Administracja- wszelka zorganizowana działalność, służąca do osiągnięcia
pewnych celów. Inaczej mówiąc administracja jest planową, celową i trwałą
działalnością. Wyróżniamy adm.: 1) prywatną-organizacja prowadzona
przez jednostkę, w jej interesie lub interesie osób trzecich; 2) państwową-
celowa, trwała działalność państwa do wyznaczonych celów; 3) publiczną-
sprawowana przez organy państwowe jak i związki publicznoprawne
(samorządowe) i inne podmioty administracji w interesie zbiorowym,
publicznym. Pojęcie adm. publicznej obejmuje państwowe podmioty adm.
jak również pozostałe, które spełniają funkcje tejże adm. W teorii
wyróżniamy adm. w ujęciu a) podmiotowym- są to organy adm. oraz inne
podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu adm. publicznej, np.
terenowe organy adm. rządowej, organy samorządu terytorialnego, b)
przedmiotowym- jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są
sprawy administracji, a więc zadania i kompetencje z zakresu władzy
wykonawczej, c) formalnym- jest to cała działalność wykonywana przez
podmioty adm. bez względu na jej charakter. Rozróżnienie między
administracją w ujęciu podmiotowym a przedmiotowym polega na zasadzie
podziału władzy. Zadania administracyjne wykonują także organy
ustawodawcze oraz wymiaru sprawiedliwości (oprócz org. adm.), które są
uprawnione do stanowienia prawa. Wg definicji negatywnej, administracją
jest każda działalność państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i
sądowniczą, a więc ustawodawstwo polega na stanowieniu norm prawnych
(ustawa) a adm. na ich wykonywaniu.
Sposoby definiowania administracji publicznej W teorii wyróżniamy
adm. w ujęciu a) podmiotowym- są to organy adm. oraz inne podmioty
wykonujące określone funkcje z zakresu adm. publicznej, np. terenowe
organy adm. rządowej, organy samorządu terytorialnego, b)
przedmiotowym- jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są
sprawy administracji, a więc zadania i kompetencje z zakresu władzy
wykonawczej, c) formalnym- jest to cała działalność wykonywana przez
podmioty adm. bez względu na jej charakter. Rozróżnienie między
administracją w ujęciu podmiotowym a przedmiotowym polega na
przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom
państwowym (zasada podziału władzy). Zadania administracyjne wykonują
także organy ustawodawcze oraz wymiaru sprawiedliwości (oprócz org.
adm.), które są uprawnione do stanowienia prawa.
Definicja administracji publicznej Wg definicji negatywnej, administracją
jest każda działalność państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i
sądowniczą, a więc ustawodawstwo polega na stanowieniu norm prawnych
(ustawa) a adm. na ich wykonywaniu. Definicja ta wywodzi się od zasady
podziału władzy. Wg M. Kuleszy „Przez administrację publiczną rozumie
się zespół działań , czynności i przedsięwzięć organizatorskich i
wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego
przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w
określonych prawem formach”.
Administracja publiczna (typowe cechy). 1.Administracja jest zjawiskiem
społecznym. Przedmiotem administracji jest współżycie społeczne.
Administracja musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej
wspólnoty. Z faktu tego wynika ukierunkowanie administracji na interes
publiczny. Interes publiczny nie jest ustalony raz na zawsze, lecz jest
zmienny w czasie, a nawet wdanym czasie jest rozumiany niejednolicie.
Interes publiczny może się całkowicie lub częściowo pokrywać z interesami
indywidualnymi, ale może też się im przeciwstawiać. 2.Administrację
cechują aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość.
Ta cech występuje wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co
ustawodawca określa generalnie i abstrakcyjnie, administracja ma
przekształcić w rzeczywistość. Administracja nie ogranicza się tylko do
wykonywania ustaw, lecz wykonuje wiele zadań, które nie są ustalone w
drodze ustaw. Cała działalność administracji publicznej jest poddana
kontroli. Administracja realizuje określone cele państwa bądź związków
publicznoprawnych; kształtuje przez to przyszłość. Jest to zasadnicza cecha
administracji, która odróżnia ją od wymiaru sprawiedliwości.
3.Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw
jednostkowych i urzeczywistnienia określonych przedsięwzięć. Ta cecha
odróżnia administrację od ustawodawstwa, które ukierunkowane jest na
wydawanie generalnych i abstrakcyjnych uregulowań i przez to obejmuje
wielość przypadków. Tego punktu widzenia nie można absolutyzować.
Władztwo administracyjne. Administracja publiczna dysponuje
możnością użycia bezpośredniego przymusu, będącą wynikiem posiadania
przez państwo monopolu używania siły fizycznej, możnością stosowania
władztwa. Państwo może udzielić władztwa- w zakresie przez siebie
ustalonym- innym podmiotom sprawującym w oznaczonym zakresie
administrację publiczną. Chodzi tutaj o samorządy różnego typu, czy inne
podmioty pełniące funkcję administracji publicznej w zleconym im
zakresie. Władztwo to nazywa się władztwem administracyjnym
(imperium). Pod tym określeniem rozumieć należy prawo użycia przymusu
bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich
jednostronnych zarządzeń (rozstrzygnięć). Cechy: wykładni dokonuje organ
administracyjny, czynności prawne organu administracyjnego korzystają z
domniemania legalności, skuteczność może być zapewniona przymusem
państwowym.
Prawo administracyjne (pojęcie). Podmiotowe określ. Prawa adm.: jest to
zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa. Jako
punkt wyjścia przy tym określeniu bierze się treść działania-
administrowania. Podmiotowe określenie: Prawo adm. jest to zespół norm
prawnych, regulujących te stosunki społeczne, które wynikają w toku
działalności organów administracyjnych. Ogólnie można powiedzieć, że
prawo adm. jest gałąź prawa, która reguluje działalność organów
państwowych, podejmowanych w celu wykonywania ustalonych prawem
zadań organizatorskich, wypełnianych w swoistych formach działania.
Prawo adm. reguluje przede wszystkim stosunki między administracją a
obywatelami i tworzy prawa i obowiązki obywateli ale zawsze wobec adm.
Normy prawa administracyjnego dzielimy na: 1) ze względu na regulowaną
tematykę: a) normy bezpośrednio dotyczące aparatu adm. tworzą ustrojowe
prawo adm.; b) normy bezpośrednio dotyczące toku działania organów
adm.- tworzą procedurę adm.; c) normy, które dotyczą konkretnych działów
adm. publicznej- materialne pr. adm., normy te tworzą szczegółową część
pr. adm., np. prawo budowlane; 2) ze względu na charakter stosunku
łączącego organ stosujący normę z adresatem: a) normy regulujące stosunki
ze sfery zewnętrznej tj. między organem adm. i innymi podmiotami adm. z
jednej strony a obywatelami i osobami prawnymi z drugiej; b) normy
regulujące stosunki wewnątrz systemu organizacji adm. publicznej- stosunki
te zachodzą między organami a instytucjami państwowymi wzajemnie.
Prawo administracyjne (podział). Polega na wyodrębnieniu 3 czynników:
ustrojowego, materialnego i procesowego. a) prawo ustrojowe- jest to prawo
ustroju adm. publicznej, reguluje normy, zasady i działania adm. publicznej,
zawiera przepisy normujące kompetencje adm. publicznej, proces realizacji
celów społecznych w zakładach adm., przepisy dotyczące podziału
terytorialnego kraju, przepisy określające zakres, podstawę i tryb działania
organów nadzoru w systemie opartym na modelu decentralistycznego
podporządkowania; b) prawo materialne- zawiera normy i sposoby
rozwiązywania konkretnych spraw, które ustalają wzajemne uprawnienia i
obowiązki, wzajemne relacje pomiędzy organami a innymi podmiotami, np.
prawo budowlane, wodne, o wykonywaniu działalności gospod.; c) prawo
procesowe- proceduralne, zawiera normy dotyczące bezpośredniego toku
działania adm. publicznej, składają się na nie przepisy regulujące różne
procedury. K.p.a. reguluje ogólnie postępowanie adm. Normy prawa
procesowego mają charakter wtórny do prawa materialnego. Wyróżniamy
podział na prawo powszechnie obowiązujące, którego adresatem może być
każdy podmiot oraz prawo wewnętrzne regulujące stosunki wewnętrzne.
Stosunek administracyjnoprawny (pojęcie). Gdy podmiot administracji
występuje wobec innego podmiotu, np. wobec obywatela, gdy żąda od
niego jakiegoś świadczenia bądź nakłada nań obowiązek albo na coś mu
zezwala, to wtedy nawiązuje z tym podmiotem stosunek prawny. Stosunki
między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji
publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparte są na normach prawa
administracyjnego i dlatego te stosunki nazywa się stosunkami
administracyjnoprawnymi. Cechą charakterystyczną tego stosunku, różniącą
go od stosunku cywilnoprawnego, jest nierównorzędność pozycji
podmiotów tego stosunku, możność decydowania o treści tego stosunku
przez podmiot administrujący. Nierównorzędność podmiotów stosunku
administracyjnoprawnego wynika stąd, iż prawo przyznaje jednemu z
uczestników tego stosunku (organowi administracyjnemu) prawo orzekania,
przesądzania o sprawie w sposób wiążący innych uczestników stosunku. W
ten sposób organ administracyjny w pewnej mierze orzeka i „w swojej
sprawie”. Ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym. Przedmiot
stosunku administracyjnoprawnego leży zawsze w sferze prawem
określonych zadań administracji publicznej. Podmiotami stosunku
administracyjnoprawnego są: 1)zawsze organ (podmiot) administracji
upoważniony do żądania określonego zachowania się albo świadczenia i;
2)podmiot (osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna), do
którego skierowany jest nakaz lub zakaz albo który żąda określonego
zachowania się od organu administracji. Podmiotowość w sferze stosunków
administracyjnoprawnych jest wynikiem regulacji normami prawa
administracyjnego. Dlatego podmiotem stosunku administracyjnoprawnego
może być np. stowarzyszenie, mimo iż nie jest osobą prawną. W sferze
wewnętrznej pozycja poszczególnych uczestników stosunku
administracyjnoprawnego może być różna, poczynając od wzajemnej
podległości jednego uczestnika drugiemu aż do równorzędności podmiotów.
Obowiązki i uprawnienia, będące treścią stosunku
administracyjnoprawnego, mogą polegać na działaniu, znoszeniu lub
zaniechaniu. O tym, jakie mogą być nałożone i jakie uprawnienia mogą być
przyznane, przesądzają przepisy prawa materialnego; nie może być tu
dowolności. Obowiązki i uprawnienia mają charakter osobisty i nie mogą
być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci osoby
obowiązanej lub uprawnionej. Ważnym wyjątkiem od tej reguły są podatki i
roszczenia odszkodowawcze wobec państwa, które mogą przechodzić na
następców prawnych.
Stosunek
administracyjnoprawny
(nawiązanie).
Stosunki
administracyjnoprawne mogą powstać tylko na podstawie ustawowej,
najczęściej jednak sama ustawa nie wystarczy, gdyż konieczna jest
konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie
umowy administracyjnej. Ogólnie można powiedzieć, że stosunek
administarcyjnoprawny może być nawiązany: 1.z mocy samej ustawy-
powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego,
uczestników ruchu drogowego, użytkowników urządzeń publicznych itd.;
2)na podstawie aktu administracyjnego (na podstawie decyzji)- można
odroczyć obowiązek szkolny bądź też wyrazić zgodę na wcześniejsze
przyjęcie dziecka do szkoły.;2a) na podstawie ugody administracyjnej- po
jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny- wywiera takie same skutki
jak decyzja administracyjna; 3) na skutek działania faktycznego, np. gdy
przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia
publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami
gminy oraz osoby korzystającej
Stosunek administracyjnoprawny (rodzaje).
1. Stosunek
administracyjnoprawny wywołujący skutki na podstawie norm prawa
materialnego.
2. Stosunek administracyjnoprawny związany z
postępowaniem administracyjnym. 3. Stosunek administracyjnoprawny
związany z postępowaniem przed sądem administracyjnym. Proceduralny
stosunek administracyjnoprawny, ma charakter stosunku czasowego,
przejściowego. Podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne
(przepisy o postępowaniu administracyjnym). Stosunek ten nawiązany
zostaje z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a wygasa z
momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Proceduralny
1
stosunek spornoadministracyjny. Podstawą prawną tego stosunku są
przepisy prawa dopuszczające zaskarżanie aktów administracyjnych do sądu
administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarżenia aktu
administracyjnego do czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia)
przez sąd. Dla stosunku spornoadministracyjnego charakterystyczna jest
zrównanie pozycji podmiotów stosunku administracyjnoprawnego. Z
innego punktu widzenia można wyróżnić stosunki administracyjnoprawne
ad hoc i stosunki trwałe. 1. Ad hoc- odnoszą się do konkretnego,
jednorazowego działania, jak np. okazanie dokumentu, dopuszczenie do
przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego, czy zakładu pracy. 2.
Trwałe- mają w praktyce większe znaczenie prawne. Mogą być związane z:
-prawami osobistymi, jak np. z obowiązkiem szkolnym, obowiązkiem
zasadniczej służby wojskowej bądź służby zastępczej, ze stosunkiem
służbowym urzędnika itp.; -prawami majątkowymi, jak np. ze stałymi
świadczeniami pomocy społecznej, obowiązkiem podatkowym itp.;
-korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej. Nie jest to podział ostry,
gdyż taki nie jest możliwy. Dodać należy, że w związku ze sprawowaniem
nadzoru występują, między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym,
stosunki nadzoru, a w toku przymusowego wykonywania obowiązków
administracyjnoprawnych- stosunki egzekucyjne, nawiązane między
organem egzekucyjnym a zobowiązanym i wierzycielem.
Stosunek administracyjnoprawny (elementy). Zawiera 3 elementy: 1)
przedmiotami są tylko te sprawy, które należą do kompetencji organów
adm., których uregulowanie jest dopuszczalne w trybie nakazów i zakazów
np. wydanie koncesji, odbycie służby wojskowej, poddanie się
szczepieniom ochronnym; 2) podmiotami są: organy administracji
upoważnione do żądania odpowiedniego zachowania się lub świadczenia
oraz podmiot (osoba fizyczna lub prawna) do którego skierowany jest nakaz
lub zakaz, który żąda określonego zachowania się od organu administracji.
Organ adm. ma pozycję nadrzędną bo dysponuje władztwem adm.; 3)
treścią stosunku adm. prawnego są uprawnienia i obowiązki polegające na
działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O obowiązkach i uprawnieniach
przesądzają przepisy prawa materialnego. Mają one charakter osobisty i nie
mogą być przenoszone na inne osoby (wygasają z chwilą śmierci osoby
uprawnionej). Wyjątkiem są podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec
państwa, które mogą przechodzić na następców prawnych.
Stosunek administracyjnoprawny a stosunek cywilnoprawny. Stosunek
adm. prawny różni się od stosunku cywilnoprawnego tym, że adm. działa
władczo i że może jednostronnie zadecydować o treści danego stosunku,
charakteryzuje się nierównorzędnością pozycji stron (podmiotów), a w
stosunkach cywilnoprawnych występuje równorzędność stron. Stosunek
adm.-prawny może powstać wbrew woli stron, a stosunek cywilnoprawny
tylko w skutek zgodnej woli stron. Innym kryterium jest- gdy wystąpi spór
w stosunku adm.-prawnym, jest on rozstrzygany przez jednego z
uczestników stosunku prawnego. Jedna ze stron jest sędzią we własnej
sprawie, ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym- trzeba
odwołać się do sądu.
Źródła prawa administracyjnego (pojęcie). Źródłami poznania prawa są
organy publikacyjne w których ogłaszane są akty normatywne, u nas są to
dzienniki urzędowe, o których wydawaniu stanowi ustawa z 20 lipca 2000r.
o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych. Źródła
prawa w znaczeniu materialnym to wszystko co pośrednio lub bezpośrednio
wpływa na treść prawa (stosunki społeczne, gospodarcze, panująca
ideologia, zwyczaje). W znaczeniu formalnym – akt kompetentnego organu
państwowego wydany w odpowiedniej formie i trybie. W każdym państwie
istnieje więcej niż jeden rodzaj źródeł prawa. Dlatego wyłania się problem
hierarchii źródeł prawa i ich systematyzacji. Przez system źródeł prawa
danego państwa rozumie się całokształt jego źródeł we wzajemnym
powiązaniu. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są
Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie
obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je
ustanowiły akty prawa miejscowego.
