background image

1.Kondensatory 

są to elementy elektroniczne, służące do gromadzenia ładunków elektrycznych. Kondensatory mogą 

mieć różny kształt, ale zawsze są do siebie podobne wewnętrznie. Kondensator na ogół składa się z dwóch płytek 
przewodzących prąd elektryczny (czyli elektrod), odizolowanych od siebie dielektrykiem. O pojemności kondensatora 
decyduje powierzchnia elektrod i odległość między nimi. Większa powierzchnia i mniejsza odległość, daje wyższą 
pojemność.  

Kondensatory dzielimy na: 

1)Elektrolityczne - kondensa

tor, w którym rolę jednej z elektrod pełni elektrolit. Pozwala na pozyskanie większej 

pojemności w stosunku do wielkości niż inne rodzaje kondensatorów.  

Cechy: 

 

duża pojemność, 

 

małe rozmiary, 

 

mała rezystancja szeregowa, 

 

mała indukcyjność szeregowa, 

  poprawn

e działanie tylko dla małych częstotliwości, 

 

poprawne działanie tylko przy odpowiednim spolaryzowaniu. 

Kondensator elektrolityczny zbudowany jest z elektrody metalowej i elektrolitowej, które podłączone są do 
wyprowadzeń i rozdzielone są warstwą dielektryka. Elektroda metalowa wykonana jest zazwyczaj 
z aluminium lub 

tantalu, a rolę dielektryka pełni cienka warstwa tlenku metalu. Kondensator elektrolityczny dzielimy 

na: 

  aluminiowe 

– dielektrykiem jest cienka warstwa tlenku glinu. 

  tantalowe 

– dielektrykiem jest cienka warstwa tlenku tytanu. 

  niobowe 

– dielektrykiem jest cienka warstwa tlenku niobu. 

Symbole na schematach 

 

 

 

 

 

 

2) Foliowe - dielektrykiem jest folia 

z tworzywa sztucznego, np. poliester, polipropylen, poliwęglan. Nowoczesnym 

ma

teriałem na folie kondensatorów jest siarczek polifenylu. Właściwości ogólne kondensatorów foliowych: 

 

pracują poprawnie przy dużym prądzie, 

 

mają dużą wytrzymałość napięciową, 

 

mają relatywnie małą pojemność, 

 

znikomy prąd upływu, 

background image

 

używane w obwodach rezonansowych i układach typu snubber ( układ, którego zadaniem jest eliminacja 
szpilek napięciowych) 

 

3)Ceramiczne - k

ondensatory te są wykonywane w postaci pojedynczej płytki lub stosu płytek ze specjalnych 

materiałów ceramicznych. Wysokie wartości przenikalności elektrycznych pozwalają na zbudowanie niewielkich 
rozmiarów kondensatorów( mogących konkurować z kondensatorami elektrolitycznymi), a przy tym pracujących z 
dowolną polaryzacją i charakteryzujących się mniejszymi upływnościami. 

 

4) Zmienne -  kondensato

r, którego pojemność można płynnie zmieniać. 

Podział: 

 

kondensatory strojeniowe 

– stosowane jako elementy strojeniowe odbiorników radiowych i telewizyjnych, 

których pokrętło wyprowadzone jest na zewnątrz obudowy odbiornika. Pojemność w zależności od wykonania 
dochodzi do kilkuset pikofaradów. 

 

kondensatory stroikowe (trymery) 

– stosowane do dokładnego, wstępnego, najczęściej jednorazowego 

strojenia obwodów. Pojemności tych kondensatorów wahają się od ułamka do kilkudziesięciu pikofaradów. 

 

Budowa kondensatora zmiennego 

 

stator 

– elektroda lub zespół elektrod (płytek) stałych, 

 

rotor 

– elektroda lub zespół elektrod (płytek) ruchomych, najczęściej elektrycznie połączonych z obudową 

kondensatora. 

background image

Płytki statora i rotora mogą być wykonane z aluminium lub miedzi i jej stopów. Płytki obu podzespołów wchodzą 
między siebie, nie mogą się jednak dotykać, dlatego rozdzielone są warstwą dielektryka, którym mogą 
być: próżnia, powietrze, ceramika, mika lub teflon. 

