  i
gminach  (np.  Tarnów,  gminy  w  pow.  wadowickim,  itp.).  Prowadzona  będzie  nadal  modernizacja
systemu  ogrzewania  zwłaszcza  w  szkołach  i  zakładach  (np.  ogrzewanie  gazowe  w  obiektach
zlokalizowanych w powiecie wadowickim).
A 32.  Budowa sieci gazowej na obszarach wiejskich, zwłaszcza na terenach przewidzianych do

rozwoju turystyki

A 33. Kontynuacja zmiany systemu ogrzewania z węglowego na gazowe, elektryczne lub

olejowe

A 34. Wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających ogrzewanie węglowe na bardziej

ekologiczne

Najlepszym  obszarem  lokalizacji  małych  elektrowni  wodnych  są  okolice  Zakopanego.  Obecnie
funkcjonuje  kilka  takich  elektrowni  (np.  w  Potoku  Olczyskim,  Kuźnicach,  w  Dolinie
Chochołowskiej). Nadal będą realizowane takie inwestycje, a głównym użytkownikiem wytwarzanego
prądu w małych elektrowniach wodnych będą ich właściciele.
Władze  wojewódzkie  będą  prowadziły  działania  promocyjne  i  będą  stymulowały  właścicieli  domów
do  wykorzystania tego rodzaju energii.
A35.  Realizacja budowy małych elektrowni wodnych

A 36.  Działania promocyjne i stymulacyjne dot. budowy małych elektrowni wodnych

Obszary  górskie  są  korzystne  do  budowy  elektrowni  wiatrowych.  Obecnie  funkcjonują  takie
elektrownie,  np.  w  Rytrze,  Zawoi,  w  okolicach  jeziora  Rożnowskiego.  Niemniej  jednak,  planując
budowę  takiej  elektrowni  należy  liczyć  się  z  faktem,  że  przy  niesprzyjających  warunkach
meteorologicznych istnieje konieczność korzystania z innego źródła.
A 37.  Realizacja budowy elektrowni wiatrowych  na obszarach o rozpoznanych korzystnych

warunkach anemologicznych

Redukcję  zużycia  ciepła  można  osiągnąć  poprzez  termorenowację  budynków  oraz  wprowadzenie
indywidualnych liczników ciepła.
A 38.  Termorenowacja budynków
A 39.  Wprowadzenie indywidualnych liczników ciepła

Energia  może  być  także  produkowana  z  biogazu  powstającego  na  składowiskach  (np.  w  Baryczy
produkowane  jest  rocznie  ok.  2  tys.  MWh  energii  elektrycznej  w  źródle  o  mocy  380  kW  energii
cieplnej).  Celowe  jest  rozpoznanie  możliwości  produkcji  energii  z  biogazu  powstającego  przy
wszystkich  większych  wysypiskach,  a  następnie  budowa  kilku  instalacji  pilotażowych.  Obecnie
wykorzystywany  jest  gaz  z  odgazowania  wysypiska  w  Baryczy  (energia  elektryczna  przekazywana
jest do sieci).
A 40.  Rozeznanie możliwości odzysku energii z odpadów zgromadzonych na

największych wysypiskach w woj. małopolskim

A 41. Budowa pilotażowych instalacji odzysku energii

6.2.5. Emisja z procesów przemysłowych

6.2.5.1. Cele do 2004 roku

1. Redukcja wielkości sumarycznej emisji pyłów i gazów z procesów przemysłowych o 20% w

stosunku do emisji z 1999 roku

2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń specyficznych z procesów technologicznych

6.2.5.2. Strategia

Pozwolenia  na  gospodarcze  korzystanie  ze  środowiska  pełnią  rolę  zarówno  prewencyjną,  jak  też
zmniejszającą wpływ przemysłu  nie tylko  na stan powietrza atmosferycznego, ale także  na pozostałe
elementy środowiska ( woda, gleba).
Pomimo nadania priorytetu dużym zakładom przemysłowym, także zakłady mniejsze muszą posiadać
odpowiednie  pozwolenia.  Wstępem  powinna  być  inwentaryzacja  małych  i  średnich  zakładów,  z
punktu widzenia posiadanych pozwoleń.
W  polityce  reglamentacyjnej  UE  kluczową  rolę  pełni  wymóg  stosowania  najlepszej  dostępnej
technologii,  nie  pociągającej  za  sobą  nadmiernych  kosztów  (BATNEEC). Formuła  ta  stosowana  jest
przy wydawaniu decyzji o dopuszczalnej emisji (nie tylko zanieczyszczeń powietrza).
W/w  wymóg  będzie  określany  nie  tylko  w  pozwoleniach,  ale  także  może  być  włączony  w  projekty
inwestycyjne  w  niektórych  gałęziach  przemysłu.  W  procesie  definiowania  i  zatwierdzania  projektów
inwestycyjnych  ważną  rolę  pełni  Wojewoda,  Starostowie  i  Wojewódzki  Inspektor  Ochrony
Środowiska.  Ponadto,  poprzez  wymianę  informacji,  pomagać  będą  przemysłowi  określić  najlepsze
metody działań w odniesieniu do specyficznych sytuacji.
A 42.  Objęcie pozwoleniami wszystkich małych zakładów przemysłowych
A 43.  Wprowadzenie systemu kontroli każdego średniego i dużego zakładu przemysłowego
A 44.  Wdrożenie  najlepszych  dostępnych  technologii,  a  tam  gdzie  jest  to  nieuzasadnione  -

wprowadzenie najlepszych środków praktycznych

W  ślad  za  wydanym  pozwoleniem  (lub  określeniem  projektu  inwestycyjnego)  będzie  prowadzona
systematyczna kontrola, za którą odpowiedzialna jest Inspekcja Ochrony Środowiska. W tym zakresie,
podobnie  jak  obecnie,  wojewódzki  inspektor  ochrony  środowiska  będzie  ściśle  współpracował  z
Wojewodą,  sejmikiem  województwa  i  powiatem.  Wymagany  jest  systemowy  przepływ  informacji
między  poszczególnymi  stronami.  Tylko  tą  drogą  mogą  być  określone  najodpowiedniejsze  dla
wszystkich partnerów działania.
A 45.  Systematyczna kontrola mniejszych zakładów przemysłowych
A 46.  Stymulowanie zakładów do samokontroli

System zarządzania środowiskiem jest jednym z głównych  tematów, który powinien być wdrożony w
zakładach przemysłowych, zwłaszcza z listy krajowej i wojewódzkiej.

Władze  województwa  będą  wspierały  te  zakłady,  które  zdecydują  się  wdrażać  taki  system.    W
późniejszym  etapie  należy  poszukiwać  sposobu  jak  włączyć  system  zarządzania  środowiskiem  w
pozwolenia  wydawane  przez  Wojewodę  bądź  starostę.  Takie  podejście  jest  zgodne  z  polityką  Unii
Europejskiej,  która  poleca  systemy  zarządzania  środowiskiem  oraz  własną  odpowiedzialność
przemysłu za sprawy środowiskowe.
A 47.  Wspomaganie zakładów przemysłowych przez władze województwa

w procesie wprowadzania systemów zarządzania środowiskiem

A 48. Wprowadzenie systemów zarządzania środowiskiem w kilku najbardziej

uciążliwych dlaśrodowiska zakładach przemysłowych województwa małopolskiego (z
listy krajowej i wojewódzkiej)

A 49. Promowanie idei wdrażania systemów w pozostałych zakładach

przemysłowych

Ograniczenie  emisji  zanieczyszczeń  z  procesów  przemysłowych  będzie  realizowane  także  poprzez
następujące działania:
A 50.  Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych
A 51.  Zmniejszenie materiałochłonności produkcji
A 52.  Zamiana niektórych surowców stosowanych w procesach technologicznych

Równocześnie będą podejmowane działania:
A 53.  Wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku

Optymalny  przebieg  procesów  technologicznych  w  znacznej  mierze  zależy  od  aparatury  kontrolno-
pomiarowej i automatyzacji procesu. Zatem, systematycznie będzie prowadzone:
A 54.  Unowocześnianie aparatury kontrolno-pomiarowej
A 55.  Automatyzacja procesów technologicznych

Szczególna uwaga będzie zwrócona  na zakłady  emitujące substancje specyficzne.  Dotyczy to przede
wszystkim  niektórych  zakładów  zlokalizowanych  w  Tarnowie  (np.  Zakłady  Azotowe,  TAMEL,
Zakłady Mechaniczne), w Oświęcimiu (Zakłady Chemiczne). Ważnym zadaniem będzie rozszerzenie
monitoringu  zanieczyszczeń  specyficznych,  tak  aby  precyzyjnie  określić  miejsca  przekroczeń
dopuszczalnych stężeń i źródła emisji tych zanieczyszczeń.
A 56.  Dokładne rozeznanie skali zagrożenia zanieczyszczeniami specyficznymi

Wymienione  wyżej  działania  mają  zastosowanie  także  w  odniesieniu  do  redukcji  emisji
zanieczyszczeń  specyficznych.    W  wydanym  w  1996  roku  „Programie  ochrony  środowiska  dla  woj.
tarnowskiego”    zdefiniowano  konkretne  przedsięwzięcia,  które  powinny  być  zrealizowane  w
Zakładach Azotowych w Tarnowie.
A 57.  Wdrażanie  przedsięwzięć  zmniejszających    emisję  zanieczyszczeń  specyficznych

z zakładów Azotowych w Tarnowie, zdefiniowanych w programie ochrony środowiska
dla byłego woj. tarnowskiego

A 58. Prowadzenie monitoringu zanieczyszczeń specyficznych dla określenia przyczyn

i zasięgu przekroczeń dopuszczalnych stężeń

6.3. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem niejonizującym

6.3.1. Cele do 2004 roku

1. Rozwój systemu monitorowania hałasu drogowego
2. Podejmowanie działań zmniejszających uciążliwość hałasu dla mieszkańców

3. Rozeznanie skali zagrożenia promieniowaniem niejonizującym

4. Ograniczanie emisji promieniowania niejonizującego do środowiska

6.3.2. Strategia

Hałas
Ze  względu  na  wagę  problemu  jakim  jest  hałas,  już  w  1995  roku  wdrożono  system  ciągłego
monitorowania  hałasu  w  Krakowie;  stację  pomiarową  zlokalizowano  przy  ul.  Krasińskiego  (jedno  z
najbardziej  ruchliwych  miejsc  komunikacyjnych  w  Krakowie).  Badania  przeprowadzono  w  porze
dziennej.  Konieczna  jest  intensyfikacja  prac  badawczych  i  kontrolnych  klimatu  akustycznego
środowiska.  Badania  w  Krakowie  powinny  być  rozszerzone  na  porę  nocną.  Zgodnie  z  zapisami  w
Polityce  Ekologicznej  Państwa,  do  2005  roku  muszą  być  wykonane  mapy  akustyczne  dla  miast
powyżej  100  tys.  mieszkańców,  a  więc  dotyczy  to  Tarnowa.  Rozszerzenie  systemu  monitorowania
hałasu  umożliwi  wyznaczenie  miejsc  „szczególnego  zagrożenia”,  a  następnie  zostanie  opracowana
propozycja  zmniejszenia  uciążliwości  hałasu  dla  mieszkańców  tych  terenów.    Badaniami  zostaną
objęte także parkingi największych centrów handlowych.
B 1.

Rozbudowa systemu monitorowania hałasu drogowego

B 2.

Wyznaczenie terenów „szczególnego zagrożenia” hałasem drogowym w województwie
małopolskim

B 3.

Badania klimatu akustycznego hałasu komunikacyjnego, z uwzględnieniem wysokości
obiektów znajdujących się w zasięgu oddziaływania ponadnormatywnego poziomu
hałasu

B 4.

Analiza zmian klimatu akustycznego w rejonie obszarów centrów handlowych z
parkingami na kilkaset miejsc postojowych (Makro Cash and Carry, Carrefour, itp.).

B 5.

Opracowanie i wdrożenie zasad organizacji ruchu drogowego na terenie Krakowa i
innych większych miast uwzględniając wnioski z opracowanych map klimatu
akustycznego

Usprawnienie ruchu drogowego i modernizacja środków transportu przyczynia się do zmniejszenia
natężenia hałasu spowodowanego przez pojazdy (działania omówione w par. 6.2.3.)

Oprócz działań ukierunkowanych na redukcję emisji hałasu, równocześnie będą podejmowane
działania zmniejszające uciążliwość hałasu dla mieszkańców. Do takich w szczególności należą:
B 6.

Budowa  ekranów  przeciwakustycznych  na  odcinkach  autostrady  i  nowych  tras
obwodnicowych ,  przebiegających w pobliżu  zabudowy  mieszkaniowej (zgodnie  z OOŚ)
oraz  na  odcinkach  istniejących  tras  o  nadmiernym  ruchu  (np.  droga  krajowa  nr  4  -
centrum Olkusza w pobliżu zabudowy mieszkaniowej)

B 7.

Obudowa głównych tras komunikacyjnych, a zwłaszcza autostrady oraz nowych tras
obwodnicowych pasami zwartej zieleni (gęste krzewy i drzewa)

B 8.

Izolacja budynków (np. poprzez wymianę okien)

Poziom natężenia hałasu musi być jednym z parametrów branych pod uwagę w określaniu lokalizacji
nowych  dróg  oraz  materiałów  jakie  mają  być  wykorzystane  przy  budowie  lub  modernizacji
istniejących  dróg.  Podobnie,  należy  barć  pod  uwagę  parametr  hałasu  przy  lokalizacji  budownictwa
mieszkaniowego w sąsiedztwie istniejących tras komunikacyjnych.
B 9.

Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji dla środowiska przy opiniowaniu ocen
oddziaływania

B 10. Zwrócenie szczególnej uwagi na inwestycje, które zgodnie z rozporządzeniem MOŚZNiL

z dnia 14.07 1998 r. zaliczane są do „inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i
zdrowia  ludzi  albo  mogącym  pogorszyć  stan  środowiska  (autostrady  i  lotniska)  oraz
inwestycje  mogące  pogorszyć  stan  środowiska  (stacje  paliw  płynnych,  parkingi  dla
więcej  niż  500  samochodów  osobowych  lub  200  ciężarowych,  drogi  krajowe  i
wojewódzkie, zajezdnie tramwajowe, autobusowe i bazy transportowe)

B 11. Opracowywanie planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem wymagań

z  zakresu  ochrony  środowiska  (w  tym  natężenia  hałasu),  zwłaszcza  ze  szczególnym
uwzględnieniem  lokalizacji  nowych  dróg,  jak  i  lokalizacji  centrów  handlowych  oraz
lokalizacji  budownictwa  mieszkaniowego  w  sąsiedztwie  już  istniejących  tras
komunikacyjnych

Promieniowanie niejonizujące
Poziom  promieniowania  niejonizującego  jest  jednym  z  czynników  wpływających  na  jakość  życia
człowieka.  Jak  do  tej  pory,  badania  stopnia  zagrożenia  promieniowaniem  są  wycinkowe  i  nie
wystarczają do określenia stopnia zagrożenia.
B 12.  Kontynuowanie badań zagrożenia promieniowaniem niejonizującym
B 13.  Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego
B 14.  Wprowadzanie do planów zagospodarowania przestrzennego zagadnienia

promieniowania niejonizującego

6.4. Ochrona zasobów wodnych

6.4.1. Wody podziemne

6.4.1.1. Cele do 2004 roku

1.  Realizacja regionalnego monitoringu wód podziemnych
2.  Ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem
3.  Ochrona zasobów ilościowych wód podziemnych

6.4.1.2.