Cechy charakterystyczne źródeł prawa administracyjnego.
a)
wielość i różnorodność
– dotyka szerokiej sfery
funkcjonowania obywateli
b)
brak kodyfikacji
– nieskodyfikowana gałąź prawa
c)
źródła prawa adm. pochodzą od samej administracji
–
dotyczy to wszystkich tych źródeł które nie są Konstytucją,
prawem międzynarodowym,
d)
istnieją poważne trudności w wyodrębnieniu prawa adm
. w
ujęciu materialnym jako gałąź jednolitą,
e)
występuje zjawisko prawa miejscowego
f)
muszą mieścić się w normach konstytucyjnych
.
Źródła prawa administracyjnego (podział).
Źródła prawa
administracyjnego możemy podzielić wg różnych kryteriów. Przyjmując
jako kryterium podziału pozycję organu stanowiącego prawo wyróżniamy:
a) źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa- to organy
władzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz wykonawcze- Prezydent RP,
RM, ministrowie; b) źródła prawa stanowione przez organy terenowe- to
rządowe organy administracji ogólnej oraz organy samorządu
terytorialnego. Z innego punktu widzenia źródła prawa można podzielić na:
źródła prawa powszechnie obowiązującego (Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia). Do źródeł prawa
powszechnie obowiązującego zaliczyć trzeba akty zawierające generalne i
abstrakcyjne normy, które tworzą zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki
obywateli i osób prawnych; b) źródła prawa wewnętrznego (uchwały RM
oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów), źródła prawa wewnętrznego
regulują stosunki wewnątrz aparatu adm. publicznej.
Konstytucja jako źródło prawa administracyjnego. Według art.8
Konstytucji Konstytucja jest najwyższym prawem RP, a jej przepisy stosuje
się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Konstytucja jako
źródło prawa powszechnie obowiązującego wiąże wszystkie organy władzy
publicznej i wszystkich obywateli, a więc również organy administracji
publicznej oraz inne podmioty administracji. Normy Konstytucji mają
nadrzędne znaczenie zarówno dla kształtowania ustroju adm. publicznej jak
i działalności adm., podstaw prawnych jej funkcjonowania oraz kontroli jej
działań. Konstytucja określa, że ustrój RP opiera się na podziale i
równowadze władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej. Istotne
znaczenie dla prawa adm. mają przepisy Konstytucji RP zawarte w
rozdziałach: -Ustrój państwa, -Wolność, prawa i obowiązki człowieka i
obywatela, -Źródła prawa, -Rada Ministrów i administracja rządowa,
-Samorząd terytorialny oraz –Organy ochrony państwowej i ochrony prawa.
Konstytucja stanowi, że RP jest demokratycznym państwem prawnym
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, organy władzy
publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Konstytucja określa
kompetencje Prezydenta RP, RM, Prezesa RM oraz ustala pozycję
ministrów i innych członków rządu, wojewodów i samorządu
terytorialnego; przesądza o istnieniu samorządu terytorialnego. Konstytucja
stanowi iż podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina ,a
inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego
określa ustawa. W drodze ustawy mogą być tworzone samorządy
zawodowe.
Ustawy- rola w procesie administrowania. Ustawa zajmuje szczególne
miejsce w procesie administrowania. Art.7 Konstytucji mówi, że „organy
władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Adm.
publiczna może legalnie działać, gdy działanie jej znajduje podstawy i w
obowiązujących ustawach. Dla adm. wynikają dwie ważne zasady: 1)
zasada nadrzędności ustaw w systemie prawa, zgodnie z którą wszystkie
inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami oraz materialnie powinny
służyć ich wykonywaniu; 2) zasada wyłączności ustaw (wyłącznej materii
ustawowej), zgodnie z którą najważniejsze dla funkcjonowania państwa i
jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane w
drodze ustawowej. Realizacji tych podstawowych zasad służy teoria
stopniowej budowy prawa. Cała budowa prawa jest budową stopniową. Na
czele znajduje się Konstytucja, która normuje prawne warunki tworzenia
ustaw i innych aktów prawnych. Konstytucję należy traktować jako akt
nadrzędny. Ustawy wykonywane są przez rozporządzenia, decyzje, wyroki i
umowy. Rozporządzenia i statuty mają charakter dwoisty- są zarówno
aktami wykonawczymi jak i normotwórczymi. Hierarchiczna budowa
porządku prawnego zakłada że akt niższej rangi nie może być sprzeczny z
aktem wyższej rangi. Badaniem konstytucyjności ustaw oraz zgodności
aktów niższej rangi z aktami wyższej oraz z ustawą zajmują się sądy
konstytucyjne (u nas TK).
Umowy międzynarodowe jako źródła prawa administracyjnego.
Konstytucja od 1997r. reguluje zagadnienie norm prawa międzynarodowego
w polskim prawie wewnętrznym i administracyjnym. Ratyfikowane umowy
międzynarodowe zaliczane są do źródeł prawa powszechnie
obowiązującego, a po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część
krajowego (wewnętrznego) porządku prawnego i jest bezpośrednio
stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależniona od wydania ustawy.
Tylko umowy ratyfikowane są źródłami prawa powszechnie
obowiązującego i częścią krajowego porządku prawnego. Ratyfikacja umów
należy do Prezydenta RP. Niektóre umowy wymagają zgody wyrażonej w
ustawie, np. umowy międzynarodowe dotyczące pokoju, sojuszy układów
politycznych i wojskowych, wolności, prawa lub obowiązków
obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa RP w organizacji
międzynarodowej, znacznego obciążenia finansowego państwa. Umowa
ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed
ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Istnieją umowy
zatwierdzane przez RM i umowy resortowe, które nie wymagają ratyfikacji.
Konstytucja dopuszcza przekazanie organizacji międzynarodowej lub
organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w
niektórych sprawach. Nastąpić to może na podstawie umowy
międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga szczególnego trybu. Umowy
ratyfikowane przed wejściem Konstytucji z 1997r. uznaje się za umowy
ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.
Rozporządzenia (pojęcie, charakter prawny i funkcje). Rozporządzenia
są aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upoważnień
ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenie jest
źródłem prawa oraz formą działania adm. W hierarchii źródeł prawa
zajmują pozycje niższą niż ustawa, chociaż też zawierają normy prawne
powszechnie obowiązujące. Upoważnienie dla władzy wykonawczej ma na
celu, odciążenie ustawodawcy parlamentarnego. Rozporządzenie nie może
zastępować ustawy, lecz ją odciążać od szczegółów technicznych,
uregulowań zmiennych w czasie. Rozsądne zastosowanie instytucji
rozporządzeń nie prowadzi do utraty władzy przez parlament lecz przez
jego odciążenie pozwala mu poświęcić więcej uwagi na rozstrzygnięcia o
większej wadze politycznej. Na jedną ustawę przypada średnio ponad 7
rozporządzeń.
Rozporządzenia (podmioty uprawnione do wydawania). Rozporządzenia
są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie
szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, są to: Prezydent, RM,
2
Prezes RM, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, KRRiT,
przewodniczący Komitetów: Badań Naukowych i Integracji Europejskiej,
wojewodowie.
Rozporządzenia (podstawa prawna wydawania). Rozporządzenia są
wydawane na podstawie upoważnienia szczegółowego zawartego w ustawie
i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do
wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz
wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydawania
rozporządzeń nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi.
Wyróżniamy upoważnienia obligatoryjne i fakultatywne do wydawania
rozporządzeń. Upoważnienia obligatoryjne stosuje się gdy organ
upoważniony ma być zobowiązany do wydania- bez rozporządzenia nie
byłoby możliwe wykonanie ustawy. Upoważnienie fakultatywne można
zastosować gdy podmiotowi upoważnionemu zapewnia się swobodę
korzystania z upoważnienia do wydawania rozporządzeń. można udzielić
upoważnienia do wydawania rozporządzeń przez dwa lub więcej organów.
Ustawa upoważniająca może przewidywać przy wydawaniu rozporządzeń
współdziałanie innych podmiotów, polegające na udzieleniu zgody bądź
zajęciu negatywnego stanowiska.
Rozporządzenia (cechy). --Rozporządzenie jest zawsze aktem
normatywnym, ogólnym, źródłem prawa powszechnie obowiązującego.
-Rozporządzenia wydawane są na podstawie szczegółowych upoważnień
ustawowych. -Upoważnienie do wydawania rozporządzenia może mieć
charakter obligatoryjny lub fakultatywny. -Rozporządzenie może być
wydane tylko wówczas, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w
drodze rozporządzenia. -Rozporządzenie musi pozostać w granicach
udzielonego upoważnienia ustawowego. Treść i cel rozporządzenia są
zdeterminowane przez cel ustawy, którą rozporządzenie ma wykonać.
-Rozporządzenie nie może być sprzeczne z Konstytucją i aktami
ustawodawczymi. -Rozporządzenie musi powoływać się na upoważnienie
ustawowe. -Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie
w sposób prawem przewidziany. Rozporządzenia centralnych organów
państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP.
Uchwały organów centralnych. Należą do aktów normatywnych mających
charakter wewnętrzny i obowiązujący tylko jednostki organizacyjne
podlegające organowi wydającemu dany akt prawny. Ze względu na ich
wewnętrzny charakter nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec
obywateli, osób prawnych i innych podmiotów. Wydawane są one przez
organy kolegialne gdyż uchwałę mogą podjąć organy kolegialne a nie
monokratyczne. Uchwałami organów centralnych są uchwały RM i są one
ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Kwestia
wydawania uchwał przez RM jest uregulowana w przepisach
konstytucyjnych i mogą mieć one charakter uchwał, wewnętrznych aktów
normatywnych jak również aktów indywidualnych, rozstrzygających
kwestie określonej sprawy i określonego adresata. Uchwała jest formą
wydanego aktu prawnego a nie jego budowy. Rada Polityki Pieniężnej i
Zarząd NBP podejmują uchwały.
Zarządzenia organów centralnych. Akty normatywne są wydawane
zarówno przez centralne konstytucyjne organy państwa, jak i inne organy
państwowe nie wymienione w Konstytucji. Akty normatywne mogą
regulować tylko stosunki między organami a podległymi im jednostkami
oraz stosunki między przełożonymi a podwładnymi, pod warunkiem, że nie
naruszają przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Uchwały
podejmują rady kolegialne zaś zarządzenia wydają organy monokratyczne.
Do organów wydających zarządzenia należy:1) Prezydent RP- wydaje te
akty na zasadach określonych w art.93 Konstytucji. Zarządzenia Prezydenta
mają charakter wewnętrzny, mogą być wydawane tylko na podstawie
ustawy i podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie
obowiązującym prawem. Według art. 144 ust.3 pkt.29 zarządzenia
Prezydenta wydawane na zasadach określonych w art.93 Konstytucji nie
wymagają kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. W zakresie realizacji
pozostałych swoich kompetencji Prezydent wydaje postanowienia. 2) Prezes
Rady Ministrów- poza rozporządzeniami wydaje również zarządzenia, które
mogą mieć charakter aktów normatywnych bądź aktów indywidualnych. Do
zarządzeń normatywnych Prezesa Rady Ministrów odnosi się art.93
Konstytucji. Akty indywidualne Prezesa Rady Ministrów dotyczą
konkretnej sprawy i mają indywidualnie oznaczonego adresata. 3)
Ministrowie kierujący działem administracji rządowej i przewodniczący
komitetów- ich sytuacja jest podobna do sytuacji Prezesa Rady Ministrów.
Różnica polega na tym, że Prezes Rady Ministrów ma prawo zgłosić
wniosek do rady Ministrów o uchylenie zarządzenia ministra bądź
odpowiednio przewodniczącego komitetu. 4) Prezes NBP wydaje
zarządzenia. Zarządzenie nie może pozostawać w sprzeczności z aktem
wyższego stopnia, na podstawie którego zostało wydane, ale również z
innymi aktami wyższego stopnia. Zarządzenie nie może przekroczyć
upoważnienia ustawowego, jeśli jest wydane na podstawie szczegółowego
upoważnienia ustawowego, ani też przepisów kompetencyjnych, jeśli one
stanowią podstawę wydania zarządzenia.
Akty prawa miejscowego (pojęcie). Przepisy prawne obowiązujące na
oznaczonej części terytorium państwa a nie na całym jego obszarze i tylko
wówczas gdy wydawane są przez organy samorządu terytorialnego lub
terenowe organy adm. rządowej nazywamy aktami prawa miejscowego. Do
aktów takiego typu nie zaliczamy przepisów wydawanych przez organy
samorządu specjalnego skierowane do określonych członków takich
samorządów (np. samorząd lekarski do lekarzy) gdyż nie mają one mocy
powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Do aktów prawa
miejscowego nie można również zaliczyć aktów wydawanych przez organy
centralne a dotyczące określonego terytorium. Akty prawa miejscowego są
aktami powszechnie obowiązującymi (czyli dotyczą wszystkich
mieszkańców oraz podmioty znajdujące się pod działaniem tych organów
stanowiących takie normy prawne), istnieje możliwość normowania
postępowania (sposobu zachowania się), do wydawania takich aktów
niezbędne jest upoważnienie ustawowe, sposób ich ogłaszania jest ściśle
określony. Najważniejszą cechą odróżniającą przepisy prawa miejscowego
od przepisów powszechnie obowiązujących jest lokalny charakter miejsca
obowiązywania tych norm, gdyż nie obowiązują one poza obszarem na
jakim zostały określone, w zależności od zasięgu mogą obejmować
województwo, powiat lub gminę.
Akty prawa miejscowego (podstawa prawna stanowienia). Obecnie
obowiązująca Konstytucja zawiera przepisy dotyczące terenowych źródeł
prawa, które Konstytucja nazywa aktami prawa miejscowego. Art.87 ust.2
Konstytucji zalicza akty prawa miejscowego do źródeł prawa powszechnie
obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
Według art.94 Konstytucji organy samorządu terytorialnego oraz terenowe
organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień
zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące
na obszarze działania tych organów, zaś zasady i tryb wydawania aktów
prawa miejscowego określa ustawa. według art.88 ust.1 Konstytucji
warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
Obecnie nie ma jednej ustawy zwykłej, która regulowałaby zasady i tryb
wydawania aktów prawa miejscowego. Wydawanie takich aktów regulują
przepisy zawarte w kilku ustawach.
Akty prawa miejscowego (podmioty upoważnione do stanowienia).
Sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy, wojewoda, dyrektorzy
urzędów morskich, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego.
Akty wykonawcze prawa miejscowego (pojęcie). W przypadku przepisów
wykonawczych musi istnieć upoważnienie ustawowe do wydania przepisów
prawa o takim charakterze. Normy ustawowe określają przesłanki tworzenia
norm niższego rzędu, ich przedmiot, zakres i sposób regulacji prawnej.
Przykładem przepisów wykonawczych mogą być przepisy dotyczące
podatków i opłat lokalnych, które są uchwalane odpowiednio przez sejmik
województwa, radę powiatu i radę gminy. Upoważnienie ustawowe do
wydania wykonawczego aktu prawa miejscowego powinno określać organ
właściwy do wydania aktu oraz zakres spraw przekazanych.
Przepisy porządkowe. Przepisy porządkowe mogą być wydawane na
podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach o administracji
rządowej w województwie (art.40), o samorządzie powiatowym (art.41) i o
samorządzie gminnym (art.40 ust.3 i 4). Na podstawie art. 48 ustawy z 21
marca 1991r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i
administracji morskiej zarządzenia porządkowe wydają dyrektorzy urzędów
morskich. Przepisy porządkowe mogą być wydawane tylko w zakresie nie
uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie
obowiązujących. Wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie
rozporządzeń porządkowych. W przeciwieństwie do przepisów
wykonawczych przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie
karę grzywny wymierzoną w trybie i na zasadach określonych w prawie o
wykroczeniach. Dlatego akt prawa miejscowego stanowiący przepisy
porządkowe może zawierać przepisy karne, przy czym jedyną sankcją karną
może być kara grzywny w granicach określonych przepisami kodeksu
wykroczeń. Obecnie, po uwzględnieniu zmian, kodeks wykroczeń
przewiduje, że grzywnę wymierza się w wysokości od 20zł do 5000zł. W
postępowaniu mandatowym- w drodze mandatu karnego- grzywny
wymierza się w wysokości od 10zł do 500zł. Zasady i tryb ogłaszania aktów
prawa miejscowego reguluje ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych.
