Slajd 1

Katedra i Klinika Psychiatrii

Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych

F11-F19

Używanie

Używanie szkodliwe

(nadużywanie)

Uzależnienie

Intoksykacje (zatrucia)

Zespo

ły abstynencyjne

Powikłania w postaci zespołów:

majaczenie, zespół otępienny, amnestyczny,
psychotyczny, zaburzenia afektywne,
lękowe, zaburzenia snu, “flashbacks”,
dysfunkcje seksualne, itd.

ŚRODKI PSYCHOAKTYWNE ZABURZENIA

Używanie szkodliwe wg ICD-10

Sposób przyjmowania substancji psychoaktywnych, który powoduje
szkody zdrowotne.

Mogą to być szkody somatyczne (np. zapalenie wątroby u osób
wstrzykujących sobie substancje czy u alkoholików) albo psychiczne
(np. epizody zaburzeń depresyjnych wtórne do intensywnego picia
alkoholu).

Rozpoznanie wymaga stwierdzenia, że aktualna szkoda została
spowodowana używaniem substancji psychoaktywnej.

Zespół uzależnienia wg ICD-10

Kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych,
wśród których przyjmowanie substancji lub grupy substancji dominuje
nad innymi zachowaniami, które miały poprzednio dla pacjenta
większą wartość.
Głównym objawem zespołu uzależnienia jest pragnienie (często
silne, czasami przemożne) przyjmowania substancji psychoaktywnej
(która może być lub nie – środkiem stosowanym w medycynie),
alkoholu lub tytoniu.

Przyjęcie substancji nawet po bardzo długim okresie
anstynencji może wyzwalać zjawisko gwałtownego nawrotu
innych objawów zespołu, znacznie szybciej niż pojawienie się
uzależnienia u osób poprzednio nieuzależnionych.

Zespół uzależnienia wg ICD-10

Na ostateczne rozpoznanie uzależnienia pozwala identyfikacja trzech
lub więcej następujących cech lub objawów występujących łącznie
przez pewien okres czasu w ciągu ostatniego roku:

1.Silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej
przyjmowania;

Trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem

substancji, jego rozpoczęcia, zakończenia lub liści;

Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, występujące po przerwaniu

lub zmniejszeniu ilości przyjmowanej substancji, w postaci
charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego, albo
używanie tej samej lub podobnie działającej substancji, w celu
zmniejszenia nasilenia bądź uniknięcia objawów abstynencyjnych;

Zespół uzależnienia wg ICD-10

4. Stwierdzenie tolerancji, mianowicie w celu wywołania skutków
powodowanych poprzednio przez dawki mniejsze, potrzebne są dawki
coraz większe – typowym przykładem są osoby uzależnione od alkoholu
lub opiatów, przyjmujące dobowe dawki, które u osoby bez zwiekszonej
tolerancji mogą być przyczyną zatrucia albo śmierci;

5. Z powodu przyjmowania substancji psychoaktywnych narastające
zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań,
zwiększona ilość czasu poświeconego na zdobywanie lub przyjmowanie
substancji, albo na odwracanie następstw jej działania;

6. Przyjmowanie substancji, mimo wyraźnych dowodów takich jawnie
szkodliwych następstw, jak: uszkodzenie wątroby na skutek
intensywnego picia, stany obniżonego nastroju w wyniku okresów
intensywnego przyjmowania substancji albo polekowe upośledzenie
funkcji poznawczych

Definicje

Substancja psychoaktywna (środek psychoaktywny) jest to związek, który wpływa
m.in. na procesy umysłowe, np. na procesy poznawcze lub nastrój.

Początkowym efektem działania jest zwykle poprawa samopoczucia (euforia), po czym
ujawniają się nieprzyjemne dla biorcy efekty dysforyczne oraz objawy wskazujące na
zaburzenie ważnych funkcji organizmu, uszkodzenie narządów i tkanek, zagrożenie
życia.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych jest ciężką, przewlekłą chorobą
ośrodkowego układu nerwowego (OUN) z nawrotami występującymi nawet po długich
okresach abstynencji.
Wywoływanie uzależnienia jest najbardziej niebezpieczną właściwością substancji
psychoaktywnych.

Zwykle rozróżnia się dwa rodzaje uzależnienia: psychiczne i fizyczne.

Definicje

Uzależnienie psychiczne albo psychologiczne pojawia się w wyniku nadużywania
wszystkich grup narkotyków i polega na odczuwaniu przez biorcę silnej potrzeby
przyjęcia narkotyku w celu osiągnięcia maksymalnego poziomu funkcjonowania
organizmu i związanego z tym dobrego samopoczucia.

Uzależnienie fizyczne albo fizjologiczne, wywoływane tylko przez niektóre grupy
narkotyków, jest wynikiem fizjologicznej adaptacji organizmu do przewlekłego
przyjmowania narkotyku.

Do uzależnienia fizycznego dochodzi wtedy, gdy narkotyk tak silnie włącza się w
fizjologiczne i biochemiczne procesy ustroju, że jego odstawienie powoduje
zakłócenie tych procesów, skutkujące poważnymi zaburzeniami zdrowia i
zagrożeniem życia.

Definicje

Uzależnienie społeczne:
Niektórzy wyróżniają jeszcze pojęcie uzależnienia społecznego, czyli potrzeby
powtarzającego się używania środków psychoaktywnych pod naciskiem otoczenia
(grupy społecznej) lub panującej mody.

Ostre zatrucie:

Przemijający stan, powstały po wypiciu alkoholu lub przyjęciu innej substancji
psychoaktywnej, powodujący zaburzenia świadomości, procesów poznawczych,
spostrzegania, afektu lub zachowania albo innych funkcji lub reakcji fizjologicznych.

Zatrucie (intoksykacja):

Rozwój typowego dla danej substancji, odwracalnego zespołu klinicznego,
powodującego dezadaptacyjne zachowanie, zmiany psychologiczne w związku z
czynnym oddziaływaniem substancji psychoaktywnej na mózg.

Definicje

Współuzależnienie:
Występuje wówczas, gdy osoby związane z uzależnionym przeżywają
jego emocje i nastroje jako własne.

Współuzależnienie jest formą przystosowania się do nieprawidłowego
układu relacji międzyludzkich, która
umożliwia zachowanie dotychczasowego układu, a jednocześnie
odbiera szanse na jego

zmianę.

Cechą charakteryzującą osoby współuzależnionej jest przekonanie o
swojej zdolności do wywierania znaczącego wpływu na drugiego
człowieka, pomimo powtarzających się niepowodzeń i cierpień z tym
związanych.

Podział

Depresanty OUN, tj. substancje psychoaktywne o działaniu tłumiącym, hamującym lub
zmniejszającym przejawy aktywności OUN.
Do tej grupy należą: alkohol, barbiturany, benzodiazepiny,
kwas y-hydroksymasłowy.

Stymulanty albo stymulatory OUN - substancje psychoaktywne pobudzające czynnośd OUN.
Jest to duża grupa narkotyków, której najważniejszymi przedstawicielami są: amfetamina,
metamfetamina, metkatinon, kokaina, khat, narkotyki zmodyfikowane o działaniu
amfetaminopodobnym (Ecstasy, p-metoksyamfetamina (PMA), p-metoksymetamfetamina
(PMMA), 4-MTA, 2C-T-2, 2C-T-7, pemolina i jej analogi (4-MAM OR), kofeina, nikotyna.

Opioidy, do których należą: opiaty, czyli alkaloidy maku (morfina, kodeina),
półsyntetyczne analogi opiatów (heroina, hydromorfon, oksykodon), narkotyki
zmodyfikowane o działaniu opiatopodobnym (petydyna, fentanyl i in.).

Podział

Kannabis - preparaty otrzymywane z konopi indyjskich Cannabis sativa o różnej zawartości
kannabinoidów, wśród nich obdarzonego silnym działaniem biologicznym 9-
tetrahydrokannabinolu (9-THC).
Są to: marihuana, haszysz, olej haszyszowy.

Środki halucynogenne (Halucynogeny) - narkotyki, których dominującym efektem działania
na organizm są halucynacje (omamy).
Należą tu m.in.: Iizergid (LSD), meskalina, psylocyna, psylocybina, harmina, salwinoryna A,
a także tzw. narkotyki zmodyfikowane o działaniu halucynogennym (psychotomimetyczne
amfetaminy)

Inhalanty, czyli wziewne środki odurzające: propan, butan, toluen, chlorowcopochodne
węglowodorów, benzyna, aerozole, spreje, itd.