 

2.Tranzystor - 

trójelektrodowy półprzewodnikowy element elektroniczny, posiadający zdolność wzmacniania sygnału 

elektrycznego. 

Dzielimy na: 

  Bipolarne - 

tranzystory, w których zbudowany jest z trzech warstw półprzewodnika o typie przewodnictwa 

odpowiednio npn lub pnp

. Charakteryzuje się tym, że niewielki prąd płynący pomiędzy dwiema jego 

elektrodami (

bazą [B] i emiterem[E]) steruje większym prądem płynącym między innymi elektrodami 

(kolektorem[C] i emiterem). 

 

 

typ pnp  

 

 

typ npn 

  Unipolarne(tranzystory polowe lub FET) - t

ranzystory, w których prąd płynie przez półprzewodnik o jednym 

t

ypie przewodnictwa. Sterowanie prądem odbywa się za pomocą pola elektrycznego. 

W obszarze półprzewodnika z dwiema elektrodami: źródłem (S) i drenem (D) tworzy się tzw. kanał, którym 
płynie prąd. Wzdłuż tego obszaru umieszczona jest trzecia elektroda, zwana bramką (G). 
 
Typy tranzystorów polowych: 

background image

 

 

 

 

 

 

 

 

JFET z 
kanałem p 

JFET z 
kanałem n 

 

MOSFET z 
kanałem p 

 

MOSFET z 
kanałem n 

 

MOSFET z 
kanałem p 

 

MOSFET z 
kanałem n 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.Fototranzystor - element optoelektroniczny 

złożony z trzech warstw półprzewodnika o kolejno zmieniających się 

typach przewodnictwa. Łączy on w sobie właściwości fotodiody i wzmacniające działanie tranzystora. 

Działanie fototranzystora: Baza jest wykonane jak fotodioda. Promieniowanie padające na ten obszar powoduje 
przepływ prądu bazy, który wymusza proporcjonalny prąd kolektora. Dzięki temu możliwe jest sterowanie prądem 
kolektora przez sygnały świetlne. 

Fototranzystory stosowane są jako fotodetektory w transoptorach, czujniki fotoelektryczne w automatyce i innych 
układach pomiarowych. 

background image

 

4.Fotorezystor - 

element półprzewodnikowy, w którym pod wpływem oświetlenia następuje zmiana jego 

przewodności nie zależnie od kierunku przyłożonego napięcia. Pod wpływem oświetlenia uwalniają się elektrony z 
poszczególnych atomów. Stają się elektronami swobodnymi, rośnie kondensacja ładunków i w półprzewodniku 
możliwy jest przepływ prądu elektrycznego. Fotorezystory wykonuje się w postaci cienkiej warstwy materiału 
półprzewodnikowego naniesionej na izolacyjnym podłożu. 

Ze względu na dużą czułość i prosty układ pomiarowy, fotorezystory wykorzystuje się do: 

 

pomiaru 

temperatury poprzez pomiar natężenia promieniowania, 

 

ostrzegania w systemach przeciwpożarowych, 

 

wykrywania zanieczyszczeń rzek i zbiorników wodnych, 

 

detekcji strat ciepła przez izolację termiczną budynków. 

Zalety fotorezystora 

 

niezawodność działania, 

 

niska cena, 

 

duża obciążalność prądowa. 

Wady fotorezystora 

 

wrażliwość na temperaturę, 

 

dość duża bezwładność czasowa. 

 

 

 

background image

5.Warystor 

– rezystor o nieliniowej charakterystyce rezystancji, zależnej do napięcia elektrycznego. 

Warystory stosowane są jako elementy zabezpieczenia odbiorników przed zbyt wysokim napięciem. Gdy napięcie 
przekroczy zadaną wartość, płynie przez niego duży prąd powodujący przejęcie energii impulsu a nawet przepalenie 
lub ro

złączenie bezpiecznika, co jest równoznaczne z wyłączeniem urządzenia. W trakcie pracy jako ogranicznik 

przepięć jego mała rezystancja, wywołana ogromnym napięciem pioruna, pozwala na swobodny przepływ prądu do 
ziemi. 