Akty prawa miejscowego (nadzór i kontrola). Istota nadzoru nad
działalnością podmiotów nadzorowanych polega na wykonywaniu przez
organy nadzoru czynności kontrolnych oraz podejmowaniu czynności
prawnych umożliwiających korygowanie (zmianę bądź eliminację) działań
nieprawidłowych i wadliwych. Według Konstytucji samodzielność
jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej, zaś
działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia
legalności. Nadzór nad aktami prawa miejscowego, stanowionymi przez
wojewodę oraz organy rządowej administracji niezespolonej sprawuje
Prezes RM. Prezes RM uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego
jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich
wykonania (z rozporządzeniami). Prezes RM ma uprawnienia do uchylenia
aktu prawa miejscowego z powodu niezgodności takiego aktu z polityką
rządu lub naruszeniem zasad rzetelności i gospodarności. Akt Prezesa RM
podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Ustawa o
administracji rządowej w województwie stanowi, iż Prezes RM ustala, w
drodze rozporządzenia, tryb kontroli aktów prawa miejscowego
ustanowionych przez wojewodę i organy administracji Każdy czyj interes
prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa
miejscowego ( wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej),
może po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis lub organu
uprawnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru, do usunięcia
naruszenia zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.
Akty prawa miejscowego (ogłaszanie). Akty stanowione przez sejmik
województwa, wojewodę i org. adm. niezespolonej a także przez rade
powiatu i gminy podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku
urzędowym, który jest wydawany przez wojewodę. Dzień wydania Dz.U.
jest dniem ogłoszenia aktu prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego
wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, jeżeli nie stanowią
inaczej. Rozporządzenia porządkowe wojewody i powiatowe przepisy
porządkowe ogłasza się również w środkach masowego przekazu oraz w
drodze obwieszczeń jak również w sposób zwyczajowo przyjęty na danym
terenie. Gminne przepisy porządkowe ogłasza się przez tzw.
rozplakatowanie w miejscach publicznych i ogłoszenie w prasie lokalnej.
Wchodzą one w życie z chwilą takiego ogłoszenia. Wydawane przepisy
3
przechowywane są w zbiorach, do których wgląd jest powszechnie
możliwy.
Akty planowania. Akty planowania z różnych przyczyn nie zawsze
możemy zakwalifikować do aktów normatywnych. Są nimi plany,
programy, akty budżetowe oraz akty ustalające normy techniczne. Wg
doktryny prawa niemieckiego normy planu mają charakter: -informacyjny,
zawierają pewne dane bądź programy służące organom adm. publicznej i
obywatelom do podejmowania istotnych działań; -imperatywny, wiążą
prawnie adresatów tych norm; -to takie, które swą treścią mogą przyczynić
się do pożądanego przez twórcę tej normy zachowania się adresatów takiej
normy. Plany mogą przybierać różne formy, nie wyłączając charakteru
ustawy, o czym może świadczyć istnienie Ustawy Budżetowej na dany rok
kalendarzowy. Kolejną cechą aktów planowania jest szczebel ich tworzenia
i tak mogą być akty centralne i lokalne, różnica pomiędzy nimi dotyczy
treści tych aktów. Szczególną rolę w procesie administrowania oraz
podejmowania ważnych decyzji przez organy adm. są plany
zagospodarowania przestrzennego, które odznaczają się zarówno cechą
generalności, jak i konkretności, stanowią one podstawę do wydawania
decyzji adm., a nie zastosowanie się do zawartych w nich ustaleń powoduje
nieważność decyzji wydanej sprzecznie z jej brzmieniem.
Prawo zwyczajowe i zwyczaj. Prawo zwyczajowe powstaje przez
długotrwałe i jednolite stosowanie (consuetudo) i przekonanie
zainteresowanych, że to stosowanie jest prawnie nakazane (opinio iuris).
Prawa zwyczajowego nie można zaliczyć do źródeł prawa
administracyjnego. Inną role należy przypisać zwyczajom, gdy przepis
prawa do nich odsyła, np. art.14 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych
stanowi, że przepisy porządkowe „ogłasza się w drodze obwieszczeń, a
także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach
masowego przekazu”. W tym przypadku mają one znaczenie prawne, stają
się z mocy przepisu prawa faktami o doniosłości prawnej.
Rola Orzecznictwa w procesie administrowania (rola). Znaczenie
orzecznictwa dla administracji można rozpatrywać w dwojakim aspekcie:
1)Należy ocenić znaczenie orzecznictwa organów administracji publicznej
w indywidualnych sprawach dla rozstrzygnięcia spraw podobnych, 2)
Znaczenie orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu
Najwyższego dla praktyki orzeczniczej administracji publicznej. Zarówno
orzeczenia organów administracji, jak i orzeczenia sądowe nie są źródłami
prawa administracyjnego, nie tworzą one prawa. Orzecznictwo
administracyjne i sądowe ma jednak znaczenie dla wykładni przepisów
prawa administracyjnego i stosowania tych przepisów w praktyce
administracyjnej. Orzeczenia NSA dotyczą konkretnych spraw. Ocena
prawna wyrażona w orzeczeniu sądu administracyjnego wiąże ten sąd oraz
organ administracyjny w danej sprawie. Nie jest ona wiążąca przy
rozpatrywaniu spraw podobnych. Jednakże pozycja NSA powoduje, że
organy administracyjne stosują wykładnie przepisów prawa przyjętą przez
sąd administracyjny. W przypadku zastosowania innej wykładni organ
administracyjny musi się liczyć z tym, że jego decyzja w przypadku jej
zaskarżenia do NSA zostanie przez ten sąd uchylona. Uchwały Sądu
Najwyższego wiążą tylko NSA, ale wpływają również na orzecznictwo
organów administracyjnych, których rozstrzygnięcia mogą być poddane
kontroli sądu administracyjnego.
Dzienniki urzędowe- zobacz organy publikacyjne.
Organy publikacyjne (pojęcie). Organy publikacyjne są to organy
przeznaczone do publikowania aktów prawnych. Organy te nazywamy też
dziennikami urzędowymi. Wydawane są one przez właściwe organy
przeznaczone do ogłaszania aktów normatywnych, aktów prawnych,
ogłoszeń urzędowych, itd. Możemy wyróżnić dwie kategorie dzienników
urzędowych są nimi dzienniki promulgacyjne i informacyjne. Różnica
między nimi polega przede wszystkim na treści i adresacie. Dziennik
promulgacyjny ma za zadanie ogłoszenie określonych aktów prawnych w
określony sposób, publikacja w takim dzienniku nadaje tym aktom moc
obowiązującą. Gdyby taki akt nie został ogłoszony w takim dzienniku
spowodowałoby to jego nieważność. Dzienniki informacyjne służą głownie
do ogłaszania aktów dotyczących stosunków wewnętrznych adm. Możemy
również wyróżnić dzienniki o charakterze promulgacyjno-informacyjnym,
gdzie oprócz promulgacji aktów prawnych znajdują się materiały
informacyjne.
Organy publikacyjne (rodzaje)Wydawane przez Prezesa RM przy
pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego Centrum Legislacji: 1)
Dziennik Ustaw RP; 2) Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”; 3)
Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”; Wydawane przez ministrów
kierujących działami administracji rządowej oraz kierowników urzędów
centralnych: 4)dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami
administracji rządowej; 5) dzienniki urzędowe urzędów centralnych;
Wydawane przez wojewodę: 6) wojewódzki dziennik urzędowy.
Dziennik Ustaw RP. Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy
Kancelarii Prezesa RM i Rządowego Centrum Legislacji. Należy do
dzienników promulgacyjnych. Dziennik Ustaw możemy jednocześnie
zaliczyć do oficjalnych, powszechnie dostępnych źródeł poznania prawa,
gdyż znajdują się w nim ustanowione przez odpowiednie, kompetentne do
tego celu organy państwowe. W Dzienniku Ustaw RP ogłasza się:
1)Konstytucję, 2)ustawy, 3)rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez
Prezydenta RP, 4)rozporządzenia wydawane przez Prezydenta RP, Radę
Ministrów, Prezesa RM, ministrów kierujących działami administracji
rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących
członkami RM, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, 4)orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych
w Dzienniku Ustaw, 5)uchwały RM uchylające rozporządzenia ministra. W
Dzienniku Ustaw ogłasza się nadto akty prawne dotyczące wyborów do
Sejmu, senatu oraz Prezydenta RP, referendum zatwierdzającego zmianę
Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, skrócenia kadencji Sejmu,
powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony
Rzeczypospolitej Polskiej, stanu wojny i zawarcia pokoju oraz stanów:
wojennego, wyjątkowego i klęski żywiołowej. W Dzienniku Ustaw
zamieszcza się również inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak
stanowią.
Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”. Wydawane przez Prezesa RM
przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego Centrum Legislacji. W
Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” ogłasza się: 1) zarządzenia
Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy, 2) uchwały RM i zarządzenia
Prezesa RM wydane na podstawie ustawy, 3)orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego dotyczącego aktów normatywnych ogłoszonych w
Monitorze Polski lub aktów normatywnych, które nie były ogłoszone. W
Monitorze Polskim ogłasza się również uchwały Zgromadzenia
Narodowego, Sejmu, Senatu i akty urzędowe Prezydenta RP dotyczące
spraw enumeratywnie wymienionych w art.10 ust.2 ustawy, a nadto
postanowienia Trybunału Konstytucyjnego: -o stwierdzeniu przeszkody w
sprawowaniu urzędu Prezydenta RP oraz powierzaniu Marszałkowi Sejmu
tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta RP, -w sprawie
sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami
państwa. W Monitorze Polskim ogłasza się uchwały Zgromadzenia
Narodowego, Sejmu, Senatu, wyroki Trybunału Stanu i postanowienia
Marszałka Sejmu, jeżeli ogłoszenie ich w tym dzienniku jest przewidziane
w tych uchwałach lub postanowieniach albo jeżeli odrębne ustawy tak
stanowią. Inne akty prawne, ogłoszenia, obwieszczenia i komunikaty
organów, instytucji i osób są ogłaszane w Monitorze Polskim, jeżeli
odrębne ustawy tak stanowią. Prezes RM może zarządzić ogłoszenie w
Monitorze Polskim także innych aktów prawnych, ogłoszę i obwieszczeń.
Dziennik urzędowy wojewódzki.
Zasady i tryb wydawania
wojewódzkiego dziennika urzędowego określa w drodze rozporządzenia
Prezes RM. Wojewoda prowadzi zbiór wydanych przez siebie wojew. dz.
urzędowych, udostępnia go jednostkom samorządu terytorialnego oraz
umożliwia wgląd do tego zbioru. W dzienniku tym ogłaszane są: -akty
prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji
niezespolonej, jak i przez sejmiki województwa, organ powiatu oraz organ
gminy, w tym statuty województwa, powiatu, gminy, -statuty związków
międzygminnych oraz statuty związków powiatów, -akty Prezesa RM
uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy
administracji niezespolonej, -wyroki sądu administracyjnego
uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego, -porozumienia w
sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte miedzy jednostkami
samorządu terytorialnego, jak i między jednostkami samorządu
terytorialnego i organami administracji rządowej, -uchwały budżetowe
województwa oraz sprawozdania z wykonania budżetu województwa,
-obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady
gminy, -statut urzędu wojewódzkiego, -inne akty prawne, informacje,
komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy
szczególne.
Akty prawa miejscowego (ogłaszanie) zasady ogłaszania aktów
normatywnych. Akty stanowione przez sejmik województwa, wojewodę i
org. adm. niezespolonej a także przez rade powiatu i gminy podlegają
ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który jest wydawany
przez wojewodę. Dzień wydania Dz.U. jest dniem ogłoszenia aktu prawa
miejscowego. Akty prawa miejscowego wchodzą w życie po upływie 14 dni
od ich ogłoszenia, jeżeli nie stanowią inaczej. Rozporządzenia porządkowe
wojewody i powiatowe przepisy porządkowe ogłasza się również w
środkach masowego przekazu oraz w drodze obwieszczeń jak również w
sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie. Gminne przepisy
porządkowe ogłasza się przez tzw. rozplakatowanie w miejscach
publicznych i ogłoszenie w prasie lokalnej. Wchodzą one w życie z chwilą
takiego ogłoszenia. Wydawane przepisy przechowywane są w zbiorach, do
których wgląd jest powszechnie możliwy.
Wejście w życie aktów normatywnych.
Akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące
wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany
akt określi termin dłuższy, a więc dłuższe vacatio legis. Zasada ta nie
dotyczy przepisów porządkowych. Odstępstwa:1)mogą wchodzić w życie w
terminie krótszym niż 14 dni 2)z uwagi na ważny interes państwa – dniem
wejścia w życie może być dzień ogłoszenia aktu w dzienniku urzędowym
3)nadanie aktowi wstecznej mocy obowiązującej. Przepisy porządkowe
wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że zwłoka
wejścia w życie mogłaby spowodować nieodwracalne szkody, poważne
zagrożenie życia, zdrowia lub mienia – można zarządzić wejście w życie
takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.
Pojęcie prawnej formy działania administracji Forma działania to
określony prawem nadający się do wielokrotnego stosowania typ działań
administracji publicznej np. akt administracyjny, działania o charakterze
organizatorskim. Wszelkie sposoby, formy działania administracji są
określone prawem. Od formy należy odróżnić metody działania. Metoda to
częstotliwość posługiwania się określonymi formami.
Formy działania adm. publicznej (klasyfikacja). 1) czynności prawne
(wydawanie aktów prawnych)- polega na objawieniu woli przez organ adm.
publicznej w celu wywołania określonych skutków prawnych (powstania,
4
zmiany lub zniesienia stosunków prawnych). Rozróżniamy dwie grupy
czynności prawnych administracji. Czynności: a) administracyjnoprawne-
gdy adm. działa władczo- regulowane przez prawo administracyjne (można
podzielić na Układ prawa powszechnego i Akty wewnętrzne adm.
publicznej); b) prawa cywilnego- gdy adm. nie działa władczo- regulowane
przez prawo cywilne. 2) inne działania adm. publicznej nie będące
czynnościami prawnymi- skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest
to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich: a) działania
społeczno-organizatorskie- np. organizowanie akcji społecznych nie
popartych przymusem państwowym, b) działania materialno-techniczne
(faktyczne)- np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na
zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach, c) „zwykłe”
poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych.
Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.
Czynności prawne i inne działania. 1) Czynności prawne- ich celem jest
wywołanie określonego skutku prawnego. Wyróżniamy: a)
administracyjnoprawne- gdy adm. działa władczo- regulowane przez prawo
administracyjne; b) prawa cywilnego- gdy adm. nie działa władczo-
regulowane przez prawo cywilne. 2) Inne działania adm. publicznej nie
będące czynnościami prawnymi- skutek prawny występuje tylko czasem ale
nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich: a)
działania społeczno-organizatorskie- np. organizowanie akcji społecznych
nie popartych przymusem państwowym, b) działania materialno-techniczne
(faktyczne)- np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na
zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach, c) „zwykłe”
poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych.
Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.
Czynności prawne (rodzaje). Polegają na objawieniu woli organu adm.
publicznej celem wykonania określonych skutków prawnych takich jak
powstanie, zmiana lub zniesienie stosunków prawnych. Mamy dwa rodzaje
tych czynności prawnych. 1) czynności administracyjnoprawne- regulowane
przez prawo administracyjne, gdy adm. działa władczo. Czynności
administracyjno prawne mogą wywoływać skutki prawne w dziedzinie
prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki
ustanowione w drodze czynności administracyjnoprawnych mogą być
egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby
występowania do sądu). Adm. publiczna sama przeprowadza wykonanie
aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus państwowy
(środki egzekucyjne). 2) czynności prawa cywilnego- regulowane przez
prawo cywilne, gdy adm. nie działa władczo. Stwarzają stosunki prawne,
które dla wyegzekwowania w drodze przymusu państwowego wymagają
orzeczenia Sądu Powszechnego.
Czynności administracyjnoprawne (podział). Można podzielić na: 1) akty
zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i
podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w
szczególnych stosunkach zależności. 2)akty wewnętrzne, które skierowane
są do podmiotów pozostających w stosunku podporządkowania albo do
osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i poddanych z tego
tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie
wewnętrznym). Swoistą kategorię stanowią akty procesowe. Prawa
procesowe istnieją we wszystkich działach prawa jako służące do realizacji
prawa materialnego. Normy prawa procesowego mogą być bardzo proste
albo skomplikowane, złożone. Dla realizacji materialnego prawa
administracyjnego podstawowe znaczenie mają kodeks postępowania
administracyjnego oraz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji. Czynności administracyjno prawne można podzielić na akty
generalne (normatywne) i akty indywidualne. Dokładne rozgraniczenie
między aktami generalnymi a indywidualnymi jest trudne do
przeprowadzenia. Aktami generalnymi w układzie zewnętrznym są
rozporządzenia, zaś w układzie wewnątrzadministracyjnym- instrukcje,
zarządzenia wewnętrzne, a w układzie zakładowym- regulaminy. Aktami
indywidualnymi w układzie zewnętrznym są przede wszystkim decyzje
administracyjne, w układzie wewnątrzadministracyjnym- polecenia
(rozkazy) służbowe, a w układzie zakładowym- polecenia zakładowe dla
pracowników. Stosując jako kryterium podziału stopień konkretności
oznaczenia adresata aktu można wyróżnić pięć grup aktów
administracyjnoprawnych: a)Najbardziej generalnymi aktami są
rozporządzenia; określają one metody (reguły postępowania, np. „każdy kto
– to…” bądź gdy zaistniej sytuacja A to ma nastąpić skutek prawny B. b)
Akty planowania, norma prawna nakłada obowiązek wykonania planu.
