1/12 

 

 

MODEL  IS–LM 

 

 

POPYT

 

GLOBALNY

 

A

 

STOPA

 

PROCENTOWA 

 

♦

 

Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. 

 

 

♦

 

Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny. 

 
Uzasadnienie: 
 

♦

 

wysoka  stopa  procentowa  zmniejsza  popyt  inwestycyjny 
przedsiębiorstw  oraz  popyt  konsumpcyjny  gospodarstw 
domowych (drogie kredyty); 

 

 

♦

 

niska  stopa  procentowa  zwiększa  popyt  inwestycyjny 
przedsiębiorstw  oraz  popyt  konsumpcyjny  gospodarstw 
domowych (tanie kredyty). 

 
Spadek  stopy  procentowej  powoduje  przesunięcie  krzywej 
popytu globalnego w górę: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Linia 45

°°°°

 

AD

1

 

E

1

  

AD

0

 

E

0

  

Y

1

  

Y

0

  

AD 

Dochód (Y) 

AD

1

 

  Krzywa  popytu  globalnego 

odpowiadaj

ą

ca  ni

Ŝ

szej  stopie  pro-

centowej. 

AD

0

 

  Krzywa  popytu  globalnego 

odpowiadaj

ą

ca wy

Ŝ

szej stopie pro-

centowej. 

 

2/12 

 

RYNEK

 

DÓBR

 

A

 

RYNEK

 

PIENI

Ą

DZA

 

 

 

Mechanizm transmisyjny i efekt tłumienia 

 

Mechanizm  transmisyjny:

 

Zwiększenie  podaŜy  pieniądza  po-

woduje spadek stopy procentowej, zwiększenie popytu global-
nego (AD

0

 





 AD

1

) oraz wzrost dochodu i produkcji (Y

0

 





 Y

1

). 

 

Efekt tłumienia: 

W miarę wzrostu dochodu zwiększa się popyt 

na  pieniądz,  co  powoduje  wzrost  stopy  procentowej,  prze-
sunięcie nieco w dół krzywej popytu globalnego (AD

1

  





 AD

2

) 

oraz spadek dochodu i produkcji (Y

1

 





 Y

2

).  

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

  

 

PEŁNY MECHANIZM WYGL

Ą

DA NAST

Ę

PUJ

Ą

CO: 

 

(1) Wzrost realnej poda

Ŝ

y pieni

ą

dza (M

S

 









)  

(2)    Spadek stopy procentowej (R

n

 









) 

(3)    

 Wzrost konsumpcji i inwestycji (C 









 + I 









) 

(4)    

 

 Wzrost popytu globalnego (AD 









) 

(5)    

 

 

 Wzrost dochodu i produkcji (Y 









) 

(6)    

 

 

 

 Wzrost popytu na pieni

ą

dz (M

D

 









) 

(7)    

 

 

 

 

 Wzrost stopy procentowej (R

n

 









) 

(8)    

 

 

 

 

 

 Spadek konsumpcji i inwestycji (C 









 + I 









) 

(9)    

 

 

 

 

 

 

 Zmniejszenie popytu globalnego (AD 









) 

(10)   

 

 

 

 

 

 

 

Spadek dochodu i produkcji (Y 









) 

 

Linia 45

°°°°

 

AD

1

 

E

1

  

AD

0

 

E

0

  

Y

1

  

Y

2

  

Y

0

  

AD 

Dochód (Y) 

AD

2

 

E

2

  

 

EFEKT OSTATECZNY: 

 

AD

0

 









 AD

2 

 

Y

0

 









 Y

2

 

 

 

3/12 

Efekt wypierania 

 

Wypieranie

 

polega  na  ograniczeniu  wielkości  popytu 

konsumpcyjnego  i  inwestycyjnego  sektora  prywatnego  pod 
wpływem wzrostu wydatków państwa. 

 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Jest to tzw. niepełne wypieranie w modelu keynesowskim.