Strategia

W  celu  oceny  stanu  jakości  wód  podziemnych  prowadzony  jest  monitoring  na  szczeblu  krajowym.
Zadanie to będzie kontynuowane przez Państwowy Instytut Geologiczny w nadchodzących latach.
Ze  względu  na  to  iż  monitoring  ten  jest  prowadzony  na  terenie  całego  kraju  nie  są  nim  objęte
wszystkie  struktury.  Monitoring  powinien  objąć  wszystkie  główne  zbiorniki  wód  podziemnych
(projekty monitoringu zostaną zawarte w dokumentacjach GZWP) i struktury wodonośne o znaczeniu
regionalnym. Szczególną uwagę poświęci się też  obszarom  zasilania  dużych ujęć  wód podziemnych.
Monitoring  zostanie  skoordynowany  z  monitoringiem  krajowym  co  do  lokalizacji  punktów
obserwacyjnych, metodyki poboru prób i oznaczeń, zakresu oraz formy prezentowania wyników.
C 1.

Kontynuacja krajowego monitoringu wód podziemnych

C 2.

Opracowanie projektu regionalnego monitoringu wód podziemnych

C 3.

Wdrożenie regionalnego monitoringu wód podziemnych

Kontynuowane będą obserwacje prowadzone przez użytkowników  w  lokalnych sieciach  monitoringu
wód podziemnych wokół obiektów które mogą pogorszyć stan wód podziemnych. W przypadku nowo
budowanych  inwestycji  szczególna  uwaga  i  zaostrzone  wymogi  zostaną  wprowadzone  na  terenach
stref  ochronnych  ujęć  oraz  GZWP  i  SZWP.  Gromadzone  informacje,  w  miarę  ich  przybywania
wymagać będą jednolitego systemu gromadzenia, kontroli i analizowania. W tym celu konieczne jest
stworzenie jednolitej bazy danych sprzężonej z systemem GIS. Baza ta, obok funkcji informacyjnych
ułatwi również prowadzenie nadzoru i kontroli istniejących systemów monitoringu.
C 4.

Monitoring lokalny potencjalnych źródeł zanieczyszczeń

C 5.

Stworzenie bazy danych o lokalnych systemach monitoringu

100

W ramach opracowywania dokumentacji głównych zbiorników i subzbiorników wód podziemnych
zweryfikowane zostaną i uszczegółowione zasięgi obszarów ochrony zbiorników.
C 6.

Kontynuacja sporządzenia dokumentacji zasobowych GZWP i SZWP, obejmujących

Projekty stref ochronnych

C 7.

Wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowaniu terenu w oparciu o dokumentacje stref
ochronnych GZWP i SZWP

Obecnie  obowiązujące  zasady  opracowywania  stref  ochronnych  ujęć  opierają  się  na  czasie  dopływu
wody  do  ujęcia.  Wymaga  to  opracowania  dla  istniejących  ujęć  dokumentacji  stref  ochronnych
opierających się na tych zasadach i przedłożenia operatu, przeprowadzenia rozprawy wodnoprawnej z
udziałem  zainteresowanych  stron  i  uzyskania  pozwolenia  wodnoprawnego.  Dla  małych  ujęć
akceptowane  będą  strefy  wyznaczone  na  podstawie  przybliżonych  obliczeń,  dla  większych
wyznaczone  na podstawie badań  modelowych. W strefach ochronnych ujęć wprowadzone zostaną za
odszkodowaniem  ograniczenia  w  użytkowaniu,  zabroniona  również  będzie  lokalizacja  inwestycji
mogących zanieczyścić wody podziemne.
C 8.

Dokumentacje stref ochronnych ujęć wód podziemnych

C 9.

Wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowaniu terenu w strefach ochronnych ujęć wód
podziemnych

Do  opracowania  „warunków  korzystania  z  wód  dorzecza”  niezbędne  jest  posiadanie  dokumentacji
zasobów  dyspozycyjnych  zlewni.  Dokumentacje  te  finansowane  są  bądź  to  przez  Ministerstwo
Ochrony  Środowiska,  bądź  przez  RZGW  często  w  porozumieniu  z  odpowiednimi  WFOŚiGW.
Dokumentacje  zawierać  będą  ustalenia  zasobów  dyspozycyjnych  w  wydzielonych  jednostkach
bilansowych.  Zostaną  również  określone  obszary  posiadające  znaczące  nadwyżki  zasobowe  i  te  na
których  występują  niedobory.  Stanowić  to  będzie  podstawę  do  sformułowania  polityki  w  zakresie
gospodarowania wodami podziemnymi i określania stawek opłat za pobór oraz wydawania pozwoleń
wodnoprawnych.
C 10.   Opracowanie zlewniowych dokumentacji zasobów dyspozycyjnych

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) i Subzbiorniki Wód Podziemnych (SZWP) wydzielane
są  jako  niezależne  jednostki  hydrogeologiczne,  często  wykraczające  swym  zasięgiem  poza  teren
jednej  zlewni  hydrograficznej  i  posiadające  ograniczony  kontakt  z  wodami  płytszych  poziomów
wodonośnych  i  wodami  powierzchniowymi.  Z  tego  względu  celowe  jest  opracowywanie  dla  nich
odrębnych  dokumentacji  zasobowych.  Przewiduje  się  opracowanie  dokumentacji  dla  wszystkich
GZWP  na  obszarze  województwa  małopolskiego.  Dokumentacja  stanowić  będzie  podstawę  polityki
gospodarowania zasobami jak w przypadku dokumentacji zlewniowych.
C 11.   Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznych  GZWP  i SZWP

W  trakcie  prowadzenia  prac  dokumentacyjnych  wykonywana  będzie  weryfikacja  informacji
hydrogeologicznej zawartej w bazie danych „Bank Hydro”. Zweryfikowane zostaną przede wszystkim
informacje  o    aktualnym  stanie  studni  i  ujęć  wód  podziemnych,  pozwoleniach  wodnoprawnych  i
parametrach  eksploatacyjnych.  W  stosunku  do  standardowych  wymogów  przeprowadzania
weryfikacji,  zostanie  ona  rozszerzona  o  pomiar  lokalizacji  otworów  za  pomocą  metod  nawigacji
satelitarnej  GPS.  Pozwoli  to  na  jednoznaczne  ustalenie  ich  położenia,  co  będzie  miało  kapitalne
znaczenie  przy  sporządzaniu  map  warunków  hydrogeologicznych  i  modelowaniu  warunków
hydrogeologicznych.
C 12.   Weryfikacja danych „Banku Hydro”

Na  obszarach  o  małych  zasobach  wód  podziemnych  lub  nadmiernym  poborze  wprowadzana  będzie
hierarchizacja  poborów  w  zależności  od  sposobu  użytkowania  wód  w  pierwszej  kolejności
zaspakajane  będą    potrzeby  użytkowników  komunalnych  i  przemysłu  spożywczego,  dla  innych
użytkowników  wprowadzane  być  mogą  ograniczenia    w  ilości  ujmowanej  wody  lub  nie  będą  im
wydawane pozwolenia na korzystanie z wód
C 13.   Wprowadzanie ograniczeń w użytkowaniu wód podziemnych

101

Opracowanie zlewniowych dokumentacji zasobów dyspozycyjnych i dokumentacji GZWP pozwoli na
opracowanie zasad weryfikacji i wydawania nowych pozwoleń na pobór wód podziemnych.
C 14. Aktualizacja pozwoleń wodno-prawnych na pobór wód podziemnych

6.4.2. Wody powierzchniowe

6.4.2.1. Cele do 2004 roku

1. Reorganizacja monitoringu wód powierzchniowych
2. Zmniejszenie ilości ścieków komunalnych odprowadzanych bez oczyszczania o 25% w stosunku do

1998 roku.

3.  Zapewnienie wody pitnej o właściwych parametrach mieszkańcom wszystkich wsi w województwie
4.  Opracowanie kompleksowych programów ochrony zlewni najważniejszych rzek
5.  Kontynuacja programów ochrony zlewni Raby, zlewni Dunajca
6.  Optymalizacja zużycia wody do celów  rolniczych
7.  Odbudowa uszczuplonej retencji wodnej terenów rolniczych i leśnych
8.  Zmniejszenie poboru wód powierzchniowych do celów przemysłowych
9.  Zmniejszenie stopnia zanieczyszczenia wód powierzchniowych ściekami przemysłowymi

6.4.2.2.

Strategia

Celem  uzyskiwania  informacji  o  stanie  czystości  wód  prowadzony  jest  monitoring  wód
powierzchniowych.  W  związku  ze  zmianą  granic  administracyjnych  województwa  konieczna  była
reorganizacja  systemu  monitoringu  prowadzonego  przez  WIOŚ  w  Krakowie.  Pojawił  się  problem
monitoringu  zbiorników  zaporowych,  oraz  współpracy  ze  Słowacją  przy  monitoringu  wód
granicznych  (Poprad).  Ocena  jakości  wód  powierzchniowych  prowadzona  obecnie    metodą  CUGW
będzie  uzupełniona  o  kryteria  oceny  stosowane  w  Unii  Europejskiej  i  określone  w  istniejących
Dyrektywach bądź wprowadzonych z opracowywaną Ramową Dyrektywą Wodną.
C 15.   Kontynuacja i reorganizacja monitoringu wód powierzchniowych
C 16.   Dostosowanie kryteriów i metodyki oceny jakości wód do wymogów UE

Zasadniczym  instrumentem  w  ochronie  wód  jest  budowa  nowych    i  modernizacja  istniejących
oczyszczalni  ścieków  oraz  powiązanych  z  nimi  systemów  kanalizacji.  Ze  względu  na
kapitałochłonność  tych  inwestycji    preferowane  będą  te  zlokalizowane  w  zlewniach  szczególnie
chronionych  (zaopatrzenie  w  wodę:  Raba,  Dunajec,  Skawa,  )  bądź  przynoszące  ewidentny  efekt  w
poprawie  jakości  wód  (użytkownicy  komunalni  –miasto  Kraków).  Strategia  taka  wynika  zarówno  z
uwarunkowań  wewnętrznych  jak  i  międzynarodowych  (HELCOM).  Wspierane  będą  również
inicjatywy  międzygminne  oraz  inwestycje  kompleksowe  obejmujące  oczyszczalnie  i  systemy
kanalizacji.  Preferowanie  polegać  będzie  na  pierwszeństwie  w  dostępie  do  kredytów  i  dotacji  z
Funduszu  Wojewódzkiego  i  NFOŚiGW  oraz  wspieraniu  przy  uzyskiwaniu  środków  z  funduszy
pomocowych Ekofundusz, Phare, EBOiR, ISPA.
Na  terenach  gdzie  ze  względu  na  charakter  zabudowy  i  ukształtowanie  terenu  budowa  zbiorczych
oczyszczalni  ścieków  i  systemów  kanalizacji  jest  nieuzasadniona  ekonomicznie  preferowane  będą
systemy osiedlowe i przydomowe. Wybór tych terenów wymagał będzie kompleksowej oceny danego
obszaru  pod  względem  warunków  hydrogeologicznych,  hydrologicznych  technicznych  i
ekonomicznych.  Określone  w  ten  sposób  predyspozycje  terenów  do  budowy  oczyszczalni
osiedlowych

(zbiorczych)

przydomowych

powinny

zostać

uwzględnione

planach

zagospodarowania przestrzennego.
C 17. Uwzględnienie predyspozycji terenu do lokalizacji oczyszczalni osiedlowych bądź

przydomowych w planach zagospodarowania przestrzennego

Duże oczyszczalnie ścieków (powyżej 2000 m

/d) od 1 stycznia 2000 roku powinny spełniać

zaostrzone kryteria odnośnie norm odpływu dla BZT

i fosforu organicznego (Pog) w oczyszczonych

102

ściekach.  Wymaga  to  zmian  w  technologii    oczyszczania  (wprowadzenie  systemów  zintegrowanego
usuwania  węgla  organicznego,  azotu  i  fosforu  w  wielofazowych  reaktorach  biologicznych)
wspomaganych przez instalacje do chemicznego strącania biogenów.
C 18.   Modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków, tak aby odpowiadały

aktualnie obowiązującym normom (od 1 stycznia 2000 r.)

Problemy zaopatrzenia w  wodę i  oczyszczania ścieków  na wsi są zupełnie  odmienne  niż  w  mieście  i
potencjalnie bardziej  groźne  dla zdrowia człowieka. Ścieki bytowo-gospodarcze  z terenów  wiejskich
nieskanalizowanych,  odprowadzane  w  sposób  niezorganizowany  (np.  z  szamb)  są  źródłem
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz gleby. Taka sytuacja występuje głównie
w zlewniach: Raby, Skawinki, Rudawy, Dłubni, Dunajca, Białej, Wisłoka.
Następnymi najbardziej ważnymi źródłami zanieczyszczenia, głównie azotanami są zakłady rolnicze,
takie  jak  fermy  i  tuczarnie  trzody  chlewnej  oraz  oczywiście  spływ  nawozów  sztucznych.    Zatem
jednym  z  najważniejszych  działań  jest  budowa  oczyszczalni  ścieków  i sieci  kanalizacyjnej  oraz
urządzeń pozwalających na bezpieczne składowanie odpadów hodowlanych (np. płyt gnojowych). Ta
część  infrastruktury  wymaga  natychmiastowego  wsparcia  ze  względu  na  duże  koszty  inwestycji,
przekraczające  aktualne  możliwości  finansowania  przez  rolników.  Konieczne  jest  więc  stworzenie
systemu dofinansowywania budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków.
W  celu  efektywnego  wykorzystania  środków  finansowych,  zalecane  będzie  opracowywanie
kompleksowych programów ochrony najważniejszych zlewni. Taki program został opracowany i jest
wdrażany  dla  ochrony  Zbiornika  Dobczyckiego  (Związek  Gmin  Dorzecza  Górnej  Raby  i  Krakowa).
Podobnie powstał program ochrony zlewni Dunajca, Dolnego Dorzecza Raby, itp..