Inne - narkotyki, które nie mieszczą się w żadnej z wymienionych grup: fencyklidyna
ketamina (narkotyki zmodyfikowane opiatopodobne).

Epidemiologia i etiologia

Alkohol i nikotyna s

ą najczęściej stosowanymi substancjami

psychoaktywnymi.

Używanie szkodliwe i uzależnienie jest częstsze u mężczyzn niż u kobiet.
76% mężczyzn i 65% kobiet z diagnozą używanie szkodliwe lub uzależnienie
cierpi dodatkowo na inne zaburzenia psychiczne.

Udział czynników genetycznych w etiologii uzależnienia od substancji
psychoaktywnych wynosi 40-60%.

Dla większości nadużywanych substancji zostały zidentyfikowane konkretne
neurotransmitery lub ich receptory

stanowiące punkt działania tych

substancji:
Endogenny układ kanabinolowy - kanabinole,
Układ dopaminergiczny - amfetamina, kokaina,
Układ noradrenergiczny - amfetamina
Układ serotoninergiczny - substancje halucynogenne, ecstasy,
Układ opioidowy - opiaty,
Układ GABA-ergiczny - kanabinole, leki anksjolityczne, lotne
rozpuszczalniki,
Układ cholinergiczny – nikotyna.

Morfina

Najważniejszym psychoaktywnym składnikiem opium jest morfina.

- działając na układ Iimbiczny, który kontroluje emocje, wywołuje uczucie odprężenia i
przyjemności (efekt euforyzujący),

- działając depresyjnie na pieo mózgu, kontrolujący czynności automatyczne organizmu,
zwalnia akcję serca (bradykardia), zmniejsza częstośd oddechów (obniżenie aktywności
ośrodka oddechowego) i hamuje kaszel,

Wywołuje również zjawisko tolerancji, a także zależności psychicznej i fizycznej.

W dawkach anestetycznych zwalnia czynnośd elektryczną mózgu i działa depresyjnie na układ
oddechowy.

- nasila działanie innych środków działających depresyjnie na OUN, np. alkoholu i
benzodiazepin.

Kodeina

Kodeina jest 3-metyloeterem morfiny.

Wywołuje ona słaby efekt analgetyczny, ale podawana z innymi środkami
przeciwbólowymi nasila ich działanie.

Jest silnym lekiem przeciwkaszlowym o działaniu ośrodkowym, stosowanym w
przypadkach uporczywego, suchego kaszlu.
Wykazuje słabe działanie uspokajające.

Lekiem przeciwkaszlowym, dośd często nadużywanym przez narkomanów, jest 3-etyloeter
morfiny, czyli etylomorfina.
Pełny antagonista receptorów opioidowych.
Charakteryzuje się dwa razy silniejszym działaniem przeciwbólowym i nieznacznie silniejszym
działaniem przeciwkaszlowym od kodeiny.

Heroina

Heroina (diacetylomorfina, diamorfina) - jest pochodną morfiny - głównego
psychoaktywnego składnika opium.
Jest ponad dwukrotnie silniejszym środkiem przeciwbólowym niż morfina. Działa od niej
szybciej, ale krócej, co tłumaczy się lepszą rozpuszczalnością w lipidach i związaną z tym
łatwością przechodzenia przez barierę krew-mózg.

Heroina występuje również jako składnik bardzo silnie działających mieszanek z innymi
narkotykami.

Najbardziej znaną jest „speedball" (szybka piłka) - mieszanina heroiny ze stymulatorami OUN
- kokainą lub amfetaminą.

Śmiertelna dawka heroiny wynosi 200 mg, ale dla uzależnionych może byd ona kilkakrotnie
wyższa.

Analityczny dowód przyjmowania heroiny stanowi wykrycie w moczu
6-monoacetylomorfiny (6-MAM).
Jest to metabolit specyficzny dla heroiny, gdyż nie powstaje on po przyjęciu morfiny i innych
opiatów.

Fencyklidyna (PCP) – narkotyk o działaniu opioidopodobnym

Podczas narkozy fencyklidynowej występowad mogą groźne objawy niepożądane, jak silne pobudzenie,
napady agresji, halucynacje, reakcje psychotyczne, które utrzymują się przez wiele godzin.

U osób przyjmujących fencyklidynę przez dłuższy okres czasu występują zaburzenia pamięci, trudności w
mówieniu i myśleniu, depresja, spadek wagi ciała. Objawy te utrzymują się zwykle po odstawieniu
narkotyku. W wysokich dawkach może wywoływad również halucynacje wzrokowe, depersonalizację,
derealizację, synestezje.

Na wszystkich etapach intoksykacji fencyklidyną występuje 8 objawów: silne pobudzenie, napady
wściekłości, szerokie źrenice, oczopląs poziomy, amnezja, urojenia, suchośd skóry i rumieo.

Istnieje duże podobieostwo między psychozami wywołanymi przez PCP i objawami schizofrenii, czego
najlepszym dowodem są liczne przypadki rozpoznawania przez doświadczonych psychiatrów
schizofrenii u biorców fencyklidyny, zanim otrzymali informację o stosowaniu przez nich narkotyku.

PCP może nie tylko naśladowad objawy schizofrenii, ale również uczynnid istniejącą chorobę, co może
wskazywad na związek między farmakologią fencyklidyny i neurobiologią schizofrenii.

Opiaty

Przerwa w przyjmowaniu narkotyku powoduje wystąpienie zespołu
abstynencyjnego (odstawiennego), którego pierwsze objawy pojawiają się 8-12h
od zażycia ostatniej dawki, osiągają apogeum w 3-4 dobie, a następnie stopniowo
ustępują.

Zespół abstynencyjny trwa zazwyczaj 7-10 dni.

Objawy składające się na ten zespół, który może stanowid poważne zagrożenie dla
zdrowia, a nawet życia, to:
niepokój, narastające rozdrażnienie, ziewanie, kichanie, dreszcze wyciek z nosa,
rozszerzenie źrenic, ślinotok, mdłości, wymioty, biegunka, bezsennośd, łzawienie,
podwyższona temperatura.

Ponadto występuje piloerekcja (tzw. "gęsia skórka"), tachykardia, niezwykle
dokuczliwa bezsennośd oraz zachowania manipulacyjne mające na celu uzyskanie
dawki narkotyku.

Terapia narkomanów opiatowych - Metadon

Metadon ma szereg zalet, które predysponują go do stosowania w programach
terapeutycznych:

- działa wystarczająco silnie, by nie dopuścid do wystąpienia bardzo nieprzyjemnych
i groźnych objawów abstynencyjnych, wywołanych przerwaniem przyjmowania
opiatów (heroiny, morfiny),
- jest skuteczny przy przyjmowaniu doustnym, nie ma zatem potrzeby stosowania
iniekcji, grożących przeniesieniem wirusa HIV,
- przyjmowanie doustne przerywa związek przyczynowy między stanem
euforycznym wywołanym przyjęciem narkotyku i złożonym rytuałem, jaki stanowi
iniekcja dożylna,
- działa znacznie dłużej (12-24 godzin) niż narkotyki opiatowe, co pozwala na rzadsze
przyjmowanie, zwykle raz dziennie,
- długotrwałe stosowanie metadonu nie wywołuje niekorzystnych skutków
ubocznych, poza zaparciem i, niestety - uzależnieniem.

Terapia narkomanów opiatowych - Metadon

Może byd stosowany jedynie w programach gwarantujących systematyczne
monitorowanie moczu pacjentów (kontrola abstynencji).
Wywołuje uzależnienie.
Na ogół terapię rozpoczyna się od dawki 20-30 mg i stopniowo zwiększa ją o 5-10
mg aż do osiągnięcia dawki dobowej 60-100 mg.

Wyższe dawki powodują pełną supresję pragnienia przyjmowania opiatów i
eliminują potrzebę ich dobierania.

Kuracja trwa od 6 miesięcy do 3 lat, a niekiedy nawet dłużej.
Niektórzy pacjenci pozostają na podtrzymujących dawkach metadonu przez całe
życie.

Nawroty występują głównie u osób, które przerywają leczenie po dwóch latach lub
wcześniej.

