Psychologia rozwoju człowieka

Procesy poznawcze



Pamięć

Procesy pamięci

Systemy pamięci (rejestr sensoryczny, pamięć krótkotrwała,

pamięć długotrwała)

Strategie ułatwiające zapamiętywanie



Procesy uczenia się

Behawiorystyczne podejście do uczenia się (warunkowanie
klasyczne i warunkowanie sprawcze)

Poznawcze podejście do uczenia się

Uczenie się społeczne



Wyższe procesy poznawcze

Myślenie

Rozwiązywanie problemów

Sądzenie i podejmowanie decyzji

Pamięć

Zdolność umysłu do przechowywania, a później

przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń,

których się uprzednio doświadczyło

Procesy pamięci

Procesy pamięci

KODOWANIE

(ZAPAMIĘTYWANIE)

Przekształcanie energii

odbieranych bodźców w

specyficzny kod

neuronalny , który mózg

potrafi przetwarzać,

proces wprowadzania

informacji

ETAPY:

Nabywanie => Opracowywanie

PRZECHOWYWANIE

Magazynowanie

zakodowanego materiału;

rezultat nabywania i

opracowywania , tworzy i

utrzymuje trwały zapis

(kod pamięciowy,

engramy)

WYDOBYWANIE

Odzyskanie później

przechowywanej

informacji

METODY:

- Przypominanie

- Rozpoznawanie

Ponowne uczenie się

Pamięć

SYSTEMY

PAMIĘCI

W modelach pamięci wyróżnia się trzy rodzaje pamięci

w zależności od czasu przechowywania:

sensoryczną, krótkotrwałą i długotrwałą

Rejestr

sensoryczny

Pamięć

sensoryczna

Pamięć

ultrakrótka

Pamięć

krótkotrwała

Pamięć

operacyjna

Pamięć

długotrwała

Pamięć sensoryczna



Zawiera wszystko, co w danym momencie dociera do

naszych zmysłów (np. ktoś coś przed chwilą powiedział)



Zawiera reprezentacje informacji w postaci takiej, jak są

odbierane przez zmysły (całościowe)



Jest „przedświadoma”, spostrzegamy dużo więcej niż

jesteśmy w stanie świadomie odtworzyć (np. informacje
podprogowe)



Dla każdego obszaru zmysłowego istnieje odrębny

rejestr zmysłowy, m.in.:

Pamięć echoiczna (słuchowa)

Pamięć ikoniczna (wzrokowa)



Informacje są wstępnie analizowane i te, na które
zostanie skierowana uwaga

zostają przekazane dalej,

pozostałe są odrzucane (filtrowanie sensoryczne)

Pamięć sensoryczna

POJEMNOŚĆ

CZAS PRZECHOWYWANIA

Stosunkowo duża
(trudna do określenia)

Bardzo krótki, zależy od
zmysłu:



Pamięć słuchowa: 1-2
s. (max. 4 s.)



Pamięć wzrokowa:
300-500 ms (max. 1s.)

Pamięć krótkotrwała

POJEMNOŚĆ

CZAS PRZECHOWYWANIA



Informacje, które przez chwilę są obecne w naszej

świadomości – część psychologicznej teraźniejszości



Miejsce, gdzie odbywa się aktywne przetwarzanie
informacji

20-30 sekund

Ograniczona do 7 +/- 2

elementów

Przeciwdziałanie

Grupowanie

Powtarzanie zachowujące

(podtrzymujące)

ZAPAMIĘTAJ

Godzina

Frezja

Kartka

Butelka

Drukarka

Przedłużacz

Błękitny
Zasłony

Pierzasty
Pędzelek

Segregator

Wojna

Koc

Buda

Jacht

Skaner

Pamięć krótkotrwała



EFEKT AUTOREFERENCJI

Informacje, które w jakiś sposób można powiązać z
własną osobą, wydają się bogate w znaczenie i są
najlepiej zapamiętywane



EFEKT POZYCJI W SERII

Efekt pierwszeństwa

Efekt świeżości (końca listy)

Najlepiej zapamiętywane są pierwsze i ostatnie wyrazy
z podawanej listy słów

Pamięć długotrwała

POJEMNOŚĆ

CZAS PRZECHOWYWANIA

Trudna do określenia,

teoretycznie

nieograniczona

Trudny do określenia; to

co zostało trwale

zapisane może być

wydobyte po dłuższym

czasie; bez limitu

Pamięć długotrwała

Pamięć długotrwała

Pamięć deklaratywna

„wiem, że…” – pamięć o faktach

Pamięć semantyczna

Wiedza ogólna, znaczenie

słów i pojęć

Pamięć epizodyczna

Zdarzenia z osobistego

doświadczenia (informacje

autobiograficzne)

