ĆWICZENIE Nr 45
WYZNACZANIE ROZPUSZCZALNOŚCI SOLI TRUDNOROZPUSZCZALNEJ.
Cel ćwiczenia: Wyznaczenie rozpuszczalności soli trudnorozpuszczalnej
i obliczenie iloczynu rozpuszczalności tej soli w wodzie.
Roztwór elektrolitu jest dobrym przewodnikiem prądu. Nośnikami ładunku
elektrycznego w roztworze są jony. Zdolność roztworu elektrolitu do przewodzenia
prądu określa przewodnictwo elektryczne roztworu
Γ, które jest odwrotnością oporu
stawianego przez roztwór elektrolitu.
Do pomiaru przewodnictwa elektrolitu wykorzystuje się specjalne naczynia,
zawierające wtopione elektrody platynowe, których efektywną powierzchnię
zwiększono przez pokrycie ich czernią platynową, nazywane naczyńkami
konduktometrycznymi. Celem zmierzenia przewodnictwa roztworu elektrolitu
elektrody naczyńka konduktometrycznego należy połączyć z konduktometrem,
umożliwiającym automatyczny pomiar przewodnictwa elektrycznego roztworu
Γ.
Konduktometr jest zmodyfikowanym mostkiem Wheatstone’a.
Przewodnictwo elektryczne roztworu
Γ jest wprost proporcjonalne do
efektywnej powierzchni elektrody s i odwrotnie proporcjonalne do długości słupa
elektrolitu, która jest równa odległości pomiędzy elektrodami, l. Przewodnictwo
zależy od właściwości roztworu, którą charakteryzuje przewodnictwo właściwe
κ:
k
l
s
κ
≡
⋅
κ
=
Γ
(1)
Dla każdego naczyńka konduktometrycznego stosunek odległości pomiędzy
elektrodami l do efektywnej powierzchni elektrody s, jest wielkością stałą i nazywany
jest stałą naczyńka k. Ponieważ efektywna powierzchnia elektrody nie jest znana,
stałą naczyńka k wyznacza się doświadczalnie mierząc przewodnictwo
Γ dla
roztworu wzorcowego, dla którego znane jest przewodnictwo właściwe
κ. Najczęściej
stosowanym wzorcem są roztwory KCl.
Przewodnictwem właściwym elektrolitu
κ nazywamy zdolność przewodzenia
prądu przez jednostkową objętość roztworu umieszczoną pomiędzy elektrodami
o jednostkowej powierzchni efektywnej. Przewodnictwo właściwe roztworu silnie
zależy od liczby jonów zawartych w jednostkowej objętości, a więc silnie zależy od
stężenia roztworu elektrolitu.
Wielkością, która pozwala na łatwe porównanie zdolności przewodzenia
prądu przez różne elektrolity jest przewodnictwo molowe
λ. Jest to przewodnictwo
słupa roztworu, znajdującego się pomiędzy elektrodami o jednostkowej powierzchni
efektywnej, który zawiera 1 mol ładunków dowolnego znaku, dodatnich lub ujemnych.
Przewodnictwo molowe
λ można obliczyć dzieląc przewodnictwo właściwe κ przez
stężenie ładunków dowolnego znaku c:
3
10
c
−
⋅
κ
=
λ
(2)
współczynnik 10
-3
w równaniu (2) wynika z przeliczenia jednostek przewodnictwa
właściwego, S
.
m
-1
i stężenia mol
.
dm
-3
.
Przewodnictwo molowe
λ zależy od stężenia ładunków c. Dla elektrolitów
jonoforowych wpływ stężenia na przewodnictwo molowe opisuje doświadczalna
zależność Kohlrauscha:
c
a
0
⋅
−
λ
=
λ
(3)
λ
0
jest molowym przewodnictwem granicznym, czyli przewodnictwem
1 mola ładunków dowolnego znaku w roztworze nieskończenie rozcieńczonym:
(4)
λ
=
λ
→
lim
0
c
0
Molowe przewodnictwo graniczne dla elektrolitów jonoforowych można
wyznaczyć przez ekstrapolację doświadczalnej zależności
)
c
(
f
=
λ
. Dla wszystkich
elektrolitów, jonoforowych i jonogennych, przewodnictwo graniczne można obliczyć z
prawa niezależnej wędrówki jonów, sformułowanego przez Kohlrauscha:
0
0
0
−
+
λ
+
λ
=
λ
(5)
Rozpuszczalność soli trudnorozpuszczalnej, czyli stężenie roztworu
nasyconego, można wyznaczyć mierząc przewodnictwo właściwe tego roztworu.