Ustawa, uchwała, zarządzenie czy norma powołana lub zawarta w samym
planie nakłada obowiązek wykonania pewnego złożonego, ale określonego i
jednorazowego zadania. Moc wiążąca takiego aktu kończy się z chwilą
wykonania zadania bądź z upływem okresu, na jaki plan został ustalony. c)
Akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli. Akty te regulują prawnie
konkretne, indywidualne sytuacje, ale nie są skierowane do konkretnego
adresata, nie stwarzają uprawnień dla danego konkretnego podmiotu.
Stwarzają tylko obiektywne, ale konkretne sytuacje na korzyść lub nie
korzyść obywatela. d) Akty tworzące uprawnienia lub obowiązek dla
oznaczonego adresata (subiektywne). Akty te tworzą normę indywidualną
dla określonego adresata bezpośrednio (bez pomocy sądów). Stwarzają one
bądź trwały status określonej osoby, bądź regulują jedną konkretną sprawę.
są to akty administracyjne w ścisłym znaczeniu, przeważnie są to decyzje
administracyjne, będące kwalifikowaną formą aktu administracyjnego.
Jedną z zasada ogólnych postępowania administracyjnego jest,
przewidziana przez k.p.a., zasada czynnego udziału strony w postępowaniu.
e)Akty egzekucyjne zalicza się do kategorii aktów administracyjnych, o ile
są czynnościami prawnymi. Zadaniem tych aktów jest doprowadzenie do
wykonania prawa, a zwłaszcza obowiązku prawnego.
Akt generalny w sferze działań zewnętrznych administracji Akty
generalne w sferze zewnętrznej to rozporządzenia. Określają metody,
zasady postępowania np. „każdy kto-to…”bądź „gdy zaistnieje sytuacja A
to ma nastąpić skutek B”.
Sfera zewnętrzna
1.
czynności administracyjno – prawne
2.
Czynności cywilno – prawne
Kryterium rodzaju stosunku prawnego
Czynności cywilno – prawne – umowy z innymi
podmiotami
Ad. 1 Czynności administracyjno – prawne
a)
akt generalny – tworząc przepisy prawa powszechnie
obowiązującego
b)
akt administracyjny
c)
umowy prawa publicznego i porozumienia
d)
czynności stwarzające obowiązki dla obywateli w sposób
szczególny
Akt administracyjny (pojęcie i cechy). Aktem administracyjnym jest
władcze działanie prawne organu adm. skierowane na wywołanie
konkretnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych, regulujących
konkretna sprawę skierowaną do konkretnego adresata. Skutek prawny jest
celem aktu, który znosi, zmienia lub tworzy prawa i obowiązki bądź ustala
je w sposób wiążący. Podstawą tego aktu jest przepis prawny. Cechą
charakterystyczną jest jego władczość. Akt adm. musi pochodzić od organu
uprawnionego do jego wydania, musi mieć podstawę prawną. Jest
szczególna formą czynności prawnych organów administrujących,
regulowaną przez przepisy prawa adm. Ma moc obowiązującą wobec
adresata.
Akt administracyjny (deklaratoryjny i konstytutywny). Można je
wyróżnić przyjmując za kryterium podziału zdeterminowanie aktu
administracyjnego przez podstawę prawną. Akt deklaratoryjny- podciąga
dany stan faktyczny pod normę prawna w sposób wiążący. Deklaruje
(ustala), że w danej sytuacji adresat aktu ma określone uprawnienia lub
obowiązki których sam akt nie tworzy wynikają one z przepisów prawa.
Akty deklaratoryjne ustalają treść stosunku prawnego, treść i granicę
uprawnień i obowiązków adresata aktu. Akt deklaratoryjny działa od chwili
spełnienia przesłanek warunkujących nabycie prawa i dopiero od chwili
wydania takiego aktu można powołać się na swoje prawo. Akt
konstytutywny- tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny przy czym
skutek prawny następuje z mocy aktu adm. z chwilą jego wydania
(ogłoszenia lub doręczenia). Występują również w akcie konstytutywnym
elementy deklaratoryjne jak stwierdzenie iż zaszły przewidziane prawem
przesłanki do wydania takiego aktu. Podział na akty konstytutywne i
deklaratoryjne ma przede wszystkim znaczenie dla ustalenia powstania
skutków prawnych, czy powstają od chwili gdy zostają spełnione przesłanki
(ex tunc) czy z chwilą wydania aktu (ex nunc). Większe znaczenia ma
podział na akty adm. i poświadczenia. Poświadczenia wydawane są w
innym trybie, nie ma od nich odwołania i nie podlegają one egzekucji.
Akt administracyjny (formalny i nieformalny). Żeby adresat nie maił
wątpliwości co do treści aktu, musi być zachowane minimum formy.
Niektóre akty adm. są bardzo sformalizowane np. decyzje adm. i pod
względem formy prawie nie różnią się od wyroków sądowych.
Akt administracyjny (negatywne i pozytywne). Pozytywne- to takie akty,
które w całości uwzględniają żądanie adresata. Milczenie niekiedy może
oznaczać akt pozytywny. Negatywne- to takie akty, które chodź by w części
nie uwzględniają żądania strony. Adresatowi takiego aktu przysługuje
wyjaśnienie na piśmie i prawo odwołania się od takiego aktu. Np.
organizator zgromadzenia publicznego musi o tym zawiadomić gminę, nie
później niż 3 dni a nie wcześniej niż 30 dni przed zgromadzeniem. Jeżeli
dany organ (gmina) jeżeli nie ma podstaw do wydania decyzji o zakazie
zgromadzenia to jej nie wydaje, natomiast jeżeli znajdzie taka podstawę (np.
jest to sprzeczne z prawem o zgromadzeniach) wydaje decyzje o zakazie
zgromadzenia (akt negatywny) od
Akty administracyjne uprawniające i zobowiązujące Akty tworzące
uprawnienia lub obowiązek dla oznaczonego adresata (subiektywne). Akty
te tworzą normę indywidualną dla określonego adresata bezpośrednio (bez
pomocy sądów). Stwarzają one bądź trwały status określonej osoby, bądź
regulują jedną konkretną sprawę. są to akty administracyjne w ścisłym
znaczeniu, przeważnie są to decyzje administracyjne, będące kwalifikowaną
formą aktu administracyjnego.
Akty administracyjne samoistne i akcesoryjne Kryterium wyróżnienia to
czy dany akt może samodzielnie funkcjonować w obrocie prawnym.
1)samoistne(wiodące) samoistnie funkcjonują niezależnie od innych aktów,
są to decyzje administracyjne np. o nakazie rozbiórki.
2)akcesoryjne(dodatkowe) związane z występowaniem innego aktu.
Akty administracyjne uznaniowe i związane Kryterium podziału to
stopień wyznaczania treści aktu administracyjnego obowiązującymi
przepisami prawa. 1)uznaniowe(swobodne) tu przepis prawa pozostawia
organowi swobodę co do prawnego rozstrzygnięcia w danym stanie
faktycznym, daje podstawę do uznania administracyjnego, nie wpływa
wiążąco na treść aktu. 2)związane przepis prawa wskazuje tylko 1 możliwe
rozstrzygnięcie dla organu.
Akty administracyjne ostateczne i nieostateczne Kryterium to możliwość
wnoszenia środków zaskarżenia np. odwołania. 1)ostateczne w takich
aktach możliwości brak – minął termin odwołania - decyzja organu II
instancji ostateczna. 2)nieostateczne tu może być wniesiony środek
zaskarżenia.
5
Akt administracyjny (prawidłowość). Akt administracyjny jest
prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym przez
porządek prawny. Akt ten jest prawidłowy jeżeli: został wydany przez
właściwy organ (mający kompetencje, uprawnienia), został wydany zgodnie
z przepisami prawa formalnego, jest treściowo zgodny z obowiązującym
prawem materialnym. Aby akt adm. był niewadliwy musi być zachowana
bezstronność urzędnika, jego wyłączenie od udziału w załatwianiu sprawy
co do której istnieje wątpliwość zachowania tej bezstronności. Wyłączeniu
może podlegać również organ którego kierownik ma interes w określonym
załatwieniu sprawy.
Akt administracyjny (wadliwość). Akt adm. jest wadliwy jeżeli narusza
jakikolwiek przepis obowiązującego prawa. Przyczyna wadliwości może
być niewłaściwa wykładnia, niewłaściwe zastosowanie norm prawnych,
niedostateczne wyjaśnienie lub błędna ocena istotnych okoliczności
faktycznych. Niezgodność aktu administracyjnego z prawem może dotyczyć
różnych jego elementów, posiadających różny charakter. Dlatego
ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną.
Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Nie każda
niezgodność z przepisami prawa powoduje nieważność aktu. Przyjmuje się
rozwiązanie legislacyjne zgodne z teorią gradacji wad, ich stopniowaniem,
starając się dokonać pewnej klasyfikacji rodzajów wad. Wyróżnia się wady
aktu, z którymi łączy się skutki w postaci wadliwości nieistotnej, wady
powodujące wzruszalność aktu (jego uchylenie lub zmianę) i wady
pociągające za sobą nieważność aktu. Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże
adresata, jest aktem ważnym; można co najwyżej dokonać jego
sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki albo dokonać uzupełnienia. Akty
dotknięte wadami istotnymi mogą być w sposób przewidziany prawem na
wniosek adresata lub z urzędu, przez organ nadzorczy uchylane lub
zmieniane. Takie akty nazywamy aktami wzruszalnymi.
Akt administracyjny (wzruszalność i nieważność). Wzruszalność-
dotyczy tylko aktów ostatecznych dotkniętych wadami istotnymi. Mogą one
być uchylone lub zmienione na wniosek adresata lub z urzędu przez organ
nadzorczy. Nieważność aktu- mogą zachodzić poważne braki w akcie adm.
wówczas w ogóle nie można mówić o ważności tego aktu. Akt który
dotknięty jest szczególnie ciężkimi wadami nie należy przypisywać mu
mocy wiążącej, bo w istocie aktem nie jest, nie rodzi skutków prawnych, nie
ma obowiązkowi podporządkowania się takiemu aktowi. Aby jednak usunąć
taki akt z obrotu prawnego należy złożyć deklaracje nieważności, która
działa ze skutkiem wstecznym (ex tunc). Deklaracja ta stwierdza
nieważność tego aktu wobec wszystkich to znaczy już nikt nie może
powołać się na ten akt jako na akt ważny. Upływ czasu może prowadzić do
sanacji wady, np. po upływie 5 lub 10-ciu lat nie można już stwierdzić
nieważności aktu adm. z powodu określonej wady. Instytucja wzruszalności
i nieważności wadliwych aktów adm. pozwala eliminować z obrotu
prawnego akty niezgodne z prawem, co jest gwarancja praworządności.
Akt administracyjny (domniemanie mocy obowiązującej). Doktryna
przyjmuje domniemanie ważności aktu adm. Domniemanie to polega na
tym, że akt adm. uważa się za ważny, dopóki nie zostanie przez uprawniony
organ uchylony. Zasada domniemania ważności aktów adm. nie może
obowiązywać tam gdzie ustawodawca domniemanie takie uchyla tzn. tam
gdzie przyjmuje nieważność aktu. Odmowa wykonania aktu nieważnego
może być po prostu nie kiedy obowiązkiem, np. gdy akt nakazuje
wykonanie przestępstwa, a zwrócenie się w danym momencie do organu
nadzorczego jest niemożliwe. Adresat może również nie podporządkować
decyzji nieważnej również przed deklaracja nieważności, ale czyni to na
własne ryzyko, ponieważ zarówno organ jak i sąd mogą nie podzielić jego
decyzji.
Akt administracyjny (zagadnienie trwałości).
Trwałość aktu
administracyjnego lub jego odwołalność może być określana w przepisach
ustawy, które stanowią o wydawaniu aktów w danej dziedzinie. Z
zagadnieniem trwałości aktu administracyjnego łączy się wyrażenie
„prawomocność”. Przez wyrażenie „prawomocność” nauka prawa
administracyjnego rozumie dwie instytucje: Prawomocność formalna to
inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że
strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie
zwyczajnego środka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie może być
zmieniony ani zniesiony na skutek wniosku strony; jest dla niej wiążący i
tworzy dla niej prawo. Akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny
dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka
prawnego. Prawomocność materialna polega na tym, że akt administracyjny
nie może być zmieniony ani zniesiony, zarówno na wniosek strony ani też
przez organ z urzędu, aktem równorzędnym. Akt prawomocny materialnie
wiąże zarówno strony, jak i organ. Prawomocność materialna oznacza
niewzruszalność aktu. Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie
prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie można odwrócić.
Prawomocność dotyczy aktów adresowanych do stron, aktów na podstawie
których ktoś nabył uprawnienia indywidualne. Z tej przyczyny
prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych ani też poświadczeń.
Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty
równorzędne, ale nie oznacza odporności prawnej na akty wyższej rangi.
Ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i dlatego nie powinien
korzystać z możliwości pozbawienia w drodze ustawowej uprawnień
indywidualnych, nabytych na podstawie aktów administracyjnych.
Prawomocność aktu administracyjnego nie chroni przed wywłaszczeniem
prawa. Wywłaszczenie dokonywane jest w interesie publicznym. Strona,
która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie
na prawo do odszkodowania.
Pojęcie nieokreślone. Pojęcie nieokreślone pojawia się często w ustawach
np. „ interes społeczny”, „interes publiczny”, „dobro publiczne”, „interes
bezpieczeństwa państwa”, „ważny interes strony”, „porządek publiczny” i
inne. Adm. wykonując ustawy ustala co kryje się pod tymi pojęciami.
Ustalenie to wymaga pewnej wiedzy, poznania określonych zjawisk, a
nawet przewidywania przyszłości. Aby dokonać prawidłowego ustalenia
trzeba brać pod uwagę różne punkty widzenia. Ocena, czy to ustalenie jest
prawidłowe, podlega kontroli sprawowanej przez powołane instytucje
kontroli.
Uznanie administracyjne. Administracja może działać tylko na podstawie
ustawy. Swobodne uznanie przysługuje administracji o ile zostanie jej
przyznane przez wyraźny przepis ustawy. Uznanie administracyjne istnieje
wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może
wybierać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy
norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego,
lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi
administracji. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się
zdecydować, czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze
środków wybrać. Uznanie zapewnia ustawodawca, ponieważ musi ono
wynikać z normy prawnej (ustawowej). Technicznie upoważnienie do
uznania przybiera formę wyraźnego wskazania na uznanie, przez wyrażenia
organ „może”, „jest uprawniony”, bądź wynika z całokształtu uregulowania.
Nie ma natomiast uznania, gdy ustawa stanowi, że organ „wyda”, „ustali”,
„nakazuje” itd. Uznanie stwarza administracji możliwość działania na
własną odpowiedzialność, jakkolwiek na podstawie upoważnienia
udzielonego przez ustawę. Zawsze administracja jest zobowiązana mieć „na
względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli”. Uznanie
administracyjne ma zastosowanie przede wszystkim przy załatwianiu spraw
indywidualnych, ale nie tylko. Cel uznania i trafność rozstrzygnięcia
konkretnego przypadku wymagają szczegółowego wyważenia wszelkich
argumentów przemawiających za, jak i przeciw określonemu
rozstrzygnięciu. Decyzje administracyjne oparte na uznaniu podlegają
kontroli NSA.
Umowa cywilnoprawna (jako forma działania adm.). Forma działania
przynajmniej dwóch samodzielnych stron; akt, który dochodzi do skutku w
wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Umowa jako forma działania
administracji ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej; gdy
administracja nabywa lub zbywa określone składniki majątkowe.
Kontrahentem może być osoba fizyczna lub prawna bądź nawet inny
podmiot administracji. Swoistość umowy, jako formy działania
administracji, wynika stąd, że organ administracji używa umowy jako
prawnej formy działania w celu wykonania swoich zadań i dlatego
zawieranie umów przez organy administracyjne regulowane jest nie tylko
przez przepisy prawa cywilnego, ale również przez prawo administracyjne.