Zastosowanie: 

 

Głównie zabezpieczanie urządzeń przed przepięciami. 

 

Warystory są ochronnikami przepięciowymi i wysokonapięciowymi (w telewizorach). 

 

Stosowane są również do ochrony linii wysokiego napięcia. 

 

Stosuje się je w liniach telefonicznych do zabezpieczania telefonów, modemów i innych urządzeń 

podłączonych do linii telefonicznej. 

 

Służą jako odgromniki. 

 

Służą też jako pewnego rodzaju zabezpieczenie transformatorów. 

 

 

6.Tyrystor - element 

półprzewodnikowy składający się z 4 warstw. Jest on wyposażony w 3 elektrody, z których dwie 

są przyłączone do warstw skrajnych(katoda[K] i anoda[A]), a trzecia do jednej z warstw środkowych(bramka[G]). 

 

 

 

background image

Tyrystor przewodzi w kierunku od anody do katody. 

Jeżeli anoda jest o dodatnim potencjale względem katody, to 

złącza skrajne typu p-n są spolaryzowane w kierunku przewodzenia, a złącze środkowe n-p w kierunku zaporowym. 
Dopóki do bramki nie doprowadzi się napięcia, tyrystor nie przewodzi prądu. Doprowadzenie do bramki dodatniego 
napięcia względem katody spowoduje przepływ prądu bramkowego i właściwości zaporowe środkowego złącza, 
następuje wyzwolenie tyrystora. Wyzwolony tyrystor zaczyna przewodzić prąd po ustaniu sygnału sterującego 
bramkę. Traci on te właściwości dopiero po zaniku prądu obciążenia lub przy odwrotnej polaryzacji elektrod. Wówczas 
konieczny 

jest ponowny zapłon tyrystora. 

Zalety: 

 

małe rozmiary 

 

niewielka masa 

 

duża odporność na wstrząsy 

 

duża odporność na narażenia środowiskowe - możliwość pracy w temp. -65 °C do +125 °C 

 

mały spadek napięcia na elemencie przewodzącym rzędu 0,6 – 1,6 V 

 

krótki czas przejścia ze stanu zaporowego w stan przewodzenia i na odwrót 

 

możliwość pracy przy dużych napięciach i natężeniach (do 10 kV i kilku kA) 

 

Wady: 

 

jednokierunkowe przewodzenie (nie dotyczy tyrystora dwukierunkowego 

– triaka) 

 

"wygasanie" tyrystora po zaniku 

prądu przewodzenia, wymagające ponownego "zapłonu" prądem bramki 

(wada ta bywa wykorzystywana i w niektórych zastosowaniach staje się zaletą) 

 

Zastosowania tyrystora : 

 

Jako sterowniki prądu  

 

Jako łączniki i przerywacze prądu stałego i przemiennego  

  Jako pr

zemienniki częstotliwości. 

 

Są stosowane w energetycznych układach przekształtnikowych najwyższych napięć i mocy. 

 

7.Potencjometr - opornik 

z możliwością zmiany rezystancji przez użytkownika. Zmiany tej dokonuje się poprzez 

zmianę położenia ślizgacza na ścieżce oporowej. Ślizgacz sprzężony jest z pokrętłem lub suwakiem. Ścieżkę 

background image

oporową wykonuje się z węgla, cermetu, tworzyw sztucznych lub zwojów drutu oporowego. Dwa wyprowadzenia są 
zakończeniami ścieżki oporowej, trzeci jest połączony ze ślizgaczem 

Typowym 

zastosowaniem potencjometrów jest regulacja prądu lub napięcia w urządzeniach elektrycznych np. 

głośności w sprzęcie audio, ale także w przemyśle i komunikacji 

 

 

 

 

 

 

 

 

8. Cewka (zwojnica, solenoid, rzadziej induktor) -

Cewka składa się z pewnej liczny zwojów przewodnika nawiniętych 

np. na powierzchni walca (cewka cylindryczna), na powierzchni pierścienia (cewka toroidalna) lub na płaszczyźnie 
(cewka spiralna lub płaska). Wewnątrz lub na zewnątrz zwojów może znajdować się rdzeń z materiału 
magnetycznego,  diamagnetycznego lub ferromagnetycznego. 

