1
Zmiana społeczna
KLASYCZNE TEORIE ROZWOJU
SPOŁECZNEGO
:
MARKSIZM I EWOLUCJONIZM
TYPY SPOŁECZEŃSTW
:
SPOŁECZEŃSTWA NOWOCZESNE
SPOŁECZEŃSTWA PONOWOCZESNE
TEORIE MODERNIZACJI
TEORIE KONWERGENCJI
TEORIE ZALEśNOŚCI
FUNKCJONOWANIE
SPOŁECZEŃSTWA
DYNAMIKA „W SYSTEMIE”
SOCJALIZACJA
KONTROLA SPOŁECZNA
INSTYTUCJONALIZACJA
DYNAMIKA „SYSTEMU”
ZMIANA SPOŁECZNA
ROZWÓJ
POSTĘP
2
DEFINICJE
ZMIANA SPOŁECZNA
„STAN W JEDNYM MOMENCIE W
STOSUNKU DO STANU W INNYM
MOMENCIE CZASU”
ROZWÓJ
KIERUNEK POZYTYWNY
POCZĄTEK ZMIAN MA CHARAKTER
WEWNĘTRZNY (ENDOGENNY)
POSTĘP
ZBLIśANIE DO STANU IDEALNEGO
(WARTOŚCIOWANIE)
SOCJOLOGIA
WSPÓŁCZESNA
ODEJŚCIE OD POJMOWANIA ZMIANY
JAKO PROCESU SAMOISTEGO
ROZWOJU , NIEODWRACALNEGO I
KONIECZNEGO
PODKREŚLANIE ZNACZENIA
DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA I
NIEPRZEWIDYWALNOŚCI BIEGU
WYDARZEŃ
NIEOKREŚONOŚĆ PRZYSZŁOŚCI,
OTWARTEJ NA RÓśNE MOśLIWOŚCI
(B.SZACKA)
3
OZNACZA TO W
PRAKTYCE, śE NA
NIC NIE JESTEŚMY
SKAZANI;
PRZYSZŁOŚĆ
ZALEśY OD NAS
SAMYCH
4
MARKSIZM
RODZAJ SIŁ WYTWÓRCZYCH
SPOSÓB PRODUKCJI (POZIOM
MATERIALNYCH SIŁ WYTWÓRCZYCH)
STOSUNKI PRODUKCJI (np. formy własności)
BAZA ( Ŝródło dynamiki społecznej)
NADBUDOWA (ustrój prawno-polityczny,
charakter kultury symbolicznej)
EWOLUCJONIZM
(H.Spencer)
Prawa rządzące ewolucją
społeczeństw, są tymi samymi,
które rządzą ewolucją w świecie
przyrody
Orientacja przeszłościowa (droga,
jaką ludzkość przechodzi w
kierunku nowoczesnego
społeczeństwa przemysłowego)
5
Społeczeństwa tradycyjne i
nowoczesne (Max Weber)
Charakter własności
Organizacja pracy i produkcji
Charakter siły roboczej
Charakter rynku ekonomicznego
Charakter obowiązujących praw
Dominujące motywacje
Koncepcja K.Kumara, ł
ą
czy w
ą
tki podkre
ś
lane
przez Webera i Parsonsa z koncepcjami
innych badaczy.
Nowoczesno
ś
ci jest tworzona przez pi
ęć
zasad.
Zasadę indywidualizmu
Zasadę dyferencjacji
Racjonalność
Ekonomizm
Ekspansywność
6
Osobowość nowoczesna
Potrzeba nowych doświadczeń, otwartość na innowację i
zmianę
Świadomość wielości opinii i poglądów, gotowość
wypowiadania i uzasadniania własnych opinii i tolerancja dla
opinii odmiennych
Perspektywna orientacja wobec czasu, zogniskowana na
przyszłości, a nie na przeszłości
Poczucie mocy podmiotowej, tj. przekonanie, Ŝe problemy
moŜna rozwiązywać pod warunkiem, Ŝe podejmie się
odpowiednie działania
Osobowość nowoczesna cd.