Podmioty administracji publicznej w celu racjonalnego wykorzystania
środków publicznych oraz przeciwdziałaniu korupcji zobowiązane są
stosować procedurę zamówień publicznych, określoną ustawą z 10 czerwca
1994r. o zamówieniach publicznych. Do umów w sprawach zamówień
publicznych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu
postępowania cywilnego, jeżeli przepisy ustawy o zamówieniach
publicznych nie stanowią inaczej. Spory związane z takimi umowami
podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne.
Umowa administracyjna. W systemie prawnym, w którym istnieje ta
forma działania administracji, umowa administracyjna może być zawarta z
osobą, w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt
administracyjny. Umowę tę zawiera organ administracyjny ze stroną bądź
stronami. Umowa administracyjna może powodować nawiązywanie, zmianę
bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych. W naszym porządku
prawnym nie ma generalnego upoważnienia dla organów administracji
publicznej do zawierania tego rodzaju umów
Umowa publicznoprawna- umowa administracyjna.
Porozumienie administracyjne. Porozumienie jest instrumentem
organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań,
w szczególności obejmować może sferę stosunków
administracyjnoprawnych. Obecnie porozumienia mogą zawierać gminy z
organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez organy
gminy zadań z zakresu administracji rządowej, co przewiduje art.8 ustawy z
8 marca 1990r. o samorządzie gminnym. Ta ustawa stanowi też, że „Gminy
mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzania jednej
z nich określonych przez nie zadań publicznych”. Według art.8 ust.2 ustawy
z 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa województwo może
zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu
terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzania
prowadzenia zadań publicznych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorządzie
powiatowym przewiduje, że powiat może zawierać z organami administracji
rządowej porozumienie w sprawie wykonywania zadań publicznych z
zakresu administracji rządowej.
Akty generalne w sferze wewnętrznej administracji Są to instrukcje i
zarządzenia wewnętrzne
Sfera wewnętrzna
3 formy działania
1.
Tworzenie aktów generalnych
- akty regulaminowe
- akty statutowe
- akty zawierające wytyczne
2.
akty indywidualne – polecenie służbowe
3.
akty władztwa zakładowego – ( akt generalny –
określenie sesji, akt indywidualny – zgoda na
warunkowy wpis do indeksu)
6
Powiązania Akty władztwa zakładowego. Zakłady publiczne są
wyposażone we władztwo zakładowe – ograniczone podmiotowo tylko dla
użytkowników tego zakładu.
Akty władztwa zakładowego dzielą się na:
1.
generalne – np. regulamin studiów
2.
indywidualne – dotyczące określonej osoby.
Z aktami władztwa zakładowego mamy do czynienia w momencie gdy
stajemy się użytkownikami zakładu publicznego a koczy się gdy
opuszczamy, przestajemy być tymi użytkownikami.
Czynności materialnotechniczne Są to czynności faktyczne wydane na
podstawie przepisów prawa przez dany organ. Rodzaje: Zaświadczenia i
poświadczenia – wystawiane przez organ administracyjny są dokumentami,
które urzędowo poświadczają określone okoliczności faktyczne oraz
urzędowo poświadcza okoliczności prawne, uregulowane są w
k.p.a.Ubieganie się o zaświadczenie:
1.
wówczas, gdy wymaga tego przepis prawa
2.
ubiegamy się o zaświadczenie ze względu na swój interes
prawn
Prowadzenie różnego rodzaju rejestru i ewidencji – jest to czynność o
charakterze materialno-technicznym. Czynności egzekucyjne, czynności
stwarzające korzyści dla jednostki np. wypłata środków pieniężnych w
ramach pomocy społecznej. Czynności będące wynikiem działań
administracji publicznej którym jednostka musi się poddać np. zatrzymanie
osoby.
Czynności organizatorskie. Czynności społeczno – organizatorskie –
stanowią jedynie działania w danej dziedzinie. To te które administracja
wykonuje dodatkowo obok form podstawowych. Nie mają charakteru
władczego. Są to działania o charakterze popularyzatorskim np.
organizowanie festynów, szkoleń.
Organ adm. publicznej a „urząd”. Organ- organ posiada określoną przez
prawo formę organizacyjną, która czyni z niego pewną organizacyjną
jedność. Organy są: -wyodrębnione organizacyjnie; -działają w imieniu i na
rachunek danej jednostki; -korzystają ze środków władczych; -działają w
zakresie przysługujących im kompetencji. Organy podległe są ustawom.
Urząd- jest to zorganizowany zespół pracowników państwowych lub
samorządowych (kolektyw), przydzielony do pomocy organowi
administracji i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego
organu.
Powiązania adm. publicznej (zasady)- koncentracja, dekoncentracja,
centralizacja, decentralizacja, zasada hierarchicznego podporządkowania.
Koncentracja i dekoncentracja. Przy koncentracji- punkt ciężkości
administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych,
które decydują we wszystkich ważnych sprawach, a więc ciężar
administrowania znajduje się w rękach nielicznych organów. Przy
dekoncentracji punkt ciężkości administrowania leży w organach
terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań administracji.
W przypadku dekoncentracji następuje przekazanie właściwości do
załatwienia spraw administracyjnych w dół, organom niższym, przy
zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń,
rozkazów. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności czy
samodzielności organów administracji zdekoncentrowanej.
Centralizacja i decentralizacja. Zasada centralizacji polega na tym, że w
określonej sferze właściwości (kompetencji rzeczowej) system organów
administracji jest zorganizowany w ten sposób, ze podejmowanie decyzji
należy wyłącznie do organów wyższych. Organy niższe mają jedynie
pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia. Wtedy zbiega się
koncentracja z centralizacją (mówi się wówczas o centralistycznym
systemie organizacji administracji). Odmianą systemu centralistycznego
może być taki system, iż rozstrzygnięcie należy wprawdzie do organów
niższych szczebli, ale organy te, podejmując rozstrzygnięcia, są
podporządkowane poleceniom i dyspozycjom organu wyższego.
Centralizacja wiąże się nierozłącznie z hierarchicznym podporządkowaniem
organów administracji niższych szczebli organom wyższym.
Decentralizacja- jest to przesunięcie ciężaru administrowania na organy
niższych szczebli (dekoncentracja) połączone z wyposażeniem tych
organów w samodzielność i względną niezależność. Przez decentralizację
rozumie się taki system organizacji administracji, w którym organy niższe
nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia.
Prowadzi to do samodzielnego, wolnego w określonym zakresie od
ingerencji organów wyższych, wykonywania administracji. Decentralizacja
ma– w porównaniu z centralistycznym systemem- określone zalety, które
jednak nie zawsze muszą występować. Do zalet decentralizacji zalicza się: -
zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy; dotyczy to przede
wszystkim decentralizacji terytorialnej, -lepszą możliwość kierowania
procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej
skomplikowanej organizacji, -większą przejrzystość, która prowadzi do
szybszego i lepszego poznania wad i ich źródeł, -mniejsze obciążenie
pionowego przepływu informacji, -zwiększenie poczucia odpowiedzialności
związane z gotowością jej ponoszenia dzięki lepszemu poznaniu
całokształtu podejmowanych rozstrzygnięć, -zwiększenia potencjału
wprowadzania nowości. Decentralizacja nie oznacza pełnej niezależności,
gdyż chociażby zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania
prawa w całym państwie. Dlatego z systemem administracji
zdecentralizowanej wiąże się instytucja nadzoru. Organy administracji
zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.
Hierarchiczne podporządkowanie (zasada).
Z hierarchicznym
podporządkowaniem nierozłącznie wiąże się centralizację. Zasada
hierarchicznego podporządkowania przejawia się w podwójnej zależności: -
Zależność służbowa polega na tym, że nie ma prawnego ograniczenia sfery
wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organom niższym;
-Zależność osobowa polega na tym, że organ wyższego stopnia ma prawo
obsadzenia stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych
szczebli, zwolnień, awansów, nagradzania, pociągania do
odpowiedzialności i wymierzania kar. Zasada hierarchicznego
podporządkowania występuje nie tylko w stosunkach organ niższy a organ
niższy, ale również w stosunkach miedzy urzędnikami, pracownikami
aparatu administracyjnego a ich przełożonymi, w układzie przełożony a
osoby mu podporządkowane. Zasada hierarchicznego podporządkowania
jest w praktyce realizowana w różnym nasileniu (inaczej w wojsku, inaczej
w administracji cywilnej). Zasada hierarchii charakteryzuje się
następującymi cechami: 1. poszczególni członkowie organizacji lub
jednostki organizacyjne mają w układzie stopniowym określoną rangę; 2. ta
ranga związana jest zasadniczo z prawem wydawania zarządzeń albo z
obowiązkiem ich wykonania; 3. stosunek nadrzędności obejmuje prawo
kontroli oraz uzyskania informacji od jednostek podległych (otrzymywania
sprawozdań); 4. występuje podwójna zależność: służbowa i osobowa.
Hierarchiczne podporządkowanie (wady i zalety adm. opartej na
hierarchicznym podporządkowaniu). Zalety: -jednolitość działania aż do
najniższego stopnia; -łatwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowanie
odpowiedzialności; -eliminowanie sporów kompetencyjnych; powstałe
spory rozstrzyga wspólny przełożony; -jasny układ kompetencji w
działaniach na zewnątrz, wobec obywateli. Wady: -nie ma prawnego
ograniczenia wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organom
niższym; -organ niższy nie jest wyposażony w prawna niezależność; -organ
wyższego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach
bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli (zwolnień, awansów); -organ
wyższy ma prawo pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar
organowi niższemu.
Decentralizacja (wady i zalety). Zalety: -zbliżenie podmiotu decydującego
do załatwianej sprawy; dotyczy to przede wszystkim decentralizacji
terytorialnej, -lepszą możliwość kierowania procesem decyzyjnym wskutek
kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji, -większą
przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad i ich
źródeł, -mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji,
-zwiększenie poczucia odpowiedzialności związane z gotowością jej
ponoszenia dzięki lepszemu poznaniu całokształtu podejmowanych
rozstrzygnięć, -zwiększenia potencjału wprowadzania nowości. Wady: W
przypadku braku instytucji nadzoru daje zbyt dużą swobodę działania a
zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania prawa w całym
państwie.
Dekoncentracja a autonomia. Autonomia polega na przyznaniu na
przyznaniu organom zarządzającym określona częścią terytorium
państwowego kompetencji do stanowienia przepisów prawa rangi
ustawowej, do stanowienia ustaw. Jednostka autonomiczna posiada więc
samodzielność w zakresie stosowania prawa i to aktów bezpośrednio
niższych niż ustawa zasadnicza (Konstytucja). Decentralizacja zaś dotyczy
nie tyle stanowienia prawa, co jego wykonywania; chodzi więc o
wyposażenie organów adm. zdecentralizowanej w samodzielność w
zakresie wykonywania prawa. W adm. zdecentralizowanej organ wyższego
stopnia nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia co do
sposobu rozstrzygania (załatwiania) spraw przez organy niższego stopnia.
Jednakże decentralizacja nie oznacza pełnej niezależności, gdyż chociażby
zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania prawa w całym
państwie. Organy adm. zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.
Nadzór (w adm. zdecentralizowanej). Element nadzoru w pojęciu
decentralizacji ma duże znaczenie. Dopuszczenie przez przepisy prawa
stosowania tylko określonych środków nadzoru i tylko w przypadkach
przewidzianych przez prawo tworzy samodzielność organów adm., tworzy
decentralizację adm. Nadzór oznacza podporządkowanie częściowe. O ile w
przypadku hierarchicznego podporządkowania organ wyższy może dawać
polecenia w każdej sprawie, to przy nadzorze wolno stosować środki
nadzoru przewidziane przez prawo i tylko w określonych przypadkach przez
prawo przewidzianych. Dzięki środkom nadzoru może być zagwarantowana
jedność kierunku działania organów adm. (przy decentralizacji) a także
eliminowanie z obrotu prawnego aktów sprzecznych z prawem.
Organy administracji publicznej (klasyfikacja). Klasyfikacja jest sprawą
umowną. Przy tworzeniu każdego podziału należy stosować jednolite
kryterium. Wyróżniamy: a) Organy naczelne i inne organy administracji; b)
Organy centralne i terenowe (lokalne); c) Organy decydujące i pomocnicze;
d) Organy jednoosobowe (monokratyczne) i kolegialne; e) Organy
zawodowe i społeczne.
Organy (centralne i terenowe). W przypadku tego podziału kryterium
stanowi terytorialny zasięg działania organu. Organem centralnym jest
organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a
organem terenowym- organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na
określonej części terytorium państwa. Ten podział organów zakłada, iż
terytorium państwowe podzielone jest na mniejsze jednostki terytorialne,
przy zastosowaniu zasadniczego bądź specjalnego podziału terytorialnego.
Obecnie w Polsce wszystkie organy naczelne są jednocześnie organami
centralnymi, ponieważ realizują swoje kompetencje na terytorium całego
państwa.
Organy (naczelne i inne). W świetle postanowień Konstytucji dotyczących
RM, jej składu oraz ministrów, jak i uregulowań zawartych w ustawach
zwykłych, do naczelnych organów administracji rządowej zaliczyć należy
samą RM, Prezesa RM, ministrów oraz osoby powołane do składu Rządu w
7
trybie art.147 ust.4 Konstytucji, gdyż do nich- według art.149 ust. 2
Konstytucji- stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra
kierującego działem administracji rządowej. Konstytucja nie wyróżnia
naczelnych organów administracji rządowej, zaś ustawodawstwo zwykłe
stopniowo odchodzi od wyróżniania takiej grupy organów. Według art.10
ust.2 Konstytucji Prezydent RP sprawuje władzę wykonawczą; jest więc
organem władzy wykonawczej obok RM. Przepisy Konstytucji przyznają
Prezydentowi liczne kompetencje z zakresu administracji. Chociaż
Prezydent jest organem o podstawowym znaczeniu dla państwa, a nie tylko
dla administracji, to jednak można go zaliczyć do naczelnych organów
administracji ze względu na sprawowanie władzy wykonawczej oraz zakres
jego kompetencji ze sfery administracji. Pozostałych, a więc innych
organów adm. zarówno centralnej, jak i terenowej, nie zalicza się do
naczelnych organów adm.
Organy kolegialne i monokratyczne Kryterium podziału stanowi struktura
organu, liczba osób tworzących organ, czy jest to jedna osoba (organ
monokratyczny), czy wiele osób (organ kolegialny). Z reguły w systemie
administracji publicznej występują zarówno organy jednoosobowe, jak i
organy kolegialne. Organy jednoosobowe są powoływane do załatwiania
spraw konkretnych, licznych, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy
niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno określoną
odpowiedzialność. Organy kolegialne tworzy się do tego, aby ustalały
ogólne kierunki działania, cele strategiczne, założenia polityki w
poszczególnych dziedzinach działalności państwa.
Organy (decydujące i pomocnicze). Organy decydujące to organy, które
mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, a organy
pomocnicze- to takie organy, które mogą tylko występować z inicjatywą czy
też opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też
wykonywać jedynie czynności kontrolne.
Organy (zawodowe i społeczne). Organ zawodowy składa się lub jest
obsadzony przez osoby, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie,
będące źródłem utrzymania. Chodzi o osoby, które są zatrudnione w danym
organie, a więc o urzędników służby cywilnej, pracowników państwowych
czy samorządowych. Za organ społeczny uważa się taki organ, w skład
którego wchodzą osoby traktujące swą pracę (działalność) w organie
honorowo. Nie otrzymują one z tego tytułu stałego wynagrodzenia
będącego podstawą ich utrzymania. Mogą natomiast otrzymywać diety czy
ekwiwalent za utracony zarobek, ale nie jest to równoznaczne z
otrzymywaniem wynagrodzenia za pracę.
Organy (zakres działania i kompetencje (właściwości). Zakres działania
wskazuje, jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. O zakresie
działania stanowi się zwykle w przepisach prawa tworzących dany organ.
Przepisy o zakresie działania nie są wystarczającą podstawą do
podejmowania przez organ działań o charakterze władczym. Do
podejmowania działań władczych konieczne są jeszcze przepisy
upoważniające do takiego działania, a więc przepisy kompetencyjne.
Przepisy kompetencyjne znajdują się zwykle w przepisach ustaw
regulujących poszczególne dziedziny administracji publicznej. Właściwość
pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaki podmiot administracji i
jaki organ administracyjny jest powołany do załatwiania spraw
administracyjnych danego rodzaju. Dokładne określenie właściwości organu
jest konieczne. Przestrzeganie właściwości stanowi bezwzględny obowiązek
organu. Należy bowiem zakładać, iż właściwy organ ma fachowy personel i
potrzebne wyposażenie do tego, aby podejmować prawidłowe
rozstrzygnięcia danej kategorii spraw.