  

 

MECHANIZM EFEKTU WYPIERANIA: 

 

(1) Wzrost wydatków pa

ń

stwa (G 









)  

(2)   Wzrost popytu globalnego (AD 









) 

(3)     Wzrost dochodu i produkcji (Y 









) 

(4)       Wzrost popytu na pieni

ą

dz (M

D

 









) 

(5)         Wzrost stopy procentowej (R

n

 









) 

(6)           Spadek konsumpcji i inwestycji (C 









 + I 









) 

(7)             Zmniejszenie popytu globalnego (AD 









) 

(8)               Spadek dochodu i produkcji (Y 









) 

 

Linia 45

°°°°

 

AD

1

 

E

1

  

AD

0

 

E

0

  

Y

1

  

Y

2

  

Y

0

  

AD 

Dochód (Y) 

AD

2

 

E

2

  

 

EFEKT OSTATECZNY: 

 

AD

0

 









 AD

2 

 

Y

0

 









 Y

2

 

 

 

4/12 

 

KRZYWA

 

IS 

 
Krzywa  IS  jest  zbiorem  róŜnych  kombinacji  dochodu  i  stopy 
procentowej,  przy  których  rynek  dóbr  znajduje  się  w 
równowadze. 
 

Rynek  dóbr  znajduje  się  w  równowadze  wówczas,  gdy  popyt 
globalny i faktyczny dochód są równe. 

 

Jak powstaje krzywa IS?

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Załó

Ŝ

my, 

Ŝ

e  stopa  procentowa  wy-

nosi np. R

0

. 

2. Przy  stopie  procentowej  R

0

  znamy 

rozmiary  popytu  inwestycyjnego 
oraz  autonomicznego  popytu  kon-
sumpcyjnego,  tym  samym  mo

Ŝ

emy 

wykre

ś

li

ć

 

funkcj

ę

 

popytu 

globalnego (AD

0

). 

3. Przy  stopie  procentowej  R

0

  dochód 

zapewniaj

ą

cy  równowag

ę

  na  rynku 

dóbr wynosi Y

0

. 

4. Na  dolnym  rysunku  zaznaczamy 

punkt E

0

, któremu odpowiada stopa 

procentowa  R

0

,  dochód  Y

0

  oraz 

równowaga na rynku dóbr. 

5. Załó

Ŝ

my, 

Ŝ

e  stopa  procentowa  jest 

ni

Ŝ

sza i wynosi R

1

. 

6. Obni

Ŝ

enie 

stopy 

procentowej 

zwi

ę

kszyło 

popyt 

globalny, 

w 

wyniku 

czego 

krzywa 

popytu 

globalnego 

przesun

ę

ła 

si

ę

 

do 

poło

Ŝ

enia AD

1

. 

7. Analogicznie  jak  poprzednio,  na 

dolnym  rysunku  zaznaczamy  punkt 
E

1

, 

któremu 

odpowiada 

stopa 

procentowa R

1

 i dochód Y

1

, a co za 

tym  idzie  –  równowaga  na  rynku 
dóbr. 

8. Powtarzaj

ą

c  ten  zabieg  dla  wielu 

stóp  procentowych  otrzymamy sze-
reg  punktów  równowa

Ŝą

cych  rynek 

dóbr (takich jak E

0

 lub E

1

), które po 

poł

ą

czeniu utworz

ą

 krzyw

ą

 IS. 

 

   

 

Linia 45

°°°°

 

AD

1

 

E

1

  

AD

0

 

E

0

  

Y

1

  

Y

0

  

R

0

  

E

0

  

R

1

  

E

1

  

IS  

Y

1

  

Y

0

  

AD 

Dochód (Y) 

R

n

 

Dochód (Y) 

 

5/12 

Równowaga na rynku dóbr występuje, gdy oszczędności (S) są 
równe inwestycjom (I), stąd nazwa krzywej IS (I = S ⇒

⇒

⇒

⇒

 IS). 