Planowanie przyszłych działań, to jest angaŜowanie wyobraźni
w celu planowania przyszłości
Zaufanie do istniejącego porządku społecznego, wiara w
prawidłowość, przewidywalność i kalkulowalność Ŝycia
społecznego
Zasada merytokratyczna, która polega na domaganiu się
nierównego wynagradzania dla nierównych zasług
Przywiązywanie wagi do edukacji i ciągłego doskonalenia się
Szanowanie godności innych, nawet gdy zajmują niŜszą
pozycję społeczną
7
Społeczeństwa ponowoczesne
Schematy interpretacyjne :
ewolucyjny
przyjmuje się tutaj, Ŝe „przyszłość juŜ była”.
Kryje się w nim załoŜenie o linearnej ciągłości dziejów.
Podejście to znajdziemy w koncepcji społeczeństwa
postindustrialnego, opisywanego przez D.Bella czy
A.Touraine’a.
A P.Drucker pisze o społeczeństwie opartym o wiedzę,
inni - o społeczeństwie informatycznym.
Społeczeństwa ponowoczesne
Schematy interpretacyjne :
cykliczny
Drugie podejście, to nostalgiczna idea powrotu do
utraconej przeszłości.
WiąŜe się z narastającą we współczesnych
społeczeństwach, świadomością istnienia róŜnych
negatywnych aspektów i konsekwencji nowoczesności.
Znajdziemy w nim zarówno koncepcje New Age, jak i wiarę
w odbudowanie utraconych więzi rodzinnych, wspólnot
lokalnych, czy religijnych.
8
RUCH PRECESYJNY
9
NEW AGE
DEF. „ NIEFORMALNY, WIELOPOSTACIOWY
I WIELPWYMIAROWY, ALTERNATYWNY
RUCH KULTUROWY, KTÓRY NARODZIŁ
SI
Ę
W USA W LATACH 60tych
Wi
ąŜ
e si
ę
z wiar
ą
w nadej
ś
cie epoki Wodnika
pod koniec 2012 roku i ko
ń
cem
Chrze
ś
cija
ń
stwa (Ery Ryb)
Jednym ze znaków rozpoznawczych New Age
jest panteizm tj wiara,
Ŝ
e Bóg jest we wszystkim
i wszystko jest Bogiem. Ruch ten zaleca min.
medytacje, koncentracje, afirmacje, jog
ę
, reiki…
Społeczeństwa ponowoczesne
Schematy interpretacyjne :
dialektyczny
Przyszłość, to nie kontynuacja teraźniejszości czy odwrót ku
przeszłości, a budowanie zmiany o charakterze jakościowym.
Do tego nurtu zaliczyć moŜemy prace F.Fukuyamy, a takŜe
postmodernistów; Z.Baumana, Baudrillarda, czy Lyotarda.
„Zaprzeczają oni w nich istnieniu w ogóle jakichkolwiek
prawidłowości historycznych i społecznych, które dałoby się ująć w
prawa. Ogłaszają pełną dominację przedmiotów i dóbr
konsumpcyjnych nad ludźmi, całkowitą zatratę podmiotowości,
wyparcie stosunków międzyludzkich przez symulację, zastąpienie
kultury domeną hiperrzeczywistości w której panuje spektakl
i w efekcie chaos wraŜeń”.