Zakłady publiczne (rodzaje). Zakładem publicznym jest jednostka
organizacyjna, nie będąca organem państwowym (urzędem) ani organem
samorządu, która została powołana do wykonywania zadań publicznych i
jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych.
Jest to jednostka organizacyjna wyposażona w zespół środków osobowych
(personel) i rzeczowych, realizująca zadania publiczne i korzystająca z
władztwa zakładowego. Jednostkami organizacyjnymi, które podlegają pod
pojęcie zakładu publicznego są szkoły, przedszkola, zakłady opieki
zdrowotnej, zakłady pomocy społecznej, biblioteki publiczne, domy kultury,
muzea, izby wytrzeźwień, zakłady karne i inne. Charakterystyczna cechą
zakładu publicznego jest jego prawo do nawiązywania stosunków
administracyjnoprawnych z użytkownikami, usytuowanymi w obrębie
szeroko pojętej organizacji tej jednostki organizacyjnej. Zakłady publiczne
mogą być tworzone w drodze ustawy, aktów organów administracji
rządowej i organów samorządu terytorialnego bądź też przez osoby fizyczne
i prawne za zezwoleniem organu administracji publicznej.
Zakłady publiczne (władztwo zakładowe). Władztwo zakładowe wynika z
upoważnienia organów zakładu do abstrakcyjnych, jak i konkretnych
regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Istotę władztwa zakładowego
stanowi zakres upoważnień dla organów zakładu do jednostronnego
kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu, jak również z
osobami, które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze.
Władztwo zakładowe powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięcia
celów zakładu. Władztwo zakładowe jest częścią władztwa państwowego.
Władztwo zakładowe- zakłady publiczne.
Zakłady publiczne (rodzaje). Jednostkami organizacyjnymi, które
podlegają pod pojęcie zakładu publicznego są szkoły, przedszkola, zakłady
opieki zdrowotnej, zakłady pomocy społecznej, biblioteki publiczne, domy
kultury, muzea, izby wytrzeźwień, zakłady karne i inne.
Zakłady publiczne (użytkownicy). Przepisy prawa mogą ustanawiać dla
określonych podmiotów (dla wszystkich podmiotów bądź oznaczonych ich
kategorii) prawo gwarantujące im świadczenia zakładów określonego typu
(prawo korzystania z bibliotek publicznych). Ustawy mogą ustanawiać
obowiązek prawny korzystania ze świadczeń zakładów publicznych
(obowiązek szkolny). Obowiązek korzystania z niektórych zakładów może
wynikać z orzeczenia sądu. Dotyczy to takich zakładów jak zakłady karne i
zakłady leczenia odwykowego dla alkoholików. Może też istnieć taka
sytuacja, iż przepisy prawa nie tworzą prawa podmiotowego ani nie
ustanawiają obowiązku prawnego korzystania ze świadczeń zakładowych.
Gdy zapotrzebowanie na świadczenia przekracza możliwość zakładów do
realizacji świadczeń konieczne jest przestrzeganie zasady równości praw
obywateli do korzystania ze świadczeń zakładów publicznych oraz zasady
sprawiedliwego rozdziału świadczeń zakładowych. Ocena potrzeby
uzyskania świadczeń zakładowych nie polega na ocenie prawniczej, ale na
ocenie, której dokonać może specjalista dysponujący wiedzą w określonym
zakresie. Przyjęcie w poczet użytkowników zakładu publicznego następuje
w drodze aktu podjętego przez upoważniony organ zakładu. Akt ten zostaje
podjęty w wyniku oświadczenia woli użytkownika zakładu bądź jego
przedstawiciela ustawowego albo na skutek aktu prawnego właściwego
organu państwowego. Z chwilą przyjęcia danej osoby w poczet
użytkowników staje się ona podmiotem praw i obowiązków, które
przysługują bądź obciążają użytkowników zakładów danego typu. Prawa i
obowiązki użytkownika zakładu wynikają z ustaw i aktów wykonawczych,
jak również ze statutów i regulaminów zakładowych. Prawo korzystania z
zakładu wygasa na skutek zdarzeń wywołujących skutki prawne (śmierć),
oświadczeń woli użytkownika (rezygnacja z korzystania) oraz wydania
stosownego aktu prawnego.
Samorząd (pojęcie i klasyfikacja).
System administracji
zdecentralizowanej polega na tym, że obok administracji rządowej istnieje
szereg innych podmiotów, które wykonują administracje samodzielnie.
Przede wszystkim takimi podmiotami są związki publicznoprawne-
samorządy. Samorząd podlega jedynie nadzorowi, istnieje i działa w ramach
państwa wyłącznie na podstawie ustaw. Organy samorządu nie są organami
państwa, ale odrębnych od państwa związków, a ich działalność obciąża te
związki. Wykonują zadania należące do administracji publicznej. Rozróżnia
się różne rodzaje samorządu ze względu na to, co łączy określone grupy
ludzi w związki samorządowe. Gdy podstawą wyodrębnienia grupy
społecznej tworzącej samorząd jest zamieszkanie na wspólnym terytorium,
to wtedy mamy samorząd terytorialny, zwany tez komunalnym bądź
powszechnym. Poza samorządem terytorialnym wyróżnia się jeszcze
samorząd specjalny. W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić
samorząd zawodowy (grupy społeczne wykonujące ten sam zawód),
samorząd gospodarczy (ludzie o wspólnych interesach gospodarczych),
samorząd wyznaniowy (ludzie wspólnego wyznania religijnego), samorząd
narodowościowy (ludzie przyznający się do tej samej narodowości).
Samorząd specjalny, w którym członkostwo powstaje z mocy prawa
występuje w Polsce tylko co do niektórych zawodów.
Centralne organy administracji. Istotne znaczenie dla kształtowania
systemu administracji centralnej mają: -Konstytucja RP; -ustawa z 4
września 1997r. o działaniach administracji rządowej; -ustawa z 8 sierpnia
1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów.
System centralnych organów administracji w naszym kraju jest bardzo
rozbudowany. Funkcje centralnych organów administracji spełniają:
Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie, Komitet Badań Naukowych,
Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz
liczne organy administracji centralnej nie będące organami naczelnymi.
Prezydent RP (jako centralny organ adm. państwowej). Jest
najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy
państwowej. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży
suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i
niepodległości jego terytorium. Jako reprezentant państwa w jego
stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,
mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i
przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające i
odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych
innych państw i organizacji międzynarodowych. Jest najwyższym
zwierzchnikiem Sił Zbrojnych. Nadaje obywatelstwo polskie i wyraża
zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, nadaje ordery i
odznaczenia, stosuje prawo łaski, powołuje sędziów, powołuje: Pierwszego
Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału
Konstytucyjnego, Prezesa i wiceprezesów NSA, członków Rady Polityki
Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego i członków
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W zakresie legislacji Prezydent
korzysta z inicjatywy ustawodawczej, podpisuje lub odmawia podpisania
ustaw, zarządza ogłoszenie ustawy oraz umowy międzynarodowej w
Dzienniku Ustaw RP, wydaje rozporządzenia, zarządzenia, nadaje statut
Kancelarii Prezydenta RP. Akty urzędowe Prezydenta wymagają dla swej
ważności podpisu Prezesa RM; nie dotyczy to aktów Prezydenta
wyliczonych w art.144 ust.3 Konstytucji. W zakresie funkcji
administrowania Prezydenta jego kompetencje polegają na (Z. Leoński): -
stanowieniu aktów normatywnych, - obsadzie podstawowych stanowisk w
państwie, - wydawaniu aktów indywidualnych (decyzji) w określonych
dziedzinach. Niektóre kompetencje Prezydenta nie mieszczą się w tym
podziale.
Rada Ministrów (skład). O RM, jej składzie i kompetencjach stanowi
Konstytucja, a zwłaszcza jej rozdział „Rada Ministrów i administracja
Rządowa” oraz ustawy zwykłe. Organizację i tryb pracy RM oraz zakres
działania ministrów reguluje ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i
trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów. W skład RM wchodzą: -
Prezes RM, - wiceprezesi RM, - ministrowie, - przewodniczący określonych
w ustawach komitetów. Powołanie wiceprezesa RM nie jest obligatoryjne.
Konstytucja pozwala, aby Prezes RM, obok funkcji szefa Rządu, sprawował
8
funkcje kierownika działu administracji rządowej. Również wiceprezes RM
może łączyć swoją funkcje z funkcją ministra. Obecnie w skład RM, poza
Prezesem RM, wiceprezesami RM oraz ministrami, wchodzi- na podstawie
art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Komitecie Integracji Europejskiej-
przewodniczący tego Komitetu. Według art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia
1996r. o Rządowym Centrum Studiów Strategicznych Prezes tego Centrum
wchodzi a skład RM. Według art149. ust.1 Konstytucji ministrów można
podzielić na: - ministrów kierujących określonymi działami administracji
rządowej, - ministrów wypełniających zadania wyznaczone im przez
Prezesa RM.
Prezes RM. Według Konstytucji Prezes RM: -reprezentuje RM, -kieruje
pracami RM, -wydaje rozporządzenia, -zapewnia wykonywanie polityki
RM i określa sposoby jej wykonywania, -koordynuje i kontroluje pracę
członków RM, -sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w
granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach, -jest
zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej, -jest
zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej. Według ustaw zwykłych Prezes
RM: -powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu, -powołuje i
odwołuje kierowników niektórych urzędów centralnych oraz zastępców
kierowników tych urzędów, -powołuje i odwołuje wojewodów, a na ich
wniosek – wice-wojewodów, -kieruje działalnością wojewodów i sprawuje
nadzór nad ich działalnością oraz dokonuje okresowej oceny ich pracy,
-sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.
Ustawa z 8 sierpnia 1996r. wzmocniła pozycje Prezesa RM w stosunku do
ministrów i pozostałych członków Rządu. W myśl art.5 tej ustawy Prezes
RM może: -wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których minister ten
działa z upoważnienia Prezesa RM, -żądać informacji, dokumentów i
sprawozdań okresowych lub dotyczących poszczególnej sprawy albo
rodzaju spraw od ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody
oraz od pracowników urzędów organów administracji rządowej, -zwoływać
posiedzenia z udziałem właściwych ministrów, kierowników urzędów
centralnych lub wojewodów i im przewodniczyć oraz brać udział w
posiedzeniach komisji i komitetów sprawujących funkcje organów
administracji rządowej i przedstawiać wnioski, -przekazywać z urzędu lub
na wniosek właściwego organu albo na wniosek strony sprawę należącą do
właściwości więcej niż jednego ministra lub kierownika centralnego urzędu
do załatwienia wskazanemu przez siebie ministrowi, zawiadamiając o tym
wszystkie inne właściwe organy oraz strony, -rozstrzygać o zakresie
działania ministrów w razie sporu kompetencyjnego między ministrami.
Przy Prezesie RM działają niektóre organy, jak np. Rada Legislacyjna czy
Centralna Komisja do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych.
Według art.33a z 4 września 1997r., o działach administracji rządowej
Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością administracji rządowej nie
objętą zakresem działów administracji rządowej, wykonywaną przez 14
centralnych organów administracji rządowej.
Resort. Najliczniejszą grupę członków RM stanowią ministrowie. Według
art.149 ust.1 Konstytucji ministrowie kierują określonymi działami
administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez
Prezesa RM. Dział administracji kierowany przez ministra nazywany jest
resortem. Przez określenie „resort” należy rozumieć wyodrębniony dział
administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy
przewodniczący komitetu będącego naczelnym organem administracji
rządowej. W skład resortu wchodzi minister jako kierownik resortu,
ministerstwo jako urząd, a ponad to mogą wchodzić organy rządowej
administracji centralnej i terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki
organizacyjne.
Ministrowie- resort.
Komitet Integracji Europejskiej. Od 1 października 1996r. utworzony
został, na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996r. Komitet Integracji
Europejskiej. Do zadań tego komitetu należy przede wszystkim:
-koordynowanie procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z Unią
Europejską oraz inicjowanie, organizowanie i koordynowanie działań
kształtujących te procesy, zwłaszcza w sferze gospodarczej i społecznej,
-inicjowanie i koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji
prawnych oraz opiniowanie projektów aktów prawnych co do ich zgodności
z prawem Unii Europejskiej, -współpraca z Komisją Europejską w zakresie
realizacji indywidualnego programu wymagań integracyjnych,
-koordynowane przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i
wykorzystywaniem środków pochodzących z pomocy zagranicznej.
Komitet Integracji Europejskiej przedstawia RM założenia programów
dostosowawczych oraz integracyjnych z Unią Europejską, projekty aktów
prawnych dotyczących działań dostosowawczych i integracyjnych oraz
rozstrzygnięć w zakresie przeznaczenia środków pochodzących z pomocy
zagranicznej. W skład Komitetu wchodzą Przewodniczący, Sekretarz i
członkowie. Przewodniczący komitetu wchodzi w skład RM. Członkami
Komitetu są ministrowie kierujący 8 resortami, jak i nie więcej niż 3 osoby
powoływane i odwoływane przez Prezesa RM, których doświadczenie lub
sprawowane funkcje mogą mieć istotne znaczenie dla realizacji zadań
Komitetu. Istnieje możliwość aby funkcje Przewodniczącego Komitetu
pełnił Prezes RM Przewodniczący Komitetu kieruje jego praca i
reprezentuje Komitet na zewnątrz. W celu wykonania ustaw i na podstawie
udzielonych w nich upoważnień Przewodniczący Komitetu wydaje
rozporządzenia. Komitet wykonuje swoje zadania przy pomocy urzędu
Komitetu, którym kieruje przewodniczący, a gdy Przewodniczącym
Komitetu jest Prezes RM, to urzędem Komitetu kieruje sekretarz Komitetu.
Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej.
Komitet Badań Naukowych. Komitetem będącym naczelnym organem
administracji rządowej jest Komitet Badań Naukowych utworzony ustawą z
12 stycznia 1991r. Jest to kolegialny organ administracji do spraw polityki
naukowej i naukowo-technicznej państwa. Do najważniejszych zadań tego
Komitetu należy opracowywanie i przedstawianie RM projektów założeń
polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa, określenie kierunków
badań naukowych i prac rozwojowych szczególnie ważnych dla postępu
cywilizacyjnego, nauki, techniki, gospodarki narodowej, zdrowia,
społeczeństwa, kultury oraz obronności i bezpieczeństwa państwa, z
uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju, opracowywanie wniosków
dotyczących zawierania i kontynuacji umów międzynarodowych w zakresie
współpracy naukowej i naukowo-technicznej, dokonywanie podziałów
środków finansowych pomiędzy jednostki naukowe oraz ocenianie
realizacji badań naukowych i prac rozwojowych oraz ich wyników,
działalności wspomagającej badania i innych zadań finansowych lub
dofinansowywanych przez Komitet. W skład Komitetu wchodzą
Przewodniczący, dwóch zastępców Przewodniczącego, Sekretarz Komitetu
i członkowie. Członkami zespołów i osobami którym przysługuje czynne
prawo wyborcze mogą być osoby posiadające tytuł naukowy lub stopień
naukowy doktora habilitowanego, zatrudnione w jednostce naukowej.
Przewodniczącym Komitetu jest minister właściwy do spraw nauki.
Przewodniczący Komitetu ma określone kompetencje jako organ
monokratyczny, w tym prawo wydawania- na podstawie ustaw i w celu ich
wykonania- rozporządzeń i zarządzeń. Przewodniczący kieruje pracą
Komitetu i reprezentuje Komitet na zewnątrz.
Krajowa rada Radiofonii i Telewizji. Według art.213 ust.1 Konstytucji
KRRiT stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu
publicznego w radiofonii i telewizji. Członków (9) Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji powołuje Sejm (4), Senat (2) i Prezydent (3) spośród
osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków
masowego przekazu. Członek Krajowej Rady nie może należeć do partii
politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie
dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji. Kadencja członków
Krajowej Rady trwa 6 lat, co dwa lata kończy się kadencja jednej trzeciej
członków Rady. Organ uprawniony do powołania członka Krajowej Rady
odwołuje go wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Przewodniczącego
Krajowej Rady wybierają członkowie Rady ze swego grona. Zasady, tryb
działania oraz organizację KRRiT oraz szczegółowe zasady powoływania
jej członków określa ustawa. Do zadań tej Rady należy m.in. projektowanie
w porozumieniu z Prezesem RM kierunków polityki państwa w dziedzinie
radiofonii i telewizji, określanie warunków prowadzenia działalności przez
nadawców, wydawanie koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie
programów, sprawowanie kontroli działalności nadawców i określanie opłat
abonamentowych oraz opłat za udzielanie koncesji i wpis do rejestru
rozprowadzanych programów. Rada ma kompetencje prawodawcze; na
podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia.