C 19.   Opracowanie programów ochrony zlewni najważniejszych rzek województwa
C 20.   Kontynuacja programu ochrony wód Zbiornika Dobczyckiego, zlewni Dunajca , itd.
C 21.   Budowa lokalnego systemu kanalizacji i oczyszczalni ścieków
C 22.  Kontynuacja  dofinansowywania  budowy  kanalizacji  i  oczyszczalni  ścieków  na  terenach

wiejskich

C 23.  Propagowanie systemów bezpiecznego składowania odpadów hodowlanych

Tam  gdzie  podłączenie  do  oczyszczalni  jest  nieopłacalne,  konieczne  staje  się  instalowanie  różnego
rodzaju oczyszczalni zagrodowych. Wskazane jest dofinansowywanie tych inwestycji poprzez dotacje
np.  z  wojewódzkiego  i  gminnego  FOŚiGW.  Obecnie  takie  działania  są  już  podejmowane  ,  np.  w
powiecie  gorlickim  Gmina  Sękowa  w  1999  roku  dofinansowała  budowę  ok.  120  przydomowych
oczyszczalni  ścieków.  Podobne  działania  prowadzone  są  w  Oświęcimiu  (1  tys.  zł/1  obiekt),  w
Chrzanowie  i w wielu innych gminach.
Ważnym zadaniem samorządów  jest  więc przygotowanie  i realizacja programów  gospodarki  wodno-
ściekowej dla wsi. Wiele gmin takie programy posiada, ale ze względu na wysokie koszty inwestycji
ich  realizacja  przebiega  zbyt  wolno.  Często  programy  mają  wymiar  ponadlokalny  (Związki  Gmin
leżących w zlewniach rzek, np. Związek Gmin Dorzecza Rzeki Łososiny).
C 24.   Budowa  oczyszczalni  przyzagrodowych  tam,  gdzie  podłączenie  do  ogólnego  systemu

kanalizacji jest nieopłacalne

C 25

Wsparcie finansowe rolników realizujących oczyszczalnie przyzagrodowe

C 26. Propagowanie opracowywania kompleksowych programów gospodarki wodno-ściekowej

w gminach

Osobnym zagadnieniem jest zasolenie wód Wisły, wynikające z odprowadzania wód kopalnianych w
górnym biegu Wisły. Stąd wynika potrzeba współpracy z województwem śląskim, które jest głównym
źródłem tego typu zanieczyszczeń. Zagadnienie to będzie omówione szerzej w Programie dla woj.
śląskiego.
C 27

Współpraca z woj. śląskim w rozwiązywaniu problemu wód zasolonych

Obecnie w województwie małopolskim pobór wody do celów rolniczych nie wpływa negatywnie na
jej bilans, bowiem stanowi nieznaczny procent zaledwie 2 % poboru całkowitego, chociaż użytki rolne
stanowią 56,6% powierzchni województwa. Niemniej jednak, w przyszłości należy zwrócić uwagę,

103

aby wodę używać racjonalnie do celów rolniczych, np. poprzez unowocześnienie procesu produkcji i
usprawnienie gospodarki wodnej.
Będą  stosowane  również  inne  środki,  aby  efektywniej  gospodarować  dostępną  ilością  wody.
Nawadnianie  gruntów  może  być  ulepszone  poprzez  budowanie  zbiorników  retencyjnych.  Priorytet
małej  retencji  wód  wynika  z  licznych  korzyści  płynących  z  tego  przedsięwzięcia,  np.  rozwój  usług
turystyczno-rekreacyjnych,  zabezpieczenie  przed  powodzią.  Konieczna  jest  maksymalna  rozbudowa
„małej retencji”, która pozwoli na zatrzymywanie możliwie dużej ilości wód, zwłaszcza wiosennych.
Zbiorniki retencyjne, zwłaszcza na dopływach Raby i na rzekach: Uszwica, Biała Tarnowska, Wisłok,
Skawa, mogą być wykonane po uprzednim uporządkowaniu gospodarki ściekowej.
C 28.   Budowa  zbiorników  retencyjnych  i  urządzeń  piętrzących  do  magazynowania  wody  w

celu poprawy zabezpieczenia dolin rzecznych przed powodziami w sposób
harmonizujący z wymogami ochrony przyrody i krajobrazu

Zanieczyszczenie  wód  powierzchniowych  wpływa  na  jakość  wody  wodociągowej.  Niezmiernie
ważnym zagadnieniem jest zaopatrzenie wszystkich mieszkańców województwa w wodę pitną dobrej
jakości. .

Zmniejszenie zużycia wody do celów komunalnych jest wynikiem oszczędnego korzystania z wody w
gospodarstwach  indywidualnych  oraz  zmniejszenia  strat  wody  podczas  dystrybucji.    W  przypadku
oszczędnego korzystania z wody ważną rolę będzie odgrywać świadomość ekologiczna mieszkańców
województwa, co zostało  omówione  w  dalszej  części tego paragrafu. Natomiast straty wody podczas
dystrybucji  zależą  głównie  od  długości  sieci  rozprowadzającej  i  jej  stanu  technicznego.  Zatem
konieczna  jest  maksymalna  racjonalizacja długości sieci  w stosunku  do  liczby przyłączy  oraz ocena
stanu technicznego sieci wodociągowej i sukcesywna wymiana wyeksploatowanych odcinków.
C 29.  Kontynuacja montowania wodomierzy w gospodarstwach indywidualnych
C 30.  Sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej
C 31.  Wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania przesyłem wody wodociągowej

Dalszy  rozwój  systemów  zaopatrzenia  w  wodę  może  mieć  miejsce  pod  warunkiem  równoczesnego
rozwoju  systemu  odprowadzania  i  oczyszczania  ścieków.  Największa  dysproporcja  pomiędzy  liczbą
mieszkańców  korzystających  z  wodociągów,  a  liczbą  podłączonych  do  kanalizacji  występuje  na
terenach  wiejskich.  Jednak  największym  źródłem  zanieczyszczenia  wód  powierzchniowych  są  ścieki
komunalne odprowadzane z Krakowa. Konieczna jest więc modernizacja i rozbudowa oczyszczalni w
Płaszowie  (budowa  oczyszczalni  biologicznej).  Oddanie  do  eksploatacji  oczyszczalni  Kujawy
znacznie poprawiło sytuację.
Większość  mniejszych  miast  posiada  mechaniczno-biologiczne  oczyszczalnie  ścieków.  Często  ich
przepustowość  projektowana  jest  większa  niż  ilość  dopływających  ścieków.  Zatem  wskazane  jest
przeanalizowanie  możliwości  ich  dociążenia  poprzez  rozbudowę  systemu  kanalizacyjnego  lub
dowożenia  ścieków  (m.in.  Kraków,  Krzeszowice,  Skała,  Proszowice,  Słomniki,  Dębno,  Kościelisko,
Żegocina, ).
C 32.  Dociążenie istniejących oczyszczalni ścieków
C 33.  Rozwiązanie problemu oczyszczania ścieków w aglomeracji krakowskiej

W województwie małopolskim, woda do celów przemysłowych (łącznie z energetyką)

pochodzi głównie z ujęć powierzchniowych (w 1998 roku - prawie 80%). W przeważającej ilości jest
to  woda  z  rzeki  Wisły,  Soły,  Dłubni  i  Dunajca.  Najlepszym  sposobem  zmniejszenia  zużycia  wody
przez przemysł jest wprowadzenie wodo- oszczędnych technologii, bądź zamkniętych obiegów wody
(energetyka),  które  pozwalają  na  najefektywniejsze  wykorzystanie  wody  w  związku  z  minimalizacją
jej  strat.  Władze  województwa  będą  popierały  zakłady  podejmujące  i  realizujące  plany  racjonalnego
gospodarowania wodą w ich staraniach o nisko oprocentowane kredyty na wprowadzenie zamkniętych
obiegów wody.
C 34.  Stymulowanie,  w  ramach  projektów  inwestycyjnych,  wprowadzania  zamkniętych

obiegów wody

C 35. Wspieranie

zakładów

podejmujących

realizujących

plany

racjonalnego

gospodarowania wodą

104

W  województwie  małopolskim,  w  ogólnej  ilości  ścieków  przemysłowych,  wody  pochłodnicze  mają
znaczny udział. Większość  dużych zakładów przemysłowych posiada własne oczyszczalnie ścieków,
spełniające  wymagania  co  do  stopnia  oczyszczenia.  Zagrożenie  stanowią  ścieki  przemysłowe  np.  z
Zakładów  Chemicznych  w  Alwerni  (odprowadzane  do  wód  powierzchniowych),    z  Krakowskiej
Fabryki  Kabli  (odprowadzane  do  miejskiej  kanalizacji  sanitarnej).  Ponadto,  istnieje  wiele  małych
zakładów,  nie  posiadających  oczyszczalni,  lub  oczyszczających  ścieki  w  stopniu  niewystarczającym.
Te  zakłady,  które  nie  posiadają  oczyszczalni,  bądź  w  których  oczyszczalnie  nie  spełniają  wymagań
określonych normami, będą  wspomagane w celu wdrożenia nowych technologii oczyszczania.
C 36.  Udoskonalenie technologii oczyszczania ścieków
C 37.  Budowa oczyszczalni ścieków dla małych i średnich zakładów

Oprócz działań zmierzających do oczyszczenia ścieków produkowanych przez gospodarkę komunalną
i  przemysł  podejmowane  będą  działania  zmierzające  do  ograniczenia  ilości  zanieczyszczeń  z
gospodarki  komunalnej  i  przemysłu.  W  przemyśle  głównymi  działaniami  są  wprowadzanie
zamkniętych  obiegów  wody  i  wodooszczędnych  technologii.  Zmiany  te  wymuszane  będą  polityką
opłatową. Poprzez system ulg i zwolnień  oraz umów  z użytkownikami polityka ta promować będzie
przedsiębiorstwa  wdrażające  „czyste”  technologie  i  eliminujące  lub  redukujące  istniejące  źródła
zanieczyszczeń.
C 38.  Wprowadzenie polityki opłatowej sprzyjającej wdrażaniu „czystych” technologii

W ramach „warunków korzystania z wód dorzecza” wprowadzone zostać mogą zaostrzone kryteria co
do  parametrów  jakościowych  zrzucanych  ścieków.  Ponieważ  pozwolenia  wodnoprawne  obowiązują
na  czas  oznaczony,  w  miarę  ich  wygasania  możliwa  będzie  zmiana  obowiązujących  w  nich
parametrów ścieków  i  ew.  wprowadzenie  nowych. Przewiduje się, że  możliwe będzie  wprowadzenie
zaostrzonych norm jakościowych w zlewniach wymagających szczególnej ochrony.
C 39.   Aktualizacja pozwoleń wodnoprawnych na zrzut ścieków

Do  działań  zmierzających  do  poprawy  jakości  wód  powierzchniowych  należy  również  ograniczenie
zanieczyszczeń  obszarowych.  Zanieczyszczenia  te  mają  różnorodną  genezę  i  związane  są  głównie  z
opadami  atmosferycznymi  i  nawożeniem  rolniczym.  Program  ograniczenie  zanieczyszczeń
obszarowych  opracowany  zostać  musi  na  podstawie  wcześniejszych  badań  monitoringowych  jakości
opadów  atmosferycznych  i  jakości  wód  podziemnych  pierwszego  poziomu  wodonośnego  .  Do
ważniejszych  działań  zmierzających  do  redukcji  zanieczyszczeń  obszarowych  należą  racjonalizacja
systemu  nawożenia  i  budowa  naturalnych  filtrów  biologicznych  oraz  odpowiednia  zabudowa
hydrotechniczna cieków i rozbudowa systemów małej retencji.
C 40.   Opracowanie koncepcji systemu monitoringu zanieczyszczeń obszarowych
C 41.  Rozpoznanie skali zagrożeń zanieczyszczeń obszarowych oraz opracowanie koncepcji ich

ograniczenia

Zapewnienie  użytkownikom  wód  w  wystarczającej  ilości  oraz  zachowanie  kryterium  biologicznego
przepływu  w  ciekach  należy  do  podstawowych  zadań  zarządzającego  gospodarką  wodną.  W  celu
prawidłowego  zarządzania  należy  opracować  zlewniowe  bilanse  zasobów  wód  powierzchniowych
opierające się na wieloletnich obserwacjach przepływów w ciekach. Bilanse takie stanowić będą jeden
ze  składników  „warunków  korzystania  z  wód  dorzecza”.  Bilanse  sporządzone  zostaną  w  oparciu  o
szczegółową inwentaryzację aktualnego stanu użytkowania wód.
W bilansach  uwzględnione będzie aktualne korzystanie z wód (zrzuty i pobory) oraz określone bądź
zweryfikowane  zostaną  przepływy  nienaruszalne,  m  in.  w  celu  zapewnienia  właściwych  warunków
życiowych flory i fauny w ciekach. Kolejność i priorytety sporządzania bilansów będą takie jak przy
opracowywaniu „warunków”.
C 42.   Opracowanie bilansów zlewniowych zasobów wód powierzchniowych
C 43.   Ustalenie przepływów nienaruszalnych

Bilanse  wodnogospodarcze  stanowić  będą  podstawę  do  weryfikacji  pozwoleń  wodnoprawnych  i
wprowadzania  ograniczeń  w  użytkowaniu  wód  w  określonych  zlewniach  i  zachowania  przepływów

105

nienaruszalnych.  Zmierzać  się  będzie  do  wydawania  pozwoleń  zgodnych  z  rzeczywistym
zapotrzebowaniem użytkowników.  W okresach suszy wprowadzane będą ograniczenia w korzystaniu
z wód.
C 44.   Aktualizacja pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód powierzchniowych
C 45.   Wprowadzanie ograniczeń w użytkowaniu wód w okresach suszy

Znacznie  lepszymi  parametrami  charakteryzują  się  wody  podziemne,  niemniej  jednak  lokalny
niedobór  tych  wód  może  ograniczać  ich  dostępność.  Należy  także  zwrócić  uwagę  na  konieczność
podjęcia  działań  zmierzających  do  ochrony  wód  podziemnych  zagrożonych  degradacją  w  związku  z
likwidacją górnictwa rud cynkowo ołowiowych w rejonie olkuskim. Likwidacja górnictwa spowoduje
skażenie wód podziemnych  w stopniu uniemożliwiającym wykorzystanie tych wód do celów pitnych.
W  takiej  sytuacji  należy  przeprowadzić  rozpoznanie  alternatywnego  zaopatrzenia  mieszkańców  w
wodę pitną.
C 46

Zapewnienie wszystkim mieszkańcom województwa wody pitnej dobrej jakości

C 47

Podjęcie działań zmierzających do zabezpieczenia wody pitnej dla mieszkańców regionu
olkuskiego

6.4.3. Zarządzanie gospodarką wodną

6.4.3.1. Cele do 2004 roku

1. Stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania gospodarką wodną
2. Wprowadzenie Regionalnego Systemu Informacyjnego Gospodarki Wodnej

6.4.3.2.

Strategia

Ochrona wód, stanowiąc jeden z głównych elementów strategii państwa w gospodarce ma na celu:
-

ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem i nadmiernym wykorzystaniem,

ochronę środowiska życia dzikiej flory i fauny

udostępnienie wód dla wypoczynku, turystyki i sportu

Zoptymalizowanie  realizacji  tych  zadań  wymaga  wprowadzenia  sprawnego  systemu  zarządzania
gospodarką  wodną,  w  którym  podstawową  funkcje  pełnić  będą  zarządy  dorzeczy  i  rady  gospodarki
wodnej. Przewiduje się że system taki wprowadzony zostanie w roku 2000, co wiąże się z realizowaną
nowelizacją  przestarzałej  ustawy  Prawo  Wodne.  Niniejszy  rozdział  poświęcony  gospodarce  wodnej,
został  napisany  przy  założeniu  że  postulowane  założenia  reformy  systemu  zarządzania  zostaną
wprowadzone w życie, a założone zadania zgodne będą ze zmianami przez nie wprowadzonymi.
Zadania oznaczone * nie posiadają  w obecnej sytuacji prawnej pełnych możliwości realizacji.