Opiaty

–

postępowanie w przypadku przedawkowania

Triada objawów: śpiączka, szpilkowate źrenice, depresja ośrodka
oddechowego

Zgon w przypadku przedawkowania opiatów następuje na skutek
niewydolności oddechowej wtórnej do depresji ośrodka oddechowego.

1. Przyjęcie na oddział intensywnej terapii i utrzymywanie podstawowych

czynności życiowych.

2. Podanie Naloksonu

(antagonista opiatów ) i.v. 0,8 mg

(noworodki 0,01 mg/kg m.c

.) i odczekać 15 minut.

3. Przy braku reakcji podać 1,6 mg i.v. i odczekać 15 minut.
4. Przy braku reakcji podać 3,2 mg , rozważyć inne rozpoznanie.
5. Przy korzystnej reakcji kontynuować podawanie w dawce 0.4 mg/d.

Leczenie opiatowego zespołu abstynencyjnego

• Dożylne podawanie płynów, domięśniowo witamin.
• Podawanie leków uspokajających (np. chlorprothiksen).
• Klonidyna 0,1-0,2 mg co 3 godz., do 0,8 mg/d. – wymaga stałej kontroli

(hipotensja)

• Metadon 10 mg p.o., w razie utrzymania się objawów 5-10 mg co 4-6 h, łącznie

do 40 mg/d p.o.

Leczenie uzależnienia od opiatów

• Substytucyjne podawanie metadonu
• Społeczności lecznicze.
• Leczenie w ośrodku zamkniętym.
• pobyt na oddziale detoksykacyjnym powiniem trwad ok 3 tygodni -> ośrodki

rehabilitacyjno-readaptacyjne (MONAR)

• pełny program kooczy 20% osób

Kanabinole

W narkotykowym typie kannabis zidentyfikowano 421 substancji należących do 18
różnych grup chemicznych.

Ich najważniejszym psychoaktywnym składnikiem jest
9-tetrahydrokannabinol (9-THC lub THC).
Występujący również w konopiach 8-THC wykazuje działanie podobne do 9-THC,
ale słabsze.

W celu wywołania euforii stosuje się głównie palenie papierosów z marihuany, a
więc wprowadza związek aktywny przez drogi oddechowe.
Znacznie rzadziej przyjmuje się preparaty kannabis doustnie.

Dostępnośd biologiczna 9-THC po przyjęciu doustnym wynosi 6-20%, a podczas
palenia 18%.

Jego biologiczny okres półtrwania wynosi 20 godzin, co świadczy o powolnym
przebiegu eliminacji związku z ustroju

Kanabinole

Po długotrwałym stosowaniu dużych dawek kannabinoidów może się rozwinąd
tolerancja, jednak występują tu znaczne różnice osobnicze.

Mogą się również pojawid łagodne objawy odstawienne u osób przyjmujących duże
dawki przez długie okresy czasu.
Są to: niepokój, bezsennośd, drgawki i dreszcze, które trwają zwykle 1-2 dni.
Nie ma jednak dowodów, że objawy odstawienne są na tyle silne, aby zmusid stosujących
preparaty kannabis do kontynuacji przyjmowania.

U ludzi w ciągu 5 dni wydala się 80-90% przyjętej dawki 9-THC.

Główną drogą eliminacji jest przewód pokarmowy (65% dawki) oraz nerki (18-23%
dawki).

Kanabinole

Szkodliwośd używania kannabis, zwłaszcza długotrwałego, jest znaczna.

Do najważniejszych zagrożeo należą:

• zwiększenie ryzyka przewlekłego zapalenia oskrzeli,
• zwiększone ryzyko nowotworów dróg oddechowych,
• rozwinięcie się uzależnienia,
• zwiększone ryzyko urodzenia dziecka z niedowagą (gdy stosowano

kannabis podczas ciąży) i wadami rozwojowymi

- negatywny wpływ na układ rozrodczy (długie okresy bezpłodności)
- osłabienie układu immunologicznego
• zwiększone ryzyko wystąpienia zespołów paranoidalnych,
• zwiększone ryzyko wypadków drogowych.

Kanabinole

U ludzi regularnie używających konopii „

zespół

amotywacyjny

–

zespół wypalenia”

(do 40% osób

używających).

Objawy:

Bezsennośd, bóle głowy, spadek masy ciała z biegunkami i
utratą łaknienia, osłabienie wydolności intelektualnej i
sprawności psychomotorycznej, osłabienie odporności,
obniżenie płodności.

Benzodiazepiny (BZD, BDZ)

Benzodiazepiny wykazują skutecznośd w wielu stanach patologicznych, są dośd
bezpieczne i na ogół nie wywołują poważniejszych objawów ubocznych.

Szerokie zastosowanie kliniczne benzodiazepin wiąże się z ich szerokim profilem
terapeutycznym, na który składa się:
- działanie anksjolityczne (przeciwlękowe),
- działanie uspokajające,
- działanie nasenne (ułatwiające zasypianie i pogłębienie snu),
- działanie przeciwdrgawkowe,
- działanie miorelaksacyjne (obniżające napięcie mięśni szkieletowych).

Długotrwałe stosowanie, a zwłaszcza nadużywanie benzodiazepin, może byd
niebezpieczne.

Dlatego okresy podawania nie powinny byd zbyt długie (3-6 tygodni), a podczas terapii
przewlekłej, jeśli jest konieczna, należy stosowad przerwy.

W przeciwnym razie może dojśd do wytworzenia tolerancji na lek i uzależnienia.

Benzodiazepiny

Do najczęściej występujących objawów niepożądanych, których częstośd występowania koreluje
zwykle z zastosowaną dawką należą:
sennośd, zaburzenia koordynacji ruchowej, ataksja, amnezja następcza, zaburzenia akomodacji,
osłabienie siły mięśniowej.

Inne rzadziej występujące objawy to: oczopląs, bóle głowy, obniżenie libido, parestezje, drżenia
mięśniowe, alergia skórna.

- są związkami lipofilnymi, łatwo przechodzą przez barierę krew-mózg i docierają do mózgu, a
więc szybkośd występowania ich efektów po podaniu doustnym zależy od szybkości absorpcji z
przewodu pokarmowego do krwi.

Przykładem leku ulegającego bardzo szybkiej absorpcji jest diazepam, którego efekty
pojawiają się wkrótce po podaniu.

Efekt euforyzujący jest wynikiem stymulacji dopaminergicznego układu mezolimbicznego,
który stanowi neurochemiczną podstawę tzw. układu nagrody (ang. reward system), zwanego
również „układem doskonałego samopoczucia" (ang. well-being system).

Benzodiazepiny

Oprócz mechanizmu nagradzania istnieje prawdopodobnie również "mechanizm ulgi",
związany z działaniem związków psychoaktywnych, które łagodzą lub eliminują "karę"
(niepokój, lęk, depresję, ból) i mogą powodowad uzależnienie, chociaż nie wywołują
euforii.
Do takich związków należą benzodiazepiny o działaniu anksjolitycznym i uspokajającym.

Przyjmowane przez osoby uzależnione dawki benzodiazepin przekraczają zwykle 20 a
nawet 30-krotnie zalecane przez lekarzy dawki lecznicze, co wiąże się z rozwojem
tolerancji.
Pojawia się ona w wyniku wielokrotnego stosowania nawet terapeutycznych dawek leku
i sprawia, że uzyskanie oczekiwanego efektu staje się możliwe dopiero po przyjęciu
wysokich dawek, często wielokrotnie przekraczających dawki lecznicze.

Tolerancja zmniejsza efektywnośd terapeutyczną leku.

Benzodiazepiny

Nałóg benzodiazepinowy jest przewlekłym, postępującym procesem patologicznym,
na który składają się:
- przymus stosowania benzodiazepin,
- utrata kontroli nad ich przyjmowaniem,
- ciągłe przyjmowanie benzodiazepin mimo szkodliwych, przykrych a nawet

groźnych objawów ubocznych.

W wyniku nadużywania benzodiazepin następuje zakłócenie prawidłowego
funkcjonowania pacjenta pod względem społecznym, zawodowym emocjonalnym,
psychologicznym i fizycznym.

Towarzyszące temu objawy to: sennośd, spowolnienie ruchów, zaburzenia wzroku
(nieostre widzenie), tachykardia, hypotonia, zatrzymanie moczu, zaparcia,
podniecenie i agresywne zachowanie, ataksja, bełkotliwa i niezrozumiała mowa
(dyzartria).

