Modele odpowiedzi do przyk∏adowego arkusza egzaminacyjnego
Biologia
Poziom podstawowy
1
w w w. o p e r o n . p l
Nr
zadania
Oczekiwana odpowiedê ucznia
Maksymalna punktacja
za zadania
1.
Za
poprawnie narysowany schemat
uwzgl´dniajàcy wymagane elementy – 1
pkt.
Za poprawnie podanà funkcj´ jednego
ze sk∏adników jàdra – 1 pkt.
Przyk∏adowe odpowiedzi:
Otoczka jàdrowa oddziela jàdro od cyto-
plazmy, umo˝liwia sprawnà wymian´
ró˝nych substancji z cytoplazmà po-
przez pory.
Kariolimfa tworzy p∏ynne Êrodowisko jà-
dra, w którym zanurzona jest chromatyna.
G∏ównym sk∏adnikiem chromatyny jest
DNA, w którym zawarta jest informacja
genetyczna komórki.
2
2.
Za podanie podstawowego zadania spe∏nianego przez krà˝ki mi´dzykr´gowe – 1 pkt.
Krà˝ki mi´dzykr´gowe amortyzujà wstrzàsy.
1
3.
Za prawid∏owe podanie nazwy narzàdu – 1 pkt.
Za wymienienie jednej funkcji – 1 pkt.
Narzàdem oznaczonym literà A jest krtaƒ.
Krtaƒ jest narzàdem g∏osu, odpowiada za wydawanie dêwi´ków.
2
4.
Za poprawnie podanà odpowiedê – 1 pkt.
W grupie krwi AB nie ma ani przeciwcia∏ anty-A, ani anty-B, dlatego mo˝na takim
osobom przetoczyç teoretycznie ka˝dà krew.
1
5.
c) A
1
6.
Za prawid∏owe podanie nazw z´bów w ka˝dym uz´bieniu – po 1 pkt.
Uz´bienie mleczne: 2 siekacze, 1 kie∏, 2 trzonowe.
Uz´bienie sta∏e: 2 siekacze, 1 kie∏, 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe.
2
7.
Za prawid∏owe wskazanie po∏o˝enia przepony w czasie wdechu i wydechu wraz
z argumentami – po 1 pkt.
Schemat A – po∏o˝enie przepony w czasie wdechu – nast´puje wtedy skurcz prze-
pony (skurczona przepona zwi´ksza obj´toÊç przestrzeni ponad nià).
Schemat B – po∏o˝enie przepony w czasie wydechu – nast´puje wtedy rozkurcz
przepony (rozkurczona przepona zmniejsza obj´toÊç przestrzeni ponad nià).
2
8.
Za podanie dwóch elementów – 1 pkt.
Za podanie trzech elementów – 2 pkt.
Za podanie czterech elementów – 3 pkt.
3
9.
Za prawid∏owe podanie nazwy narzàdu – 1 pkt.
Za okreÊlenie roli w rozwoju prenatalnym cz∏owieka – 1 pkt.
Narzàdem ˝eƒskim oznaczonym literà A jest macica.
W macicy nast´puje zagnie˝d˝enie si´ zarodka w jej Êcianie, rozwój zarodka, a na-
st´pnie p∏odu.
2
kariolimfa
chromatyna
pory
jàdrowe
otoczka jàdrowa
jàderko
rybosomy
Odcinek przewodu
pokarmowego
Sk∏adnik pokarmowy
Enzym
jama ustna
w´glowodany
amylaza Êlinowa
˝o∏àdek
bia∏ko
pepsyna
jelito cienkie/dwunastnica
t∏uszcze
lipaza trzustkowa
Biologia. Poziom podstawowy
2
w w w. o p e r o n . p l
Nr
zadania
Oczekiwana odpowiedê ucznia
Maksymalna punktacja
za zadania
10.
Za prawid∏owe podanie nazwy – 1 pkt.
Za podanie jednej cechy budowy nefronu – 1 pkt.
Elementem oznaczonym literà A jest kanalik nerkowy (kanalik kr´ty I i II rz´du).
Kanalik nerkowy tworzony jest przez nab∏onek jednowarstwowy szeÊcienny, które-
go komórki sà przystosowane do aktywnego transportu jonów, natomiast sà s∏abo
przepuszczalne dla mocznika.
2
11.
Za prawid∏owe podanie dwóch nazw – 1 pkt.
Za prawid∏owe podanie trzech nazw – 2 pkt.
Za prawid∏owe podanie czterech nazw – 3 pkt.
A – tarczyca, B – nadnercza, C – jàdra, D – jajniki
3
12.
Za prawid∏owo dobrane dwie pary – 1 pkt, za trzy pary – 2 pkt.
komórki jajowe – plemniki
jajowody – nasieniowody
jajniki – jà
dra
2
13.
Za prawid∏owe podanie ka˝dej funkcji – po 1 pkt.
¸o˝ysko umo˝liwia sprawnà wymian´ gazowà, usuwanie mocznika z p∏odu, dostar-
czanie substancji budulcowych i energetycznych do p∏odu oraz ochron´ rozwijajà-
cego si´ organizmu.
2
14.
Za prawid∏owà odpowiedê – 1 pkt.
Kr´gos∏up przybiera esowaty kszta∏t – odcinek szyjny i l´dêwiowy wygi´te sà
do przodu, natomiast piersiowy i krzy˝owy – do ty∏u. Ponadto pomi´dzy trzonami
kolejnych kr´gów wyst´pujà krà˝ki mi´dzykr´gowe amortyzujàce wstrzàsy.