Sterowanie i dystrybucja zasobów wodnych będą prowadzone na obszarach wyznaczonych granicami
jednostek hydrograficznych, na podstawie warunków korzystania z wód dorzecza stanowiących plany
przestrzenne  gospodarki  wodnej.  Opracowanie  „warunków”  dla  całego  dorzecza  jest  niezwykle
kłopotliwe  od strony  organizacyjno – technicznej, dlatego  konieczne  jest podzielenie  go  na  mniejsze
jednostki bilansowe.
C 48.   Podział  dorzecza  na  jednostki  bilansowe  dla  potrzeb  opracowania  warunków

korzystania z wód dorzecza, oraz określenie priorytetów w zakresie ich sporządzania

W pierwszej kolejności „warunki” będą opracowywane dla jednostek cechujących się wysoką
konfliktowością np. zlewnie zaopatrujące w wodę duże aglomeracje, szczególnie cenne przyrodniczo,
itp.. „Warunki” opracowywane dla poszczególnych jednostek bilansowych stanowić będą podstawę do
opracowania dokumentu syntetycznego dla całego dorzecza. Sposób zarządzania gospodarką wodną i
„Warunki” odpowiadają wymogom nowo tworzonej Ramowej Dyrektywy Wodnej UE.
C 49. Opracowywanie „Warunków korzystania z wód Dorzecza Górnej Wisły”

106

Ze  względu  na to  iż proces  opracowywania „warunków” trwa przeważnie 2,5 do 3 lat, w  okresie  do
2002 roku zostaną one  opracowane  dla zlewni  wymagających szczególnej  ochrony (Raby, Skawinki,
Prądnika,  Rudawy,  Dłubni,  Sanki,  Dunajca).  Ustalenia  zawarte  w  „Warunkach”  będą  wiążące  dla
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Ciałem,  stanowiącym  płaszczyznę  współdziałania  administracji  rządowej,  samorządów  i
użytkowników wód stanie się po wprowadzeniu zmian w Prawie Wodnym Rada Gospodarki Wodnej.
Rada  decydować  będzie  o  kształcie  polityki  gospodarki  wodnej  realizowanej  przez  Zarząd  Dorzecza
oraz  pełnić  rolę  kontrolną  w  stosunku  do  Zarządu  Dorzecza.  Dzięki  udziałowi  w  niej  zarówno
przedstawicieli administracji  jak i użytkowników  wód stanie się forum  dyskusji  i ścierania interesów
poszczególnych grup.
C 50.   Powołanie Rady Gospodarki Wodnej Dorzecza Górnej Wisły

Jednym z narzędzi zarządzania wodami są opłaty za korzystanie z wód i urządzeń wodnych. W chwili
obecnej  nie  spełniają  one  w  pełni  swojej  roli,  ustanawiane  są  Rozporządzeniem  MOŚZNiL  w
jednolitej  formie  .  Przewiduje  się,  zróżnicowanie  opłat  za  korzystanie  z  wód  w  zależności    od
zróżnicowania zapotrzebowania na wodę w poszczególnych zlewniach. Stawka opłat w tym wypadku
składać  się  będzie  z  dwóch  części:  bazowej  i  lokalnej.  Część  bazowa  ustalana  będzie  przez
administrację  rządową  i  odprowadzana  do  NFOŚiGW,  część  lokalna  ustalana  będzie  przez  Radę
Gospodarki  Wodnej  Dorzecza  i  zróżnicowana  w  zależności  od  zlewni.  W  związku  z  tym  jednym
podstawowych zadań Rady będzie opracowanie przejrzystej polityki opłatowej w dorzeczu. Obecność
w  Radzie  przedstawicieli  użytkowników  wód  zabezpieczy  przed  nadmiernym  podnoszeniem  opłat  i
ich dostosowanie do  możliwości użytkowników.
C 51.  Opracowanie  polityki  zróżnicowania  opłat  za  korzystanie  z  wód  i  urządzeń  wodnych  w

Dorzeczu Górnej Wisły

Sprawne  zarządzanie  gospodarką  wodną  wymaga  dostępu  do  informacji  a  także  sprawnego  systemu
jej  obiegu.  Nowoczesne  narzędzia  –  komputerowe  bazy  danych,  systemy  geograficznej  informacji
przestrzennej  mogą  znacznie  przyśpieszyć  i  uprościć  dostęp  do  danych  i  ich  wymianę.  Nie  będą
jednak efektywne, gdy nie będzie funkcjonował system wymiany i udostępniania informacji pomiędzy
różnymi  instytucjami  zajmującymi  się  gospodarką  wodną.  W  okresie  transformacji  ustrojowej  i
reorganizacji funkcjonowania służb publicznych (przekazywanie uprawnień na szczebel wojewódzki i
powiatowy)  nabiera  to  szczególnego  znaczenia.  Zwłaszcza  powołanie  powiatów,  i  powierzenie  im
części kompetencji związanych z wydawaniem pozwoleń grozi zahamowaniem przepływu informacji.
Usprawnieniu wymaga również wymiana informacji na szczeblu wojewódzkim  z takimi instytucjami
jak  RZGW, IOŚ, WSSE, WOŚ UW, WFOŚiGW.
Obecnie  tworzony  w  RZGW  w  Krakowie  Regionalny  System  Informatyczny,  mający  stanowić  w
przyszłości  część  systemu  ogólnokrajowego  musi  uwzględnić  nowe  uwarunkowania  jak  również
włączyć  w  system  inne  instytucje  związane  z  monitoringiem  i  zarządzaniem  gospodarką  wodną.
Częścią  systemu  powinny  stać  się  Księgi  Wodne  w    których  rejestrowane  są  pozwolenia
wodnoprawne.  System  zapewnić  powinien  ich  stałą  aktualizację  i  wymianę  informacji  z  innymi
organami administracji wodnej.
C 52.  Wprowadzenie Regionalnego Systemu Informacyjnego Gospodarki Wodnej

6.4.4. Ochrona przed powodzią i suszą

6.4.4.1. Cele do 2004 roku

1. Opracowanie i wdrożenie kompleksowego programu ochrony przeciwpowodziowej
2. Rozwój systemów małej retencji

107

6.4.4.2. Strategia

W  woj.  małopolskim  uregulowanych  jest  zaledwie  10%  długości  rzek    i  potoków.  Żadna  ze  zlewni
tego  obszaru  nie  posiada  zabudowanego  całościowego  systemu  ochrony  przeciwpowodziowej.
Przykład  ostatnich  powodzi  dowodzi  że  istnieje  potrzeba  posiadania  zintegrowanych  systemów
ochrony  przed  powodzią.  Konieczne  jest  opracowanie  takiego  programu  dla  Górnej  Wisły  ze
szczególnym  uwzględnieniem  jej  dopływów  –  Soły  i  Skawy.  Wymagać  to  będzie  porozumienia  i
uczestnictwa  w nim RZGW  w Krakowie i Katowicach  oraz województw Śląskiego  i Małopolskiego.
W  programie  ochrony  przeciwpowodziowej  szczególny  nacisk  zostanie  położony  na  problemy
ochrony  naturalnych  biotopów  w  dolinach  rzek.  Jednym  z  elementów  systemu  będzie  stworzenie
polderów  zalewowych  powyżej  Krakowa.  Wyłączenie  tych  terenów  z  zabudowy  i  wprowadzenie
szczególnych  zasad  gospodarowania  sprzyjać    będzie  zachowaniu  walorów  przyrodniczych  tych
terenów. Niezbędna jest jednak jak najszybsze dokładne wyznaczenie granic polderów, wprowadzenie
ich do planów zagospodarowania przestrzennego
C 53.  Opracowanie kompleksowego programu przeciwpowodziowego dla Górnej Wisły
C 54.  Opracowanie  planu  budowy  polderów  zalewowych    i  wprowadzenie  ich  do  planów

zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem wymogów ochrony złóż i obszarów
prognostycznych i perspektywicznych

Obwałowania  i  urządzenia  wodne  wymagają  nieustannej  kontroli.  Szczególnie  po  każdej  powodzi  i
większym  wezbraniu  wód konieczne  jest przeprowadzenie  kompleksowej  oceny  ich stanu (włączając
badania  makroskopowe,  wiercenia,  sondowania  i  pomiary  geofizyczne).  Po  przeprowadzeniu  oceny
stanu,  wytypowane  zostaną  odcinki  wałów  wymagające  rekonstrukcji  i  przeprowadzone  niezbędne
prace zabezpieczające.
C 55.   Kontrola  stanu  wałów  i  urządzeń  wodnych  wraz  z  wytypowaniem  odcinków  do

rekonstrukcji

C 56.   Przeprowadzenie rekonstrukcji wałów

Jednym  z  najlepszych  sposobów  na  poprawę  bezpieczeństwa  przeciwpowodziowego  jest  rozwój
systemów  małej  retencji  zwłaszcza  na  obszarach  podgórskich  i  górskich  (południowa  część
województwa).  Istniejące  programy  zostaną  zweryfikowane  i  dostosowane  do  nowego  podziału
administracyjnego. Inwestycje w tej dziedzinie będą preferowane przy rozdziale środków WFOŚiGW
oraz  przy  ubieganiu  się  o  pomoc  z  funduszy  zagranicznych.  Rozbudowa  systemów  małej  retencji
wpłynie  również  korzystnie  na  złagodzenie  skutków  suszy.  W  perspektywie  najbliższych  lat
zakończona zostanie budowa zbiornika Świnna Poręba i rozpoczęte budowy kilku innych mniejszych
zbiorników  (np.  w  gminie  Skała,  na  rzece  Uszwicy,    rzece  Upust  w  Szczucinie,  oraz  szereg
zbiorników wg „Programu małej retencji dla woj. nowosądeckiego” .
Uporządkowanie  systemów  melioracyjnych,  zwiększenie  lesistości  zlewni,  prawidłowa  gospodarka
gruntami rolnymi, są działaniami chroniącymi przed powodzią..
C 57.   Opracowanie kompleksowego planu zwiększenia retencyjności dorzecza
C 58.   Rozbudowa systemów małej retencji
C 59.  Porządkowanie systemów melioracyjnych

108

6.5. Ochrona zasobów kopalin

6.5.1. Zabezpieczenie surowcowe rozwoju gospodarczego

6.5.1.1. Cele do 2004 roku

1.  Waloryzacja bazy surowcowej województwa
2.  Sporządzenie bilansu podaż - popyt
3.  Ocena  możliwości udokumentowania nowych zasobów

6.5.1.2. Strategia

Strategia  gospodarowania  surowcami  mineralnymi  nie  może  być  rozpatrywana  w  oderwaniu  od
kształtowanej  w  skali  całego  kraju  i  regionu  polityki  gospodarczej,  wynikających  stąd    kierunków  i
prognoz  rozwoju  gospodarczego  województwa  i  w  konsekwencji  formułowanych    strategii
sektorowych.  Związki  te  powodują,  że  zapotrzebowanie  na  surowce  mineralne  jest  funkcją  rozwoju
gospodarczego,  a  z  kolei  istniejąca  baza  surowcowa  jest  istotnym  argumentem  funkcji  rozwojowych
poszczególnych  dziedzin  gospodarki.  W  takim  też  ujęciu  należy  niezbędna  jest  analizy  bazy
surowcowej województwa w celu:

•

oceny bazy surowcowej województwa w kontekście planowanych zmian kierunków rozwoju

gospodarczego regionu,

•

sporządzenia aktualnego i prognostycznego bilansu zasobów kopalin w ujęciu stan zasobów –

zapotrzebowanie na surowce wraz z oceną samowystarczalności regionu.

Uzyskane  rezultaty  będą  ukierunkowywały  kolejne,  niezwykle  ważne  z  punktu  widzenia  ochrony
walorów  przestrzeni  geograficznej,  działanie,  tj.  ocenę  możliwości  udokumentowania  nowych
zasobów.
Powyższe analizy powinny być czynione z rozróżnieniem pięciu głównych grup kopalin tj. surowce
energetyczne, surowce metaliczne, surowce chemiczne, surowce skalne, wody lecznicze, termalne i
solanki.
Każda z nich ma odmienne znaczenie dla procesów gospodarczych. Istotnym jest rozpoznanie, jak
będą się kształtowały te relacje w przyszłości i uwzględnienie ich w czynionych analizach.
Surowce  energetyczne,  metaliczne  i  chemiczne  należą  do  grupy  surowców  podstawowych  i
uczestniczą  w  ponadregionalnym,  krajowym  obiegu  gospodarczym.  Wydaje  się,  że  w  związku  z
przekształceniami  w  gospodarce  (węgiel  kamienny),  wyczerpaniem  się  zasobów  (sól  kamienna),
postępującym  ubytkiem  zasobów  (cynk  i  ołów)  oraz  brakiem  możliwości  dokumentowania  nowych
zasobów  tych  surowców,  ich  rola  w  oddziaływaniu  na  gospodarkę  przestrzenią  będzie  maleć.
Jednakże  przy  zachowanej  strukturze  zapotrzebowania  na  wymienione  surowce  należy  przewidzieć
możliwości jego zaspokojenia importem z uwzględnieniem niezbędnych do tego warunków (transport,
przeróbka, bilans płatniczy,).
Surowce skalne i pozostałe zaliczone zostały w przewadze do surowców pospolitych, których
znaczenie powinno być rozpatrywane przede wszystkim w układzie regionalnym. Na nich właśnie
bazować będą głównie budownictwo i drobny przemysł. W tej grupie surowców można spodziewać
się możliwości powiększania bazy surowcowej poprzez dokumentowanie nowych złóż. Istnieją jednak
w tej grupie złoża, które powinny podlegać szczególnej ochronie ze względu na brak możliwości
udokumentowania nowych zasobów np. skały magmowe czy dolomity.
D 1.

Aktualizacja bilansu zasobów kopalin w województwie

D 2.

Opracowanie metodyki oceny i sporządzenie rankingu wystąpień surowcowych

D 3.

Zbilansowanie potrzeb surowcowych wg. przyjętych strategii rozwojowych

D 4.

Zbilansowanie zdolności eksploatacyjnych zakładów górniczych

D 5.

Wykonanie mapy obszarów prawdopodobnych wystąpień złóż kopalin z

uwzględnieniem istniejącego zagospodarowania terenu

109

6.5.2. Ochrona złóż surowców mineralnych

6.5.2.1. Cele do roku 2004

1. Maksymalne wykorzystanie eksploatowanych złóż
2. Zabezpieczenie obszarów udokumentowanych złóż przed zainwestowaniem uniemożliwiającym ich

eksploatację

6.5.2.2. Strategia

Odpowiedzialnymi  za  kształtowanie  polityki  ochrony  złóż  kopalin  pospolitych  i  gospodarowanie
zasobami  tych  surowców  są  Wojewoda  oraz  starostowie.  Odpowiadają  oni  również  za  wydawanie
koncesji na poszukiwanie i wydobywanie tych kopalin oraz ustalanie opłat koncesyjnych. Prawidłowe
gospodarowanie  złożami  surowców  naturalnych  wymaga  posiadania  aktualnej  i  pełnej  informacji  o
nich  oraz  o  ich  aktualnych  zasobach.  Zmiana  granic  województwa  spowodowała  konieczność
ponownej inwentaryzacji złóż i  zbilansowania zasobów.
W  skali  regionu  znaczenie  decydujące  dla  polityki  gospodarczej  ma  możliwie  szeroka  informacja
dotycząca złóż o znaczeniu regionalnym, dla których organem koncesyjnym jest Wojewoda. Ich lista
liczy  około 500 pozycji  i  obejmuje szerokie spektrum surowców  mineralnych. W grupie tej  znajdują
się również złoża obecnie nie eksploatowane, stanowiące rezerwę surowcową regionu. To głównie ta
grupa złóż powinna być obiektem aktywnej polityki gospodarczej.
Zakończona  w  2000  r.  inwentaryzacja  dała  Wojewodzie  aktualne  dane  dotyczące  złóż  surowców
mineralnych  i  ich  zasobów.  Powinny  one  stanowić  punkt  wyjścia  analiz  dotyczących  bazy
surowcowej  regionu.  Natomiast  inwentaryzacja  złóż  na  szczeblu  powiatów  prowadzona  będzie  w
miarę  dokumentowania  nowych  zasobów  i  powinna  obejmować  złoża,  dla  których  organem
koncesyjnym  są  starostowie.  Wydaje  się  niezbędnym,  aby  działania  na  szczeblu  powiatów
zachowywały  standardy  przyjęte  na  szczeblu  województwa,  a  chyba  jeszcze  lepiej,  aby  były
przeprowadzane cyklicznie w formie jednoczesnej akcji koordynowanej regionalnie. Przeprowadzenie
inwentaryzacji  wedle  jednolitych,  ściśle  określonych  kryteriów  ułatwi  jej  późniejszą  syntezę  dla
obszaru całego województwa.
W  ramach  inwentaryzacji  informacja  o  złożach  zostaje  poszerzona  o  informacje  środowiskowe
obejmujące  dane  o  obszarach  chronionych,  strefach  ochronnych  ujęć  wód  podziemnych  i
powierzchniowych  itp.  Równocześnie  przeprowadzana  jest  weryfikacja  obiektów  wskazująca  złoża
przewidziane do aktualizacji zasobów, co czynione jest następnie w formie dodatków do dokumentacji
geologicznych.
D 6.

