370

NajwaŜniejsze elementy procesu psychoterapii

Przed kaŜdą formą psychoterapii stoi pytanie o mechanizmy chorobowe, Ŝe dana osoba cierpi
na dane dolegliwości.
Szkoły róŜnią się na poziomie identyfikacji mechanizmów występującech przy zaburzeniach
osobowości  i  nerwicach,  stawiania  hipotez  na  temat  typu  zaburzeń,  które  mogą  wynikać  z
dzieciństwa.
Szkoły  humanistyczne  stawiają  pytania  o  informacje    dotyczące  zdarzeń  Ŝyciowych,  ocenę
otoczenia, doświadczenie Ŝyciowe.
Czynniki  zewnętrzne  przyczyniają  się  do  uruchamiania  wewnętrznych  czynnikow,  które
wpływają na wystąpienie  zaburzeń lub lęków.
Większość ludzi, którzy zgłaszają się na psychoterapię, zamiast szukać źródła nieszczęścia w
sobie, lokują je na zewnątrz. A powinno być odwrotnie.
Pacjenci z zaburzeniami osobowości, nerwicami, uwaŜają, Ŝe całe ich nieszczęście bierze się
z  przykrych doświadczeń w dzieciństwie. To nie prawda.

1 etap psychoterapii to motywowanie, przygotowanie do tego co prowadzi do zmian.

W  tym  etapie  u  badanego  występuje  lęk.  Lęk,  który  towarzyszy  mu  w  pierwszej  fazie
psychoterapii  jest  podwójny.  Dotyczy  to  tego,  czy  pacjent  nie  usłyszy,  Ŝe  jest  chory
psychicznie  lub  Ŝe  nic  mu  zupełnie    nie  jest,  bo  parametry  fizyczne  (  EKG,  rentgen,...)  są
dobre.
Występuje teŜ lęk przed przyznaniem się, Ŝę za to co mi się przytrafiło w Ŝyciu, sam pacjent
jest odpowiedzialny.
Za  tym  idzie  poczucie  winy  wobec  osób  znaczących,  do  samego  siebie,  agresja,  poczucie
krzywdy, złości.
To co trzeba zrobić w tym przypadku to zmniejszyć nasilenie lęku.
Jak to robimy?
1)  Po  przez    zachowania  empatyczne  (  empatia  –  Rogers)  –  zdolność  terapeuty  do
dostrzegania uczuć, ktore przeŜywa pacjent i stawianie się  w jego sytuacji; terapeuta zakłada,
Ŝ

e pacjent przeŜywa trudne i niemiłe uczucia i okazuje zrozumienie po przez przyznanie racji

pacjentowi : ‘ Ŝe ty musisz tp przeŜywać, bo....”. Psychoterapeuta powinien przytaknąć : „
jeŜeli ty uwaŜasz, Ŝe nie moŜesz postąpić inaczej, to w porządku”.
Okazujemy empatię; chcemy, Ŝeby pacjent czuł, Ŝ go rozumiemy, akceptujemy.
2) Trzeba pomagać pacjentom mówić o uczuciach, o tym co ich aktualnie boli, o tym co w
danej chwili przeŜywają.
3) Wzbudzanie zaufania przez zawarcie kontraktu terapeutycznego.
Dajemy pacjentowi podstawy do myślenia, Ŝe „jestem wiarygodny jako psychoterapeuta”;
Ŝ

e w czasie 3 miesięcy, pół roku mu pomogę, bo jestem fachowiec, ja na pewno coś zrobię,

eby polepszyć jego samopoczucie;

trzeba  powiedzieć  pacjentowi  co  będziemy  z  nim  robili  i  jak  (  regularne  spotkania,
omawianie tego co dla niego waŜne i trudne).
Terapeuta  musi  bardzo  uwaŜać  na  wyraŜanie  uczuć  przez  samego  siebie  ,  bo  to  zniechęca
pacjenta, przeszkadza w kontakcie z pacjentem. Podczas sesji pytamy pacjenta : „ jak się teraz
czujesz,
Co było dla ciebie trudne w ciągu spotkania, ...”; absolutnie nie wolno zostawić go z
„ niepoukładanymi, rozbabranymi” uczuciami.
4)  Uszanowanie  jego  objawów  –  pozwolić  mu  na  przeŜywanie  objawów  tu  i  teraz  na
zasadzie  odreagowania;    jeŜeli  płacze  to  my  staramy  się  pozwolić  mu  wypłakać;  jeŜeli  ma
bóle  głowy  i  kłopoty  ze  snem  to  moŜemy  pomóc  proponując  obpręŜenie  lub  technikę
relaksacyjną.