Pamięć proceduralna

„wiem, jak…” – pamięć

motoryczna, umiejętności

PAMIĘĆ

ZAPOMINANIE

– utrata informacji

(tylko wtedy, gdy informacja, która wcześniej istniała w

pamięci później stanie się niedostępna)

Dlaczego zapominamy?



rozpad engramów



interferencja



nieudana próba znalezienia w pamięci określonej
informacji

Zapobieganie zapominaniu - strategie

POWTARZANIE

• Budowanie wewnętrznych powiązań

pomiędzy elementami zapamiętanego

materiału

OPRACOWYWANIE

• Nadawanie struktury elementom, np. na

podstawie ich wspólnych cech

ORGANIZOWANIE

Zapobieganie zapominaniu - strategie

• Głośne czytanie
• Sporządzanie notatek
• Podkreślanie fragmentów

tekstu

: podkreślać oszczędnie

tylko najważniejsze treści,

młodsi uczniowie mają

trudności z oceną ważności
informacji

– to technika dla

osób starszych

Powtarzanie

• ZŁOŻONE ZADANIA:

Streszczanie, opowiadanie

własnymi słowami, tworzenie
analogii, pisanie notatek

własnymi słowami, wyjaśnianie,

stawianie pytań i odpowiadanie
na nie

• PROSTE ZADANIA:

mnemotechniki

– techniki

wprowadzające powiązania

pomiędzy nowymi informacjami a

wyobrażeniami wzrokowymi lub

wiedzą semantyczną (np.

wymyślanie zdań i opowiadań)

Opracowywanie

Zapobieganie zapominaniu - strategie

ZASTANÓW SIĘ…



Czy metod udoskonalania pamięci powinno się

uczyć w szkołach? Jeżeli tak, to w ramach nauki

jakich przedmiotów?



Czy przygotowując się do testu wielokrotnego

wyboru i do napisania eseju, stosowałbyś te same

metody wspierania pamięci? Jeżeli nie, to jaka

byłaby różnica między wykorzystywanymi
metodami?



Co mógłbyś doradzić policyjnym detektywom

starającym się określać trafność zeznań

poszczególnych świadków? Jakie sposoby

organizowania wskazówek służących wydobywaniu

informacji z pamięci mógłbyś im wskazać?

Uczenie się



Procesy uczenia się

Behawiorystyczne podejście do uczenia się
(warunkowanie klasyczne i warunkowanie sprawcze)

Poznawcze podejście do uczenia się

Uczenie się społeczne

QUIZ

Poznawcze podejście do uczenia się



Organizm jest bardziej aktywny w procesie uczenia
się niż to twierdzą behawioryści



W procesie uczenia powinno się uwzględnić procesy
poznawcze: pamięć, myślenie

Poznawcze podejście do uczenia się

Edward Tolman:



Zachowanie skierowane jest na osiągnięcie
określonego celu



Wzmocnienie dostarcza okazji do wykorzystania
nabytej wiedzy, umiejętności (nie jest potrzebne do
uczenia się)



UCZENIE SIĘ UTAJONE – proces uczenia się, który
zachodzi mimo, że nie podajemy wzmocnień i które
początkowo nie ujawnia się w zachowaniu

Poznawcze podejście do uczenia się

Wolfgang

Köhler



Rozwiązanie problemu wymaga zrozumienia,
uporządkowania pola spostrzegania, a nie
zachowania

na zasadzie prób i błędów

Poznawcze podejście do uczenia się

Współczesny pogląd:



Uczący się musi przejść przez proces ćwiczeń (który
początkowo obejmuje także zachowanie metodą
prób i błędów), by następnie mógł uczyć się przez
zrozumienia (Harlow, 1949; Glickman, 1977)

Wyższe procesy poznawcze



Myślenie



Rozwiązywanie problemów



Sądzenie i podejmowanie decyzji

Myślenie



Złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu
nowych reprezentacji za pomocą dostępnych
informacji.



Obejmuje wiele operacji umysłowych, np.

wnioskowanie

abstrahowanie

rozumowanie

wyobrażanie sobie

Myślenie

Cechy myślenia



Dokonuje się w umyśle (wnioskuje się o nim z
obserwowalnego zachowania); możliwe dzięki
reprezentacjom wewnętrznym świata zewnętrznego



Polega na

manipulowaniu wiedzą w ludzkim

systemie poznawczym



Celem jest

znajdowanie rozwiązań dla problemów,

które jednostka napotyka

Rozwiązywanie problemów



Sytuacja problemowa

– to taka, w której mimo starań

nie udaje się osiągnąć określonego celu.