Aktualizacja dokumentacji złóż rezerwowych

D 7.

Wypracowanie zasad obiegu informacji o surowcach mineralnych w województwie

D 8.

Zapewnienie w kontraktach regionalnych środków finansowych na realizację zadań
z zakresu gospodarki surowcowej

Czynnikiem  decydującym  o  właściwej  ochronie  złoża  jest  jego  status.  W  przypadku  złóż
eksploatowanych  głównym  zadaniem  ochronnym  jest  maksymalne  wykorzystanie  zasobów  w
granicach  udokumentowania,  a  następnie  skuteczna  i  właściwa,  z  punktu  widzenia  gospodarki
przestrzennej, rekultywacja wyrobiska. Obowiązki te  w  głównej  mierze ciążą na użytkowniku złoża.
Rolą  organów  administracji  publicznej  jest  dookreślenie  warunków  prowadzenia  takiej  działalności,
jej zakończenia i rozliczenia.
D 9.

Współdziałanie organów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalnego
wykorzystania

eksploatowanych

złóż

(nadzór,

uzgodnienia,

zmiany

planów

zagospodarowania przestrzennego)

Inny  charakter  działań  ochronnych  wymagany  jest  w  przypadku  złóż  nie  eksploatowanych,
stanowiących  główne  zaplecze  surowcowe  regionu.  Są  to  obiekty  udokumentowane  w  latach
ubiegłych,  których  istnienie  jest  często  nieobecne  w  świadomości  władz  lokalnych.  Wskutek
rozstrzygnięcia  Prezesa  Rady  Ministrów  z  1999  r.  wyłącznym  właścicielem  informacji  geologicznej
(dokumentacji) o tych złożach jest Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Skarbu. Gospodarka

110

tymi  złożami  (inwentaryzacja,  koncesjonowanie,  aktualizacja  zasobów,  ochrona)  pozostaje  w
kompetencji  Wojewody.  Daje  to  szansę    uniknięcia  ich  nadmiernego  rozdrobnienia  i  zapewnienia
maksymalnego  wykorzystania  zasobów  oraz  zachowania  możliwości  kształtowania  polityki
gospodarczej w skali całego regionu.
Jedynym  sposobem  zabezpieczenia  zasobów  udokumentowanych  złóż  przed  ich  utratą  jest  ochrona
ich  obszarów  przed  zainwestowaniem  uniemożliwiającym  ich  późniejszą  eksploatację.  Zadanie  to
realizowane  być  może  poprzez  właściwe  zapisy  w  studiach  i  planach  zagospodarowania
przestrzennego,  które  są  zadaniem  własnym  gmin.  Wymaga  to  ścisłego  współdziałania  urbanistów
(planistów)  wykonujących  studia  i  plany  dla  gmin  z  odpowiednimi  organami  administracji
geologicznej  w celu  wypracowania wspólnego stanowiska  gwarantującego należytą ochronę znanych
złóż
D 10.  Uwzględnienie  w  studiach  uwarunkowań  i  planach  zagospodarowania  przestrzennego

wszystkich znanych złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie
ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem niegórniczym

Informacje  o  złożach  surowców  mineralnych  wymagają  posiadania  sprawnych  narzędzi  do  ich
gromadzenia przetwarzania i analizowania. Najwłaściwsze wydaje się zbudowanie systemu opartego o
komputerową bazę danych powiązanej z systemem GIS. Baza powinna zapewnić zarówno powiązania
z  już  istniejącymi  bankami  danych  (bank  Midas),  jak  również  z  systemami,  które  będą  tworzone  na
szczeblu  powiatu.  Ze  względu  na  zmiany  spowodowane  reorganizacją  struktur  administracyjnych,
możliwe to będzie po roku 2001.
D 11.  Utworzenie  bazy  danych  o  kopalinach  w  ramach  regionalnej  bazy  danych  Mapy

Geologiczno - Gospodarczej Polski w skali 1:50000 w technologii GIS

6.5.3. Ochrona obszarów perspektywicznych

6.5.3.1. Cele do roku 2004

1. Wywołanie inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do prawnego usankcjonowania możliwości

rozpoznawania, dokumentowania i ochrony obszarów perspektywicznych dla złóż kopalin

2. Zapewnienie w wojewódzkich planach gospodarki przestrzennej uwzględnienia wytypowanych

obszarów perspektywicznych

6.5.3.2. Strategia

Dla  wszystkich  rodzajów  surowców  mineralnych  zasadne  wydaje  się  dokonania  analizy
perspektywicznych obszarów ich występowania. Poszukiwanie obszarów perspektywicznych powinno
dotyczyć w szczególności surowców deficytowych oraz tych, na które istnieje duże zapotrzebowanie,
a jednocześnie nie są znane rezerwy zasobów.
Przy  tak  sformułowanych  uwarunkowaniach  w  Małopolsce  nie  będzie  konieczne  poszukiwanie
obszarów  rezerwowych  dla  złóż  surowców  ceramiki  budowlanej,  gdyż  w  granicach  województwa
występują  liczne złoża tych surowców  o znacznych  zasobach, przy umiarkowanym zapotrzebowaniu
na  ten  surowiec.  Z  kolei,  w  związku  z  przewidywanym  rozwojem  budownictwa,  w  tym  drogowego,
można  przewidywać,  że  w  najbliższych  latach  wzrośnie  zapotrzebowanie  na  kruszywa  naturalne,  co
znajdzie  wyraz  w  zwiększonym  zainteresowaniu  uzyskaniem  koncesji  na  poszukiwanie  oraz
eksploatację  złóż  tego  surowca.  Dlatego  pomimo  znacznych  zasobów,  jak  również  rezerw
zasobowych tych złóż, wydaje się zasadne poszukiwanie obszarów perspektywicznych występowania
kruszyw  naturalnych.  W  granicach  obecnego  województwa  małopolskiego  perspektywy  poszerzenia
zasobów kruszyw naturalnych istnieją głównie w dolinach Wisły, Raby i Dunajca, Skawy i Białej.
Realizacja  tak  sformułowanego  zadania  napotyka  dzisiaj  na  szereg  trudności,  wynikających  z  braku
unormowań w zakresie, m.in.: kto i na czyj koszt powinien poszukiwać perspektywicznych obszarów
występowania  złóż  surowców  mineralnych,  jaki  jest  status  prawny  tych  obszarów,  jak  należy
zapewnić  ich  ochronę  przed  innym  wykorzystaniem  zachowując  zasadę  poszanowania  prywatnej

111

własności. itp..
Realizacja programu musi przebiegać w ścisłej współpracy z gminami, którym najłatwiej jest wskazać
potencjalne,  możliwe  do  wykorzystania  górniczego,  rejony  występowania  surowców  pospolitych.
Obszary te winny być umieszczane w studiach zagospodarowania przestrzennego gmin, ale aktualnie
prawo  nakazuje  ujmowanie  w  miejscowych  planach  zagospodarowania  przestrzennego  jedynie  złóż
już  udokumentowanych.  Konieczna  jest  analiza  będących  w  przygotowaniu  aktów  prawnych  (nowa
ustawa  o  zagospodarowaniu  przestrzennym  likwiduje  plany  ogólne)  w  odniesieniu  do  możliwości
ochrony  złóż  i  obszarów  perspektywicznych.  Niezbędne  jest  wypracowanie  formuły  ochrony
obszarów perspektywicznych.
D 12.  Opracowanie  propozycji  zapisów  w  aktach  prawa  materialnego  gwarantujących

możliwości rozwoju regionu poprzez ochronę obszarów występowania rezerw

zasobowych

Do czasu zmian legislacyjnych, z uwagi na podstawowe znaczenie rezerw surowcowych dla
racjonalnego

rozwoju

województwa,

rozwiązaniem

wydaje

się

umieszczenie

obszarów

perspektywicznych  dla  udokumentowania  złóż  kopalin  w  wojewódzkim  planie  rozwoju
przestrzennego.  Taka  koncepcja  obliguje  do  ścisłej  współpracy  terenowych  organów  administracji
rządowej  i  samorządu  województwa.  Wobec  braku  norm  prawnych  projekt  wymaga  konstrukcji
opartej  na  regule  konsensusu,  a  do  rozstrzygnięcia  pozostaje  wiele  kwestii,  np.  zasad  finansowania
prac, typologii  i rankingu  obszarów perspektywicznych, zasad ustalenia listy obiektów obligatoryjnie
uwzględnianych

w planach

województwa, trybu wstępnego

dokumentowania obszarów

perspektywicznych i szacowania ich zasobów, który  nie  kolidowałby  z  wymaganym  dla rozpoznania
złóż  surowców  mineralnych  postępowaniem  koncesyjnym,  zarządzania,  aktualizacji  i  dysponowania
tak wytworzoną informacją geologiczną, itp..
D.13.  Wypracowanie

platformy

współpracy

pomiędzy

Wojewodą

Marszałkiem

Województwa w zakresie gospodarki surowcowej

D.14. Utworzenie roboczego zespołu mieszanego dla opracowania zasad zabezpieczania

rezerw surowcowych

D.15. Waloryzacja wystąpień kopalin w celu uznania ich za obszary perspektywiczne
D.16. Opracowanie

wskazań

ochrony

docelowego

zagospodarowania

terenów

występowania rezerw zasobów kopalin

6.5.4. Ochrona wód leczniczych, mineralnych, termalnych i solanek

6.5.4.1. Cele do roku 2004

1. Szczegółowa inwentaryzacja przestrzenna oraz ilościowa zasobów wód leczniczych, mineralnych,

termalnych i solanek

2. Waloryzacja złóż wód pod kątem ich roli w rozwoju regionu i wyjątkowości zasobów

3. Skuteczna ochrona ilości i jakości wód w najcenniejszych złożach

6.5.4.2. Strategia
Województwo  małopolskie  posiada  na  swoim  obszarze  znaczne  i  cenne  zasoby  wód  leczniczych,
które są podstawą rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Największe zasoby znajdują się w powiatach
nowosądeckim,  nowotarskim,  gorlickim  i  limanowskim.  Ponadto  wody  lecznicze  występują  także  w
Krakowie i jego okolicach.
Zbilansowanie  zasobów  eksploatacyjnych  ujęć  wód  leczniczych  pozwoli  określić  perspektywy
rozwojowe  istniejących  uzdrowisk  oraz  wskazać  rejony,  w  których  możliwy  jest  rozwój  bazy
uzdrowiskowej  w  oparciu  o  nie  wykorzystane  zasoby  tych  wód.  Należy  również  przewidywać
rewitalizację niektórych uzdrowisk jak np. Krzeszowice.
Zbilansowanie  zasobów  eksploatacyjnych  oraz  wskazanie  obszarów  perspektywicznych  umożliwi
określenie  długofalowych  perspektyw  rozwoju  branży  zajmującej  się  eksploatacją  i  sprzedażą  wód
leczniczych  i  mineralnych.  Wydaje  się,  że  aktywna  promocja  tych  wód  zarówno  w  kraju  jak  i  za
granicą może stanowić podstawę wzrostu ich popularności, a co za tym idzie sprzedaży stanowiąc tym
samym znaczący element rozwoju gospodarczego w skali lokalnej. Konieczne wydaje się opracowanie

112

modelu takiej promocji.
Istotne  znaczenie  dla  rozwoju  regionu  mogą  stanowić  wody  termalne.  Wykorzystanie  tych  wód
powinno  być  jednym  z  priorytetów  we  wszelkich  planach  dotyczących  rozwoju  województwa
małopolskiego.  I  chodzi  tu  nie  tylko  o  efekt  ekologiczny.  Wody  termalne  mogą  stać  się  podstawą
rozwoju  dziedzin  gospodarki  związanych  z  ciepłownictwem,  turystyką,  lecznictwem,  ogrodnictwem.
Ich  zastosowanie  w  celach  grzewczych  powinno  skutkować  obniżeniem  kosztów  ogrzewania,  co
przekłada  się  bezpośrednio  na  koszty  utrzymania,  jak  i  koszty  działalności  gospodarczej.  Niezbędne
jest zatem stworzenie programów promocji i  wsparcia dla szerszego  wykorzystania wód termalnych.
Równocześnie  należy  uruchomić,  bądź  kontynuować  działania  zmierzające  do  znalezienia  nowych
rejonów  występowania  wód  termalnych  oraz  sprecyzowania  możliwości  ich  wykorzystania,  w  tym
także  wykorzystanie  potencjału  wód  niskotermalnych.  Koszty  realizacji  programów  energetyki
geotermalnej  są  na  tyle  wysokie,  iż  uzasadnia  to  staranie  się  o  uzyskanie  wsparcia  finansowego  ze
strony pomocowych funduszy europejskich lub amerykańskich.
Niemal  wszystkie  wymienione  wyżej  kopaliny  należą  do  kategorii  podstawowych,  dla  których
organem  koncesyjnym  jest  Minister  Środowiska,  a  organem  nadzoru  górniczego  właściwy  OUG.
Powoduje to,  ze  na szczeblu regionalnym brak  jest spójnej  i  zupełnej  informacji  o stanie  gospodarki
tymi  zasobami.  Takie  niedomaganie,  wynikające  wprost  z  nietrafnych  dyspozycji  prawnych,
skutecznie  utrudnia  formułowania  celów  strategicznych  w  tym  zakresie  na  poziomie  regionalnym.
Równocześnie  różnorodność  występujących  na  obszarach  występowania  wód  leczniczych,
mineralnych,  termalnych  i  solanek  problemów,  których  rozwiązanie  wymaga  decyzji  na  szczeblu
regionalnym  lub  lokalnym  zdają  się  jednoznacznie  wskazywać  na  potrzebę  szczegółowego
rozpoznania aktualnego stanu gospodarki tymi surowcami.
D 17.  Opracowanie zwartej dokumentacji kartograficznej i tabelarycznej dla

poszczególnych kategorii wód w województwie

D 18. Ocena możliwości rozwoju bazy zasobowej wód leczniczych, mineralnych

termalnych i solanek

D 19.  Opracowanie zasad i przeprowadzenie waloryzacji zinwentaryzowanych złóż wód