 

Nachylenie krzywej IS 

 

Krzywa  IS  ma  nachylenie  ujemne.  W  stanie  równowagi  na 
rynku  dóbr  wyŜszej  stopie  procentowej  musi  towarzyszyć 
niŜszy dochód. 

 

Stromość krzywej IS zaleŜy od wraŜliwości popytu globalnego 
na zmiany stopy procentowej.  

 

♦

 

Gdy  zmiany  stopy  procentowej  wywołują  niewielkie 
przesunięcia  krzywej  popytu  globalnego,  wówczas  poziom 
dochodu  odpowiadający  warunkom  równowagi  zmieni  się 
nieznacznie i krzywa IS będzie bardzo stroma. 

 

Przesunięcia krzywej IS 

 

Wszystkie  czynniki  poza  stopą  procentową,  które  powodują 
przesunięcie  krzywej  popytu  globalnego,  wywołują  takŜe 
przesunięcie krzywej IS.  

 

Czynniki  zwiększające  popyt  globalny  (przesuwające  krzywą 
popytu globalnego w górę) powodują przesunięcie krzywej IS 
w prawo. 
 
Czynniki zmniejszające popyt globalny (przesuwające krzywą 
popytu globalnego w dół) powodują przesunięcie krzywej IS w 
lewo. 

 
 

   

 

   

 

 

6/12 

KRZYWA

 

LM 

 
Krzywa LM jest zbiorem róŜnych kombinacji dochodu i stopy 
procentowej,  przy  których  rynek  pieniądza  znajduje  się  w 
równowadze. 
 

Rynek  pieniądza  znajduje  się  w  równowadze,  gdy  popyt  na 
realne zasoby pieniądza jest równy realnej podaŜy pieniądza. 

 

Jak powstaje krzywa LM?

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   

 

1. Załó

Ŝ

my, 

Ŝ

e  dochód  wynosi  Y

0

.  Krzyw

ą

  popytu  na  pieni

ą

dz  jest  wówczas  M

D

0

. 

Stopa procentowa zapewniaj

ą

ca równowag

ę

 na rynku pieni

ą

dza wynosi R

0

.  

2. Na prawym rysunku zaznaczamy punkt E

0

, któremu odpowiada stopa procento-

wa R

0

 i dochód Y

0

, a co za tym idzie – równowaga na rynku pieni

ą

dza. 

3. Załó

Ŝ

my, 

Ŝ

e dochód jest wy

Ŝ

szy i wynosi Y

1

. 

4. Wzrost  dochodu  spowodował, 

Ŝ

e  popyt  na  pieni

ą

dz  wzro

ś

nie  .  Krzywa  popytu 

na pieni

ą

dz przesunie si

ę

 w gór

ę

, np. do poło

Ŝ

enia M

D

1

. Stopa procentowa za-

pewniaj

ą

ca równowag

ę

 na rynku pieni

ą

dza wzro

ś

nie do poziomu R

1

. 

5. Na  prawym  rysunku  zaznaczamy  punkt  E

1

,  któremu  odpowiada  stopa 

procentowa R

1

 i dochód Y

1

, a co za tym idzie – równowaga na rynku pieni

ą

dza. 

6. Powtarzaj

ą

c  ten  zabieg  dla  wielu  poziomów  dochodu  otrzymamy  szereg 

punktów  równowa

Ŝą

cych  rynek  pieni

ą

dza  (takich  jak  E

0

  lub  E

1

),  które  po 

poł

ą

czeniu utworz

ą

 krzyw

ą

 LM. 

 

R

1

  

R

0

  

R

1

  

E

0

  

M

S

  

R

n

 

M

D

1

  

M

D

0

  

Realne zasoby pieni

ą

dza 

(Y) 

R

n

 

Dochód (Y) 

LM  

E

1

 

E

1

 

E

0

  

M*  

Y

1

 

Y

0

  

R

0

  

 

7/12 

Równowaga  na  rynku  pieniądza  występuje,  gdy  popyt  na 
pieniądz (L – liquidity preference) jest równy podaŜy pieniądza 
(M – money supply), stąd nazwa krzywej LM (L = M ⇒

⇒

⇒

⇒

 LM). 