Dla prądu stałego cewka jest elementem rezystancyjnym o rezystancji przewodnika, z którego jest wykonana. Dla 
prądu o pulsacji różnej od zera wykazuje inną wartość oporu nazywaną reaktancją. Reaktancja jest tym większa, im 
większa jest indukcyjność i pulsacja prądu. 

 

Indukcyjność jest podstawowym parametrem elektrycznym opisującym cewkę. Jednostką indukcyjności jest 
1 henr 

[H]. Prąd płynący w obwodzie wytwarza skojarzony z nim strumień magnetyczny. Indukcyjność definiujemy, 

jako stosunek tego strumienia i prądu, który go wytworzył. 

Podobnie jak oporniki oraz kondensatory

, cewki można łączyć. 

background image

Połączenie szeregowe-Przy połączeniu szeregowym cewek przez wszystkie płynie ten sam prąd, lecz na każdej z 
nich może być różne napięcie. 

Połączenie równoległe-Jeśli pole magnetyczne każdej z cewek wnika do pozostałych pojawia się indukcyjność 
wzajemna

, zmieniająca indukcyjności cewek składowych. 

 

 

 

 

9. Transformator (z 

łac. transformare – przekształcać) – urządzenie elektryczne służące do przenoszenia energii 

elektrycznej 

prądu przemiennego drogą indukcji z jednego obwodu elektrycznego do drugiego, z zachowaniem 

pierwotnej częstotliwości. Zwykle zmieniane jest równocześnie napięcie elektryczne (wyjątek stanowi transformator 
separ

acyjny, w którym napięcie nie ulega zmianie). 

Transformator umożliwia w ten sposób na przykład zmianę napięcia panującego w sieci wysokiego napięcia, które jest 
odpowiednie do przesyłania energii elektrycznej na duże odległości, na niskie napięcie, do którego dostosowane są 
poszczególne odbiorniki. W sieci elektroenergetycznej zmiana napięcia zachodzi kilkustopniowo w stacjach 
transformatorowych. 

 

Według wielu autorów transformator nie jest maszyną elektryczną, lecz urządzeniem, autorzy ci argumentują, że nie 
posiada on części ruchomych, wchodzi on jednak zwykle w zakres nauczania maszyn elektrycznych, gdyż zachodzą 
w nim zjawiska identyczne (poza ruchem) jak w maszynach prądu przemiennego. 

Transformator zbudowany jest z dwóch lub więcej cewek (zwanych uzwojeniami), nawiniętych na wspólny rdzeń 
magnetyczny 

wykonany zazwyczaj z materiału ferromagnetycznego. Oba obwody są zazwyczaj odseparowane 

galwanicznie, co oznacza, że nie ma połączenia elektrycznego pomiędzy uzwojeniami, a energia przekazywana jest 
przez p

ole magnetyczne. Wyjątkiem jest autotransformator, w którym uzwojenie pierwotne i uzwojenie 

wtórne posiadają część wspólną i są ze sobą połączone galwanicznie. 

 

 

 

 

 

background image

10.Układ Scalony (ang. integrated circuit, chip, potocznie kość) – zminiaturyzowany układ elektroniczny zawierający 
w swym wnętrzu od kilku do setek milionów podstawowych elementów elektronicznych, takich 
jak tranzystory, diody, rezystory, kondensatory. 

Układy scalone zwykle zamknięte są w hermetycznej obudowie-szklanej, metalowej, ceramicznej lub wykonanej 

z tworzywa sztucznego. 