Rolę aktywnej i skutecznej ochrony zasobów wód podziemnych spełniają właściwie zaprojektowane i
wprowadzone do realizacji reguły postępowania w otoczeniu ujęć. Noszą one nazwę stref ochronnych
i  są  kategorią  sankcjonowaną  prawnie.  Wydaje  się  konieczne,  aby  w  najbliższym  czasie  nastąpiła
weryfikacja  stref  ochronnych  dla  ujęć  wód  leczniczych  i  mineralnych  w  oparciu  o  analizę  stref
zasilania,  a  dla  ujęć  najcenniejszych,  gdzie  nie  są  one  ustanowione,  podjęcie  prac  zmierzających  do
ich  utworzenia.  Obszary  stref  i  zasady  gospodarowania  w  nich  powinny  stać  się  jednym  z  filarów
planowania przestrzennego w gminach posiadających udokumentowane zasoby tych wód.
Równocześnie  należy  przewidzieć  w  studium  wojewódzkim  obszary  perspektywiczne  dla
omawianych wód w celu uściślenia przyszłych potrzeb w zakresie ochrony ich zasobów, zarówno pod
względem ilościowym, jak i jakościowym.
D 20.  Weryfikacja zasad ochrony zasobów wód w utworzonych strefach ochronnych
D 21.  Sprawdzenie stanu uwzględnienia stref ochronnych w planach

zagospodarowania przestrzennego gmin

D 22. Zestawienie potrzeb w zakresie opracowania i ustanowienia nowych stref

ochronnych dla ujęć lub obszarów złożowych

D 23. Waloryzacja wystąpień wód w celu uznania ich za obszary perspektywiczne
D 24. Opracowanie

wskazań

ochrony

docelowego

zagospodarowania

terenów

występowania rezerw zasobów wód będących kopalinami

113

6.5.5. Polityka koncesyjna

6.5.5.1. Cele do roku 2004

1. Koordynacja zasad udzielania koncesji i wymagań w niej zawartych pomiędzy administracją

geologiczną szczebla wojewódzkiego i powiatowego

2. Promocja postępowań koncesyjnych na obszarach uznanych za perspektywiczne w studium

zagospodarowania województwa

6.5.5.2. Strategia
Koncesje na poszukiwanie i eksploatację złóż kopalin pospolitych oraz opłaty eksploatacyjne stanowią
jedno z podstawowych  narzędzi  zarządzania złożami surowców. Obecnie  należą one  do  kompetencji
zarówno  wojewodów  jak  i  starostów.  Podstawowym  celem  polityki  koncesyjnej  jest  zapewnienie
racjonalnej  gospodarki  złożami,  m.in.  poprzez  maksymalne  wykorzystanie  zasobów  złoża,  w  tym
także  kopalin  współwystępujących  i  towarzyszących.  Niezbędne  jest  wypracowanie  sposobu
koordynacji  polityki  koncesyjnej  Wojewody  i  starostów  celem  ochrony  zasobów  dużych  złóż,  dla
których  organem  koncesyjnym  pozostaje  Wojewoda.  W  przeciwnym  przypadku  może  dojść  do  ich
rozdrobnienia  i  tym  samym,  chociażby  z  powodu  konieczności  tworzenia  filarów  ochronnych  dla
granic  eksploatacji,  znacznych  strat  w  zasobach.  Trudno  w  tym  zakresie  ustalić  jakieś  generalne
zasady,  których  respektowanie  dawałoby  szansę  uniknięcia  takich  zagrożeń;  do  każdego  przypadku
należy  zastosować  racjonalne  podejście  indywidualne,  oparte  na  rzetelnym  rozpoznaniu  i
optymalizacji  planowanej  działalności.  Na  pewno  wskazaniem  jest  preferowanie  potencjalnych
koncesjobiorców  posiadających  odpowiednie  zaplecze  organizacyjne,  techniczne  i  technologiczne
gwarantujące  pełne  wykorzystanie  zasobów  złoża  przy  minimalizacji  oddziaływania  na  środowisko.
Istotnym elementem oceny wiarygodności koncesjobiorcy powinna być także prezentowana na etapie
postępowania  koncesyjnego  wizja  docelowego  ukształtowania  i  zagospodarowania  obszaru
poeksploatacyjnego.
Należy  z  całą  mocą  podkreślić,  iż  polityka  koncesyjna  jest  bezpośrednio  uwarunkowana
uregulowaniami  ustawowymi.  Aktualna  ustawa  Prawo  geologiczne  i  górnicze  nie  daje  zbyt  dużych
możliwości  kreowania  aktywnej  polityki  koncesyjnej.  W  szczególności  brak  jest  narzędzi
umożliwiających  odmowę  udzielenia  koncesji,  jak  też  skutecznego  sterowania  procesem  odbudowy
złóż.  Praktycznie  każdy  przedsiębiorca,  który  złoży  stosowny  i  kompletny  w  myśl  ustawy  wniosek
koncesję powinien otrzymać.
Stąd  też  prowadzenie  aktywnej  polityki  koncesyjnej  w  odniesieniu  do  złóż  stanowiących  główne
zaplecze surowcowe regionu wymaga zmian ustawowych. Do tego czasu pewnym rozwiązaniem jest
współpraca  organów  administracji  geologicznej  w  celu  ustanowienia  wspólnych  zasad  postępowania
przy udzielaniu koncesji na poszukiwanie, dokumentowanie lub eksploatację złoża.
D 25.  Opracowanie wzorcowej dokumentacji postępowania koncesyjnego
D 26.  Standaryzacja  zasad  wymiany  informacji  w  celu  aktualizacji  bazy  archiwalnych

danych geologicznych w Wojewódzkim Archiwum Geologicznym

D 27. Przygotowanie

folderu

informacyjnego

obszarach

perspektywicznych

dla

poszukiwania, dokumentowania i eksploatacji złóż kopalin

114

6.6. Gospodarka odpadami

6.6.1. Odpady komunalne

6.6.1.1. Cele do 2004 roku

1. Wprowadzenie zintegrowanej gospodarki odpadami komunalnymi w województwie, zgodnej z

wymaganiami UE

2. Utrzymanie ilości powstających odpadów w 2004 roku na poziomie ok. 115 % w stosunku do

1999 roku.

3. Dla powstałych odpadów:
         * recykling na poziomie 12 –15
         * składowanie pozostałych odpadów na składowiskach w pełni zabezpieczonych
4.  Likwidowanie tzw. „dzikich wysypisk”

Rekultywacja nieczynnych składowisk odpadów komunalnych

6.6.1.2. Strategia
W najbliższych czterech latach główne działania zmierzające do poprawy stanu gospodarki odpadami
komunalnymi powinny być ukierunkowane na wprowadzenie zintegrowanego systemu w skali całego
województwa.
Efektywna  i  skuteczna  gospodarka  odpadami  komunalnymi  może  być  wdrożona  jedynie  w  układzie
ponadlokalnym.  Dotychczasowe  doświadczenia  i  nowe  wymagania  wynikające  z  integracji  z  UE
wyraźnie  wskazują  na  konieczność  głębszej  niż  dotychczas  koordynacji  działań  na  płaszczyznach:
planistycznej, inwestycyjnej, finansowej, eksploatacyjnej.
Stąd  wynika  potrzeba  zinstytucjonalizowania  zarządzania  gospodarką  odpadami  w  kontekście  skali,
obszaru  oddziaływania  i  warunków  realizacyjnych.  Proponujemy,  aby  koordynacja  gospodarki
odpadami komunalnymi była prowadzona na poziomie województwa, a instytucja pełniąca to zadanie
była  odpowiedzialna  zarówno  przed  Zarządem  województwa  jak  i  samorządami  lokalnymi  i
społeczeństwem regionu.
Zgodnie  z  „  Narodową  Strategią  Ochrony  Środowiska  na  lata  2000  -  2006”  do  2002  roku  należy
rozpocząć  proces  weryfikacji  istniejących  i  tworzenie  nowych,  zgodnych  z  wymaganiami  UE,
programów  gospodarki  odpadami.  Zarówno  weryfikacja  jak  i  opracowanie  nowych  programów
powinno zakończyć się w 2006 roku.
W  pracach  nad  systemem  zintegrowanej  gospodarki  odpadami  w  skali  województwa  powinny  być
wykorzystane  wszystkie  programy  ponadlokalne,  ujmujące  wszystkie  sposoby  postępowania  z
odpadami  (np.  koncepcja  kompleksowego  zagospodarowania  odpadów  komunalnych  dla  Krakowa).
W  ramach  tej  koncepcji  należy  opracować  katalog  terenów,  gdzie  mogą  być  zlokalizowane  obiekty
związane  z  gospodarką  odpadami  (składowiska,  stacje  przeładunkowe,  stacje  segregacji,  zakłady
przeróbki  surowców  wtórnych,  itp.).  Ponadto,  należy  rozważyć  możliwość  powołania  instytucji  na
poziomie województwa, której zadaniem byłaby koordynacja wszelkich działań z zakresu gospodarki
odpadami,  a  także  poszukiwanie  środków  finansowych,  zwłaszcza  na  inwestycje  podejmowane  w
układzie ponadlokalnym.
E 1.

Opracowanie

wojewódzkiego

programu

zintegrowanej

gospodarki

odpadami

komunalnymi i wprowadzenie systemu zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi
na poziomie województwa

E 2.

Opracowanie katalogu terenów do realizacji inwestycji związanych z gospodarką
odpadami komunalnymi

Niezależnie  od  prac  nad  programem,  powiaty  będą  pełnić  rolę  inicjatora  działań  ponadlokalnych,
zachęcać gminy  do  wspólnego rozwiązywania problemu  gospodarki  odpadami  komunalnymi. Środki
finansowe  powiatowych  funduszów  ochrony  środowiska  i  gospodarki  wodnej  będą  przeznaczane  na
działania ponadlokalne w zakresie gospodarki odpadami.

115

E 3.

Opracowanie  programu  zintegrowanej  gospodarki  odpadami  komunalnymi  dla
wybranej  grupy  gmin  (nawet  kilku  powiatów)  ,  spójnego  z  programem  wojewódzkim,
wraz  ze  wskazaniem  optymalnej  lokalizacji  elementów  systemu.,  przy  wsparciu
finansowym wojewódzkiego i powiatowych FOŚiGW

E 4.

Rozpoczęcie wdrażania w/w programu

Spełnienie  wymagań  UE  w  zakresie  gospodarki  odpadami  komunalnym  oznacza  potrzebę
zintensyfikowania  segregacji  odpadów  i  ich  wtórnego  wykorzystania.  Bardzo  ważnym  zadaniem  w
najbliższych  latach  będzie  wdrożenie  wymogów  aktualnie  przygotowywanych  przepisów,  tj.
rozporządzenia  o  odpadach  opakowaniowych  oraz  rozporządzenia  o  opłatach  produktowych  i
depozytowych  (spodziewane  wejście  w  życie  obu  rozporządzeń  styczeń  2001  r.).  Rolą  władz
województwa  będzie  wspomaganie  działań  dotyczących  budowy  regionalnych  obiektów  przeróbki
odpadów i kreowanie rynków zbytu dla surowców wtórnych.
E 5.

Intensyfikacja procesu wprowadzania segregacji odpadów

E 6.

Promowanie dobrych przykładów segregacji

E 7.

Wdrażanie rozporządzeń: o odpadach opakowaniowych oraz o opłatach produktowych i
depozytowych

E 8.

Wspomaganie budowy regionalnych obiektów przeróbki odpadów

E 9.

Kreowanie rynków zbytu dla surowców wtórnych

Władze  powiatów,  wspólnie  z  władzami  województwa  będą  stymulowały  gminy  do  rozwiązywania
problemów  gospodarki  odpadami  na  obszarze  przynajmniej  jednego  powiatu.  Łączenie  się  gmin  /
powiatów będzie  wynikało z programu  wojewódzkiego. Jednak poszczególne  gminy  muszą  wykazać
zainteresowanie takim podejściem i czynnie uczestniczyć we wszelkich wspólnych przedsięwzięciach
koncepcyjnych,  inwestycyjnych  i  wspólnej  eksploatacji  obiektów  (składowisk,  stacji  segregacji,
kompostowni,  itp.).  Już  obecnie  władze  niektórych  powiatów  inicjują  działania  zmierzające  do
rozwiązania  problemu  gospodarki  odpadami  na  obszarze  powiatu,  a  nawet  we  współpracy  z
powiatami  sąsiednimi  (np.  powiat  brzeski  i  bocheński,  Kraków  i  powiat  ziemski  krakowski,  Nowy
Sącz i powiat nowosądecki, powiat tatrzański, powiat limanowski, powiat nowotarski).
E 10.  Inicjowanie przez władze powiatów działań ukierunkowanych na prowadzenie

gospodarki odpadami w układzie ponadlokalnym

Szeroko  prowadzona  edukacja  ekologiczna  ukierunkowana  na  sposoby  redukcji  powstających
odpadów  powinna  doprowadzić  do  zahamowania  wzrostu  ilości  wytwarzanych  odpadów
komunalnych  w  2004  roku  (tzn.,  że  w  2004  r.  faktor  przyrostu  produkcji  odpadów  w  stosunku  do
2003r. powinien wynosić 0%)
E 11.  Zintensyfikowanie

kampanii

informacyjnej

nt.

sposobów

zmniejszania

ilości

powstających odpadów.

Obecnie w woj. małopolskim czynnych jest 55 składowisk, w tym kilkanaście  nie posiada pozwolenia
na  eksploatację.  Na  skutek  podwyższania  standardów  technicznych  i  wymogów  środowiskowych
(minitoring))  małe  składowiska,  nie  posiadające  odpowiednich  zabezpieczeń  technicznych,  będą
sukcesywnie  zamykane.  Do  tego  czasu  należy  wykorzystywać  ich  istniejące  wolne  pojemności  do
składowania.  Proces  wyłączania  tych  składowisk  należy  rozpocząć  od  zaraz,  tak  aby  w  2004  roku
ogólna  liczba  składowisk  zmniejszyła  się  o  ok.  1/3  w  stosunku  do  1999  r.  Oznacza  to  potrzebę
rozbudowy  innych,  obecnie  funkcjonujących  składowisk,  które  ze  względu  na  lokalizację  i  stan
techniczny mogą pełnić rolę składowisk regionalnych. Likwidacja znacznej liczby małych składowisk
pociągnie  za  sobą  potrzebę  budowy  stacji  przeładunkowych.  Ich  lokalizacja  będzie  wynikała  z
programu wojewódzkiego.
Składowiska  zamykane  będą  rekultywowane,  podobnie  jak  zapełnione  sektory  składowisk
eksploatowanych.  Kierunek  rekultywacji  powinien  być  dyskutowany  z  władzami  lokalnymi,  tak  aby
tereny te mogły być w przyszłości wykorzystane.
E 12.  Systematyczna likwidacja małych składowisk
E 13.  Rozbudowa (budowa) lub modernizacja składowisk odpadów komunalnych

w pełni bezpiecznych dla środowiska, spełniających rolę składowisk

116

regionalnych.

E 14.  Rozeznanie potrzeby i lokalizacji stacji przeładunkowych
E 15.  Rekultywacja składowisk wyeksploatowanych.
E 16.  Właściwa eksploatacja wysypisk

Dużym  problemem  są  „dzikie  wysypiska”,  które  muszą  być  na  bieżąco  likwidowane.  Objęcie
wszystkich  mieszkańców  województwa zbiórką odpadów powinno  w znaczny sposób przyczynić się
do redukcji „dzikich wysypisk”.
E 17.  Bieżąca inwentaryzacja "dzikich wysypisk" odpadów i ich likwidowanie
E 18.  Zorganizowanie wiejskich punktów odbioru odpadów komunalnych

6.6.2. Odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych

6.6.2.1. Cele do 2004 roku

1. Systematyczne wdrażanie programu unieszkodliwienia odpadów niebezpiecznych

6.6.2.2.

Strategia

Po  użyciu  nawozów  chemicznych  i  środków  ochrony  roślin  pozostają  odpady  niebezpieczne:
opakowania  i  resztki  substancji  chemicznych.  Do  odpadów  niebezpiecznych  powstających  w
gospodarstwach,  nie  tylko  rolnych,  należą  także  opakowania  po  farbach  i  lakierach,  baterie,
świetlówki,  przeterminowane  leki  oraz  akumulatory.  Z  odpadami  niebezpiecznymi  należy  się
obchodzić  we  właściwy  sposób.  Po  pierwsze,  ten  rodzaj  odpadów  powinien  być  przechowywany
bezpiecznie w gospodarstwach, następnie musi być odebrany i poddany utylizacji w taki sam sposób,
jak  przemysłowe  odpady  niebezpieczne.  Rozwiązanie  tego  problemu  wymaga  przedsięwzięcia  co
najmniej  w  skali  województwa.  Jak  już  wcześniej  wspomniano,  obecnie  przygotowywany  jest
program  kompleksowej  gospodarki  odpadami  niebezpiecznych  dla  południowej  Polski  (woj.
małopolskie,  śląskie  i  opolskie),  obejmujący  również  odpady  niebezpieczne  znajdujące  się  w
strumieniu  odpadów  komunalnych.  Po  opracowaniu  programu,  województwo  i  gminy  powinny  się
dopasować  do  tego  systemu.  Nowe  ustawodawstwo  nakłada  na  producentów  obowiązek
przyjmowania  opakowań  po  środkach  ochrony  roślin,  jednak  musi  być  zorganizowany  system  ich
zbiórki.
E 19.  Wdrażanie programu zbiórki i utylizacji odpadów niebezpiecznych pochodzących ze

strumienia odpadów komunalnych

E 20. Wprowadzenie przepisów odnośnie do przechowywania odpadów

niebezpiecznych przez rolników

6.6.3. Osady ściekowe

6.6.3.1.