Benzodiazepiny

Niekiedy obserwuje się patologiczne zmiany parametrów hematologicznych:
leukopenię, trombocytopenię, eozynofilię.
Szybka dożylna iniekcja benzodiazepin może wywoład bardzo znaczne zwolnienie, a
nawet zatrzymanie akcji serca oraz porażenie ośrodka oddechowego.

Głównym problemem związanym z długotrwałym przyjmowaniem benzodiazepin,
nawet w dawkach terapeutycznych, jest rozwój uzależnienia.

Jego obraz zależy od rodzaju stosowanego leku, dawkowania, długości okresu
przyjmowania oraz osobowości pacjenta.

Objawy odstawienne po ostatniej dawce krótko działających benzodiazepin (np.
alprazolamu i triazolamu) pojawiają się w ciągu kilkunastu godzin i mają ostrą
postad, a po długo działających (np. diazepamu, clonazepamu, klorazepatu,
chlordiazepoksydu) - w ciągu 3-4 dni.

Benzodiazepiny

Są one najsilniej wyrażone 5-6 dni po odstawieniu i zanikają po 4 tygodniach, ale w
słabej postaci mogą się utrzymywad przez kilka miesięcy.

Im dłuższy okres półtrwania benzodiazepiny, tym objawy odstawienne są silniej
wyrażone.
Mogą one utrzymywad się przez kilka miesięcy i są bardzo dokuczliwe.

Ryzyko nadużywania związane ze stosowaniem poszczególnych benzodiazepin wykazuje
znaczne różnice.
Wysokim ryzykiem nadużywania wyróżnia się diazepam, lorazepam, triazolam i
alprazolam, a wyraźnie niższym - oksazepam, halazepam, klonazepam, klorazepat i
chlordiazepoksyd.

Ważną wskazówką, czy z użyciem danej benzodiazepiny wiąże się wysokie ryzyko
nadużywania i uzależnienia ma byd szybkośd pojawiania się efektów po podaniu, tzn. im
szybciej się one pojawiają, tym wyższy potencjał uzależniający.

Objawy zespołu abstynencyjnego benzodiazepin

Objawy żołądkowo-jelitowe: bóle brzucha, zaparcie, biegunka, nudności, wymioty,
obniżenie łaknienia.

Objawy sercowo-naczyniowe: bóle w klatce piersiowej, kołatanie serca, uderzenia krwi
do głowy.

Objawy ze strony układu moczowo-płciowego: nietrzymanie i częste oddawanie moczu,
utrata libido.

Objawy nadpobudliwości: pobudzenie, niepokój, bezsennośd, nadmierna ruchliwośd,
nadwrażliwośd na hałasy, światło i zapachy.

Objawy neuro-psychiatryczne: lęk, drażliwośd, bóle głowy, dysforia, parestezje, świąd,
szum w uszach, zamazane widzenie, ataksja, poczucie derealizacji i depersonalizacji,
formikacje (wrażenie obecności insektów na skórze), zaburzenia cenestyczne (poczucie,
ze części ciała nie należą do własnego organizmu), stany depresyjne, urojenia
paranoidalne, czasami halucynacje i delirium tremens.

Benzodiazepiny

Benzodiazepiny i barbiturany wywierają swój wpływ przez kompleks receptora GABA typu A,
który zawiera kanał chlorkowy, miejsce wiązania dla GABA i benzodiazepin.

Zespół zależności fizycznej i psychicznej rozwija się wobec wszystkich leków z tej grupy.
Towarzyszą mu objawy zespołu abstynencyjnego.

Rosnąca tolerancja (potrzeba zwiększenia dawki).

Tolerancja krzyżowa z alkoholem (stosowane zamiennie z alkoholem u osób z ZZA).

Odstawienie groźne dla życia – napady padaczkowe, majaczenie.

Zamienniki dla innych substancji psychoaktywnych.

Leki uspokajające i nasenne – ostre zatrucie

Występuje dysfunkcjonalne zachowanie, potwierdzone
co najmniej dwoma z następujących:
(1) euforia i rozhamowanie,
(2) apatia i stłumienie,
(3) napastliwośd lub agresja,
(4) chwiejnośd nastroju,
(5) zaburzona uwaga,
(6) niepamięd następcza
(7) upośledzenie sprawności psychomotorycznej,
(8) wpływ na funkcjonowanie jednostkowe.

Występuje co najmniej jeden z następujących
przejawów:
(1)

chwiejny chód,

(2)

trudności w utrzymaniu postawy stojącej,

(3)

bełkotliwa mowa,

(4)

oczopląs,

(5)

obniżony poziom świadomości (np. osłupienie, śpiączka),

(6)

wykwity skórne o cechach rumienią lub pęcherzy.

Leczenie ostrego zatrucia

1. Prowokowanie wymiotów, płukanie żołądka, węgiel aktywny.
2. Monitorowanie ciśnienia, oddechu i tętna, podawanie tlenu.
3. W zatruciu BZD:
• W razie spadku RR podanie leków wazopresyjnych (noradrenalina, dopamina),

• Flumazenil

(antagonista receptorów benzodwuazepinowych) i.v. 0.2- 1

mg z szybkością 0.2 mg/min.

Powtarzad w razie potrzeby co 20 min., nie przekaraczając 1 mg na dawkę i 3

mg/h.

4. W zatruciu barbituranami nadto:
• Kontrola równowagi wodno-elektrolitowej.
• W zależności od funkcji nerek intensywna dializa, hemodializa lub dializa

otrzewnowa.

Dawka śmiertelna nie jest dokładnie znana, uważa się, że śmierd może
spowodowad zażycie od 50 do 500 mg leku na kilogram masy ciała
(dla człowieka o masie 70 kg dawka śmiertelna wynosiłaby 3,5 - 35 g).

Leczenie zespołu abstynencyjnego

Barbiturany
Zastąpienie środka fenobarbitalem (barbituran długodziałający)
w dawce wystarczającej do wywołania nieznacznie nasilonej
ataksji, obniżanie dawki o 1/10 dawki podanej dnia
poprzedniego.
W razie napadów drgawkowych – leki p/padaczkowe.

Benzodwuazepiny
Zmiana na BZD o długim okresie półtrwania (np. Clonazepam).
Powolne odstawianie leków.
Podawanie innych leków objawowo.
W razie napadów drgawkowych – leki p/padaczkowe.

Z-drugs (niebenzodiazepinowe leki nasenne

nBLN)

•

Zolpidem

– Hypnogen, Nasen, Onirex, Polsen,

Sanval, Stilnox, Xentic, Zolpic, ZolpiGen,
Zolsana, Zoratio

• Zopiklon

– Dobroson, Imovane, Zopiratio

• Es-zopiklon

(Lunesta® - USA)

• Zaleplon

(Sonata i Starnoc)

nBLN – Z-drugs - właściwości

• Szybki efekt nasenny

• Brak działania miorelaksacyjnego, sedatywnego,

przeciwdrgawkowego i sedacji, upośledzenia
koncentracji i pamięci

• Brak negatywnego wpływu na aktywnośd w dzieo

• Szybkośd działania  potencjał uzależniający

Czynniki ryzyka uzależnienia

• Nadużywanie/uzależnienie od alkoholu
• Nadużywanie/uzależnienie od innych substancji, głównie BDZ (np.

Ukraina)

• „Wrodzona predyspozycja” (dysfunkcje poznawcze?)
• Zaburzenia psychiczne u krewnych
• Wpływ BDZ i alc. na geny kodujące białka podjednostek rec.

GABAA  zmiana powinowactwa do niego

• Płed żeoska (więcej się przepisuje, większe o 50% stężenia u

kobiet)

• Zaburzenia psychiczne (zespoły depresyjno-lękowe)
• Bezsennośd pierwotna
• Przewlekły ból

Mechanizmy uzależnienia

• Mechanizm:

– koniecznośd zwiększenia dawki nasennej,
– niesatysfakcjonujący sen,
– próby odsypiania w dzieo za pomocą z-drugs,
– zauważenie działania euforyzującego, relaksującego,
– stosowanie w celach innych niż nasenny,
– tolerancja (średnie przekroczenie dawki zolpidemu –

40x (8-120x), przekroczenie dawki zopiklonu – 3-51x
(Medline))

– objawy abstynencyjne (w tym powikłane – drgawki,

majaczenie głównie u osób starszych)

Leczenie

• Brak standardów

• Substytucja diazepamem (clonazepamem) i stopniowa redukcja dawki

• 10 mg zolpidemu  5 mg diazepamu (Fink i wsp. 2004)

• Wspomaganie karbamazepiną (Fink i wsp. 2004)

• Opisy detoksykacji zolpidemem (Madrak i Rosenberg 2001)

• Wyniki gorsze niż w detoksykacji uzależnionych od BDZ

• Flumazenil ??? (Quaglio i wsp. 2005)

• Trazodon, mirtazapina, mianseryna, hydroksyzyna, prometazyna, olanzapina,

kwetiapina, promazyna, gabapentyna ?????