Przewodniczący wydaje decyzje. KRRiT przedstawia corocznie do końca
marca Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi RP sprawozdanie ze swej
działalności oraz informuje o podstawowych problemach radiofonii i
telewizji.
Podział terytorialny (pojęcie i rodzaje). Pojęć „podział terytorialny” i
„podział administracyjny” używa się zamiennie. Użycie pojęcia „podział
administracyjny” wskazuje, że chodzi o dokonanie podziału terytorialnego
państwa dla wykonywania administracji publicznej. Jednakże terytorium
państwa dzielone jest nie tylko dla celów wykonywania administracji
publicznej, ale również dla celów sprawowania wymiaru sprawiedliwości.
Za bardziej trafne należy uznać używanie pojęcia „podział terytorialny” niż
pojęcia „podział administracyjny”, przy użyciu tego ostatniego należy
pamiętać, że chodzi o podział dokonany tylko dla celów administracji
publicznej. Za Z. Leońskim „podziałem terytorialnym nazywać będziemy
względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla
pewnej grupy lub określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa lub
jednostek niepaństwowych, wszakże wykonujących zadania państwowe”.
Wyróżnia się trzy rodzaje podziału terytorialnego: 1) Podział zasadniczy-
tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych,
posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc u
nas dla terenowych organów rządowej administracji ogólnej i jednostek
samorządu terytorialnego. 2) Podział pomocniczy- podział, który
dokonywany jest dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do
organów o podstawowym znaczeniu; np. podział gminy na sołectwa. 3)
Podział specjalny- podział dokonywany dla wykonywania takich zadań
państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest z
różnych względów mało celowe; np. specjalny podział terytorialny dla
wykonywania administracji górniczej, uwzględniający intensywność
występowania kopalni na poszczególnych obszarach państwa.
Podział terytorialny (czynniki kształtujące). Ukształtowanie podziału
terytorialnego w konkretnym państwie zależne jest od wielu czynników,
takich jak właściwości fizjograficzne danego terytorium (niziny, rzeki, itd.),
stosunki komunikacyjne, demograficzne, narodowościowe itp. Wpływ
poszczególnych czynników na kształtowanie się podziału terytorialnego jest
różny, a niektóre z tych czynników ulegają stopniowo, mniej lub bardziej
szybko, zmianom. Zjawiskiem korzystnym jest jak najmniejsza liczba
podziałów specjalnych i dostosowanie administracji specjalnej do podziału
zasadniczego. Umożliwia to sprawniejsze wykonywanie funkcji
koordynacyjnych przez terenowe organy administracji ogólnej w stosunku
do jednostek organizacyjnych im nie podporządkowanych. Nie należy
dzielić jednostek zasadniczego podziału między różne jednostki podziału
specjalnego.
Podział terytorialny (obowiązująca regulacja). Z dn. 01.01.1999r.
wprowadzono zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny z mocy ustawy
z 24 lipca 1198r. Jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego są:
gminy, powiaty, województwa. Ustawa utworzyła 16, ustalając ich siedziby
wojewodów i sejmików województwa. W dwóch województwach siedziba
wojewodów i sejmików województwa nie znajdują się w tym samym
mieście. Województwo kujawsko-pomorskie, siedzibą wojewody jest
Bydgoszcz, a sejmiku wojewódzkiego- Toruń, zaś w województwie
lubuskim siedzibą wojewody jest Gorzów Wlkp., a sejmiku
wojewódzkiego- Zielona Góra. Nazwy województw pochodzą od nazw
9
ziem i regionów tylko w trzech przypadkach (lubelskim, łódzkim i
opolskim) od nazw stolicy województw. Podział pomocniczy. Jednostkami
pomocniczymi są sołectwa na wsi, a w mieście- dzielnice i osiedla.
Jednostki te pozostają do decyzji rad gmin. Sołectwa, dzielnice i osiedla nie
posiadają osobowości prawnej i własnego majątku. Organizacja i zakres
działania jednostek pomocniczych określa rada gminy oddzielnym statutem.
Podział specjalny. Dla potrzeb określonych dziedzin administracji
publicznej albo w innych uzasadnionych społecznie celach ustawy
szczególne mogą przewidywać dokonanie terytorialnego podziału
specjalnego. Ustawą z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w
województwie utworzono wojewódzką administrację zespoloną, którą
stanowią: wojewoda i kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży.
Ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować
wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym
charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania
przekraczającym obszar jednego województwa.
Terenowa adm. rządowa (ustrój). Konstytucja z 1997r. stanowi w art.152,
że: „1.Przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda. 2.Tryb
powoływania oraz odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa
ustawa”. Zasadnicze znaczenie dla regulacji pozycji prawnej terenowych
organów rządowej administracji ogólnej miała ustawa z 22 marca 1990r. o
terenowych organach rządowej administracji ogólnej, znowelizowana w
sposób istotny ustawą z 8 sierpnia 1996r. Od 1 stycznia 1999r. weszła w
życie ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie.
Ustawa ta była już dziewięciokrotnie nowelizowana; jej jednolity tekst
został opublikowany w DZ.U. Według art.1 tej ustawy administrację
publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej oraz
organy samorządu województwa. Administrację rządową na obszarze
województwa wykonują: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb,
inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy
administracji niezespolonej, 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli
wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego
porozumienia, 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży,
działający pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorządów,
jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie
ustawy lub porozumienia.
Terenowe organy adm. rządowej (system organów wyk. zad. adm.
rządowej). Administrację rządową na obszarze województwa wykonują: 1)
wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający
pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4)
organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji
rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy
powiatowych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem
starosty, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań
administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.
Zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w
województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym
urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzędzie.
Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje
w imieniu wojewody i gdy służba ta, inspekcja lub straż jest włączona do
urzędu wojewódzkiego, to mamy zespolenie bezpośrednie (pod jednym
zwierzchnikiem i w jednym urzędzie). Gdy kierownik służby, inspekcji lub
straży działa we własnym imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i
gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej
jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego to
występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod
zwierzchnictwem wojewody. Najważniejsze kategorie spraw zaliczanych do
zakresu administracji rządowej: 1) sprawy wykraczające poza zakres
interesów lokalnej i regionalnej społeczności, (np. obronność kraju); 2)
sprawy, których jednostki samorządu terytorialnego nie byłyby w stanie
wykonywać ze względów technicznych (np. budowa autostrad); 3) sprawy
reglamentacji administracyjnej nie związane bezpośrednio z zaspokojeniem
potrzeb lokalnej i regionalnej wspólnoty.
Wojewoda (zadania i kompetencje). Wojewoda jest: -przedstawicielem
RM w województwie, -zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, -
organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, -organem
wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu
administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią, -reprezentantem
Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w ustawach.
Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki
rządu na obszarze województwa. Wyliczenie zadań i kompetencji
wojewody jako przedstawiciela rządu w art.15 ustawy z 5 czerwca 1998r.
ujęte zostało w 9 punktach. Najważniejsze to: 1) kontrola wykonywania
przez organy zespolonej administracji rządowej zadań, wynikających z
aktów normatywnych, ustaleń RM oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM, 2)
kontrola wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne
samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie
na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej,
3) dostosowanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki
rządu oraz kontrola i koordynacja wynikających stąd zadań, 4) zapewnienie
współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji
rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w
zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeń
środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego,
ochrony praw obywatelskich oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i
innym nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i usuwania ich
skutków, 5) współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz
międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach
określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, 6)
reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych i w trakcie
oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw
obcych. Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie
organy administracji rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych
obowiązujące również organy samorządu terytorialnego. Polecenia nie
mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze
decyzji administracyjnej. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością
jednostek samorządu terytorialnego na zasadach określonych w ustawach o
samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie
województwa. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze
województwa są obowiązane do: -uzgadniania z wojewodą projektów aktów
prawa miejscowego stanowionych przez te organy, -zapewnienia zgodności
swoich działań z poleceniami wojewody, -składanie wojewodzie rocznych
informacji, a na żądanie wojewody bieżących wyjaśnień o swojej
działalności na obszarze województwa. Wojewoda jako reprezentant Skarbu
Państwa: -reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu do mienia
powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań, -wykonuje uprawnienia
i obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych
od czasu przekazania tej funkcji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu
Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków z innych
tytułów, -wykonuje inne uprawnienia wynikające z reprezentowania Skarbu
Państwa. Wojewoda posiada kompetencje stanowienia aktów prawa
miejscowego.
Wojewódzka administracja zespolona. Organizację wojewódzkiej
administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez
wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogłoszeniu w
wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wojewodę powołuje i odwołuje
Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji
publicznej. Wicewojewodów powołuje Prezes RM na wniosek wojewody.
Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje
i odwołuje wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewódzkiego Policji i
komendanta państwowej Straży Pożarnej, których powołuje minister
właściwy do spraw wewnętrznych, ale za zgodą wojewody. Odwołanie z
tych stanowisk wymaga zasięgnięcia opinii wojewody. Do wojewody
należy obsadzanie stanowisk dyrektorów wydziałów oraz innych
pracowników urzędu wojewódzkiego. Wojewoda wykonuje zadania przy
pomocy I i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb,
inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu
wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów. Do wojewody należy
określenie zadań wykonywanych przez wicewojewodów. Wojewoda może
upoważnić na piśmie pracowników urzędu wojewódzkiego do załatwiania
określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność. Wojewoda
może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw z zakresu
swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom
innych samorządów z obszaru województwa. Następuje to na podstawie
porozumienia wojewody. Wojewoda wykonuje nadzór w zakresie spraw
powierzonych organom samorządu terytorialnego. W przypadkach
uzasadnionych szczególnymi potrzebami wojewoda może ustanowić, na
czas oznaczony, swego pełnomocnika do prowadzenia spraw w zakresie
określonym w pełnomocnictwie. W celu usprawnienia działania
wojewódzkich organów zespolonej administracji rządowej wojewoda może
tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego, jak i delegatury komend,
inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych. Przy wojewodzie działa
kolegium doradcze. W skład kolegium wchodzą: 1) wicewojewodowei, 2)
dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, 3) komendant wojewódzki
Policji, 4) komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, 5) inne
osoby wymienione w statucie urzędu wojewódzkiego. Wojewoda może
tworzyć inne niż kolegium zespoły doradcze.
Urząd Wojewódzki. Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej
określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę- podlega
zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku
urzędowym. W statucie określa się nazwy: -wydziałów oraz innych
komórek organizacyjnych urzędu, -komend, inspektoratów i innych
jednostek organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników
zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, -delegatur urzędu
wojewódzkiego bądź komend, inspektoratów czy innych jednostek
organizacyjnych oraz ich siedziby, -stanowisk dyrektorów wydziałów,
-stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży
wojewódzkich. W statucie urzędu wojewódzkiego zamieszcza się zakresy
działania wydziałów i innych komórek organizacyjnych urzędu
wojewódzkiego oraz komend, inspektoratów, delegatur i innych jednostek
organizacyjnych bądź ich delegatur. W statucie należy określić skład
kolegium wojewody i tryb jego pracy oraz inne sprawy istotne dla
organizacji i funkcjonowania urzędu wojewódzkiego. Do statutu urzędu
wojewódzkiego dołącza się wykaz jednostek organizacyjnych
podporządkowanych wojewodzie oraz przedsiębiorstw państwowych, dla
których wojewoda pełni funkcje organu założycielskiego. Regulamin
urzędu wojewódzkiego składa się z dwóch części. Część pierwsza
szczegółowo określa organizacje oraz tryb pracy urzędu wojewódzkiego i
ustala ją wojewoda w drodze zarządzenia. Częścią drugą regulaminu są
regulaminy komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych,
ustalone przez kierowników tych jednostek i zatwierdzone przez wojewodę,
o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej. W przypadku nie zatwierdzenia
regulaminu przez wojewodę kierownik zespolonej służby, inspekcji lub
straży wojewódzkiej może wystąpić do właściwego ministra o wszczęcie
sporu z wojewodą. Regulamin udostępnia się do powszechnego wglądu.
Terenowe organy administracji rządowej (nadzór i kierownictwo).
Według art.11 ust.1 ustawy o administracji rządowej w województwie
Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody i dokonuje
okresowej oceny jego pracy, a w ust.3 tego artykułu stanowi, że: „Prezes
RM kieruje działalnością wojewody, wydając w tym zakresie zarządzenia i
polecenia, także z inicjatywy właściwych ministrów, oraz sprawuje kontrole
nad ich wykonywaniem”. Nadzór Prezesa RM nad działalnością wojewody
sprawowany jest pod względem zgodności działania z prawem, zgodności
działania z polityką rządu i pod względem rzetelności i gospodarności.
Ustawa zobowiązuje Prezesa RM do określenia, w drodze rozporządzenia,
szczegółowych zasad składania przez wojewodę sprawozdania z
wykonywanej działalności. Prezes RM może upoważnić ministra
właściwego do spraw administracji publicznej do wykonywania, w jego
imieniu, przysługujących mu uprawnień nadzorczych i w zakresie
10
kierownictwa, z wyjątkiem powoływania i odwoływania wojewody oraz
rozstrzygania sporów między wojewodą a właściwym ministrem.
Samorząd terytorialny (pojęcie). Samorząd terytorialny stanowi
wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek
lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania
administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające
realizację nałożonych nań zadań. Związek samorządowy korzysta z
względnej niezależności od innych części aparatu państwowego. Z faktu
wykonywania administracji państwowej wynika możliwość stosowania
władztwa administracyjnego oraz podległość nadzorowi państwa.
Samorząd terytorialny (pojęcie gmina, powiat, województwo). Gmina-
według art.1 ustawy o samorządzie gminnym gmina stanowi wspólnotę
samorządową oraz odpowiednie terytorium; mieszkańcy gminy tworzą
wspólnotę samorządową z mocy prawa. Ustawa tworzy uniwersalny układ
gmin oraz elastyczny system wewnętrzny tych podmiotów. W miastach
zamiast wójta działa burmistrz, a w miastach powyżej 100.000
mieszkańców lub gdy przed wejściem w życie działał prezydent- prezydent
miasta. Miasto może być podzielone na dzielnice. Gmina posiada
osobowość prawną. Wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na
własną odpowiedzialność. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.
Powiat- według ustawy o samorządzie powiatowym przez określenie powiat
należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie
terytorium. Zaś lokalna wspólnotę samorządową tworzą z mocy prawa
mieszkańcy powiatu. Powiat ma osobowość prawną. Powiat wykonuje
określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność. Powiatowi jako jednostce samorządu terytorialnego
przysługuje prawo własności i inne prawa majątkowe. Województwo-
Ustawa o samorządzie województwa, stanowi, że województwo jest
regionalną wspólnota samorządową oraz największa jednostką zasadniczego
podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej.
Tę regionalną wspólnotę samorządową tworzą z mocy prawa mieszkańcy
województwa. Do zakresu zadań samorządu województwa należy
wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie
zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej.
Województwo ma osobowość prawną. samodzielność województwa
podlega ochronie sądowej.
Kontrola (pojęcie) pojęcie kontroli. Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie
czy wykrywanie stanu faktycznego, porównywanie rzeczywistości z
zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i
sygnalizowanie właściwym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach, bez
decydowanie jednak o zmianie kierunku działania jednostki kontrolowanej.
Kontrola polega na: -ustaleniu istniejącego stanu rzeczy, -ustaleniu jak być
powinno, -zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, co
przewidują odpowiednie wzorce czy normy postępowania i sformułowania
na tej podstawie różnic między tym, co istnieje a tym jak być powinno, w
przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym a stanem
pożądanym, na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zleceń w
celu usunięcia niepożądanych zjawisk. Kontrola określana bywa też przy
pomocy innych terminów, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i
wizytacja, w zależności od swoistych form, w jakich jest wykonywana.
Inspekcja jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obserwację
zachowania się badanej jednostki i porównania tego zachowania z
odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego. Lustracja jest kontrolą
skierowana nie na zachowanie się podmiotu, lecz zwykle na określony
przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z
odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany. Rewizję łączy się z
reguły z kontrolą w dziedzinie finansów, polegającą na bezpośredniej
konfrontacji stanu faktycznego środków finansowych i innych składników
majątkowych jednostki kontrolowanej z odpowiednią dokumentacją i na
ocenie prawidłowości dysponowania tymi składnikami. Wizytacją
nazywamy kontrole mającą na celu bezpośredni wgląd w działalność
jednostki kontrolowanej w jej całokształcie. Swoista forma kontroli
rozpatrywanie sprawozdań jednostki kontrolowanej.
