9. Opracowywanie danych i prowadzenie obliczeń – powtórka

Powtórka 9.1. 

Przypomnij sobie rozmieszczenie, nazwy i funkcje głównych elementów okna i menu 

programu 

Excel

, takich m.in. jak:  

Zeszyt

,  

Arkusz

, przyciski kreatorów i operacji na danych – zob. 

rys. 9.1. 

♦

Rysunek 9.1. 

Obraz z otwartym oknem programu 

Excel

 na ekranie

Powtórka 9.2.

 W arkuszu 

Szczyty

 z folderu 

Arkusze

 znajduje się tabela, do której wpisano jedynie 

dane o wybranych szczytach gór na kuli ziemskiej. Teksty są wyrównane do lewej krawędzi komórki, 
a liczby – do prawej. Sformatuj tę tabelę do postaci przedstawionej na rysunku 9.2. i umieść ją w swo-
im folderze. 

♦

 

Zakładka jednego 
z dwóch arkuszy, 
składających się 
na Zeszyt1

Kliknij dwa razy na 
nazwie arkusza, jeśli 
chcesz ją zmienić

Umiejętności informatyczne absolwenta gimnazjum

Zbieranie i opracowywanie danych za pomocą arkusza kalkulacyjnego (np. Excel)

•

Wypełnianie komórek arkusza kalkulacyjnego: napisami, liczbami i formułami; 

•

formatowanie zawartości komórek; 

•

stosowanie adresów względnych, bezwzględnych i mieszanych; 

•

kopiowanie zawartości komórek, wypełnianie komórek serią danych; 

•

dobieranie i tworzenie wykresów dla danych w tabeli, formatowanie i opisywanie wykresów;

•

wprowadzanie poprawek do arkusza: usuwanie i dodawanie wierszy lub kolumn;

•

planowanie bardziej rozbudowanych obliczeń w arkuszu, sprawdzanie wielu wariantów obli-
czeń, używanie arkuszu do prowadzenia prób (symulacji); 

•

kopiowanie i przenoszenie tabeli i wykresu z arkusza do dokumentu tekstowego. 

Ten przycisk służy 
do scalania 
wybranych komórek

Przyciski 
porządkowania 
wybranej kolumny

Przycisk Kreatora 
wykresów

Przycisk kreatora  
sumowania 
i funkcji

Ten Zeszyt składa się z dwóch 
Arkuszy. Jego nazwę można 
zmienić w opcji 
Plik|Zapisz jako

2

Powtórka-arkusze kalkulacyjne – Technologia Informacyjna 

Powtórka 9.3.  

Zapoznaj się, poprzez otwarcie menu  

Format|Komórki

  przy zaznaczonej komórce, 

z kategoriami i typami danych, umieszczonymi w różnych komórkach arkusza 

Godziny pracy i za-

płata

 z folderu 

Arkusze

 (zob. rys. 9.3). Występują w nich: dane tekstowe (w kolumnach 

B

 i 

C

 oraz 

w wierszach 1 – 3), dane liczbowe (w kolumnie 

F

), godziny (w kolumnach 

D

 i 

E

), waluta (w kolum-

nach 

G

 i 

H

). Ponadto, wartości w kolumnach 

F

 i 

H

 są obliczane za pomocą formuł. Zapoznaj się (lub 

tylko przypomnij sobie) w 

Pomocy

, jak godziny są reprezentowane w obliczeniach (kolumna 

F

). Zob. 

rys. 9.1 w podręczniku, na którym opisano niektóre opcje formatowania komórek arkusza. 

♦

 

Powtórka 9.4. 