 

Nachylenie krzywej LM 

 

Krzywa  LM  ma  nachylenie  dodatnie.  W stanie równowagi na 
rynku  pieniądza  wyŜszemu  dochodowi  musi  towarzyszyć 
wyŜsza stopa procentowa. 

 

Stromość  krzywej  LM  zaleŜy  od  wraŜliwości  popytu  na 
pieniądz na zmiany dochodu oraz stopy procentowej.  

 

♦

 

Gdy  zmiany  dochodu  wywołują  niewielkie  przesunięcia 
krzywej  popytu  na  pieniądz,  wówczas  stopa  procentowa 
odpowiadająca  warunkom  równowagi  zmieni  się  nieznacz-
nie i krzywa LM będzie dosyć płaska. 

 

 

♦

 

Im  bardziej  stroma  jest  krzywa  popytu  na  pieniądz,  tym 
krzywa LM ma większe nachylenie. 

 

Przesunięcia krzywej LM 

 

Czynniki,  które  zmieniają  wielkość  realnej  podaŜy  pieniądza, 
przesuwają takŜe krzywą LM.  

 

Czynniki  zwiększające  realną  podaŜ  pieniądza  (przesuwające 
krzywą  podaŜy  pieniądza  w  prawo)  powodują  przesunięcie 
krzywej LM w prawo. 
 
Czynniki zmniejszające realną podaŜ pieniądza (przesuwające 
krzywą  podaŜy  pieniądza  w  lewo)  powodują  przesunięcie 
krzywej LM w lewo. 

   

 

   

 

 

8/12 

RÓWNOWAGA

 

W

 

MODELU

 

IS–LM 

 

Równowaga  na  rynkach  dóbr  i  pieniądza  wystąpi  w  punkcie 
przecięcia się krzywych IS oraz LM. 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

E

0

  

 

Punkt zapewniający równowagę                                              
na rynku dóbr i pieniądza 

 
R

0

  

 

Stopa procentowa zapewniająca równowagę                       
na rynku dóbr i pieniądza 

 
Y

0

  

 

Dochód zapewniający równowagę                                    
na rynku dóbr i pieniądza 

 
 
 

Stopa  

procentowa 

(R

n

) 

LM  

Y

0

  

R

0

  

E

0

  

IS 

Dochód (Y) 

 

9/12 

KIEDY

 

NIE

 

WYST

Ę

PUJE

 

RÓWNOWAGA? 

 

W  punktach  leŜących  na  lewo  od  krzywej  IS  występuje 
nadwyŜka popytu na rynku dóbr. 
 
W  punktach  leŜących  na  prawo  od  krzywej  IS  występuje 
nadwyŜka podaŜy na rynku dóbr. 

 

W  punktach  leŜących  na  lewo  od  krzywej  LM  występuje 
nadwyŜka podaŜy na rynku pieniądza. 
 
W  punktach  leŜących  na  prawo  od  krzywej  LM  występuje 
nadwyŜka popytu na rynku pieniądza. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Punkt 

Rynek dóbr 

Rynek pieniądza 

A 

Równowaga 

NadwyŜka podaŜy 

B 

NadwyŜka podaŜy 

Równowaga 

C 

Równowaga 

NadwyŜka popytu 

D 

NadwyŜka popytu 

Równowaga 

E 

Równowaga 

Równowaga 

Stopa  

procentowa 

(R

n

) 

LM  

E  

IS 

Dochód (Y) 

A  

B  

C  

R

1

 

D  

R

2

 

Y

1

 

Y

0

 

Y

2

 

R

0

 

 

10/12 

POLITYKA

 

FISKALNA:

 

PRZESUNI

Ę

CIA

 

KRZYWEJ

 

IS 

 
 

Ekspansyjna polityka fiskalna 

 

Np.: 


 

zwiększenie wydatków państwowych 



 

zmniejszenie podatków 

 

Krzywa IS przesuwa się w prawo (IS

0

 





 IS

1

). 