Kokaina

W umiarkowanych dawkach (8-32 mg) kokaina wywołuje wyraźną poprawę
samopoczucia przechodzącą w stan euforii, nadmierną pewnośd siebie, zawyżoną
samoocenę, poczucie siły, przypływ energii, łatwośd nawiązywania kontaktów
interpersonalnych, nasilenie popędu seksualnego, silniejsze odczuwanie
przyjemności.

Po krótkim okresie korzystnych efektów następuje szybkie pogorszenie nastroju i
pojawia się szereg nieprzyjemnych, a nawet groźnych objawów: nadmierne pocenie
się, gadatliwośd, mowa inkoherentna, suchośd w ustach, wzrost temperatury ciała,
pobudzenie psychoruchowe, drżenie rąk, zwiększona nerwowośd, niepokój, stany
lękowe, niemiarowośd serca, wzrost ciśnienia krwi (czasem z krwawieniem
podpąjęczynówkowym lub podtwardówkowym), zmiany w EEG polegające na
wzmocnieniu fal beta i osłabieniu fal gamma.

Wyższe dawki kokainy mogą wywoływad halucynacje.

Kokaina

W kokainowym zespole abstynencyjnym, występującym po odstawieniu narkotyku,
można wyróżnid trzy fazy:

- fazę gwałtownych objawów, w której występuje dysforia, depresja, bezsennośd
przechodząca w trudną do opanowania sennośd, drażliwośd, niepokój, uczucie
kraocowego zmęczenia, usilne pragnienie przyjęcia kokainy,

- fazę odstawienną, którą charakteryzuje anhedonia, apatia, anergia, niepokój i
pragnienie przyjęcia kokainy,

- fazę wygasania, o nieokreślonym czasie trwania, w której występuje prawidłowa
zdolnośd odczuwania przyjemności z epizodycznym pragnieniem przyjęcia kokainy
wyzwalanym przez sygnały z otoczenia.

Kokaina – mechanizm działania euforyzującego

Uważa się, że u podstaw stanów euforii i uzależnienia wywołanych przez kokainę leży
oddziaływanie wzmacniające, mające subiektywny charakter bodźca odczuwanego jako
przyjemnośd (tzw. wzmocnienie pozytywne).
Wiąże się ono z działaniem narkotyku na neurony dopaminergiczne.

Dopamina uczestniczy w odczuwaniu satysfakcji, przyjemności i euforii.
Kontroluje ona bodźce wywołujące i utrzymujące czynności ważne dla życia człowieka, jak
jedzenie, picie, seks.

Kokaina zastępuje naturalne zaspokojenie bardzo silnym uczuciem głodu narkotyku i
dążeniem do częstego przyjmowania go, mimo negatywnych objawów ubocznych.

Z czasem - zejścia po zażyciu kokainy stają się coraz bardziej nieprzyjemne. Stwierdza się:
- zaburzenia osobowości
- depresja, z próbami samobójczymi
- psychoza po kokainowa
- zaburzenia funkcjonowania społecznego, urojenia, w tym urojenia prześladowcze

Kokaina – leczenie osób uzależnionych

Terapia narkomanów kokainowych jest w zasadzie podobna do stosowanej wobec
uzależnionych od opiatów i alkoholu.

Leczenie ambulatoryjne ma na celu przerwanie cyklu powtarzających się "ciągów" i
zapobieganie nawrotowi choroby.

Taka terapia może byd skuteczna w 25-50%, zależnie od rodzaju programu i od społecznego
usytuowania pacjentów.

Kluczową sprawą w terapii, zwłaszcza w przypadku pacjentów silnie uzależnionych, jest jej
ciągłośd.

Metody kontroli przyjmowania kokainy opierają się na ogół na analizie jej głównego
metabolitu - benzoiloekgoniny, którą można wykryd w moczu przez 30-40 godzin po
przyjęciu - kontrola abstynencji od kokainy, jeśli ma byd skuteczna, powinna odbywad się
wystarczająco często (nie rzadziej niż co dwa dni).

Kokaina – leczenie osób uzależnionych

Środki farmakologiczne dobierane są pod kątem możliwości minimalizacji dyskomfortu
związanego z odstawieniem kokainy i redukcji pragnienia przyjęcia narkotyku.

W tym celu wykorzystuje się trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TPLD), SSRI, lit,
bromokryptynę, amantadynę, karbamazepinę, neuroleptyki.

Użycie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych ma na celu zmniejszenie lub
wyeliminowanie objawów występujących w zespole odstawiennym: anhedonii, dysforii,
depresji i pragnienia przyjęcia narkotyku.

Mogą one także, przez blokowanie wychwytu katecholamin, stabilizowad receptory
adrenergiczne i dopaminergiczne.

Karbarnazepinę uznano za potencjalny środek terapeutyczny, gdyż zmniejsza
zapotrzebowanie na kokainę u narkomanów stosujących krak.

Kokaina – leczenie osób uzależnionych

Bromokryptyna (agonista receptorów dopaminergicznych) i amantadyna, która uwalnia
dopaminę z neuronów, były stosowane jako środki modyfikujące stan wyczerpywania się
dopaminy, który ma powodowad pragnienie przyjęcia narkotyku oraz objawy jego
odstawienia.

Ponieważ kokaina wpływa na czynnośd układu serotoninergicznego, m.in. przez hamowanie
wychwytu zwrotnego 5-hydroksytryptaminy (serotoniny), jako potencjalny czynnik
wspomagający leczenie próbowano stosowad również fluoksetynę (SSRI).

Leki neuroleptyczne, które blokują receptory dopaminy, były przedmiotem zainteresowania
ze względu na możliwośd hamowania wywoływanej przez kokainę euforii, do której dochodzi
w wyniku uwalniania dopaminy.

- mała dawka flupentyksolu w postaci depot, podawana domięśniowo, bardzo wyraźnie
osłabia pragnienie przyjęcia kokainy.

Amfetamina

Małe dawki amfetaminy przyjmowane przez krótki okres czasu wywołują wzmożone
samopoczucie, zwiększoną czujnośd, nadmierną pewnośd siebie oraz podwyższenie progu
odczuwania zmęczenia, a także tachykardię, kołatania serca, bóle głowy, suchośd w ustach,
bezsennośd (opóźnienie zasypiania i skrócenie snu), przyśpieszony i nieregularny oddech.

Po dużych dawkach przyjmowanych przez krótki okres czasu może wystąpid silne
pobudzenie psychoruchowe, agresywne zachowanie, zlewne poty i bóle wieocowe.

Długotrwałe stosowanie amfetaminy wywołuje zaburzenia myślenia o treści urojeniowej,
brak łaknienia, zaburzenia rytmu serca i wzrost ciepłoty ciała (hipertermię) oraz objawy
psychotyczne (urojenia, omamy).

Nagłe odstawienie narkotyku przez osoby przewlekle stosujące amfetaminę powoduje w
ciągu kilkunastu godzin wystąpienie zespołu abstynencyjnego (odstawiennego) na który
składają się: depresja, uczucie niepokoju i lęku, intensywne pragnienie ponownego
przyjęcia narkotyku, męczliwośd i uczucie znużenia, sennośd i sen trwający od kilku godzin
do kilku dni.

Amfetamina

Kilka dni po odstawieniu obserwuje się zanik odczuwania przyjemności, brak energii i chęci
do życia, gwałtowny wzrost głodu narkotykowego i związane z tym ryzyko ponownego
przyjmowania narkotyku.

Po kilku tygodniach następuje wygasanie zespołu abstynencyjnego, a więc normalizacja snu,
poprawa samopoczucia, obniżenie poziomu głodu narkotykowego i zredukowanie
prawdopodobieostwa nawrotu.