W arkuszu 

Układ Słoneczny

 z folderu 

Arkusze

 znajduje się tabela z różnymi danymi 

o planetach Układu Słonecznego. Sporządź wykresy ilustrujące różne zależności wartości pewnych 
cech planet od ich odległości od Słońca. Zatem na tych wykresach planety będą umieszczone na osi 
Ox, a na osi Oy znajdą się ilustrowane wielkości. Dane przedstawiane na tych wykresach będą pocho-
dzić z różnych kolumn tabeli. Utwórz następujące wykresy: 

•

średniej odległości od Słońca; 

•

natężenia pola grawitacyjnego – wykres kolumnowy;

•

gęstości planet – wykres liniowy; 

•

temperatury powierzchni – wykres liniowy; 

W graficznej reprezentacji dla ostatniej z tych zależności uwzględnij, że temperatura powierzchni 

planet ma dużą rozpiętość wartości (zob. rys. 9.4). 

♦

 

Rysunek 9.2. 

Sformatowana tabela z danymi o szczytach świata

3

Powtórka-arkusze kalkulacyjne – Technologia Informacyjna 

Rysunek 9.3. 

Fragment tabeli z rozliczeniem pracy w ogrodzie – przykłady różnych kategorii i typów 

danych 

Rysunek 9.4. 

Wykresy ilustrujące wybrane cechy planet w zależności od ich odległości od Słońca

Gęstość planet

5,4

5,25

5,51

3,95

1,34

0,7

1,27

1,64

2

0

1

2

3

4

5

6

Merkury Wenus Ziem ia

Mars

Jowisz Saturn

Uran

Neptun

Pluton

Planety

G

ęs

to

ść

 [

to

n

a/

m

3

]

4

Powtórka-arkusze kalkulacyjne – Technologia Informacyjna 

Powtórka 9.5.  

Arkusz  

Polska

  z folderu  

Arkusze

  zawiera podstawowe dane dotyczące powierzchni 

i zaludnienia województw. Wypełnij najpierw puste komórki w tabeli, a następnie utwórz wykres:

•

Wypełnij puste kolumny (wpisz odpowiednią formułę do komórki w piątym wierszu i skopiuj 
ją do wszystkich poniżej niej): procentowe ilości mieszkańców w poszczególnych wojewódz-
twach, liczba osób na jeden kilometr kwadratowy (uwaga na jednostki – zaludnienie woje-
wództw jest podane w tysiącach), zaludnienie miast w poszczególnych województwach.

•

Utwórz wykres kołowy dla procentowego zaludnienia województw (zobacz nasz wykres na 
rys. 9.5 i postaraj się otrzymać podobny). 

♦

Powtórka 9.6.

 Dla danych umieszczonych w tabeli arkusza 

Moje oceny

 w folderze 

Arkusze

 utwórz 

wykres kolumnowy i opisz go (zob. rys. 9.6). Zauważ, że tym razem wykres jest tworzony dla serii da-
nych  zajmującej   wiersz.   Przy  okazji   wypełnij   puste   komórki   tabeli   –  te   wartości   będą   potrzebne 
w ćwiczeniach tego punktu. 

Uwaga.

 Jeśli chcesz, aby ta powtórka oraz ćwiczenia w p. 9.2.3 rzeczywiście dotyczyły Twoich ocen, 

to najpierw utwórz w swoim folderze arkusz 

Moje oceny

 i umieść w nim swoje oceny. 

♦

 

Rysunek 9.5. 

Procentowe zaludnienie województw 

Rysunek 9.6. 

Wykres częstości ocen

Procentowe zaludnienie województw

8%

5%

6%

3%

7%

8%

13%

3%

5%

3%

6%

13%

3%

4%

9%

4%

Dolnoś ląs kie

Kujaws ko-pom ors kie

Lubels kie

Lubuskie

Łódzkie

Małopols kie

Mazowieckie

Opols kie

Podkarpackie

Podlaskie

Pom ors kie

Śląs kie

Świętokrzys kie

Warm ińsko-m azurskie

Wielkopolskie

Zachodniopom ors kie

Częstość moich ocen

0

5

10

15

1

2

3

4

5

6

Oceny

C

zę

st

oś

ć

 o

ce

n

Częstość

5

Powtórka-arkusze kalkulacyjne – Technologia Informacyjna 

Powtórka 9.7.  