Ze względu na sposób wykonania układy scalone dzieli się na główne grupy: 

 

monolityczne

, w których wszystkie elementy, zarówno elementy czynne jak i bierne, wykonane są 

w monokrystalicznej strukturze 

półprzewodnika 

 

 

 

hybrydowe 

– na płytki wykonane z izolatora nanoszone są warstwy przewodnika oraz materiału 

rezystywnego, które następnie są wytrawiane, tworząc układ połączeń elektrycznych oraz rezystory. Do tak 
utworzonych połączeń dołącza się indywidualne, miniaturowe elementy elektroniczne (w tym układy 

monolityczne

). Ze względu na grubość warstw rozróżnia się układy: 

 

cienkowarstwowe (warstwy ok. 2 mikrometrów) 

 

grubowarstwowe (warstwy od 5 do 50 mikrometrów) 

 

 

 

 

background image

Ze względu na stopień scalenia występuje, w zasadzie historyczny, podział na układy: 

 

małej skali integracji (SSI – small scale of integration

 

średniej skali integracji (MSI – medium scale of integration

 

dużej skali integracji (LSI – large scale of integration

 

wielkiej skali integracji (VLSI 

– very large scale of integration

 

ultrawielkiej skali integracji (ULSI 

– ultra large scale of integration

Zarejestrowane 

topografie układów scalonych podlegają ochronie, przy czym według prawa własności 

przemysłowej układem scalonym jest wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału 
półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, 
nierozdzielnie ze sobą sprzężonych, w celu spełniania funkcji elektronicznych. 

 

11. Dioda 

– dwuzaciskowy element elektroniczny, który przewodzi prąd elektryczny w sposób niesymetryczny, to jest 

bardziej w jednym kierunku niż w przeciwnym. Istotą działania większości diod jest przewodzenie prądu w jednym 
kierunku (zwanym kierunkiem przewodzenia) i blokowa

nie jego przepływu w drugim. Właściwość tę wykorzystuje się 

do prostowania 

napięcia przemiennego oraz demodulacji sygnałów w odbiornikach radiowych. Poprzez odpowiedni 

dobór materiałów oraz parametrów wytwarzania złącza p-n można zmienić charakterystykę diody, dzięki czemu może 
się ona zachowywać w sposób bardziej skomplikowany niż prosty zawór elektryczny. Przykładem są diody 
Zenera 

(używane do stabilizowania napięcia), diody pojemnościowe (używane w obwodach strojenia), diody 

tunelowe 

(używane w generatorach mikrofalowych) czy LED (emitujące światło). 

a)Diody próżniowe 

Dioda 

próżniowa 

żarzona 

pośrednio 

Dioda 

próżniowa 

żarzona 

bezpośrednio 

Duodioda 

 

 

 

Lampo

we diody próżniowe składają się z dwóch elektrod umieszczonych w szklanej lub rzadziej metalowej bańce o 

wysokiej próżni. Katoda jest żarzona za pomocą prądu elektrycznego, a pod wpływem wysokiej temperatury zachodzi 
emisja termoelektronowa

. W ten sposób katoda staje się źródłem elektronów, a ich przepływ jest możliwy tylko w 

jedną stronę - od katody do anody. Były produkowane w dwóch zasadniczych rodzajach - diody detekcyjne (do 
niewielkich sygnałów) i prostownicze (do układów zasilających).Zostały zastąpione przez diody półprzewodnikowe.  

 

background image

b)Diody półprzewodnikowe 

 

Dioda półprzewodnikowa – rodzaj diody wykonanej z materiałów półprzewodnikowych i zawierającej złącze 
prostujące. Zbudowana jest z dwóch warstw półprzewodnika, odmiennie domieszkowanych – typu n i typu p
tworzących razem złącze p-n, lub z połączenia półprzewodnika z odpowiednim metalem – dioda Schottky'ego. Jest 
elementem dwukońcówkowym, przy czym końcówka dołączona do obszaru n nazywa się katodą, a do obszaru p –
 

anodą. Element ten charakteryzuje się jednokierunkowym przepływem prądu – od anody do katody, w drugą stronę 

prąd nie płynie (zawór elektryczny). 