Grupa amfetamin klasycznych (dextramfetamina, metamfetamina, metylfenidat) główny
efekt wywierają poprzez układ dopaminergiczny układ nagrody.

„Pokrewne amfetaminie” (MDMA, MDEA, MMDA, DOM).
Wywierają efekt zarówno poprzez układ dopaminergiczny jak i serotoninergiczny. Mają
działanie pobudzające i halucynogenne.

Tolerancja rozwija się w wyniku stosowania zarówno

amfetamin naturalnych jak i syntetycznych.

Postępowanie

Intoksykacja

Zespół abstynencyjny

Objawy w większości samoistnie ustępują po 24 godzinach,
całkowicie ustępują po 48 godzinach.

Ostre zatrucie

w leczeniu ostrego zatrucia stosuje się neuroleptyki (np. Haloperidol),
a także nawadnianie oraz leczenie objawowe.

Objawy osiągają maksymalne natężenie po 3-4 dniach,
ustępują po około tygodniu.

Amfetamina

Postępowanie

Indukowana amfetaminą psychoza

Leczeniem z wyboru jest podawanie antagonistów
receptorów dopaminowych, tj. neuroleptyków.
Osoby uzależnione od amfetaminy są bardzo wrażliwe na
neuroleptyki, tak więc zwykle wystarczają dawki o połowę
mniejsze niż u osób nieuzależnionych.

Leczenie uzależnienia

Stosowane są leki z grupy SSRI, zwłaszcza w przypadkach
przebiegających z depresją.

Metamfetamina

W zależności od drogi przyjęcia obserwuje się różną jej efektywnośd.
Przy podaniu dożylnym lub paleniu w ciągu 5-15 sekund występuje tzw. ”rush” lub „flash",
krótkotrwały okres niezwykle intensywnej euforii.
Podanie doustne i donosowe wywołuje euforię o słabszym nasileniu, tzw. „high". Euforia trwa
3-5 minut po podaniu donosowym, a 15-20 minut po doustnym.

Zarówno „high", jak i „rush" są wynikiem uwalniania się dużych ilości neuroprzekaźnika
dopaminy w regionach mózgu regulujących odczuwanie przyjemności.

Do wczesnych skutków przyjmowania metamfetaminy należą:
- podwyższenie progu zmęczenia,
- wzrost aktywności fizycznej,
- obniżenie łaknienia,
- euforia i „rush",
- przyśpieszenie oddychania,
- hipertermia.

Metamfetamina

Z czasem pojawiają się: tachykardia, bóle w klatce piersiowej, nadciśnienie tętnicze i
zagrażająca życiu zapaśd sercowo-naczyniowa, a także może nastąpid nieodwracalne
uszkodzenie drobnych naczyo mózgowych, prowadzące do udarów mózgu.

Szybko występuje zjawisko tolerancji, skuteczne przedtem dawki przestają wywoływad
oczekiwane efekty i stan euforii znika zanim stężenie narkotyku we krwi wyraźnie się obniży.

Narkomani starają się więc utrzymad euforię zwiększając dawki, częstośd ich przyjmowania
lub stosując oba te sposoby łącznie.

Pragnienie uzyskania maksymalnego efektu za wszelką cenę, przy występowaniu zjawiska
tolerancji, powoduje przyjmowanie coraz wyższych dawek z większą częstotliwością (do 10
razy w ciągu doby).

Silne pobudzenie oraz zanik samokontroli prowadzi często do niespodziewanych, bardzo
gwałtownych zachowao.

Metamfetamina

"Ciąg" przerywa dopiero skrajne wyczerpanie, brak narkotyku lub taki stopieo dezorganizacji
życia, który uniemożliwia kontynuowanie „ciągu".

Osoba uzależniona zapada wówczas sen trwający 24-48 godzin, a po obudzeniu żarłocznie
zaspokaja głód.

Wtedy zwykle pojawiają się objawy głębokiej depresji, które zmuszają go do dalszego
przyjmowania narkotyku.

W okresie ciężkiej depresji często dochodzi do prób samobójczych.

skutki długotrwałego stosowania metamfetaminy mogą niekiedy przypominad objawy
schizofrenii.

Objawy odstawienne u osób nadużywających metamfetaminę

to trudne do opanowania

pragnienie przyjęcia narkotyku, bóle głowy, dusznośd, skurcze jelit, zaburzenia snu,
zwiększone łaknienie oraz często depresja koocząca się próbami samobójczymi.

Metamfetamina - postępowanie

Najbardziej skuteczne są metody ukierunkowane na zmianę sposobu myślenia pacjenta, jego
oczekiwao i zachowao, a także na opanowanie przez niego sposobów walki z przeciwnościami
losu i stresami codziennego życia.

Dotychczas nie ma skutecznego postępowania farmakologicznego w terapii uzależnienia od
metamfetaminy i pokrewnych narkotyków.

Leki antydepresyjne są pomocne w zwalczaniu depresji, występującej często u narkomanów
metamfetaminowych po przerwaniu przyjmowania narkotyku.

W przypadkach ostrej intoksykacji metamfetaminą, której zwykle towarzyszy skrajne
pobudzenie lub panika, zaleca się benzodiazepiny, a gdy występują psychozy - stosuje się
neuroleptyki.

Najgroźniejszymi, zagrażającymi życiu skutkami przedawkowania metamfetaminy są drgawki i
hipertermia, które leczy się oziębieniem w wannie z lodem oraz środkami przeciwdrgawkowymi.

Ecstasy (MDMA)

Jest syntetycznym analogiem metamfetaminy,

Działa na układ nerwowy pobudzająco, jak metamfetamina i psychodelicznie
jak meskalina.

Przyjmowanie kolejnych dawek narkotyku wywołuje osłabienie oczekiwanych
przyjemnych doznao, nasila natomiast przykre i niebezpieczne objawy niepożądane,
które można podzielid na somatyczne i neuropsychiatryczne.

Do objawów somatycznych, które obserwowano u osób stosujących i nadużywających
Ecstasy należą mdłości, wymioty, brak łaknienia, bóle w klatce piersiowej, tachykardia,
niemiarowośd serca, uderzenia krwi do głowy, nagłe wzrosty ciśnienia krwi,
wynaczynienia wewnątrzczaszkowe, zapaśd sercowo-naczyniowa, obniżenie częstości
oddechów, wzmożenie odruchów, zlewne poty, hipertermia, toksyczne uszkodzenie
wątroby i ostra niewydolnośd nerek.

Ecstasy (MDMA)

Objawy neuropsychiatryczne to: lęk, uczucie psychicznego zmęczenia, napięcie emocjonalne,
gonitwa myśli, stany splątania, stany padaczkowe, halucynacje wzrokowe, parestezje, napady
paniki i wybuchy agresji, a także irracjonalne zachowania zagrażające zdrowiu i życiu,
zaburzenia pamięci, stany depresyjne, tzw. flash backi (przeżywanie sytuacji i doznao z
przeszłości), depersonalizacja i derealizacja.

MDMA wywiera selektywne działanie toksyczne na układ serotoninergiczny mózgu, tj.
neurony wytwarzające neuroprzekaźnik - serotoninę.
Wiele osób przyjmujących Ecstasy wykazuje objawy łagodnej lub średnio ciężkiej postaci tzw.
zespołu serotoninowego, który jest wynikiem nadmiernego gromadzenia się serotoniny w
synapsie.

W ostrej formie tego zespołu występuje – hiperpireksja (temperatura ciała powyżej 41,1°C),
tachykardia, wzmożenie odruchów, dreszcze, drgawki kloniczne mięśni, pobudzenie, stany
splątania.

Opublikowano wyniki obserwacji kilku pacjentów, które wskazują, że długotrwałe
przyjmowanie MDMA może wywoład uzależnienie.

Ecstasy (MDMA) Szczególne zagrożenia i niebezpieczeostwa

•

Na skutek przedawkowania środka lub szczególnej nadwrażliwości na jego działanie

może pojawid się tzw. "złośliwy zespół neuroleptyczny" (spadek ciśnienia krwi,

gwałtowny wzrost temperatury ciała, drgawki i śpiączka) prowadzący do śmierci.

•

Szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie MDMA przez osoby cierpiące na choroby

układu krążenia. Środek ten powoduje migotanie komór serca nawet u osób zdrowych.

•

Na skutek spowodowanego przez MDMA szczękościsku i zgrzytania zębami może dojśd

do kruszenia zębów.