1
15.
Za ka˝dy prawid∏owo podany i uzasadniony sposób – po 1 pkt.
Na osteoporoz´ cz´Êciej cierpià kobiety w starszym wieku, dlatego stosowanie za-
st´pczej terapii hormonalnej mo˝e zahamowaç rozwój choroby.
Stosowanie diety bogatej w sk∏adniki mineralne, szczególnie w wapƒ, równie˝ spo-
woduje zahamowanie rozwoju choroby.
2
16.
Za prawid∏owe podanie ka˝dego przyk∏adu – po 1 pkt.
Dostateczna iloÊç nieprzerwanego i g∏´bokiego snu pomaga uwolniç organizm
od stresu i napi´ç doÊwiadczanych w ciàgu dnia i zregenerowaç si∏y.
Cz∏owiek, który zbyt d∏ugo nie Êpi, jest zm´czony, rozdra˝niony i przestaje prawi-
d∏owo wykonywaç normalne czynnoÊci ˝yciowe.
2
17.
Za ka˝dy prawid∏owo uzupe∏niony zapis – po 1 pkt.
Za podanie zasady komplementarnoÊci – 1 pkt.
Kodony w DNA: ATGGTTATG
Kodony w mRNA: UACCAAUAC
Antykodony w tRNA: AUGGUUAUG
Zasada komplementarnoÊci polega na wzajemnym uzupe∏nianiu si´ dwóch nici, wy-
nikajàcym ze struktury zasad ∏àczàcych si´ parami – AT, CG. Jedna niç wyznacza bu-
dow´ drugiej.
4
18.
Za prawid∏owe wpisanie trzech cech – 1 pkt, za cztery cechy – 2 pkt.
1, 3, 6, 7
2
19.
Za prawid∏owe wyjaÊnienie ka˝dej z trzech cech kodu – po 1 pkt.
Zapisane cechy kodu:
trójkowy – trzy kolejne nukleotydy tworzà kodon odpowiadajàcy za jeden amino-
kwas;
zdegeneralizowany – poszczególne aminokwasy kodowane sà przez wi´cej ni˝ je-
den kodon;
jednoznacznoÊç – dana trójka nukleotydów koduje wy∏àcznie jeden okreÊlony ro-
dzaj aminokwasu;
kod jest bezprzecinkowy i niezachodzàcy – poszczególne trójki si´ nie nak∏adajà
i nie sà oddzielone ˝adnymi elementami.
3
Biologia. Poziom podstawowy
3
w w w. o p e r o n . p l
Nr
zadania
Oczekiwana odpowiedê ucznia
Maksymalna punktacja
za zadania
20.
Za prawid∏owe podanie dwóch argumentów – po 1 pkt.
Kr´pe cia∏o, krótsze koƒczyny Eskimosów – w mroênym klimacie zmniejszajà stra-
ty ciep∏a.
Wydatne nosy ludzi mieszkajàcych na suchych terenach uzdatniajà wdychane po-
wietrze. Ludzie mieszkajàcy wysoko w górach majà krew bogatszà w hemoglobi-
n´, co umo˝liwia im lepsze funkcjonowanie w rozrzedzonym powietrzu, bez ryzy-
ka niedotlenienia.
2
21.
Za prawid∏owe podanie nazwy ka˝dego z rozmieszczeƒ wraz z przyk∏adem – po 1 pkt.
1 – rozmieszczenie skupiskowe, np. stokrotki, szpaki, sardynki; 2 – rozmieszczenie
losowe, np. biedronki na ∏àce; 3 – rozmieszczenie równomierne, np. kaktusy, rysie.
3
22.
Za prawid∏owe podanie przyk∏adu ka˝dego z bioindykatorów oraz jego wykorzysta-
nia w okreÊlaniu stanu Êrodowiska – po 1 pkt.
Porosty sà bardzo wra˝liwe na zanieczyszczenia atmosferyczne, m.in. zwiàzkami
siarki i azotu. Po zanalizowaniu sk∏adu gatunkowego i stosunków iloÊciowych po-
rostów danego obszaru b´dzie mo˝na szybko okreÊliç stopieƒ ska˝eƒ Êrodowiska.
O dobrym bilansie tlenowym zbiornika i braku zanieczyszczeƒ informuje obecnoÊç
np. pstràga potokowego.
2
23.
Za prawid∏owe podanie rodzajów sukcesji – 1 pkt.
Za opis i podanie dwóch przyk∏adów terenów – 1 pkt.
Sukcesja:
pierwotna – zachodzi na terenach nigdy nie zasiedlonych przez biocenoz´, np. zbo-
cza wulkanu, osuwiska skalne, wydmy
wtórna – zachodzi na terenie wczeÊniej zaj´tym przez innà biocenoz´, która uleg∏a
zniszczeniu, np. tereny popowodziowe, spalone lasy, karczowisko.
2
24.
Za prawid∏owe podanie dwóch przyk∏adów negatywnego wp∏ywu kwaÊnych desz-
czy na Êrodowisko przyrodnicze – po 1 pkt.
KwaÊne deszcze powodujà wzrost zakwaszenia gleb i wód oraz potrafià uszkadzaç
pow∏oki cia∏a organizmów. Szczególnie wra˝liwe na tego typu zanieczyszczenia sà
drzewa iglaste oraz porosty, które zamierajà.
Zakwaszenie wód jest przyczynà zmniejszenia si´ liczebnoÊci p∏azów, zw∏aszcza
˝ab.
2