Podstawową cechą diod półprzewodnikowych jest umożliwianie przepływu prądu tylko w jedną stronę, jednak gama 
ich zastosowań jest o wiele szersza, w związku z tym rozróżnia się następujące rodzaje diod: 

 

prostownicza 

jej podstawową funkcją jest prostowanie prądu przemiennegojej główną cechą jest możliwość 

p

rzewodzenia prądu o dużym natężeniu. 

Głównymi parametrami diod prostowniczych jest maksymalne dopuszczalne napięcie wsteczne (napięcie 
pomiędzy anodą i katodą w stanie zatkania) i maksymalny prąd przewodzenia, parametry te określają 
możliwość użycia diody w konkretnym zastosowaniu. Innymi parametrami ważnymi w tego rodzaju 
zastosowaniach jest maksymalny prąd chwilowy (określający odporność na przeciążenia), maksymalna moc 
tracona na diodzie, czas odzyskiwania zdolności zaworowej (wyznacza maksymalną częstotliwość prądu 
prostowanego). Najpopularniejszym zastosowaniem diody prostowniczej jest prostowanie napięcia 

częstotliwości sieciowej, czyli w Polsce 50 Hz. 

Spotykane w praktyce zakresy pracy diod prostowniczych obejmują prądy o wartości od 
kilku mA 

(miliamperów) do kilku kA (kiloamperów) i napięcia od kilku V(woltów) do kilkudziesięciu 

kV 

(kilowoltów). Mogą być wykonywane w postaci półprzewodnikowych diod złączowych (ze złączem p-n) 

background image

lub diod Schottky'ego 

(ze złączem metal-półprzewodnik), gdy liczy się szybkość diody, oraz lamp 

elektronowych np. 

dioda próżniowa i gazotron. 

 

 

stabilizacyjna (dioda Zenera) 

stosowana w układach stabilizacji napięcia i prądu 

 

 

Po przekroczeniu napięcia przebicia ma miejsce nagły, gwałtowny wzrost prądu. W kierunku przewodzenia 
(anoda 

spolaryzowana dodatnio względem katody) zachowuje się jak normalna dioda, natomiast 

przy polaryzacji 

zaporowej (katoda spolaryzowana dodatnio względem anody) może przewodzić prąd po 

przekroczeniu określonego napięcia na złączu, zwanego napięciem przebicia. Przy niewielkich napięciach (do 
ok. 5 V) podstawową rolę odgrywa zjawisko Zenera, w zakresie od 5 do 7 V zjawisko Zenera i przebicie 
lawinowe, a powyżej 7 V - wyłącznie przebicie lawinowe. Napięcie przebicia jest praktycznie niezależne od 
płynącego prądu i zmienia się bardzo nieznacznie nawet przy dużych zmianach prądu przebicia (dioda 
posiada w tym stanie niewielką oporność dynamiczną). Cechami, które pozwalają wydzielić diody Zenera jako 
oddzielną kategorię elementów, są: 

 

przebicie niepowodujące uszkodzenia diody, 

 

napięcie przebicia określone dokładnie, z niewielką tolerancją, typowo 5% (dla np. diod 
prostowniczych 

ważne jest aby nie było mniejsze od zadanej wartości), 

 

mała oporność dynamiczna, 

 

zapewnienie możliwie gwałtownego przejścia do stanu przebicia złącza (możliwe ostre "kolano" na 
charakterystyce I = f(U)). 

Podstawowe zastosowanie diody Zenera to źródło napięcia odniesienia w stabilizatorach, ponadto używana 
bywa do przesuwania poziomów napięć oraz jako element zabezpieczający i przeciwprzepięciowy (transil). 

 

 

tunelowa - dioda o specjalnej konstrukcji, z odcinkiem charakterystyki o ujemnej rezystancji dynamicznej 

 

pojemnościowa (warikap) - o pojemności zależnej od przyłożonego napięcia 

 

elektroluminescencyjna (LED) - 

dioda świecąca w paśmie widzialnym lub podczerwonym 

 

laserowa 

background image

 

mikrofalowa (np. Gunna) 

 

detekcyjna - diody niewielkiej mocy

używane w układach modulacji AM 

 

fotodioda 

dioda reagująca na promieniowanie świetlne (widzialne, podczerwone lub ultrafioletowe). 