Cele do 2004 roku

1.  Opracowanie wojewódzkiego programu zagospodarowania osadów ściekowych.

6.6.3.2. Strategia

Ważnym  problemem,  do  tej  pory  nie  rozwiązanym,  jest  przeróbka  i  zagospodarowanie  osadów
ściekowych. Poszukując sposobów zagospodarowania osadów ściekowych, należy  wziąć pod uwagę
to,  że  osady  pochodzące  z  oczyszczalni  zlokalizowanych  na  terenach  przemysłowych,  zwykle  nie
nadają się do wykorzystania rolniczego.
Wybór  metody  zagospodarowania  osadów  zależy  od  wielu  czynników,  m.in.  od  jakości  osadów  i

117

przyjętego  sposobu  unieszkodliwiania  odpadów  komunalnych.  Dla  przykładu:  jeżeli  dla  odpadów
komunalnych przyjęto termiczną utylizację - to osady też mogą być spalane, ale i wtedy możliwe będą
rozwiązania alternatywne, np. ze względu na konieczność transportu osadów na duże odległości.
W  pracach  nad  programem  wojewódzkim  należy  uwzględnić  inicjatywy  obecnie  podejmowane,  np.
działania podjęte przez Tarnowską Grupową Oczyszczalnię Ścieków (termiczna utylizacja osadów).
E 21.  Opracowanie programu zagospodarowania osadów ściekowych

w skali województwa

E 22. Podejmowanie działań przez samorządy lokalne w celu alternatywnego

zagospodarowywania osadów ściekowych

6.6.4. Odpady sanitarne

6.6.4.1. Cele do 2004 roku
1.

Utylizacja odpadów sanitarnych w oparciu o istniejące spalarnie

6.6.4.2. Strategia
Znaczna  ilość  odpadów  sanitarnych  powstających  w  województwie  jest  unieszkodliwiana  metodami,
które  nie  spełniają  wymagań  ochrony  środowiska.  Pierwszym  krokiem  w  kierunku  prawidłowej
utylizacji  wszystkich  odpadów  sanitarnych  pochodzących  z  jednostek  zlokalizowanych  w  woj.
małopolskim  będzie  dokładna  inwentaryzacja  ilości  powstających  odpadów  sanitarnych  i  analiza
możliwości spalania ich w 3 obecnie funkcjonujących spalarniach.
E 23.  Inwentaryzacja ilości produkowanych odpadów sanitarnych i ocena możliwości

ich unieszkodliwienia w 3 obecnie funkcjonujących spalarniach.

6.6.5. Odpady przemysłowe

6.6.5.1. Cele do 2004 roku

1. Zmniejszenie ogólnej ilości powstających odpadów przemysłowych o 10% w

stosunku do 1999 roku

2. Dla powstających odpadów przemysłowych:
a. gospodarcze wykorzystanie: 90% dla odpadów innych niż niebezpieczne
b. unieszkodliwienie: 85% dla odpadów niebezpiecznych

Składowanie pozostałych odpadów przemysłowych na składowiskach w pełni zabezpieczonych
i kontrolowanych

Rekultywacja wyeksploatowanych składowisk odpadów przemysłowych

6.6.5.2. Strategia

Obecnie funkcjonujący system opłat za składowanie odpadów przemysłowych, uwzględniający okres
składowania, inspiruje wytwórców do podejmowania działań zapobiegających powstawaniu odpadów
oraz  zwiększenia  gospodarczego  wykorzystania  powstałych  odpadów.  Działania  poszczególnych
wytwórców  odpadów  (podmiotów  gospodarczych/  zakładów)  będą  efektywniejsze  i  skuteczniejsze
wtedy,  gdy  będą  prowadzone  w  skali  co  najmniej  województwa.  Oznacza  to  potrzebę  stworzenia
pewnych regionalnych rozwiązań systemowych w tym zakresie.
E 24.  Udoskonalenie obecnie funkcjonującego systemu rejestracji odpadów przemysłowych

Następnie  zostanie  przeprowadzona  inwentaryzacja  zgodnie  z  potrzebami  udoskonalonego  systemu
rejestracji  oraz  inwentaryzacja  składowisk  i  wszystkich  istniejących  technologii  utylizacji  odpadów
przemysłowych, w tym również odpadów niebezpiecznych. W oparciu o wyniki inwentaryzacji będzie
zdefiniowana długoterminowa strategia i konkretne działania na najbliższe lata.
E 25.  Inwentaryzacja składowisk i istniejących technologii utylizacji odpadów

118

E 26. Podjęcie działań w kierunku stworzenia systemowych rozwiązań gospodarki odpadami

przemysłowymi

Zanim zostaną podjęte takie  działania każdy  wytwórca odpadów / zakład będzie podejmował  własne
działania wynikające z ustawy o odpadach.
Aktualnie  w  województwie  małopolskim  ok.  80%  odpadów  przemysłowych  jest  wykorzystywanych
gospodarczo. Wynika to głównie  z pełnego  (100%) zagospodarowania odpadów  grupy 01 (odpady  z
poszukiwania,  wydobycia  i  wzbogacania  rud  oraz  innych  surowców  mineralnych  /  rudy  cynku,
odpady  węgla,  wapienia  i  dolomitu),  które  stanowią  prawie  40%  w  stosunku  do  ogólnej  ilości
odpadów przemysłowych.
W  okresie  najbliższych  czterech  lat  przewiduje  się  dalszy,  ale  minimalny  wzrost  ilości  odpadów
gospodarczo  wykorzystanych  (do  90%).  Zostaną  podjęte  wysiłki  w  kierunku  zwiększenia
wykorzystania  odpadów  grupy  10  (nieorganiczne  z  procesów  termicznych  /  m.in.  żużle  i  popioły  z
energetyki zawodowej i przemysłowej), które obecnie są zagospodarowywane w ok. 60%.
Efektywny system recyklingu uwarunkowany  jest  kilkoma  czynnikami:  zakłady przemysłowe  muszą
znać  możliwości  recyklingu,  potrzebna  jest  segregacja  odpadów  u  źródła,  aby  zapewnić  optymalną
przeróbkę  różnorodnych  strumieni  odpadów,  muszą  być  stworzone  warunki  (zakłady  recyklingu,
rynek  materiałów  wtórnych)  wykorzystania  różnorodnych  strumieni  odpadów  do  uzyskania
użytecznych produktów.
E 27.  Informowanie przemysłu o możliwościach recyklingu
E 28.  Stymulowanie powstawania zakładów recyklingu odpadów w obrębie

województwa (lub regionu)

Ważniejsze  będzie  jednak  zapobieganie  powstawaniu  odpadów  (prewencja).    Zatem  Wojewoda,
starostowie, burmistrzowie (wójtowie i prezydenci miast) i WIOŚ będą wykorzystywali pozwolenia i
projekty  inwestycyjne  jako  instrumenty  właściwej  gospodarki  odpadami  przemysłowymi.  Będą
promowane  tzw.  „czyste”  technologie  (mało-  i  bezodpadowe),  a  zakłady  przemysłowe  będą
stymulowane do jak najszerszego ich wdrażania.
E 29.  Promowanie i stworzenie systemu bodźców do wdrażania technologii

mało- i bezodpadowych

Obecnie  około  7,4%  ogółu  odpadów  przemysłowych  jest  unieszkodliwiana.  Unieszkodliwiane  są
przede  wszystkim odpady  niebezpieczne. Z ogólnej ilości produkowanych odpadów  niebezpiecznych
(622 Mg/r) unieszkodliwiane jest ok. 78%, z czego znaczna ilość w obiektach poza woj. małopolskim.
Bardzo ważna są informacje o możliwościach recyklingu i technologiach unieszkodliwiania odpadów
niebezpiecznych  oraz  podmiotach  prowadzących  taką  działalność.  W  ramach  wcześniej
wspomnianego  projektu  pt.  "Program  kompleksowej  gospodarki  odpadami  niebezpiecznymi  w
południowej  Polsce"

zostanie przeprowadzona inwentaryzacja zarówno

ilości

odpadów

niebezpiecznych, ich zbiórki i sposobów zagospodarowywania, a następnie zostanie zaproponowana
metoda unieszkodliwiania tych odpadów.
E 30. Ukończenie prac nad "Programem kompleksowej gospodarki odpadami

niebezpiecznymi dla regionu Południowej Polski" i rozpoczęcie wdrażania tego
programu

Składowanie  odpadów  niebezpiecznych  powstających  w  przemyśle,  jak  i  innych  niż  niebezpieczne,
może  mieć  miejsce  na  składowiskach  spełniających  ściśle  zdefiniowane  warunki,  zabezpieczające
wody  podziemne  i  glebę  przed  zanieczyszczeniami.  Stare  składowiska  odpadów  dostarczają
znacznych  problemów,  ponieważ  nie  zostały  zrekultywowane,  a  wiele  z  nich  było  wybudowane  bez
jakichkolwiek  zabezpieczeń.  W  pierwszej  kolejności  powinny  być  podjęte  działania  likwidujące
negatywny  wpływ  na  środowisko  składowisk  Zakładów  Azotowych  w  Tarnowie  (zwłaszcza
składowiska  „Nad  Białą”  i  zespołu  zbiorników  AN)  oraz  składowiska  odpadów  azbestowo-
cementowych  Spółki  „ETERNIT”  w  Szczucinie.  Ponadto,  realizacja  programu  wymiany  pokryć
dachowych i instalacji azbestowych w powiecie ziemskim tarnowskim i w mieście Tarnowie wymusi
w najbliższej przyszłości konieczność wdrożenia programu utylizacji tych odpadów.

119

Odpady niebezpieczne pochodzące z przemysłu, były składowane także na wysypiskach komunalnych
bez  podjęcia  jakichkolwiek  działań  chroniących  środowisko.  Odpady  są    czasem  składowane  na
niekontrolowanych  składowiskach  na  terenie  zakładów.  W  okresie  nadchodzących  lat  taki  sposób
postępowania  musi  być  wyeliminowany.  Decyzje  o  budowie  nowych  składowisk  odpadów
przemysłowych będą podejmowane w skali regionu.
Obecnie  zostały  podjęte  prace  nad  projektem  pt.  "Opracowanie  przestrzennej  bazy  danych
obejmującej obszary potencjalnie zanieczyszczone". Zakres projektu obejmuje:

−

Zdefiniowanie składowisk odpadów i obszarów przemysłowych

−

Opracowanie wstępnej listy obszarów potencjalnie zanieczyszczonych na terenie woj.

małopolskiego

E 31. Inwentaryzacja miejsc stwarzających aktualnie największe problemy dotyczące

potencjalnej możliwości zanieczyszczenia wód podziemnych i gleby ( w obrębie
składowisk przemysłowych, w tym składowisk na terenie zakładów i w obrębie wysypisk
odpadów komunalnych, gdzie były składowane odpady przemysłowe, zwłaszcza
niebezpieczne)

E 32. Opracowanie przestrzennej bazy danych obejmującej obszary potencjalnie

zanieczyszczone

E 33

Wdrożenie programu utylizacji odpadów azbestowych

E 34. Modernizacja istniejących, nie spełniających wymagań sanitarnych, składowisk

odpadów przemysłowych

E 35. Rekultywacja składowisk nieczynnych

6.7. Ochrona przyrody

6.7.1. Cele do 2004 roku

1. Wyznaczanie i dokumentowanie obszarów cennych przyrodniczo z uwzględnieniem zasady

zrównoważonego rozwoju

2. Ochrona węzłów i ciągów ekologicznych

3. Renaturalizacja wybranych ekosystemów

4. Ochrona walorów przyrodniczych Parków Narodowych

5. Aktywizacja turystyczna Parków Krajobrazowych

6. Ochrona ekosystemów rzecznych i łąkowych

7. Ochrona ekosystemów leśnych

8. Prowadzenie prawidłowej gospodarki leśnej

9. Wzrost lesistości obszaru województwa małopolskiego

6.7.2. Strategia

Rozwój systemów obszarów chronionych

Dynamiczny  rozwój  gospodarczy  województwa  pociąga  za  sobą  niebezpieczeństwo  degradacji
obszarów i obiektów cennych przyrodniczo. W celu podjęcia odpowiednich działań zabezpieczających
należy  prowadzić  bieżącą  weryfikację  danych  dotyczących  najwyższych  wartości  przyrodniczych
województwa  (obiektów  obszarowych,  jak  i  występowania  chronionych  gatunków  roślin  i  zwierząt)
oraz przygotować rejestr obiektów, które powinny zostać objęte ochroną prawną.

F 1.

Bieżąca weryfikacja danych dotyczących najwyższych wartości przyrodniczych
województwa (obiektów obszarowych, jak i występowania chronionych gatunków roślin i
zwierząt)

F 2.

Opracowanie rejestru obiektów i obszarów cennych przyrodniczo i ich waloryzacja w
celu ewentualnej ochrony prawnej

120

F 3. Opracowanie dokumentacji i utworzenie:

Parku Krajobrazowego Puszczy Niepołomickiej

6 nowych rezerwatów przyrody

40 nowych użytków ekologicznych

Obszaru Chronionego Krajobrazu „Beskidy”

Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dobczyce”

Obszaru Chronionego Krajobrazu „Doliny Rzeki Sztoły”.

F 4.

Zatwierdzenie planów ochrony Ojcowskiego Parku Narodowego
i Tatrzańskiego Parku Narodowego

F 5.

Kontynuacja prac nad planami ochrony dla pozostałych parków narodowych

F 6.

Przygotowanie i wdrażanie planu zabiegów konserwacyjnych i pielęgnacyjnych
pomników przyrody

Równowaga ekologiczna

Ochrona  przyrody  realizowana  na  poziomie  wojewódzkim  ma  zapewnić  zachowanie  równowagi
ekologicznej oraz różnorodności biologicznej i krajobrazowej w skali regionalnej. Ekosystemy cenne
przyrodniczo  nie  utrzymają  swych  walorów,  jeśli  nie  będą  ze  sobą  połączone.  Ważnym  elementem
sieci  powiązań  ekologicznych,  o  znaczeniu  krajowym  jak  i  międzynarodowym,  są  występujące  na
terenie  województwa  obszary  węzłowe  oraz  łączące  je  ciągi  ekologiczne.  Działania  władz
wojewódzkich  służyć  będą  zachowaniu  istniejącego  stanu  oraz  jego  naprawie  tam  gdzie  jest  to
konieczne.

F 7.

Wdrożenie zaleceń dotyczących ochrony węzłów oraz ciągów ekologicznych
zawartych w istniejących planach ochrony PN i rezerwatów

Parki Narodowe

Głównymi  zagrożeniami  obszarów  Parków  Narodowych  są:  nadmierny  ruch  turystyczny,  czasami
także  rekreacyjny  (np.  OPN,  TPN),  niska  emisja  i  nierozwiązany  problem  gospodarki  ściekowej.  Ze
względu  na  wysokie  walory  przyrodnicze  parków,  są  one  odwiedzane  przez  liczne  rzesze  turystów.
Najbardziej zagrożony jest Ojcowski Park Narodowy, odwiedzany rocznie przez ok. 300 tys. turystów,
co  zważywszy  że  jest  to  bardzo  mały  park  i  że  najwięcej  turystów  odwiedza  go  w  okresie  maj  –
wrzesień,  stanowi  istotny  problem.  Przyszłe  działania  mają  odciążyć  OPN  poprzez  uatrakcyjnienie
oraz wypromowanie innych terenów, interesujących pod względem turystycznym i rekreacyjnym.
F 8.