Czasami zdarza się, Ŝe moŜe wystąpić PLACEBO, czyli złudne przekonanie pacjenta o tym,
Ŝ

e nasza fachowoćść i działania zniwelowały objawy, Ŝę wszystko jest w porządku. Ale tak

nie jest , to tylko złudne przekonw\anie, przeświadczenie o tym. Nie naleŜy wtedy przerywać
terapii, naleŜy ją kontynuować.

2 etap w procesie psychoterapii to osiągenie wglądu.

Zmienia się tu aktywność terapeuty. Jest to okres kiedy stosujemy techniki :
-

klasyfikacji – polega na tym, Ŝe staramy się zatrzymać uwagę pacjenta na sprawach dla
niego waŜnych, tych, które muszą zostać poruszone

interpretacji,  klaryfikowania  –  celem  ich  stosowanie  jest  sprecyzowanie  i    podanie
powodów  zachowania  pacjenta,  ale  powodów,  które  terapeuta  uwaŜa  za  właśćiwe  (  te,
którym  zaistnieniu  pacjent  nie  zaprzeczy);  określenie  tych  powodów,  wyjaśnienie
dlaczego  tak  a  nie  inaczej  pacjent  się  zachowuje;  technika  ta  słuŜy  temu,  Ŝeby  pobudzić
pacjenta  do  przypominania  siebie  faktów,  które  w  istocie  zaprzeczają  przekonaniom
pacjenta  o  tym  co  mu  się  przydaŜyło,  i  które  mają  wyjaśnić/naprowadzić  na  prawdziwe
motywy działania , zachowania.

Interpretacje  mogą  się  róŜnić  od  tego  jakie  są  podejścia:  psychodynamiczne,
psychoanaliteczne,etc.
Celem  interpretacji  ,  jej  stosowania  jest  wyzwolenie  w  pacjencie  silnych  reakcji
emocjonalnych,
wzbudzanie uczuć, przeŜywanie tu i teraz tych emocji, które wyparł, którym zaprzecza, na kte
zamyka oczy.
Pacjent  dokonuje  analizy  wydarzeń  Ŝyciowych,  m.inn.  tych,  które  zostały  wyparte  i
odreagowuje uczucia, które w skutek wyparcia tłumił.
Np.  pacjent  w  obecnoci  terapeutyodreagowuje  uczucia  ,  co  powoduje,  Ŝe  potem  wraca  do
domu jakby  ‘oczyszczony’;  rodzaj relacji w stosunku do bliskich po ‘oczyszczeniu’ zmienia
się, bo pacjent ujawnił negatywne uczucia, a ilość złości i jej siła  z nimi związana spada, a
więc pacjent czuje się lepiej.
Następuje  w  tym  etapie  dojście  do  przekonania,  Ŝe  ‘  To  ja  decyduję  o  tym  czy  ty  mnie
złościsz, a nie ty i nie twoje zachowanie’ !!! Gdy ja się złoszczę to źródło złości jest we mnie
i mogę to kontrolować;
mogę kontrolować swoje uczucia.
Pacjent uświadamia i mówi sobie : ‘ w porządku, to jest dla mnie przykre, rozumiem to, ale
mimo to ja to robię, ale tym razem świadomie’.
Psychoterapia nie jest miejscem, w którym uczymy ludzi jak Ŝyć, co jest dobre a co złe !!!!
KaŜdy  w  Ŝyciu  świadomie  dokonuje  wyborów  dostosowanych  do  własnych  potrzeb  i
moŜliwości.
Często pacjenci mówią, Ŝe  nie warto wracać do tego co się wydarzyło. Mają duŜo przykrych
dowiadczeń zyciowych i najchętniej zapomnieliby o nich. Nie chcą  ich sobie przypominać.
Jest to tak zwana asymilacja przykrych doświadczeń Ŝyciowych  .
To  nagromadzenie  energii  powstałej  po  zajściu  przykrych  doświadczeń  Ŝyciowych,  moŜna
czasem naleŜy wykoŜystać do budowania pozytywnego obrazu swego Ŝycia, samego siebie,  a
nie odwrotnie, do niszczenia się, odcinania, izolowania od reszty świata.
Celem wglądu jest odróŜnienie tego co jest przeszłością od tego co jest teraŜniejszością.
Uświadomienie sobie, Ŝe jeŜeli np. moja matka mnie skrzywdziła to nie znaczy, Ŝe maja Ŝona,
inna  kobieta,  na  której  być  móŜe  mi  zaleŜy,  teŜ  to  zrobi  –  nie,  bo  nie  jest  moją  matką,  nie
musi postępować jak ona.
Asymilacja  dawnych  doświadczeń  polega    na  uwolnieniu  się  od  lęku  związanego  (tu)  z
matką, która nie skrzywdziła  i nie przeŜucaniu tego lęku i przykrych doświadczeń , odczuć,
uczuć na innych ludzi pojawiających się ( tu kobiet) w moim Ŝyciu.