•

Podobnie jak w przypadku stosowania innych środków z grupy amfetamin może

dochodzid ciężkich stanów depresyjnych, urojeo i psychoz, które środek ten może

ujawnid i wzmocnid, lub będą one bezpośrednim następstwem jego stosowania.

•

Podniecenie seksualne połączone jednocześnie z odrzuceniem zahamowao w sferze

seksualnej może prowadzid do negatywnych konsekwencji.

•

Nie wiele wiadomo o efektach długotrwałego używania ecstasy, ale istnieją przesłanki co

do tego, że może powodowad zmiany degeneracyjne niektórych neuronów w mózgu.

Środki halucynogenne

Środki halucynogenne (halucynogeny, psychozomimetyki, środki psychodeliczne)
są to substancje chemiczne, które w dawkach nietoksycznych wywołują zmiany
funkcji poznawczych człowieka, a także nastroju bez cech splątania, utraty pamięci
lub dezorientacji co do własnej osoby, miejsca i czasu.
Głównymi efektami ich działania są halucynacje, tzw. „flashbacki" albo
retrospekcje oraz „złe podróże" (ang. bad trips).

Flashbacki to powracanie przebytych doznao psychotycznych, które mogą
pojawiad się kilka tygodni a nawet miesięcy po przyjęciu substancji
halucynogennej, i najczęściej stanowią dokładne odbicie objawów występujących
w czasie wcześniejszych epizodów.

Na tzw. "złe podróże" składają się najczęściej zaburzenia percepcji własnego ciała,
poczucie utraty kontroli nad sytuacją, przerażające halucynacje, strach przed
obłędem i myśli samobójcze, a z objawów somatycznych pocenie się, kołatanie
serca i nudności.

Środki halucynogenne

Halucynogeny mogą również powodowad zmiany w zakresie świadomości,
zaburzenia myślenia (utrata zdolności całościowego ujmowania sytuacji,
niemożnośd uchwycenia sensu rozmowy), zaburzenia emocji i nastroju (wahania
nastroju, gwałtowne przejścia od błogostanu do skrajnego przygnębienia),
zaburzenia w zakresie napędu psychoruchowego (osłupienie, pobudzenie
psychoruchowe), zaburzenia w sferze erotycznej (obniżenie libido).

Do objawów towarzyszących zwykle przyjmowaniu środków halucynogennych
należy również rozszerzenie źrenic, wzrost ciśnienia krwi, tachykardia, wzmożenie
odruchów i drgawki.

Stosowanie halucynogenów ma najczęściej charakter epizodyczny.

Częste i przewlekłe używanie należy do rzadkości.

Środki halucynogenne

Wyróżnia środki psychozotwórcze pierwszego rzędu odznaczające się zdolnością
do wywoływania w bardzo małych dawkach schizofrenopodobnego obrazu
psychotycznego z obfitością omamów, głównie wzrokowych, przy małym stopniu
zaburzeo świadomości i pamięci (np. LSD, psylocybina, meskalina, haszysz,
bufotenina) oraz

środki psychozotwórcze drugiego rzędu wymagające wyższych dawek do
wywołania psychozy, która przebiega z większymi zaburzeniami świadomości i
pamięci oraz słabiej wyrażonym zespołem omamów wzrokowych (np.
fencyklidyna, amid kwasu lizergowego).

Środki halucynogenne - LSD

Pochodne ergoliny

Do alkaloidów ergolinowych należy najsilniejszy znany halucynogen, Lizergid (LSD,
LSD-25) oraz amidy kwasu lizergowego i izolizergowego.

LSD może wywoływać halucynacje już w dawce 50 ug (0,05 mg), ale narkomani zwykle
przyjmują 100-400 ug.

Efekty pojawiają się po około 30 minutach, osiągają największe nasilenie po 3 godzinach i
zwykle ustępują po 6-8 godzinach, czasem jednak mogą się utrzymywać do 12 godzin.

Zniekształcenia wizualne, uczucie uniesienia oraz "rozumienia wszystkiego" są pierwszymi
oznakami "odlotu".

Różnorodność doznań wydaje się nie mieć granic, rzeczy znane i banalne wydają się
oryginalne i przerażające.

Głos może być odczuwany jako dotyk, a muzyka jako wrażenie wizualne.
Jest to mieszanina fascynacji i cierpienia, które na przemian słabną i przybierają na
intensywności.

Środki halucynogenne - LSD

Duży wpływ na charakter doznao mają oczekiwania i nastrój biorcy, a także otoczenie, w
jakim przyjmowany jest narkotyk.
Z czasem magiczna aura stopniowo słabnie, ustępując miejsca zwykłej rzeczywistości.
Równocześnie z halucynacjami obserwuje się rozszerzenie źrenic, wzrost ciśnienia krwi,
zawroty głowy, przyśpieszenie tętna, drżenie, niewielki wzrost temperatury ciała.
Przewlekłe przyjmowanie LSD wywołuje:
- przedłużone objawy psychotyczne,
- depresję o dużym, zagrażającym życiu, nasileniu,
-„flashbacki", czyli powracanie przebytych doznao psychotycznych,
- zaostrzenie istniejących poprzednio lub ujawnianie się "ukrytych" chorób

psychicznych.

U osób o genetycznej predyspozycji do schizofrenii, silne halucynogeny mogą:
- powodowad wystąpienie psychoz wcześniej niż miałoby to miejsce bez

przyjmowania narkotyku,

- wywoływad psychozy, które bez nich nie ujawniłyby się w ogóle
- prowadzid do nawrotów psychoz u osób, które poprzednio na nie cierpiały.

Środki halucynogenne

Do leków przy stosowaniu których, jako objaw uboczny, mogą pojawid się
halucynacje należą:

Acyklowir, Amantadyna, Baklofen, Bromokryptyna, Chlordiazepoksyd,
Chlorfenamina, Chlorpromazyna, Cymetydyna, Cyklosporyna,
Dekstrometorfan, Digoksyna, Difenhydramina, Dizopiramid, Efedryna,
Fenelzyna, Fenylefryna, Gryzeofluwina, Indometacyna, Izosorbid,
Karbamazepina, Klonazepam, Klonidyna, lorazepam, Metyldopa,
Metylfenidat, Metylprednizolon, Minocyklina, Orcyprenalina, Pemolina,
Pindolol, Prokainamid, Propranolol, Ranitydyna, Sulfasalazyna, Triazolam.

Środki halucynogenne - postępowanie

Pierwsza pomoc w przypadku intoksykacji Iizergidem polega na zapewnieniu
warunków dobrego oddychania i krążenia, uspokojeniu pacjenta i podaniu
diazepamu, który jest lekiem z wyboru (5-10 mg dożylnie).

Jeśli potrzebny jest lek antypsychotyczny najbezpieczniejszy jest haloperidol.

Należy unikad fenotiazyn, gdyż obniżają one próg napadów padaczkowych i nie
stosowad płukania żołądka, bo nie przynosi to żadnej poprawy, a przeciwnie - może
nasilid objawy psychotyczne.

Unieruchomienie stosuje się tylko wtedy, gdy pacjent stwarza zagrożenie dla siebie
samego lub otoczenia.

Nikotyna

• w małych dawkach działa ona stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie

adrenaliny, co powoduje wszystkie związane z tym objawy (zanik bólu i głodu,

przyspieszone bicie serca, rozszerzone źrenice itp).

• w większych dawkach powoduje trwałe zablokowanie działania układu

nerwowego, gdyż wiąże się ona trwale z tzw. receptorami nikotynowymi w

komórkach nerwowych zaburzając ich metabolizm.

• w przypadku palenia papierosa nikotyna działa niemal natychmiast po zażyciu

(ok. 7 sekund), ale utrzymuje się w organizmie bardzo długo (czas półtrwania

wynosi 72 godziny).

• Wszystko to razem powoduje, że jest ona substancją silnie uzależniającą

(uzależnia psychicznie).

• Jakkolwiek dawki pochłanianie przy paleniu są minimalne, gdyż większośd

obecnej w papierosach nikotyny ulega spaleniu, wystarczają one do szybkiego

uzależnienia.