Kontrola (zadania). Ze względu na różnorodność działalności
administracji konieczne jest istnienie pewnego sytemu instytucji
kontrolnych i zróżnicowanie form kontroli. Poszczególne instytucje muszą
być wzajemnie do siebie dostosowane i powiązane. Rolę kontroli w
administracji można określić jako wtórną. Pierwotna jest bowiem
bezpośrednia działalność administracji publicznej. Zadaniem kontroli jest
zapobieganie błędom w działaniu administracji. Wtórna rola kontroli musi
być dostosowana do pierwotnej działalności administracji publicznej.
System kontroli musi wykrywać błędy, określać jakie sytuacje rodzą błędy i
zapewniać zapobieganie powstawaniu błędów. Kontrola administracji jest
niezbędna. Przy kształtowaniu systemu kontroli trzeba ustalić, jakimi
środkami będą się posługiwać instytucje kontrolne, w jaki sposób ma być
przeprowadzana kontrola i jak często, i w jakim zakresie jednostki
organizacyjne mają być kontrolowane. Zakres kontroli jest uwarunkowany
jej celem. Kontrola nigdy nie może objąć całego procesu administrowania.
Zawsze dotyczy jego fragmentu, fragmentu wskazanego przez obywatela
bądź też fragmentu wybranego przez aparat kontrolny. Znaczna część
czynności administracyjnych pozostaje jednak poza sferą bezpośredniego
zainteresowania organu kontrolującego, nie pozostaje jednak poza
wpływem oddziaływania kontrolnego.
Kontrola a nadzór. Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór
obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie kontroli nie musi się
łączyć z prawem stosowania środków nadzorczych. O nadzorze mówi się
wówczas, gdy w grę wchodzi prawo wydawania poleceń, wiążących
dyrektyw co do zmiany kierunków działania. Nadzór nie ogranicza się do
obserwacji i ustaleń stanu faktycznego (jak kontrola), ale łączy się z
możliwością stosowania środków nadzoru.
Kontrola (rodzaje) rodzaje kontroli. Można dokonać różnych podziałów
kontroli w zależności od przyjętych kryteriów klasyfikacyjnych. Kryteria te
mogą się opierać na elementach ustrojowych (usytuowanie organów
kontroli w aparacie państwowym) bądź na elementach treści kontroli (tj.
punktu widzenia, z którego przeprowadzana jest obserwacja organu
działającego). 1. Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić
kontrolę: a) zupełną (nieograniczoną)- obejmuje całość działania
kontrolowanej jednostki. Objęcie kontrolą całości działania oznacza objęcie
tą kontrolą zarówno całego zakresu kompetencji kontrolowanego organu,
jak również objęcie kontrolą działania kontrolowanego organu ze
wszystkich możliwych stron: od strony przestrzegania przepisów prawa,
gospodarności, celowości, rzetelności itd.; 2) ograniczoną. 2. Inne
rozróżnienie kontroli uzyskuje się stosując kryterium etapu działania, w
który wkraczać może organ kontrolny. Odpowiednio do etapu wkraczania
organu kontrolnego mówimy o kontroli: a) wstępnej- polega na możliwości
badania samych zamierzeń podjęcia określonego działania przez organ
kontrolowany. Organ kontrolowany ma obowiązek przedstawienia organowi
kontrolującemu do wglądu dokumentacji działania jeszcze przed jego
rozpoczęciem, obowiązek zawiadamiania organu kontrolnego o zamiarze
podjęcia działania. Taka kontrola komplikuje tok administrowania, opóźnia
działanie administracji do czasu przeprowadzenia kontroli zamierzeń przez
organ kontrolujący, zmniejsza odpowiedzialność organu administracyjnego
za efekty jego działania, gdyż odpowiedzialność za podjęte działania
rozdziela między organ kontrolujący a organ kontrolowany; b) faktycznej-
ma szersze zastosowanie i to zarówno, gdy chodzi o kontrolę wykonywaną
przez nadrzędne organy administracyjne tego samego resortu, jak specjalne
organy kontroli. Kontrola ta jest wykonywana w czasie trwania działania;
jest kontrolą towarzyszącą procesowi działania. Kontrolę faktyczną
wykonują dość liczne organy, nie spełniające funkcji nadzoru wobec
podmiotu kontrolowanego; c) następnej- jest najbardziej typową, najczęściej
spotykaną i najbardziej efektywną formą kontroli. Kontrola ta koncentruje
się na etapach działania, które zostały już zakończone. Wnioski z tej
kontroli dotyczą zakończonych działań. Na podstawie wyników kontroli
organ kontrolny może zająć stanowisko co do organu kontrolowanego na
przyszłość, z tym jednak zastrzeżeniem, że sytuacja faktyczna w przyszłości
kształtuje się na ogół inaczej niż w przypadku będącym przedmiotem
poprzedniej kontroli. 3. Uwzględniając kryterium usytuowania organu
kontrolującego względem organu kontrolowanego rozróżnić można kontrolę
wewnętrzną i zewnętrzną. Określenie kontroli jako wewnętrznej lub
zewnętrznej ma charakter względny, gdyż ten sam organ może być
traktowany jako organ jednej lub drugiej kontroli, w zależności od struktury
organizacyjnej obejmującej organ kontroli i jednostkę kontrolowaną, którą
czynimy przedmiotem obserwacji. Każda kontrola wykonywana przez
organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a
skierowany na jej działalność, jest kontrolą zewnętrzną. Do takich kontroli
zaliczyć należy kontrolę NIK, kontrolę sądową, parlamentarną, Rzecznika
Praw Obywatelskich, Generalnego Inspektora Danych Osobowych i
Państwowej Inspekcji Pracy. Istnienie organów niezawiśle orzekających o
prawie jest najskuteczniejsze ze znanych gwarancji zapobiegania naruszeniu
prawa przez organy administracji publicznej. Kontrola może być
przeprowadzana z urzędu, jak i na wniosek, w wyniku żądania z zewnątrz.
Kontrola podejmowana z urzędu ma na celu przede wszystkim ochronę
interesu społecznego, publicznego, zaś kontrola podejmowana na wniosek –
przede wszystkim ochronie interesu indywidualnego, prawa podmiotowego
jednostki.
Kontrola (cechy poprawnej kontroli) warunki poprawności struktury
systemu kontroli. 1) Kontrola powinna być bezstronna. Ocena
kontrolowanej działalności powinna być w pełni obiektywna. Bezstronność
kontroli jest wtedy zapewniona, gdy organ kontrolujący nie jest powiązany
z jednostka kontrolowaną stosunkiem nadzoru, gdy nie ponosi za jej
działalność odpowiedzialności. Bezstronność kontroli uzyskuje się przez nie
obciążenie organu kontrolującego odpowiedzialnością za działalność
jednostek kontrolowanych, uniezależnienie jednostek kontrolujących od
administracji. 2) Kontrola powinna być fachowa. Fachowość należy
rozumieć jako zdolność oceny działalności jednostki kontrolowanej z
określonego punktu widzenia. Kontroler powinien być wybitnym znawcą
badanej działalności administracji, znawcą zagadnień, które ma oceniać.
Musi znać dobrze kryteria, którymi ma się posługiwać przy wykonywaniu
kontroli, powinien zakresem wiedzy i doświadczenia przewyższać tych,
których działalność ma kontrolować. 3) Kontrola powinna być efektywna.
Jej zadaniem jest ocena prawidłowości działania adm., ujawnienie w tym
działaniu błędów i wad, wskazanie źródeł ich powstawania. Efektywność
kontroli oznacza więc należyte wykorzystanie wyników kontroli dla
poprawy działalności adm. W efektywności można zwrócić uwagę również
na: możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrolę (oszczędność),
możliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczność), możliwie najlepszy
stosunek między nakładami a wynikami (można to określić jako
efektywność kontroli). Produktywność- kontrola, która przy ograniczeniu
nakładów osiąga jak najlepsze wyniki.
Kontrola resortowa. Kontrolą resortową, jest kontrola wykonywana w
ramach struktury organizacyjnej resortu, wówczas gdy organ kontrolujący,
jak i podmiot kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu
lub centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola resortowa jest
przede wszystkim przejawem zachodzącego pomiędzy podmiotami,
pozostającymi w zależności od siebie, stosunku nadzoru. Organ nadrzędny
odpowiada za działalność organu podporządkowanego. W obrębie każdej
jednostki organizacyjnej przełożony powinien kontrolować pracę
podległych pracowników i sam podlega kontroli ze strony swego
przełożonego. Kontrola resortowa realizowana jest w sposób bezpośredni
przez pracowników poszczególnych komórek organizacyjnych organu
nadrzędnego nad jednostką kontrolowaną albo też jest wykonywana przez
specjalne komórki organizacyjne. W myśl art.39 ust3 ustawy z 8 sierpnia
1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów
11
w każdym ministerstwie tworzy się m.in. komórkę organizacyjną, biuro,
wydział lub wyodrębnione stanowiska do spraw kontroli, skarg i wniosków.
Kontrola instancyjna. Kontrola instancyjna jest najczęściej szczególną
formą wykonywania kontroli resortowej. Kontrola ta jest instytucja
procedury administracyjnej. Wiąże się ona często z wykonywaniem funkcji
nadzoru, ponieważ organ kontrolujący ma prawo do zmiany rozstrzygnięcia
organu niższego stopnia. Kontrola instancyjna wiąże się zawsze z pewnym
podporządkowaniem organu niższego organowi wyższego stopnia; jest
jedną z najlepszych form kontroli. Pewnym niedostatkiem tej kontroli jest
jej niepełny obiektywizm w ocenie, ponieważ organ kontrolujący z reguły
jest współodpowiedzialny za wyniki działania organu kontrolowanego.
Kontrola instancyjna wymaga uzupełnienia różnymi formami kontroli
niezawisłej, a zwłaszcza kontrolą sądową. Dla zwiększenia bezstronności
kontroli instancyjnej powołuje się dla niektórych kategorii spraw specjalne
organy odwoławcze, z reguły organy kolegialne z udziałem czynnika
obywatelskiego.
Kontrola międzyresortowa. Zadania administracji publicznej są tak
rozległe, iż w niektórych dziedzinach nie mogą być zamknięte w ramach
jednego resortu.. W systemie organizacji administracji rządowej istnieją
organy, które- będąc podporządkowanymi jednemu, określonemu
naczelnemu organowi administracji rządowej- sprawują kontrolna
działalność podmiotów usytuowanych także poza strukturą danego resortu.
Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne. Inspekcje te
charakteryzują się tym, że ich zadaniem jest czuwanie nad realizacją
określonego odcinka zadań administracji rządowej w sferze działania
różnych resortów. Inspekcje specjalne można podzielić na dwie grupy: I.
Inspekcje specjalne o pełnym zakresie międzyresortowym: 1. Kontrola
skarbowa- organami są Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz
inspektorzy kontroli skarbowej. Kontroli Skarbowej podlegają wszystkie
podmioty zobowiązane do świadczeń na rzecz Skarbu Państwa; 2. Inspekcja
Sanitarna- organami są Główny Inspektor Sanitarny, wojewódzki inspektor i
inspektorzy powiatowi, którzy kierują stacjami sanitarno-
epidemiologicznymi.;3. Inspekcja Ochrony Środowiska- Jest to organ
kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu
środowiska, który zadania wykonuje poprzez Głównego Inspektora
Ochrony Środowiska, wojewodę przy pomocy wojewódzkiego inspektora
oraz pewne uprawnienia przysługują sejmikowi wojewódzkiemu, radzie
powiatu, staroście, wójtowi i burmistrzowi; 4. Inspekcja Handlowa-
powołana do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów
gospodarczych państwa. Jej zadania wykonują Główny Inspektor Inspekcji
Handlowej, wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora inspekcji
handlowej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. II. Inspekcje
specjalne o ograniczonym zakresie międzyresortowym: 1. Inspekcja
Ochrony Roślin; 2. Inspekcja Nasienna; 3. Inspekcja Farmaceutyczna; 4.
Inspekcja Weterynaryjna; 5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów
Rolno; 6. Inspekcja Celna. 7. Ustawa z 13 października 1998r. o systemie
ubezpieczeń społecznych przyznała bardzo liczne i istotne kompetencje
kontrolne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Urząd Nadzoru
Ubezpieczeń Zdrowotnych jest powołany do sprawowani nadzoru nad
działalnością Kas Chorych, a także świadczeniodawców w zakresie
realizacji umów z Kasami Chorych oraz instytucji ubezpieczenia
społecznego w zakresie realizacji powszechnego ubezpieczenia
zdrowotnego. Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi powołany jest
do ochrony interesów członków funduszu oraz uczestników pracowniczych
programów emerytalnych. Kontrole międzyresortową sprawują organy
administracji rządowej wyposażone w kompetencje w tym zakresie:
Główny Urząd Statystyczny kontroluje legalność, terminowość i rzetelność
sprawozdawczości statystycznej; z dniem 1 stycznia 2001r. utworzono
organ regulacyjny w zakresie działalności telekomunikacji i gospodarki
częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących
kompatybilności elektromagnetycznej. Organem tym jest Prezes Urzędu
Regulacji Telekomunikacji. Do inspekcji specjalnych można zaliczyć
nadzór i kontrole przestrzegania przepisów o dozorze technicznym oraz
przepisów i zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki, dotyczących urządzeń
technicznych wykonywane przez Urząd Dozoru Technicznego.
Kontrola prokuratorska. Funkcję Prokuratora Generalnego Sprawuje
Minister Sprawiedliwości, a prokuratura włączona jest do resortu
sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz
czuwanie nad ściganiem przestępstw. Strzeżenie praworządności w
działaniach administracji publicznej prokuratura wykonuje przez
podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do
prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym,
administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz innych postępowaniach,
przez zaskarżanie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z
prawem oraz udziału w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z
prawem takich decyzji, jak i przez opiniowanie projektów aktów
normatywnych. Prokurator Generalny może występować do TK z
wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy i umowy międzynarodowej z
Konstytucją albo zgodności przepisów prawa wydanych przez centralne
organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi i ustawami. Jeżeli uchwała samorządu terytorialnego
albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca
się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje
wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru. W przypadku
uchwał jednostek samorządu terytorialnego prokurator może też wystąpić z
wnioskiem o uchylenie do sądu administracyjnego. Prokuratura może
zaskarżyć również akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę
oraz organy niezespolonej administracji rządowej.
Kontrola społeczna inne formy kontroli. Oprócz kontroli adm. istnieje
forma kontroli sprawowana bezpośrednio przez obywateli i ich organizacje
oraz przez środki masowego przekazu. Każdy ma prawo składania skarg do
organów państwowych i organów samorządowych. Skargi można składać w
interesie własnym, innych osób, a także interesie społecznym. Przedmiotem
skargi może być zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez
właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności
lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekanie załatwiania spraw.
Organami rozpatrującymi skargi są organy nadrzędne nad organami,
których skarga dotyczy. Istotną role w zakresie kontroli adm. mają środki
masowego przekazu a zwłaszcza prasa. Organy państwowe,
przedsiębiorstwa państwowe oraz inne państwowe jednostki organizacyjne
mają obowiązek udzielania prasie rzetelnych informacji związanych z ich
działalnością. Odmowa może nastąpić jedynie ze względu na ochronę
tajemnicy państwowej i służbowej oraz tajemnicy chronionej ustawą. Prasa
i inne środki masowego przekazu ujawniają i krytykują negatywne zjawiska
życia społecznego i gospodarczego, w ten sposób sprawują kontrole
społeczną
Źródła prawa administracyjnego (podział). Źródła prawa
administracyjnego możemy podzielić wg różnych kryteriów. Przyjmując
jako kryterium podziału pozycję organu stanowiącego prawo wyróżniamy:
a) źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa- to organy
władzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz wykonawcze- Prezydent RP,
RM, ministrowie; b) źródła prawa stanowione przez organy terenowe- to
rządowe organy administracji ogólnej oraz organy samorządu
terytorialnego. Z innego punktu widzenia źródła prawa można podzielić na:
źródła prawa powszechnie obowiązującego (Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia). Do źródeł prawa
powszechnie obowiązującego zaliczyć trzeba akty zawierające generalne i
abstrakcyjne normy, które tworzą zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki
obywateli i osób prawnych; b) źródła prawa wewnętrznego (uchwały RM
oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów), źródła prawa wewnętrznego
regulują stosunki wewnątrz aparatu adm. publicznej.
12
Document Outline