 

stałoprądowa 

 

wsteczna 

12.Opornik, rezystor (z 

łac. resistere, stawiać opór) – najprostszy, rezystancyjny element 

bierny obwodu elektrycznego. Jest elementem liniowym: 

spadek napięcia jest wprost proporcjonalny do prądu 

płynącego przez opornik. Przy przepływie prądu zamienia energię elektryczną w ciepło. Występuje na nim spadek 
napięcia. W obwodzie służy do ograniczenia prądu w nim płynącego. Idealny rezystor posiada tylko jedną wielkość, 
która go charakteryzuje – rezystancję. W praktyce występuje jeszcze pojemność wewnętrzna oraz 
wewnętrzna indukcyjność, co, np. w technice wysokich częstotliwości (RTV), ma duże znaczenie (jest to 
tzw. 

pojemność oraz indukcyjność pasożytnicza). W technologii bardzo wysokich częstotliwości – 

kilkuset 

megaherców (MHz) i powyżej – właściwości pasożytnicze typowego rezystora muszą być traktowane jako 

wartości rozproszone, tzn. rozłożone wzdłuż jego fizycznych wymiarów (zobacz: schemat zastępczy). 

Podstawowe parametry opisujące opornik to: 

 

rezystancja nominalna 

– rezystancja podawana przez producenta na obudowie opornika, wyrażona 

w Omach i przyjmuj

ąca wartości określane wedługszeregów wartości; rezystancja rzeczywista różni się od 

rezystancji nominalnej, jednak zawsze mieści się w podanej klasie tolerancji. Często używanym parametrem 
jest konduktancja 

wyrażana w simensach 

 

tolerancja 

– inaczej klasa dokładności; podawana w procentach możliwa odchyłka rzeczywistej wartości 

opornika od jego wartości nominalnej 

 

moc znamionowa 

– moc jaką opornik może przez dłuższy czas wydzielać w postaci ciepła bez wpływu na 

jego parametry; przekroczenie tej wartości może prowadzić do zmian innych parametrów rezystora (np. 
rezystancji) lub jego uszkodzenia, 

 

napięcie graniczne – maksymalne napięcie jakie można przyłożyć do opornika bez obawy o jego zniszczenie, 

 

temperaturowy współczynnik rezystancji – współczynnik określający zmiany rezystancji pod wpływem zmian 

temperatury opornika. 

13.Termistor 

– opornik półprzewodnikowy lub metalowy, którego rezystancja (opór) zależy od temperatury. Wykonuje 

się je z tlenków: manganu, niklu, kobaltu, miedzi, glinu, wanadu i litu. Od rodzaju i proporcji użytych tlenków zależą 
właściwości termistora. 

Rodzaje termistorów: 

a)NTC 

– o ujemnym współczynniku temperaturowym (ang. negative temperature coefficient) – wzrost temperatury 

powoduje zmniejszanie się rezystancji; 

 

b) PTC 

– (pozystor) o dodatnim współczynniku temperaturowym (ang. positive temperature coefficient), wzrost 

temperatury powoduje wzrost rezystancji; 

background image

c) CTR 

– o skokowej zmianie rezystancji (ang. critical temperature resistor) – wzrost temperatury powyżej określonej 

powoduje  gwałtowną  zmianę  wzrost/spadek  rezystancji.  W  termistorach  polimerowych  następuje  szybki  wzrost 
rezystancji (bezpieczniki polimerowe), a w ceramicznych, zawierających związki baru, spadek. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pojęcia : 

Indukcyjność określa zdolność obwodu do wytwarzania strumienia pola magnetycznego powstającego w wyniku 
przepływu przez obwód prądu elektrycznego. 

Rezystancja 

– wielkość charakteryzująca relacje między napięciem a natężeniem prądu elektrycznego w obwodach 

prądu stałego. 

Domieszkowanie

, wprowadzanie niewielkich ilości dodatkowych substancji, tzw. domieszek, do ciała stałego – np. 

materiału ceramicznego czy metalu – w celu modyfikacji jego właściwości w pożądanym kierunku.