Należy jednak pamiętać, że mierzone doświadczalnie przewodnictwo właściwe
roztworu
κ
roztwór
jest sumą przewodnictw wszystkich składników roztworu, soli
κ
sól
i rozpuszczalnika
κ
rozpuszczalnik
:
ik
ln
rozpuszcza
sól
roztwór
κ
+
κ
=
κ
(6)
Jeżeli stężenie soli jest duże, przewodnictwo właściwe rozpuszczalnika jest
znacznie mniejsze od przewodnictwa soli i dlatego jest pomijane w obliczeniach.
Ponieważ stężenie soli trudnorozpuszczalnej jest bardzo małe, przewodnictwa
właściwego rozpuszczalnika nie można pominąć.
Stężenie roztworu nasyconego soli trudnorozpuszczalnej można obliczyć
zakładając, że przewodnictwo molowe tego roztworu jest równe przewodnictwu
granicznemu. Przyjmując to założenie i przekształcając zależność (2) można
napisać:
0
0
sól
3
0
sól
3
10
10
c
−
+
−
−
λ
+
λ
κ
⋅
≡
λ
κ
⋅
=
(7)
Wykonanie ćwiczenia.
1. Pobrać zanurzeniowe naczyńko konduktometryczne, wzorcowy roztwór KCl,
sól trudnorozpuszczalną i specjalnie przygotowaną wodę destylowaną.
2. Przygotować roztwór soli trudnorozpuszczalnej w wodzie destylowanej.
3. Zanurzeniowe naczyńko konduktometryczne kilkakrotnie opłukać specjalnie
przygotowaną wodą destylowaną, zanurzyć w tej wodzie i umieścić
w termostacie.
4. Przewodnictwo wody zmierzyć po 15 minutach termostatowania. Pomiar
powtórzyć trzykrotnie w odstępach 5 minutowych.
5. Zanurzeniowe naczyńko konduktometryczne kilkakrotnie opłukać nasyconym
roztworem soli trudnorozpuszczalnej, zanurzyć w tym roztworze i umieścić
w termostacie.
6. Przewodnictwo roztworu zmierzyć po 15 minutach termostatowania. Pomiar
powtórzyć trzykrotnie w odstępach 5 minutowych.
7. Zanurzeniowe naczyńko konduktometryczne kilkakrotnie opłukać wzorcowym
roztworem KCl, zanurzyć w tym roztworze i umieścić w termostacie.
8. Przewodnictwo roztworu zmierzyć po 15 minutach termostatowania. Pomiar
powtórzyć trzykrotnie w odstępach 5 minutowych.
9. Wyniki pomiarów zestawić w tabeli:
Badana ciecz
Przewodnictwo
Γ, S
Γ
1
Γ
2
Γ
3
Γ
śr
κ
S
.
cm
-1
woda
roztwór
soli
wzorcowy
roztwór KCl
Opracowanie wyników:
1. Obliczyć stałą naczyńka konduktometrycznego:
śr
KCl
k
Γ
κ
=
2. Przewodnictwa właściwe roztworu soli
κ
sól
i wody
κ
woda
obliczyć z zależności
(1).
3. Rozpuszczalność soli trudnorozpuszczalnej obliczyć z zależności (7).
4. Obliczyć iloczyn rozpuszczalności soli trudnorozpuszczalnej z następującej
zależności:
ν
+
oraz
ν
-
oznaczają współczynniki stechiometryczne dla danej soli.
)
(
c
)
c
(
)
c
(
c
c
L
−
+
+
−
+
−
+
ν
+
ν
−
ν
−
ν
+
ν
−
ν
+
ν
−
ν
+
⋅
ν
⋅
ν
≡
⋅
ν
⋅
⋅
ν
≡
⋅
=