Nikotynowy zespół abstynencyjny

drażliwośd i poirytowanie

upośledzenie pamięci i koncentracji uwagi

obniżenie nastroju

niepokój

zmęczenie

ospałośd

zaburzenia snu

zawroty i bóle głowy

zwiększony apetyt i przyrost masy ciała

zaparcia

wzmożona potliwośd

kurcze mięśniowe

kaszel

często występuje lęk (najczęściej w chwili podejmowania

decyzji o zaprzestaniu palenia)

Postępowanie w uzależnieniu

Nikotynowa terapia zastępcza: gumy do żucia plastry

nikotynowe, inhalatory, spreje, aerozole - dobre wyniki

krótkotrwałe, długoterminowe niejednoznaczne

Terapia Bupropionem (Zyban) w dawce 150-

300mg/d - początek terapii 7-10 dni przed planowaną

datą zaprzestana palenia – lepsze efekty terapii krótko i

długoterminowej

Terapia Varenicline (Champix) - Pacjent powinien

wyznaczyd sobie termin zaprzestania palenia tytoniu.

Stosowanie preparatu należy rozpocząd 1-2 tygodnie

przed terminem. przez pierwsze 3 dni należy przyjmowad

0,5mg raz na dobę, przez następne 4 dni 0,5mg 2 razy na

dobę. Od 8 dnia przyjmuje sie 1 mg 2 razy na dobę.

Kuracja trwa 12 tygodni. Lepsze efekty terapii krótko i

długoterminowej.

Wziewne środki odurzające (Inhalanty)

Niewielkie dawki lotnych środków odurzających mogą szybko wywoład euforię i
zmiany zachowania podobne do obserwowanych po spożyciu etanolu, a także
spowodowad wystąpienie urojeo i halucynacji.

Wyższe dawki wywołują jednak objawy zagrażające życiu, przy czym śmierd może
nastąpid w wyniku toksycznego działania na serce i ośrodkowy układ nerwowy lub
pośrednio - przez aspirację wymiocin do dróg oddechowych.

Na stosowanie lotnych środków odurzających może wskazywad zachowanie typowe
dla nadużywających alkohol, a ponadto nieuzasadniona apatia, brak apetytu i
zmiennośd nastroju.

U osób wdychających rozpuszczalniki wlane do plastikowej torby może wystąpid na
twarzy, w okolicach ust, tzw. "rumieo wąchaczy kleju„.

Wziewne środki odurzające (Inhalanty)

Inhalanty wywołują jednak również wiele mniej przyjemnych, a jednocześnie bardziej
niebezpiecznych efektów, jak: bóle i zawroty głowy, szum w uszach, halucynacje wzrokowe i
słuchowe, niewyraźne widzenie, zaburzenia mowy, zaburzenia lub brak koordynacji ruchów
kooczyn i tułowia, ból w klatce piersiowej, stan pobudzenia, rozdrażnienie, agresywnośd,
nieprawidłową ocenę sytuacji.

Zdarzają się też niebezpieczne urojenia, np. o zdolności latania lub pływania.

Mogą również wystąpid zaburzenia oddychania, drgawki, stupor i śpiączka.

Ponieważ większośd rozpuszczalników ma charakter lipofilny, mogą one - przy częstym
stosowaniu - uszkadzad zawierającą lipidy tkankę mózgową i wywoływad zaburzenia funkcji
ośrodkowego układu nerwowego manifestujące się objawami móżdżkowymi, przewlekłą
encefalopatią i demencją.

Obserwuje się również dysfunkcję obwodowego układu nerwowego.

Wziewne środki odurzające (Inhalanty)

Oprócz wysokiego ryzyka uzależnienia psychicznego lotne środki odurzające mogą
powodowad w niektórych przypadkach uzależnienie fizyczne, którego wyrazem są:

Objawy zespołu abstynencyjnego: pobudzenie, drażliwośd, zaburzenia snu i utarta
łaknienia – objawy pojawiające się u niektórych uzależnionych.

Fizykalne powikłania: anoreksja, nudności, wymioty, toksyczne uszkodzenie nerek,
wątroby, atrofia mięśni, zahamowanie czynności szpiku kostnego, polineuropatia,
zaniki korowe mózgu, uszkodzenie serca, słuchu

Psychiczne powikłania: zaburzenia depresyjne, apatia, obniżenie poziomu
intelektualnego, zachowania agresywne, zaburzenia funkcjonowania społecznego.

Wziewne środki odurzające (Inhalanty)

Zapobieganie i leczenie

Wielu młodych ludzi wącha substancje odurzające sporadycznie, ograniczając się często do
jednego lub kilku eksperymentów, inni rezygnują z tego po kilkumiesięcznym okresie
regularnego wąchania.

Leczenie takich przypadków nie jest na ogół konieczne, chociaż nadużywanie może
prowadzid do działao kryminalnych, jak kradzieże lub prowadzenie pojazdów w stanie
intoksykacji.

Jednakże niektórzy młodzi ludzie stosują wziewne substancje odurzające przez długie okresy
czasu, a następnie przerzucają się na alkohol lub narkotyki.
Takie przypadki kwalifikują się do leczenia.

W przypadku utraty przytomności stosuje się pierwszą pomoc, pamiętając o zapewnieniu
swobodnego oddychania.

Po 5-20 minutach oddychania powietrzem nie zawierającym substancji odurzającej objawy
oszołomienia zwykle ustępują, chyba że pacjent przyjął dodatkowo alkohol lub narkotyki.

Lotne rozpuszczalniki - postępowanie

Postępowanie w ostrym zatruciu jest objawowe:

• monitorowanie parametrów życiowych,

• podawanie płynów i witamin i.v.

• w razie potrzeby unieruchomienie chorego i/lub ostrożne

stosowanie leków uspokajających (benzodwuazepiny,
silne neuroleptyki).

Uzależnienie związane z kilkoma substancjami

Diagnoza zarezerwowana jest dla zachowań (podczas tych
samych 12 miesięcy), kiedy osoba wielokrotnie używała co
najmniej 3 grup substancji

(nie biorąc pod uwagę nikotyny i

kofeiny), a żadna substancja nie była w sposób ewidentny
dominująca.

Zazwyczaj współwystępowanie uzależnień obejmuje dwie
substancje.

Najczęściej jest to alkohol i inna substancja.

Narkotyki wykorzystywane w celach przestępczych

Kwas y-hydroksymasłowy (GHB, „ciekły Ecstasy”)

Analogi GHB - lakton kwasu y-hydroksymasłowego (GBL, Revivarant), 1,4-
butandiol (BDO), kwas y-hydroksywalerianowy (GHV) i lakton kwasu y-
hydroksywalerianowego (GVL) są używane zamiast GHB lub stosowane jako
prekursory do jego produkcji.

Flunitrazepam (Rohypnol),

Klonazepam (Rivotril), Ketamina, Skopolamina

Gwałt z wykorzystaniem w/w substancji przebiega następująco:
1. podanie środka w napoju (najczęściej alkoholowym)
2. "odurzenie" ofiary z utratą świadomości
3. wykorzystanie seksualne
4. przebudzenie - stan amnezji

Leczenie uzależnienia od substancji

psychoaktywnych

Detoksykacja.

Dążenie do utrzymania abstynencji.

Unikanie innych substancji uzależniających.

Zaangażowanie rodziny.

Toksykologiczne badania skriningowe

Grupy samopomocy - program „12 kroków.”

Leczenie przymusowe.

Kontrakty warunkowe.

Leczenie uzależnienia od substancji

psychoaktywnych

Miejsce leczenia

Oddziały zamknięte.

Oddziały dzienne.

Poradnie odwykowe.

Sposób oddziaływania

Psychoterapia poznawczo-behawioralna ( grupowa i/lub indywidualna).

Psychofarmakoterapia.

Badanie na obecnośd narkotyków (mocz)

Amfetamina: 48-72 godziny

Kodeina: 48-72 godziny

Morfina: 48-72 godziny

Kokaina: 72 godziny lub dłużej (do 3 tyg.) przy przewlekłym stosowaniu

Kannabinoidy: 5 dni, przy przewlekłym stosowaniu do 30 tygodni

Benzodiazepiny: szybko działające 24-72 godziny, wolno działające 7 dni

Barbiturany: szybko działające 24-48 godzin, wolno działające 7 dni

Fencyklidyna: 8-55 godzin

Ketamina: 24-48 godzin

GHB: osocze 8 godzin, mocz 12 godzin

Analogi GHB: osocze 5 godzin, mocz 12 godzin

Okresy te zależą od: wysokości przyjętej dawki, długości przyjmowania i częstości

przyjmowania, wieku, wagi ciała, stanu zdrowia