10
KONSUMERYZM
EKONOMICZNE POTRZEBY KAPITALIZMU
PRZESUNĘŁY SIĘ Z PRODUKCJI NA KONSUMPCJĘ
(KREDYTY KONSUMENCKIE, ROZWÓJ AGENCJI
REKLAMOWYCH, MARKETINGU,)
ŚWIAT SKŁADA SIĘ Z EKRANÓW MEDIÓW I
WYTWORÓW KULTURY POPULARNEJ: TELEWIZJI,
TELEWIZJI KABLOWEJ, VIDEO, KOMPUTERA, GIER,
REKLAM, PARKÓW TEMATYCZNYCH, CENTRÓW
HANDLOWYCH, FIKCYJNEGO KAPITAŁU I KREDYTU,
KTÓRE WSZYSTKIE SĄ CZĘŚCIĄ
POSTMODERNISTYCZNEJ KULTURY POPULARNEJ
11
NOWE ZAJĘCIA KLASY
ŚREDNIEJ
WZRASTAJĄCE ZNACZENIE KONSUMPCJI I MEDIÓW
SPOWODOWAŁY POWSTANIE NOWYCH ZAWODÓW
(LUB ZMIENIŁO ROLĘ I CHARAKTER STARYCH)
WPRZĄGNIĘTYCH W NAMAWIANIE LUDZI DO
CZĘSTSZEJ I BARDZIEJ RÓśNORODNEJ
KONSUMPCJI; PRACOWNICY SPOŁECZNI,
TERAPEUCI, NAUCZYCIELE, WYKŁADOWCY
OKEŚLAJĄ ONI WZORY SMAKU I GUSTU DLA RESZTY
SPOŁECZEŃSTWA, WYWIERAJĄC WPŁYW NA STYLE
śYCIA, WARTOŚCI I IDEOLOGIE INNYCH LUDZI
GRUPY TE DĄśĄ DO UZYSKANIE WŁADZY
KULTUROWEJ CO PROWADZI JE KU
POSTMODERNIZMOWI
EROZJA TOśSAMOŚCI ZBIOROWYCH
I PRYWATNYCH
TRADYCYJNE PODSTAWY TOśSAMOŚCI: KLASA
SPOŁECZNA, RODZINA, SPOŁECZNOŚCI LOKALNE,
SĄSIEDZKIE, RELIGIA, PAŃSTWO NARODOWE – SĄ
W PROCESIE ZAŁAMYWANIA SIĘ W REZULTACIE
ZMIAN SPOŁECZNYCH
NIE POJAWIAJĄ SIĘ śADNE PORÓWNYWALNE
FORMY, KTÓRE MOGŁYBY ZAJĄC MIEJSCE
TRADYCYJNYCH PODSTAW TOśSAMOŚCI
KONSUMERYZM SPRZYJA SKRAJNEMU
INDYWIDUALIZMOWI, KTÓRY NISZCZY MOśLIWOŚCI
ISTNIENIA MOCNYCH I STABILNYCH TOśSAMOŚCI
12
PONIEWAś ANI TELEWIZJA ANI
KONSUMERYZM NIE TWORZĄ
AUTENTYCZNYCH PODSTAW
TOśSAMOŚCI I PRZEKONAŃ,
KULTURA POPULARNA I MEDIA
SŁUśĄ JAKO
JEDYNE
JEDYNE
RAMY
ODNIESIENIA DOSTĘPNE DLA
KONSTRUKCJI TOśSAMOŚCI,
ZARÓWNO ZBIOROWYCH JAK I
OSOBISTYCH
13
Późna nowoczesność
(A.Giddens, S.Lash, U.Beck)
Mo
Ŝ
na j
ą
scharakteryzowa
ć
przy pomocy
czterech cech :
1. Nową formę zaufania, która wyraŜa się w dominującej
obecności w naszym Ŝyciu licznych abstrakcyjnych
systemów (komunikacyjnych, rynków finansowych,
korporacji transnarodowych, organizacji
międzynarodowych, środków masowego przekazu, itp.)
Jest to nowy kontekst w którym toczy się
nasze Ŝycie.
2. Pojawienie się nowych form ryzyka, będących ceną
postępu cywilizacyjnego i technicznego. Oprócz AIDS,
Sears, Czarnobyla, zaliczyć do nich moŜna modę na
sporty ekstremalne czy pojawienie się giełdy.
To nowe ryzyko przekracza dotychczasowe granice,
podlega uniwersalizacji i intensyfikacji.
Zjawiskom tym towarzyszy zwiększona percepcja i
świadomość istniejących zagroŜeń.
14
3. Nieprzejrzystość płynność i niepewność sytuacji
społecznych, w jakich ludziom przychodzi działać,
prowadzi do nieprzewidywalności i niepoŜądanych
efektów dotyczących podejmowanych działań.