 

Dochód oraz stopa procentowa rosną (Y

0

 





 Y

1

, R

0

 





 R

1

). 

 
 

Restrykcyjna polityka fiskalna

 

 

Np.: 


 

zmniejszenie wydatków państwowych 



 

zwiększenie podatków 

 

Krzywa IS przesuwa się w lewo (IS

0

 





 IS

2

). 

 

Dochód oraz stopa procentowa maleją (Y

0

 





 Y

2

, R

0

 





 R

2

). 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  

 

  

 

E

2

  

Stopa  

procentowa 

(R

n

) 

LM  

E

0

  

IS

0

 

Dochód (Y) 

E

1

  

R

0

  

R

1

  

R

2

  

Y

2

  

Y

0

  

Y

1

  

IS

1

 

IS

2

 

 

11/12 

POLITYKA

 

PIENI

Ęś

NA:

 

PRZESUNI

Ę

CIA

 

KRZYWEJ

 

LM 

 
 

Ekspansyjna polityka pienięŜna 

 

Zwiększenie realnej podaŜy pieniądza, np.: 


 

obniŜenie stopy rezerw gotówkowych banków 



 

obniŜenie stopy dyskontowej 



 

zwiększenie bazy monetarnej 

 

Krzywa LM przesuwa się w prawo (LM

0

 





 LM

1

). 

 

Dochód rośnie (Y

0

 





 Y

1

), stopa procentowa maleje (R

0

 





 R

1

). 

 
 

Restrykcyjna polityka pienięŜna

 

 

Zmniejszenie realnej podaŜy pieniądza, np.: 


 

zwiększenie stopy rezerw gotówkowych banków 



 

zwiększenie stopy dyskontowej 



 

zmniejszenie bazy monetarnej 

 

Krzywa LM przesuwa się w lewo (LM

0

 





 LM

2

). 

 

Dochód maleje (Y

0

 





 Y

2

), stopa procentowa rośnie (R

0

 





 R

2

). 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  

 

  

 

R

1

  

E

2

  

Stopa  

procentowa 

(R

n

) 

LM

0

 

E

0

  

IS 

Dochód (Y) 

E

1

  

R

0

  

R

2

  

Y

2

  

Y

0

  

Y

1

  

LM

1

 

LM

2

 

 

12/12 

ILUSTRACJA

 

EFEKTU

 

WYPIERANIA 

ZA

 

POMOC

Ą

 

MODELU

 

IS–LM 

 

Wydatki  państwa  na  dobra  i  usługi  (G)  zwiększają  się.  W 
wyniku tego krzywa IS przesuwa się z połoŜenia IS

0

 do IS

1

. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 



 

Efekt  przy  braku  oddziaływania  rynku  pieniądza  (pełny 
efekt mnoŜnikowy): 

 



 

Dochód rośnie z Y

0

 do Y

2

. 



 

Stopa procentowa nie zmienia się. 

 



 

Efekt uwzględniający istnienie rynku pieniądza:  

 



 

Dochód rośnie z Y

0

 do Y

1

. 



 

Stopa procentowa rośnie z R

0

 do R

1

. 

 

Efekt  wypierania  spowodował  zmniejszenie  inwestycji  i 
konsumpcji sektora prywatnego o: Y

2

 – Y

1

. 

 

Jest to tzw. niepełne wypieranie w modelu keynesowskim. 

E

0

 

E

2

 

Stopa  

procentowa 

(R

n

) 

LM  

Dochód (Y) 

E

1

  

R

0

  

R

1

  

Y

0

  

Y

2

 

Y

1

  

IS

1

 

IS

0

 

Pełny efekt mno

Ŝ

nikowy: 

Y

0

 









Y

2

 

Efekt wypierania: 

Y

2

 









Y

1

 

Efekt ostateczny: 

Y

0

 









Y

1