3 etap to zmiana zachowań,

która  polega  na  wyciąganiu  wniosków,  ocenie  dowiadczeń,  uświadomienie  sobie  przez
pacjenta,  Ŝe  przyczyny  urazów,  niepowodzeń  były  znacznie  bardziej  wielorakie  niŜ  to  tylko
lęk sprawił; pacjent musi sobie uświadomić, Ŝe to jego zachowania się do tago przyczyniły.
Dochodzi  tu  do  zniany  samego  siebie  przez  pacjenta,  poznawania  ograniczeń  w  sasmym
sobie, ale teŜ tego co moŜe zrobić pozytywnego, dobrago i tym razem prawdziwego.
W tym etapie dochodzi do potrzeby zmiany. Ujawnienie potrzeb powoduje, Ŝ pacjent chce,
ma potrzebę, aby wszystkie ujawnione potrzeby zaspokoić. Musi więc dokonać zmian, szuka
alternatywnych rozwiązań, alternatywnych moŜliwości wyboru.
Pacjent  powinien  znaleźć  conajmniej  3  róŜne  sposoby,  aby  rozwiązać  problem,  ale
równocześnie przy tym powinien:
-

znaleźć rozwiązania moŜliwe do zrealizowania

zdawać sobie sprawę ze skutków, konsekwencji zmiany, jej wyboru

dokonując zmiany musi chcieć skutków i zaakceptować je nawet wtedy, gdy okaŜe się,
Ŝ

e będą dla niego negatywne

trzeba uczyć pacjentów na tym etapie umiejętności słuchania partnera

zaspokajania potrzeb swoich, ale i innych

nauczyć się mówić o swoich uczuciach, wyraŜać je, np. jestem zły, niezadowolony, etc.

4 etap to zakończenie terapii ;

w którymś momencie trzeba zakończyć terapię, ale ten etap bywa trudniejszy dla
psychoterapeuty, niŜ dla pacjenta. Psychoterapeuta chciałby ciągle coś poprawiać.
Sygnałami świadczącymi o tym, Ŝe moŜna zakończyć terapię są:
-

ustąpienie, zmniejszenie nasilenia objawów

gdy usunięta jest bezpośrednia przyczyna zaburzeń, tzn. pacjent rozwiązuje swoje bieŜące
problemy i informuje nas o tym, a my wiemy, Ŝe on sobie radzi

gdy częstotliwość sesji zmienia się, mogą odbywać się rzadziej, co jakiś czas, ale nie tak
często jak dotychczas; powinno się dać pacjentowi szansę na usamodzielnienie się – aby
objawy nie nawracały, daje się pacjentowi moŜliwość powrotu, rozmowy raz na jakiś czas
z terapeutą , w czasie której nastąpiłoby omówienie ewentualnych problemów oraz
upwenienie się przez terapeutę, Ŝe to co pacjent robił do tej pory i robi wciąŜ, nie
spowoduje powrotu, nawrotu zaburzeń.

Powinno  się  pamiętać,  Ŝe  w  pracy  z  ludźmi  jako  psychologowie,  jesteśmy  ludziom
potrzebni
do  ułatwienia  realizacji  ich  własnych  potrzeb  (!),tego  co  pacjent  uwaŜa  za  sensowne,
waŜne dla niego samego;
pomóc w usunięciu przyczyn, mechanizmów, które utrudniają realizację potrzeb;
jesteśmy  teŜ  potrzebni  do  tego,  aby  nauczyć  umiejętności  psychologicznych  np.
rozpoznawania emocji, komunikacji, etc.

Doczytać : czym róŜni się proces terapii grupowej od procesu terapii rodzin.