4. Skrajny relatywizm, będący rezultatem ogromnego
zróŜnicowania wartości i interesów pomiędzy
jednostkami i grupami, prowadzi do utraty dotychczas
istniejących prostych drogowskazów i schematów,
które okazują się być mało przydatne do oceny
działań i nowych sytuacji społecznych.
STRATEGIE DZIAŁANIA
Pojawiającym się zagroŜeniom towarzyszą strategie, jakie
ludzie przyjmują wobec nasilonego ryzyka i niepewności, tj.:
1. Pragmatyczna akceptacja Ŝycia takiego jakim jest,
skupienie się na rozwiązywaniu własnych Ŝyciowych
problemów (strategia ta przejawia się to w stwierdzeniu :
„mam dość swoich zmartwień”)
2. Konsekwentny optymizm i wiara w to, Ŝe zagroŜenia i
niepewności da się uniknąć i pokonać dzięki opatrzności,
dobremu losowi, nauce i technice („zawsze znajdzie się
jakieś wyjście”).
15
STRATEGIE DZIAŁANIA
3. Cyniczny pesymizm, godzący się z nieuchronnością
zagroŜeń, przejawia się on w dąŜeniu do korzystania z
hedonistycznych przyjemności
4. Radykalna walka ze źródłami zagroŜeń, poprzez mobilizację
opinii, organizowanie kampanii propagandowych, tworzenie
ruchów społecznych - dobrym przykładem tego sposobu
działań, mogą być ruchy antyglobalistyczne.
MODERNIZACJA
PROCES ZMIAN PROWADZĄCY DO POWSTANIA
NOWOCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA
PRZEMYSŁOWEGO ( UPOWSZECHNIANIE
UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA, ROZWÓJ
OŚWIATY, SYSTEMÓW KOMUNIKACJI, OPIEKI
MEDYCZNEJ, POSZERZANIE UCZESTNICTWA
OBYWATELI W śYCIU POLITYCZNYM….)
ZMIANY W SPOSOBIE PATRZENIA NA ŚWIAT,
SYSTEMACH WARTOŚCI, KTÓRE TOWARZYSZĄ
ROZWOJOWI SPOŁECZEŃSTWA
PRZEMYSŁOWEGO, KSZTAŁTOWANIE SIĘ
OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA NOWOCZESNEGO…)
16
KONWERGENCJA
„ZBIEśNOŚĆ” wg. Kopalińskiego
W miarę postępującego
uprzemysłowienia wszystkie kraje w
sposób konieczny będą upodabniać się
do siebie, takŜe pod względem ustroju
politycznego
„Pierwszy” i „drugi” świat róŜnią się
nie jakościowo odmiennymi ustrojami,
ale odmiennym usytuowaniem na tej
samej linii rozwojowej, prowadzącej
do rozwiniętego społeczeństwa
przemysłowego (B.Szacka)
KONCEPCJE ZALEśNOŚĆI
CENTRUM –
KRAJE BOGATE, WYSOKO
UPRZEMYSŁOWIONE, SĄ STOSUNKOWO
NIEZALEśNE, STABILNE POLITYCZNE, O
USTROJACH DEMOKRATYCZNYCH
PERYFERIE –
KRAJE KIEDYŚ ZALICZANE
DO „TRZECIEGO ŚWIATA”. NIE SĄ
KONKURENCYJNE NA RYNKACH ŚWIATOWYCH.
SĄ MAŁO STABILNE POLITYCZNE I DALEKIE OD
DEMOKRACJI
PÓŁPERYFERIA –
SYTUUJĄ SIĘ
POMIĘDZY CENTRUM I PERYFERIAMI.
17
RUCHY SPOŁECZNE
„ZBIOROWE DĄśENIA LUDZI DO
REALIZACJI OKREŚLONEGO CELU”
(J.SZCZEPAŃSKI)
REFORMATORSKIE
REWOLUCYJNE
EKSPRESYWNE (POSTAWY, WARTOŚCI)
„STARE” – PODŁOśE EKONOMICZNO-
POLITYCZNE np. związki zawodowe
„NOWE”- PODŁOśE KULTUROWE, np. ruchy
feministyczne i ekologiczne
DZIĘKUJĘ I DO ZOBACZENIA
NA EGZAMINIE !