Przypomnij sobie, w jaki sposób są traktowane w arkuszu adresy względne i bez-

względne podczas ich kopiowania. Posłuż się odpowiednimi schematami.  

♦

Rysunek 9.7.

 Fragment arkusza, w którym skopiowano formułę z adresem 

B2

 w jego czterech róż-

nych wersjach

Arkusz jest często wykorzystywany do rysowania wykresu funkcji. W tym celu, najpierw tworzymy 
tabelę wartości tej funkcji w ustalonym przedziale zmiennej x, a następnie wybieramy typ wykresu 

XY 

(Punktowy)

, a jako 

Podtyp wykresu

 – 

Wykres punktowy

 z punktami danych połączonymi wygła-

dzonymi liniami (drugi od góry w lewej kolumnie). 

Powtórka 9.8.

 Utwórz arkusz, w którym będziesz mógł otrzymać wykres funkcji kwadratowej y = ax

2 

+ bx + c w ustalonym przedziale, np. [–7, +7] dla różnych wartości współczynników a, b i c. 

Wskazówka.

 Argumenty funkcji w tabeli, która służy do rysowania wykresu funkcji, na ogół występu-

ją w równych odstępach. Można w tym przypadku skorzystać ze specjalnej opcji w arkuszu, która to 
ułatwia – należy postępować następująco: 

•

wpisz do komórki pierwszą wartość zmiennej x, np. – 4, i podświetl ją; 

•

wybierz opcję 

Edycja|Wypełnij|Serie danych

 i w oknie dialogowym, które się pojawi (zob. 

rys. 9.8), ustal parametry ciągu liczb. 

♦

 

Rysunek 9.8. 

Okienko dialogowe do ustalenia parametrów serii danych do wypełnienia

Powtórka 9.9.

  Dany jest układ dwóch równań liniowych z dwoma niewiadomymi. Utwórz arkusz, 

który będzie przydatny przy geometrycznej metodzie rozwiązywania tego układu. Określ, jakie będzie 
wzajemne położenie prostych reprezentujących równania w zależności od rozwiązania układu. Określ 
w przybliżeniu rozwiązanie tego układu, jeśli istnieje. 

♦

 

Powtórka 9.10.

 Utwórz arkusz z wykresami dwóch funkcji, sin(x) i cos(x) w tym samym przedziale 

zmienności, np. [– 180

°

, 180

°

]. 

Serie mogą być różnego typu, 
np. mogą tworzyć ciąg 
arytmetyczny lub 
geometryczny 

Jednostki serii 
w przypadku dat 

Krok, z jakim 
zmieniają się 
elementy serii 

Końcowa wartość 
elementu serii 

Serie mogą 
być tworzone 
w wierszach 
i w kolumnach 

6

Powtórka-arkusze kalkulacyjne – Technologia Informacyjna 

Wskazówka.  

Argument  x  funkcji trygonometrycznej w arkuszu należy podawać w radianach. Jeśli 

więc chcemy obliczać wartości tych funkcji dla argumentu x danego w stopniach, to należy obliczać 
wartości tych funkcji dla argumentu 

RADIANY(x)

, gdzie funkcja 

RADIANY

 służy do zamiany stopni 

na radiany. 

♦

 

Powtórka 9.11.

 Posłuż się arkuszem, by dla danej lokaty porównać wysokość odsetek otrzymanych 

po każdym okresie oszczędzania, gdy:

•

odsetki pozostają na koncie w banku i są oprocentowane tak, jak początkowa lokata; 

•

odsetki są pobierane z banku każdego roku, lub innymi słowy, oprocentowana jest jedynie po-
czątkowa lokata.

Uwzględnij różne oprocentowanie wkładów. Utwórz wykres ilustrujący wysokość odsetek w zależno-
ści od okresu w obu sposobach oszczędzania. 
Po jakim czasie początkowa kwota wraz z odsetkami podwoi się, przy jednym i drugim sposobie 
oszczędzania? A po jakim czasie, pierwszy sposób oszczędzania przyniesie dwa razy więcej oszczęd-
ności, niż drugi? 

♦