Odciążenie Parków Narodowych, zwłaszcza OPN poprzez uatrakcyjnienie
innych terenów

F 9.

Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego
na terenach chronionych

F10. Rozwiązanie problemów gospodarki ściekowej na obszarach Parków

Narodowych

F11.

Zmniejszenie niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza na obszarach parków

Ekosystemy rzeczne i łąkowe

Doliny  rzeczne  odgrywają  istotną  rolę  w  funkcjonowaniu  przyrody.  Są  one  głównymi  "korytarzami
ekologicznymi",  tj.  trasami  uprzywilejowanego  i  nasilonego  przemieszczania  się  flory  i  fauny.
Głównymi zagrożeniami dla dolin rzecznych są:

zanieczyszczenie wód

nielegalne składowanie odpadów

zabudowa dolin

przecinanie ciągami infrastruktury technicznej.

Przy  budowie  systemu  zbiorników  małej  retencji  powinno  być  uwzględnione  równoczesne
zabezpieczenie lub odtworzenie przyrodniczego otoczenia ich brzegów.
Rozwiązanie  problemów    gospodarki  ściekowej  przyczyni  się  do  ochrony  ekosystemów  rzecznych  i

121

łąkowych.  Ponadto  w  celu  ochrony  ekosystemów  rzecznych  i  łąkowych  podjęte  będą  następujące
działania:
F 12.   Zabezpieczenie lub odtworzenie przyrodniczego otoczenia zbiorników małej retencji
F 13.   Renaturalizacja wybranych odcinków rzek i cieków wodnych
F 14.   Objęcie ochroną prawną najbardziej cennych przyrodniczo fragmentów dolin rzecznych
F 15.  Ustanowienie  obrębów  ochronnych  w  źródliskowych  partiach  rzek  objętych  obwodami

rybackimi

Ekosystemy leśne

Województwo  małopolskie  charakteryzuje  się  dużym  zróżnicowaniem  zalesienia.  Występują  tutaj
obszary  o  bardzo  niskim  wskaźniku  zalesienia:  np.  obszar  byłego  woj.  krakowskiego  (16,5%).  W
ostatnich  latach  pomimo  niekorzystnego  układu  czynników  klimatycznych  poprawie  uległ  stan
zdrowotny  większości  drzew. Aktualnie  większość  lasów  województwa  małopolskiego  zaliczana jest
do  strefy  słabe  uszkodzenia.  Działania  administracji  leśnej  podejmowane  dla  zwiększenia
różnorodności  gatunkowej  drzewostanów,  zróżnicowania  struktury  wiekowej  wsparte  działaniami
zogniskowanymi  na  ograniczaniu  emisji  zanieczyszczeń,  prowadzą  do  zmniejszenia  poziomu
zagrożenia i przyczyniają się do dalszej poprawy stanu zdrowotnego lasów.
F 16.   Intensyfikacja nadzoru nad lasami prywatnymi
F 17.   Szkolenia właścicieli lasów nt. prawidłowych zasad gospodarki leśnej
F 18.   Zwiększenie powierzchni śródleśnych terenów specjalnie chronionych

Województwo  małopolskie  należy  do  średnio  zalesionych  województw  w  kraju  (średni  wskaźnik
28,5%).  Występujące  w  województwie  małopolskim  duże  zróżnicowanie  obszarowe  zalesienia  oraz
niekorzystne  rozproszenie  i  rozdrobnienie  kompleksów  leśnych  spowodowało  przerwanie  ciągłości
ekologicznej ekosystemów naturalnych i zmniejszenie bio-różnorodności szaty roślinnej. Zwiększenie
powierzchni  gruntów  leśnych  wpłynie  korzystnie  na  środowisko  przyrodnicze  (poprawa  bilansu
wodnego,  przeciwdziałanie  erozjom,  oczyszczanie  powietrza,  poprawa  mikroklimatu,  poprawa
warunków życia i wypoczynku ludności). Obszary o ograniczonych szansach rozwoju, w związku ze
słabą jakością gleby, mało przydatnych lub nieprzydatnych do produkcji rolniczej są odpowiednie do
zalesień, ale należy się liczyć z koniecznością rekompensat dla rolników w związku z utratą gruntów.
Dokonując  wyboru  obszarów  do  zalesień  należy  jednak  pamiętać,  by  nie  zalesiać  ekosystemów
cennych  przyrodniczo,  takich  jak:  torfowiska,  murawy  kserotermiczne,  półnaturalne  łąki,  bowiem  te
tereny powinny pełnić rolę „użytków ekologicznych”.

Krajowy program zwiększania  lesistości  zakłada zwiększenie  lesistości Polski  do 30%  w 2020 roku.
Oznacza to potrzebę zalesienia do 2020 roku  ok. 700  tys. ha gruntów  nieprzydatnych rolniczo, a dla
województwa małopolskiego jest to ok. 23 tys. ha gruntów, czyli rocznie około 1,1 tys. ha.
F 19.  Stworzenie  systemu  zachęcającego  rolników  do  zalesiania  nieużytków  będących  ich

własnością

W  byłym  województwie  krakowskim  (gdzie  wskaźnik  zalesienia  wynosi  tylko  16,5%)
przeprowadzono  ocenę  kompleksów  glebowo-rolniczych  pod  kątem  ich  predyspozycji  do  zalesień.
Jednak są to jedynie obszary potencjalnie - predysponowane. Faktyczne  wyznaczenie  ich do zalesień
nastąpi  po  uwzględnieniu  uwarunkowań  natury  organizacyjno-przestrzennej,  względów  ekologiczno-
krajobrazowych oraz  spraw własności.
Wg  propozycji  gmin,  należy  rozpatrzyć  możliwość  wdrożenia  programu  czasowych  zalesień
nieużytków  rolnych  bez  konsekwencji  prawnych  dot.  charakteru  użytkowania  gruntów  (bez
przekwalifikowania na leśne i zmian w planie zagospodarowania przestrzennego.
F 20.  Sporządzenie  ewidencji  obszarów  ,  które  mogą  być  przeznaczone  do  zalesień  i

wprowadzenie ich do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

F 21. Sporządzenie programu zalesiania i systematyczne wdrażanie planu
F 22. Wdrożenie programu czasowych zalesień nieużytków rolnych bez konsekwencji

prawnych dot. charakteru użytkowania gruntów

122

6.8. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

6.8.1. Cele do 2004 roku

Bieżąca aktualizacja listy potencjalnych sprawców n.z.ś.

Przestrzeganie bezpiecznego transportu ładunków toksycznych i właściwego jego nadzorowania

Wyeliminowanie transportu substancji niebezpiecznych przez obszary miast

4. Wprowadzenie raportów bezpieczeństwa dla wszystkich instalacji mogących spowodować n.z.ś.
5. Określenie systemu kontroli instalacji mogących spowodować n.z.ś.

6.8.2. Strategia

Występujące  losowo  awarie  techniczne  i  technologiczne  w  jednostkach,  gdzie  są  stosowane,
produkowane lub magazynowane materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji, mogą
powodować katastrofalne skutki w środowisku, tzw. nadzwyczajne zagrożenia środowiska”.
Jednym  z  najważniejszych  zadań  w  zakresie  zapobiegania  NZŚ  jest  rzetelna  ewidencja  źródeł,  które
mogą  spowodować  te  zagrożenia.  Rejestr  potencjalnych  sprawców  NZŚ  musi  być  ciągle
aktualizowany  w  związku  ze  zmianami  organizacyjnymi  przedsiębiorstw,  procesem  przekształceń
oraz zmianami dotyczącymi technologii magazynowania materiałów niebezpiecznych.

Kontrolę  podmiotów  gospodarczych,  których  działalność  może  powodować  NZŚ  prowadzi  WIOŚ  a
jej  wyniki  wykorzystywane  są  w  programie  komputerowym  „Gasmal”,  wdrożonym  uprzednio  dla
potrzeb  byłego  woj.  krakowskiego,  a  obecnie  dopasowywanym  dla  potrzeb  woj.  małopolskiego.
Program będzie bardzo pomocny dla podejmowania działań prewencyjnych jak i usuwania zagrożeń i
postępowania powypadkowego.
G 1.

Systematyczna weryfikacja listy potencjalnych sprawców n.z.ś.

G 2.

Wdrożenie programu komputerowego „Gasmal”, służącego do określania stref skażeń w
województwie małopolskim

Szybkość  i  skuteczność  usunięcia  zagrożenia  zależy  od  właściwie  prowadzonej  akcji  ratowniczej.
Zatem niezmiernie ważne jest, aby wszyscy potencjalni sprawcy NZŚ posiadali instrukcje na wypadek
awaryjnego  nadzwyczajnego  zagrożenia  środowiska.  Większość  podmiotów  gospodarczych,
potencjalnych  sprawców  n.z.ś.,  posiada  takie  instrukcje,  niemniej  jednak  wymagają  one  bieżącej
aktualizacji.
G 3.

Wyegzekwowanie od wszystkich podmiotów, będących potencjalnymi sprawcami n.z.ś.,
posiadania instrukcji na wypadek awaryjnego n.z.ś.

G 4.

Bieżąca aktualizacja w/w instrukcji

Znowelizowana  uoś  obliguje  potencjalnych  sprawców  nzś  do  sporządzenia  raportów  bezpieczeństwa
dla  istniejących  instalacji  mogącej  spowodować  n.z.ś.  w  terminie  do  1  stycznia  2001  roku,  a  dla
nowych  instalacji  mogących  spowodować  n.z.ś.  przed  ich  oddaniem  do  eksploatacji.  Raporty  te
powinny  być  poddane  okresowej  kontroli,  a  wyniki  kontroli  powinny  być  wykorzystane  przy
weryfikacji raportów.
Należy  podkreślić,  że  wprowadzenie  raportu  bezpieczeństwa  odpowiada  dyrektywom  Unii
Europejskiej.
G 5.

Wprowadzenie

raportów

bezpieczeństwa

dla

wszystkich

instalacji

mogących

spowodować n.z.ś.

G 6.

Określenie systemu okresowej kontroli instalacji mogących spowodować n.z.ś.

G 7.

Systematyczna weryfikacja raportów bezpieczeństwa

Zlokalizowane na terenie województwa małopolskiego zakłady (potencjalni sprawcy NZŚ) do
przewozu surowców i wytworzonych produktów wykorzystują transport kolejowy i drogowy.

123

Najbardziej zagrożone są tereny wzdłuż magistrali kolejowej wschód - zachód oraz wzdłuż autostrady
A-4, a następnie drogi krajowej nr 4.
Z analizy awarii transportowych wynika, że większość z nich związana jest z transportem drogowym,
pomimo  że  ten  rodzaj  transportu  stanowi  ok.  25%  przewozu  materiałów  niebezpiecznych.  Pojazdy
służące  do  stałego  przewozu  takich  substancji  (np.  gazów  opałowych  propan  -  butan  w  butlach)
powinny być trwale przystosowane do takich przewozów, a trasy przewozu tych materiałów powinny
być  wyznaczane  tak,  by  zapewnić  maksymalne  bezpieczeństwo  dla  mieszkańców  i  środowiska.
Istnieje  także  potrzeba  utworzenia  miejsc  postoju  dla  samochodów  przewożących  niebezpieczne
substancje, umożliwiających przeprowadzenie ich dokładnej  kontroli, a także  ewentualny postój, gdy
zaistnieje konieczność wyłączenia samochodu z ruchu.
Akcje  pod  kryptonimem  „Niebezpieczne  przewozy”,  prowadzone  przez  WIOŚ  i  Komendę
Wojewódzkiej Policji umożliwiają kontrolę przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych przez
przewoźników.
G 8.

Systematyczna kontrola pojazdów do transportu materiałów niebezpiecznych

G 9.

Promocja akcji „Niebezpieczne przewozy”

G 10. Wyznaczenie tras optymalnych dla przewozu substancji niebezpiecznych
G 11. Stworzenie miejsc postoju samochodów przewożących materiały

niebezpieczne w obrębie dróg najbardziej obciążonych takim transportem

6.9. Ochrona gleb

6.9.1.  Cele do 2004 roku

1.

Systematyczna kontrola poziomu zanieczyszczeń w glebach

Oczyszczanie terenów skażonych

Zmniejszenie zakwaszenia gleb

Optymalizacja zużycia nawozów mineralnych i środków ochrony roślin

Zwiększenie zużycia nawozów naturalnych

Określenie sposobu ewentualnego rolniczego wykorzystania terenów szczególnie cennych
przyrodniczo

6.9.2. Strategia

W  badaniach  gleb  prowadzonych  w  ramach  Monitoringu  Ekologicznego  Województwa
Małopolskiego,  szczególną  uwagę  poświęca  się  metalom  najbardziej  toksycznym,  jakimi  są  kadm  i
ołów.  Doświadczenia  krajów  Europy  Zachodniej  wskazują,  że  skażenie  gleby  może  być  poważnym
problemem  i  nie  może  być  pominięte  w  działaniach  na  rzecz  ochrony  środowiska.  Większość
problemów  pojawia  się  na  terenach  aktualnie  funkcjonujących  zakładów  przemysłowych  oraz  tam,
gdzie były usytuowane zakłady w przeszłości. Koszty oczyszczania zależą od ładunku zanieczyszczeń
i wzrastają dramatycznie w zależności od czasu trwania zanieczyszczenia.

Przewiduje się, że skażenie gleby utrzyma się na aktualnym poziomie. Jeżeli chodzi o metale ciężkie
to  podwyższoną  zawartość  stwierdza  się  na  obszarze  Krakowa,  Skawiny,  w  zachodniej  części
województwa.  Dokładne  rozpoznanie  stanu  zanieczyszczenia  gleb  pozwala  na  ukierunkowanie  ich
wykorzystania i prowadzenie zabiegów rekultywacyjnych.
Zatem istnieje konieczność podjęcia kompleksowych działań chroniących glebę przed skażeniem oraz
działań  zmierzających  do  eliminacji  istniejących  zanieczyszczeń.  Wymagane  jest  także  lepsze
rozeznanie co do rozmiarów tego zjawiska.
H 1.

Rozpoznanie stopnia zanieczyszczenia gleby w obrębie funkcjonujących aktualnie i w
przeszłości zakładów przemysłowych oraz wokół składowisk odpadów przemysłowych
już nieeksploatowanych lub aktualnie czynnych

124

Nawozy chemiczne i pestycydy stosowane w rolnictwie zagrażają środowisku, w tym glebie. Zatem
ich stosowanie musi być zgodne z potrzebami poszczególnych roślin i warunkami glebowymi. Z kolei,
przyswajalność metali ciężkich przez rośliny zależy od zakwaszenia gleby. W woj. małopolskim tylko
13% gleb użytkowanych rolniczo wykazuje odczyn obojętny lub zasadowy.
H 2.

Propagowanie badań gleby i wynikającego z nich optymalnego stosowania nawozów
mineralnych i środków ochrony roślin

H 3.

Wapnowanie gleb kwaśnych

Rolnicy będą zachęcani do stosowania nawozów naturalnych tam, gdzie jest to możliwe, np. użycie
obornika, poplonów i śródplonów do przeorywania na glebach słabych i użycie słomy po zebraniu
plonów.
H 4.

Promowanie technologii upraw wykorzystujących w szerszym zakresie nawozy
naturalne bez zagrożenia zanieczyszczenia związkami azotu wód powierzchniowych i
podziemnych

Oprócz w/w działań, wszystkie działania zmierzające do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do
powietrza i poprawy stanu gospodarki odpadami są również ważne dla ochrony gleb przed
zanieczyszczeniami.