Thorndike: (koty w skrzynce)

– szukamy

rozwiązań metodą prób i błędów

Köhler (małpy sięgające po banana) – do
rozwiązania problemu potrzebne jest
zrozumienie

ETAPY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

Rozpoznanie

problemu

Szukanie

rozwiązania

Rozwiązanie

problemu:

osiągnięcie

celu

Sądzenie i podejmowanie decyzji

SĄDZENIE



Proces, dzięki któremu tworzymy opinie, dochodzimy
do wniosków i dokonujemy krytycznej oceny zdarzeń
i ludzi na podstawie dostępnych informacji

PODEJMOWANIE DECYZJI



Proces wyboru spośród alternatyw, selekcji i
odrzucenia dostępnych możliwości

Sądzenie i podejmowanie decyzji

PUŁAPKI (wybrane):



Tworzenie wstępnych wrażeń na podstawie
minimalnych informacji



Trwanie przy fałszywych przekonaniach



Zniekształcenia poznawcze: efekt zakotwiczenia



Myślenie życzeniowe



Myślenie grupowe

MOTYWACJA



Wszystkie procesy zaangażowane w rozpoczęcie,
kierowanie i podtrzymanie aktywności fizjologicznych
i psychicznych.

Zachowanie

Motywacja

zewnętrzna: podniety

Motywacja

wewnętrzna: popędy

Potrzeby i motywacje

McClellan i Atkinson

– ludzie różnią się między sobą dominującymi

potrzebami i motywami działań



Potrzeba osiągnięć odnosi się do różnic pomiędzy ludźmi w

dążeniu do rozmaitych celów. Gdy jest silna, masz dużo energii i

jesteś skupiony na sukcesie oraz zmotywowany do ciągłego

oceniania i poprawiania swojego postępowania. W skrajnym

przypadku staje się perfekcjonizmem. Osoby o wysokiej

potrzebie osiągnięć lubią pracować samodzielnie, lubią skupiać

uwagę na wyniku końcowym – na tym co trzeba zrobić. Potrafią

dobrze się zmotywować, lubią odnosić sukcesy.



Potrzeba władzy. Osoby takie przykładają dużą wagę do statusu

i prestiżu. Bez trudu przychodzi im wywieranie wpływu na innych i

skłanianie ich do zmiany zdania. Dążą do podnoszenia swojego

statusu i zwiększania władzy. Lubią publiczne wystąpienia i
negocjacje.



Potrzeba przynależności: to człowiek zespołu. Dobrze radzi

sobie z nawiązywaniem kontaktów z innymi, lubią pracę

zespołową. Osoby takie są lojalne i lubiane

Jak wzbudzać motywację?



Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna



Jak wzbudzać motywację wewnętrzną?

Zadanie

Autorytet

Grupowanie

Uznanie

Ocenianie

Czas

EMOCJE

Emocja to subiektywny stan psychiczny,

uruchamiający priorytet dla związanego z nią

programu działania. Odczuwaniu emocji

towarzyszą zwykle zmiany somatyczne,

ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz

specyficzne zachowania

EMOCJE



Biologiczne mechanizmy powstawania emocji



Psychologiczne mechanizmy wzbudzania emocji (nie
tylko tu i teraz, ale dotyczą też tego co było)



Społeczne mechanizmy powstawania emocji (np.
czujemy się rozbawieni słysząc dziecięcy śmiech)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA

Goleman (1997, 1999), Salovey i Mayer (1990), Bar-On (1997)



Zbiór zdolności warunkujących wykorzystanie emocji
przy rozwiązywaniu problemów, zwłaszcza w
sytuacjach społecznych



Zespół cech:

Kompetencje intrapersonalne

Kompetencje interpersonalne

Kompetencje przystosowawcze

Kompetencje związane z radzeniem sobie ze
stresem

Komponenty związane z ogólnym nastrojem

INTELIGENCJA EMOCJONALNA



Zdolność do spostrzegania i wyrażania emocji

Ocena własnych emocji

Adekwatna ekspresja własnych emocji

Ocena emocji u innych na podstawie zachowań
werbalnych i niewerbalnych



Regulowanie emocji własnych i innych ludzi



Wykorzystywanie emocji jako czynników
ułatwiających twórcze myślenie, kontrolowanie uwagi
i motywowanie do działania

INTE

Im wyższy wynik tym:



Lepiej potrafisz spostrzegać i wyrażać emocje. Potrafisz

rozpoznawać uczucia innych osób, potrafisz adekwatnie

wyrażać emocje (w zależności od sytuacji).



Lepiej potrafisz wykorzystywać emocje aby wspomagać

myślenie. Potrafisz przyjmować różne punkty widzenia,

zgodne ze zmieniającym się nastrojem.



Lepiej rozumiesz emocje. Potrafisz nazywać emocje,

rozumiesz ich znaczenie w relacjach międzyludzkich,

potrafisz przewidywać prawdopodobne zmiany stanów
emocjonalnych.



Potrafisz świadomie sterować własnymi uczuciami.

Akceptujesz swoje emocje (też te nieprzyjemne),

potrafisz oceniać swoje emocje (czy są adekwatne, jaki

wpływ mają na innych, czy są typowe). Potrafisz

panować nad własnymi emocjami.